Kalata Ukufuma ku Ghana

Ubushiku Alekele Ukulwa Karate

IFYO alemoneka ilyo namusangile, te fyo nale-enekela ukuti e fyo alaba. Afwele umukansu uwabuuta tuutu, nakaka no mushipi wafiita uukalamba mu musana, aiminine kwati alefwaya ukutampa ukulwa ulubuli, akosha amaboko kabili aipekanya, tafwele ne nsapato lelo natangananako panono. Icinso cakwe ciletiinya, nakaka inkanshi kabili alelolesha fye pamo. Amenso yakwe yacepa ica kuti yalatiinya no kutiinya. Talemoneka no kunakilila nangu panono iyo.

Awe aisapunda ishiwi likalamba ati: “Hiya!” Pa kupunda ilyo shiwi, apisha ukuboko kwakwe mu mwela bwangu bwangu ica kuti teti mumone ne fyo acitile. Auma ipulanga, lyaputukamo pabili no kuponena pa nshi. Na kabili atoloka mu muulu, alapilibauka mu mwela, kabili alepishanya amolu na maboko kwati alefwaya ukupuma umulwani wakwe uupelenganishiwe ku fyo alecita. Bushe uyu wine muntu e walaishe amashiwi ya kuti alefwaya ukusambilila Baibolo?

Nalimupaleme no kutambika ukuboko kwandi pa kuti muposhe. Namwipwishe nati: “Bushe ni we Kojo? Naliumfwa ati ulefwaya ukusambilila Baibolo.” Alimposeshe, amwentula, na pa menso pamoneka bwino kabili apasansamuka. Amenso yakwe yaleka ukutiinya. Alemoneka fye kwati alefwaisha ukwishiba fimo. Aasuka ati: “E mukwai, ndafwaisha aba kunsambilisha Baibolo. Bushe tukatendeka lilali ukusambilila?”

Twaikele pa veranda ya ng’anda yakwe. Nafumishe ama Baibolo ne fitabo. Apo twaikele palepita akamwela akasuma, kabili tapali icongo, e lyo twali fye fweka. Twalipo ine, na Kojo, e lyo kwali na kakolwe kakwe akanono. Aka kakolwe kakwete amasako yakashikila pa mutwe, e lyo no tumwefu twabuuta ku kalefulefu ica kuti nga mwakalolesha fye, kuti mwaishiba ati takomfwa kabili kuti mwalaseka fye. Lelo ukumoneka kwena kalamoneka bwino, kalitemwa ukwangala, e lyo no twa kwikataikata. Kaleyendela fye, kalenyanta na pa fitabo twalebomfya, kalesompola utulembelo, kalepikita na mu matumba ya mashati yesu ukufwayamo utusuma. Nomba filya fine abafyashi limo basuulako umwana nga alekafya icongo kabili alepilikita, e fyo na Kojo asuulileko ku twalecita kakolwe kabili abikile amano ku kusambilila. Nalimwene ukuti alefwaisha ukusambilila pantu aleipusha amepusho ayengi. Nampo nga ni pa mulandu wa kulwa karate, uyu mwaume ali uwacenjela nga nshi pantu talesumina fye cikulu naumfwa, lelo kano ashininkisha ukuti e fyo Amalembo yalanda.

Twalitwalilile ukusambilila na Kojo. Mu kuya kwa nshita, namwene atendeka ukulalwishanya ne cintu cimo mu mutima wakwe icalekoselako cila nshita. Kojo atile: “Icintu natemwisha sana pano calo, ni karate.” Nalimwene ukuti cine cine uyu muntu alitemwa sana ukulwa, talefwaya ukulaba imingalato ya karate iyo asambilile bwino pa nshita ntali. Ali ne myaka 26, lelo alishibe bwino sana karate, kabili afikile na pa cifulo cikalamba ico abanono fye bafikapo ica kukwata umushipi wafiita uwalelanga ukuti alishibe sana ukulwa karate.

Nshaishibe ifyo Kojo ali no kusalapo. Nalimwene ukuti alilwike ukutila ukulwa karate, e kutila ukulacena abantu ukubomfya iminwe na makasa, kwalipusana no kuba ne mibele iilenga Abena Kristu ba cine ukwishibikwa ukutila balikwata ukutemwa, imibele yapala icikuuku, ukunakilila, no kulasakamana bambi. Kwena nalishiba ukutila icine ca mu Baibolo calinasha imitima ya bantu abengi abali ababipa ukucila na Kojo. Nga ca kutila Kojo alikwata umutima uwanakilila, panono panono Icebo ca kwa Lesa cikamwafwa ukusambilila imibele isuma. Kanshi mfwile ukutekanya.

Bushiku bumo mu nshita ya kasuba ninshi nakukaba, ilyo twali mupepi no kupwisha ukusambilila, twabelengele ilembo lya mu Baibolo ilyalengele Kojo ukutulumuka kwati kuli uwamupanta icibaka. Abelengele ati: “Yehova aceeceeta umulungami no mubifi, na onse uwatemwa ubunkalwe alimupata.” (Amalumbo 11:5) Mwi shiwi ilyanakilila abwekeshepo amashiwi ya kuti, “Onse uwatemwa ubunkalwe.” Pa cinso cakwe apalemoneka no bukali, ilya ine nshita palinakilile. Alindoleshe no kumwentula, e lyo atile: “Nomba nasalapo ico mfwile ukucita.”

Pali ino nshita, ine na Kojo tubomba umulimo twatemwisha, e kutila umulimo wa kuipeela ukulasambilisha abengatemwa ukusambilila Baibolo. Bushiku bumo twalipangene ukutila tukayelanshanya no mulumendo uo beta ati Luka.

Ilyo twaleya kuli Luka, twapitile mu musebo unono uwapita pa maliketi kabili abantu bali mu musebo cani ca ku mutenge. Mu mbali mwali amatebulo ayengi ayo batantikepo ifya kushitisha, kabili abaleshitisha batanteme fye inshila yonse: baleshitisha impilipili shakashika ne sha katapakatapa, kwali imiseke ya tomato, imipili ya mulembwe wa kuputaula, e lyo kwali na baleshitisha ifilimba, imyamfuli, sopo, imishishi ya kupanga iifwala banamayo, impoto ne mbale. Kwali ne miina ya nsapato sha salaula ne fya kufwala. Abakashana abatwikile amabeseni ayakalamba pa mitwe umwali ifya kulya fisuma, balepitana baleshitisha. Mu mutekatima balepita mu bantu, no kulaongola abantu abali ne nsala ukuti bashiteko umunani usuma bakwete uwe sabi, ing’anse, ne nkola. Kwali ne mbwa, imbushi, ne nkoko ishalepanga icongo no kulapitana. Ifilimba fyalelila, imyotoka shalelisha amauta, na bantu balepanga icongo.

Twakonkele akashila kamo akafuma mu tauni no kuyafika pa ng’nda imo ifi iyakokoboka, iyakwete ne cipampa icacucuka apo balembele ati: “Apa Kutuushisha.” Luka umulumendo, wa myaka napamo 20 aiminine pa mwinshi. Alitwingishe mu ng’anda pantu pa nse pali akasuba sana. Mu ng’anda mwali ifyola ne fibokoshi ifingi umwali imiti ya cimuntu iya mishila na mabula ayo bakakila pamo, ne fipapatu fya fimuti ifingi. Abene ba iyi miti yonse ni banyina mukalamba abafwaila abantu imiti. Amano ya kwishiba imiti bayafumishe ku fikolwe fyabo ifya kale na kale, kabili balatwa no kwabikila iyi miti e lyo balapeela abantu no kubalaya ukuti amalwele yalekanalekana yonse bakwata kuti yapola. Luka aletwenekela. Kanshi abikile ifi fyonse ku lubali lumo ulwa mu ng’anda, no kubika utupuna tutatu ku lubali lubiye. Ilyo twaikele, twalipalamene sana kabili twalitendeke ukusambilila Baibolo.

Kojo e usambilisha Luka. E ico ine nalekutika fye uko aba balumendo babili balelanshanya, pa kuti Luka eshibe ico pano calo pabela amacushi ayengi no kusanga icasuko muli Baibolo. Ilyo Kojo aleafwako Luka ukusanga ilembo lya mu Baibolo, nalelolesha ifyo amaboko yakwe ayali ayakosa icine cine yalekupukula amapepala mu kunakilila. Apo pene naibukishe ukuti tapakokwele na sana uyu mulumendo alebomfya aya maboko yakwe ku kupumaula abantu. Icebo ca kwa Lesa calikwata amaka ya kupwisha imibele yabipa iyaseeka mu bantu abashikonka amafunde no kwalula abantu ukuba ne mibele isuma iya cikuuku ne citemwiko. Kwena cine cine Icebo ca kwa Lesa calibomba.

Ilyo twalebwelela ku ng’anda, twasangile umwaume uwaikele mwi samba lya cimuti ca mango kabili twalimukonkele. Kojo akupukwile Baibolo no kubelenga ilembo, kabili uyu mwaume alekutika fye mu mutalalila. Nomba ilyo uyu mwaume aishibe ati tuli Nte sha kwa Yehova, alimine apo ali bwangu bwangu, no kusosa bukali bukali ati: “Imwe bantu nalimipata!” Pa nshita inono, Kojo alikalipe. Lyena alibweseshemo umutima no kufumapo mutende mutende. Awe e fyo twaile.

Ilyo twaleya mu nshila Kojo apaleme kuli ine no kuntepelesha ati: “Umutima wacikalipa ilyo acilanda yalya mashiwi. Bushe namwishiba ifyo naciba no kumucita?” Na ine natile, “Ee, ninjishiba,” uku ninshi ndemwentula. Na o amwentula, awe e fyo twatolele ubulendo no kuya.