UBUMI BWABO
Twalibomba Bupainiya pa Myaka 50 ku Kapinda ka ku Kuso Aka Finland
Abashimika ili lyashi ni ba aili na ba Annikki Mattila
“Iwe calikwangukila ukubomba bupainiya pantu abafyashi bobe baba mu cine kabili balakwafwa.” Aya e mashiwi twaebele cibusa wesu uwalebomba bupainiya. Lelo ayaswike ati: “Umfweni! Ifwe bonse twakwata fye Shifwe umo.” Ifyo atwaswike fyalitufikile sana pa mutima, mwali isambililo ilyacindama sana ilya kuti: Shifwe wa ku muulu alasakamana ababomfi bakwe kabili alabakosha. Na cine, Yehova alitusakamana ubumi bwesu bonse.
TWALEIKALA pa farmu ku kapinda ka ku kuso aka Ostrobothnia mu Finland, kabili twali abana 10. Ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Bubili twali fye abaice. Nangu ca kuti twaleikala ukutali no ko balelwila inkondo, twalishibe ukuti abantu balecula nga nshi. Ilyo bapuulishe amabomba pa misumba ya Oulu na Kalajoki iyali mupepi na kuntu twaleikala, twamwene umuulu wakashika ce ku mulilo. Abafyashi besu batufundile ukuti nga twamona fye indeke sha nkondo tulebelama. Kanshi ilyo umukalamba wesu umwaume Tauno atwebele ukuti isonde likaba paradaise umushakabe ulufyengo, twalitemenwe nga nshi.
Tauno asambilile icine ilyo ali ne myaka 14, kabili acisambilile mu mpapulo sha Basambi ba Baibolo. Ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Bubili, Tauno alikeene ukwingila ubushilika pa mulandu wa fyo asambilile muli Baibolo. Ici calengele ukuti bamupoose mu cifungo umo bailemucusha nga nshi. Lelo ukumucusha kwalengele fye ukuti apampamine pa kubombela Yehova, kabili ilyo afumine mu cifungo aleshimikila sana. Ifi ndume yesu acitile fyalengele ukuti tutendeke ukulalongana na ba Nte mu mushi uwali mupepi. Twaleya na ku kulongana kukalamba nangu ca kutila pa kusangwako twalebombesha pa kuti tusunge indalama sha kwendela. Twalelima kanyense, twaleya mu kutoola ifisabo kabili twalebila ne fya kufwala. Pa mulandu wa kuti imilimo yalefula sana pa farmu, twalelekanina pa kuya mu kulongana kukalamba.
Icine twasambilile pali Yehova na pa bufwayo bwakwe calengele ukuti tumutemwe sana kabili twapingwilepo ukuipeela kuli ena. Mu 1947, bonse babili twalibatishiwe. (Ba Annikki bali ne myaka 15 e lyo ba Aili bali ne myaka 17.) Nkashi yesu umukalamba Saimi na o abatishiwe muli uyu wine mwaka. Kabili twalesambilisha Baibolo umukalamba wesu Linnea, pali iyi nshita ninshi ena alyupwa. Ena no lupwa lwakwe baishileba Inte sha kwa Yehova. Ilyo twabatishiwe, twabikile ubuyo bwa kulabombako bupainiya bwa kwafwilisha mu nshita mu nshita.
TWATENDEKA UMULIMO WA NSHITA YONSE
Mu 1955, twakuukiile ku Kemi, itauni lyabela ku kapinda ka ku kuso. Nangu ca kutila bonse twalebomba incito, twalefwaya ukuba bapainiya, nomba twalesakamana ukuti nga twaingila incito ya kulabomba ama-awala ayanono tatwakalekwata indalama sha kutwafwa mu mikalile. E co twatontonkenye ukuti tukasungeko indalama sha kubomfya. Pali iyi nshita, e lyo twalanshenye na nkashi painiya uo tulandilepo pa kutendeka. Ifyo twalanshenye nankwe fyalengele twishibe ukuti ukubombela Yehova mu mulimo wa nshita yonse takwashintilila fye pa fyo tukwete nelyo pa kuti ulupwa lukalatutungilila. Icacindama sana kushintilila pali Shifwe wa ku muulu.
Pali ilya nshita twalisungileko indalama ishali no kutwafwa ukuisakamana pa myeshi ibili. E ico mu May 1957, nangu twali no mwenso wa kubomba twalilembeshe ukubombako bupainiya pa myeshi ibili kabili twaile mu kubombela mu musumba wa Pello ku Lapland pa muulu wa Arctic Circle. Ilyo imyeshi ibili yapwile, indalama twakwete tashapwile, e co twalembeshe ukubombako bupainiya imyeshi na imbi ibili. Pa numa ya myeshi ibili, twasangile ukuti indalama twakwete tashapwile, e ico twalishininkishe ukuti Yehova akulatusakamana. Pa numa ya kubomba bupainiya pa myaka 50 tucili twalikwata indalama sha kubomfya! Nga twatontonkanya pali fyonse ifyatucitikila, tumfwa kwati Yehova alitwikata pa kuboko no kutweba ukuti: “Witiina. Ine nkakwafwa.”—Esa. 41:13.
Mu 1958, kangalila wa muputule atwebele ukuti tukaye mu kubomba bupainiya bwaibela ku Sodankylä, ku Lapland ukwali fye nkashi umo. Ala kuti mwapapa ifyo uyu nkashi asambilile icine. Umwana wakwe umwaume aile na bana be sukulu banankwe mu kutandala ku Helsinki, umusumba ukalamba uwa Finland. Ilyo baletandala mu musumba, nkashi umukoloci apeele uyu mulumendo Ulupungu lwa kwa Kalinda no kumweba ukuti akayepeela banyina. Uyu mulumendo ailepeela banyina ilya magazini kabili ilyo fye baibelengele balishibe ukuti basanga icine.
Twalesonkela umuputule uwali pa muulu wa cikuulwa balelepwilamo imbao, kabili muli ulya wine muputule e mo twalelonganina. Pa kubala fwe balelongana twali fye ifwe babili, nkashi twasangile e lyo no mwana wakwe umwanakashi. Twalebelengela pamo ifipande fya kusambilila muli uyo mulungu. Mu kuya kwa nshita, umwaume uwasambililepo Baibolo na ba Nte atendeke ukubomba umo balelepwila imbao. Ena no lupwa lwakwe balitendeke ukulongana, kabili alibatishiwe no mwina mwakwe. Uyu munyinefwe e watendeke ukutungulula ukulongana. E lyo abaume bambi abalebomba nankwe nabo balitendeke ukulongana kabili balisambilile icine. Tapakokwele, ibumba lyesu lyaishileba icilonganino.
AMAFYA TWALEKWATA ILYO TWALESHIMIKILA
Uko twaleya mu kushimikila kwalilepele sana. Mu lusuba, pa kuya mu kushimikila twale-enda pa makasa, twalecofa incinga kabili limo twalenina ubwato. Incinga shaletwafwa sana. Twaleshibomfya pa kuya ku kulongana kukalamba na pa kuya mu kutandalila abafyashi besu abaleikala ukutali. Mu nshita ya mpepo, twalenina basi lucelocelo kabili twaleya mu kwikilila pa mushi umo e lyo twatendeka ukushimikila ku ng’anda ne ng’anda. Nga twapwisha ukushimikila mu mushi umo twaleya mu ukonkelepo. Limo mu musebo mwaleba sana imfula ya bungululu bwabuuta kabili ilingi imisebo tabaleiwamya. Umuntu nga apita mu musebo umuli ubungululu bwabuuta, umwa kupita mwalepangika kabili caleyanguka ukupitamo, lelo nga ca kutila imfula ya bungululu bwabuuta yapona na kabili, umwa kupita mwaleyafya. Ku kutendeka kwa April, imfula ya bungululu bwabuuta yaletendeka ukusunguluka kabili ici calelenga twilaenda bwino.
Twalefwala ifya kufwala ifyakaba pantu kwaletalala sana. Twalefwala insokoshi ishitali ishatikama shibili nelyo shitatu e lyo twafwala ne nsapato ishalefika mu makufi. Na lyo line, imfula ya bungululu bwabuuta yaleingila mu nsapato. Nga twafika pa matabo ya ng’anda twalefuula insapato no kukuntamo ubungululu. Na kabili, pa kuti fye tuyefika uko tuleya ninshi amakoti yesu aya mpepo nayabomba kwi samba pa mulandu wa kupita mu mfula ya bungululu. Nga kwatalalisha, amakoti yesu ayabombele yalekosa. Namayo umo uo twasangile pa ng’anda atile: “Kwena mwalikwata icitetekelo cakosa, pa kuitemenwa ukwenda muli iyi mpepo.” Twaendele amakilomita 11 pa kufika pa ng’anda yakwe.
Pa mulandu wa kuti uko twaleikala kwalilepele, ilingi twalelaala mu mayanda ya bantu twaleshimikilako. Nga twamona ukuti akasuba kaya kalewa, twalelomba umwa kulaala. Amayanda balekwata yaleba fye ayalinga, lelo bali abasuma imitima kabili bakapekape ica kuti tabaletupeela fye umwa kulaala lelo baletupeela ne fya kulya. Ilingi line twalelaala pa mikupo ya nama. Lelo limo, twalelaala fye apasuma. Ku ca kumwenako, umwanakashi umo uwakwete ing’anda iikulu atutwele mu muputule wa beni pa ntunti ya pa muulu umwali apa kulaala apasuma. Imiku iingi twalelanshanya ifya mu Baibolo na bene ba ng’anda mpaka ubushiku. Pa ncende imo, twaleele mu muputule umo na bene ba ng’anda, bena baleele ku lubali lumo na ifwe twaleele ku lubali lumbi. Twalanshenye nabo Amalembo ukutula icungulo ukufika ku macaca. Aba abaupana balipwishe ifipusho ifingi sana.
MU MULIMO WESU MWALIFUMINE IFISUMA
Icitungu ca Lapland cilamoneka bwino sana. Lelo ifyo twatemenweko sana, bantu abalesambilila pali Yehova. Bamo abo twaleshimikilako baume abakuukiile ku Lapland ku kutema imiti. Aba baume baleikala mu tuyanda utunono kabili bamo baleikalamo abengi. Baletemwa sana ukukutika ku mbila ya mu Baibolo no kubelenga impapulo shesu.
Kwali ifisuma ifingi ifyacitike ilyo twaleshimikila kuli iyi ncende. Bushiku bumo, basi yalitushiile pantu inkoloko yali pa citesheni yalitangileko na mamineti 5. E ico twaninine basi iyaleya ku mushi umbi uko tushatalile atushimikila. Pa ng’anda ya kubalilapo, twasangilepo namayo. Ilyo atumwene atile: “Mwaiseni bakashana, mwaisa fye pa nshita nacilamwenekela.” Twalesambilila Baibolo na bakalamba ba kwa uyu namayo. Uyu namayo alyebele abakalamba bakwe ukuti bakatwebe tukayelanshanya nankwe ifya mu Baibolo pali bulya bwine ubushiku. Lelo ifwe tatwaishibepo nangu cimo. Twalitendeke ukusambilila nankwe na balupwa bakwe abaleikala mupepi. Tapakokwele twatendeke ukubasambilishisha pamo, kabili bonse bali 10. Abengi muli ulu lupwa nomba ni Nte sha kwa Yehova.
Mu 1965, batwebele ukuya mu kubombela ku cilonganino cimbi ku Kuusamo uko twaba na ino nshita. Muli ici cilonganino mwali fye bakasabankanya abanono. Ilyo twafikile fye, ukushimikila muli ici cifulo kwalyafishe. Abantu balitemenwe sana imipepele yabo kabili tabatemenwe ifi twaleshimikila. Lelo abengi balicindike Baibolo, kanshi e po twaletendekela ukulanshanya nabo. E ico twatendeke ukwishiba bwino abantu ba kuli iyi ncende kabili ilyo papitile imyaka nalimo ibili, caleyanguka ukutendeka ukusambilila nabo Baibolo.
TUCILI TWALICINCILA MU KUSHIMIKILA
Pali ino nshita, amaka yaliceepa aya kuwisha akasuba mu mulimo, lelo tucili tulashimikila mupepi na cila bushiku. Ukutula apo ba Aili basambilile ukwensha motoka, ukushimikila ku ncende ishabela ukutali kwalyanguka. Mu 1987 umwana senge wesu abakoseleshe ukusambilila ukwensha motoka kabili pali iyi nshita ninshi bali ne myaka 56. Na kabili, ilyo Ing’anda ya Bufumu yakuulilwe e po twatendeke ukwikala.
Twaliba ne nsansa sana ifi abantu abengi ku kapinda ka ku kuso aka Finland basambilila icine. Ilyo twatendeke bupainiya, kuli iyi ncende kwali fye bakasabankanya abanono. Lelo pali ino nshita kwaliba ifilonganino ifingi no muputule umo. Ilingi line nga tulelongana ukulongana kukalamba abengi balesa mu kutuposha no kuilondolola kabili balatwipusha nga tulebebukisha. Abengi ni balya aba kuti twalesambilila Baibolo na balupwa wabo ninshi bacili fye abaice. Imbuto isho twabyele kale sana shalitwala ifisabo!—1 Kor. 3:6.
Mu 2008, e lyo twakumenye imyaka 50 ukutula apo twatendekele bupainiya bwaibela. Tulatasha Yehova ukuti tulakoseleshanya ukutwalilila muli uyu mulimo uwacindama nga nshi. Imikalile yesu yaba fye iiyanguka, lelo tatubulisha nangu cimo. (Amalu. 23:1) Tatwalingile no kulashingashinga ukutendeka bupainiya! Icawamisha ca kuti pa myaka yonse iyo twabomba bupainiya, Yehova alitukosha nga filya fine atulaya pali Esaya 41:10 ukuti: “Nkakukosha. Nkakwafwa. Nkakutungilila no kuboko kwandi ukwa ku kulyo ukwa bulungami.”
[Icikope pe bula 17]
Uko ba Annikki na ba Aili babombela pali ino nshita
[Amamapu pe bula 17]
(Nga mulefwaya ukumona mapu/Icikope/Akabokoshi, moneni muli magazini)
FINLAND
HELSINKI
Sodankylä
Pello
Arctic Circle
Kuusamo
Kemi
Oulu
Kalajoki
[Icikope pe bula 18]
Ukufuma ku kuso: Ba Matti (batata), ba Tauno, ba Saimi, ba Maria Emilia (bamayo), Väinö (ninshi kanya), ba Aili, na ba Annikki mu 1935
[Icikope pe bula 18]
Ukufuma ku kuso: Ba Eeva Kallio, ba Saimi Mattila-Syrjälä, ba Aili, ba Annikki, na ba Saara Noponen mu 1949
[Icikope pe bula 19]
Ninshi tuleya ku kulongana kwa citungu ukwabelele ku Kuopio mu 1952. Ukufuma ku kuso: Ba Annikki, ba Aili, na ba Eeva Kallio
[Icikope pe bula 19]
Ba Kaisu Reikko na ba Aili baleshimikila
[Amashiwi pe bula 19]
Pa numa ya kubomba bupainiya pa myaka 50, tucili twalikwata indalama sha kubomfya!
[Icikope pe bula 20]
Tuleshimikila ninshi nakutalala
[Icikope pe bula 20]
Abantu bamo abo twalesambilisha Baibolo
[Icikope pe bula 21]
Tulomfwa bwino ukushimikila nangu kuli imfula