Watchtower LAIBRARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAIBRARE YA PA INTANETI
Cibemba
  • BAIBOLO
  • IMPAPULO
  • UKULONGANA
  • g97 March amabu. 6-8
  • Mulandu Nshi Imisoka ya Kupangana Iletungulukila?

Vidio mulefwaya tamuli

Mukwai yafilwa ukutambika

  • Mulandu Nshi Imisoka ya Kupangana Iletungulukila?
  • Loleni!—1997
  • Utumitwe utunono
  • Ifipalileko
  • Bulupwa bwa Cimbepa
  • Malaika wa Lubuuto
  • Icalo Cabulamo Imisoka—Cikesako Shani?
    Loleni!—1997
  • Ukuputukako ku Misoka ya Kupangana—“Nali Yakuza”
    Loleni!—1997
  • Ifyo Imisoka ya Kupangana Imukuma
    Loleni!—1997
  • Lintu Kushali Bumpulamafunde
    Loleni!—1998
Moneni na Fimbi
Loleni!—1997
g97 March amabu. 6-8

Mulandu Nshi Imisoka ya Kupangana Iletungulukila?

AL CAPONE, mukuukulu waseebana uwaliko mu Nshita ya Cibindo ku United States (1920-33), atungile ukuti aali fye ni shimakwebo uwalebombela pe funde—ilya kupayanya icintu abantu nga balecifwaya. Loya uwe bumba lyakulisha ilya bayakuza mu Japan atile: “Tamwingasoso ukuti abantu tabafwaya iyi milimo [ukwampana kwa bwamba, imiti ikola, no kuteye fyangalo fya cela mushuke].” Ukufwaya ifyo fintu e kutembatemba imisoka ya kupangana. Nangu ca kuti takwaba nangu umo uufwaya ukutalwe misoka, bamo kuti pambi baya ku tubungwe twa ntalamisoka no kulabombelwa na twene.

Ku ca kumwenako, katubuule inshila sha kaliilo isha kubepekesha ukucingilila abantu shintu bamukuukulu mu fyalo ifingi babomfya ngo mwa kusangile ndalama. Nangu cingati, inshita shimo, balungama abene ba matuuka abafumacumi, ilingi line bashukila abene ba makwebo aya kufishilisha. Umwine umo uwa cifulo bacitilamo cela mushuke mu Shinjuku, Tokyo, uucito bukwebo bwakwe ukubepekesha kwati ni mu ŋanda umo bangalila ifyangalo, atile: “Kalaliki balimulashile umwele, no kumwibila (amayen) amamilioni yabili [$20,000]. Lelo tatwali na kwita bakapokola.” Mulandu nshi? “Apantu twaibimba mu mibombele ishili ya mwi funde (cela mushuke), tatwingafwaya ukubomba na bakapokola. Lintu uwa kushitana nankwe asakaatuka mwi tuuka lyesu, twita bayakuza.” Uyu mwine wa cifulo bacitilamo cela mushuke alalipila amadola 4,000 pa mweshi kuli bayakuza, akamusangulo fye kanono nga mwalinganyako ne cibwesha ca madola 300,000 ayo apokelela mu kubomba kushili kwa mwi funde pa mweshi umo. Ni kwi kufuma isho ndalama? Shifuma mu matumba ya abo baipakisha ukuteye fyangalo fya cela mushuke ukushili kwa mwi funde.

E fyo caba na ku bukwebo ubwashininkishiwa fye bwino ubufwayo kulasengauka amafya. Intungulushi sha mu New York shapendele ukuti umwine wa kampani ka kupenta uusanga amadola amamilioni 15 pa mwaka apuswisheko amadola amamilioni 3.8 pa kulipila bamukuukulu. Ici calengele uyu mwine wa kampani ukubomfya abantu engalipila ishinono no kusengauka ukushenkana na kabungwe akalandilako ababomfi akalamwa na bamukuukulu. Mu Japan, mu nshita lintu kwali ulubanda mu fya bunonshi, ababike ndalama mu makwebo bashiseekeeshe mu milimo ya makuule no kubongolola amayanda na matuuka aya kale pa kuti bengakuulapo amakuule ayakankaala. Lintu abekashi bakeene ukufumapo nelyo ukushitisha impanga yabo, ababikilemo icuma baileita bajiageya, utwampani utwayampana sana na bayakuza, pa kuti bengabafumyapo.

Lintu bayakuza bamwene fintu cayangwike ukukongola no kupange ndalama muli ba 1980, balipangile utwampani no kuipoosa mu kushitisha ifikuulwa ne fipepala fya bwine muli uto twampani ukwenekela ukwisaleta icibwesha. Amabanki na mateyanyo yabomba ne ndalama fyapongolwelelemo indalama muli utu twampani, mu kukaanatwishika ukufwaisha ukwisasangamo icibwesha. Lelo lintu ubunonshi bonse bwabongolweke, amabanki yalicisangile icakosa nga nshi ukubwesha indalama shabo. Ukulanda pa lwa kubwelele numa mu fya makwebo mu Japan, uwali kale kapokola alandile muli Newsweek ati: “Umulandu ukalamba untu ubwafya bwa kulipila amaloni bushingapikulwilwa bwangu uli wa kuti icakaniko cishaikulila ica ayo maloni calundana ne misoka ya kupangana.”

Mu kushininkisha, imisoka ya kupangana ilapampamikwa no kulatemfuma uko abantu bafwaisha ukufishapo ifya lunkumbwa fyabo, ukukaanasakamana inshila bengabomfya. Ukufunukila umusamwe, ukwampana kwa bwamba, ne ndalama e filenga ukuti ukushitishe miti ikola, bucilende, ukuteye fyangalo fya cela mushuke, ukulakongweshe ndalama sha kwingilishapo pa kubwesha filesandulukilako. Ukuipoosa mu milimo ya musango yu ilingi line e kulenga aya mabumba ya bamukuukulu ukulakoselako. Nga fintu cabe ca cine ukuti imisoka ya kupangana ibombela ififwaya abo abakonkelela ukwikusha fye ulunkumbwa lwabo ulwa ku mubili!

Bulupwa bwa Cimbepa

Ukulunda pa kufwaya imibombele yabulwe funde, kwalibako kukabila na kumbi ilelo apo pantu imisoka ya kupangana itemfuma. Umuyashi uwali e mukalamba wa mabumba yakulisha aya bayakuza mu Japan apampamine pa kuti alepokelela abaali bampulamafunde no kubasakamana na muli fyo ukulenga ukuti besanguka ababi. Atungile ukuti aali e wishi ku baali mu mabumba ya bamukuukulu. Ubwingi bwa mabumba ya ntalamisoka, te mulandu ne calo bafumineko, batendeka amabumba yabo pa kwampana kwa bulupwa bwa cimbepa ukwa musango yo.

Tubule Chi Sun,a ku ca kumwenako, uwafumine ku lupwa ulupiina mu Hong Kong. Wishi ilingi line alemume cabipisha pa tumilandu fye utwabula no kulondoloka. Chi Sun munono asangwike cipondoka kabili asukile ailunda kuli baTriad basauka pa mushinku wa myaka 12. Muli ako kabungwe ka misoka, e mo asangile icifulo umo ayumfwile ukuti “e mwamulingile.” Pa mulandu no kupama kwakwe mu kulwa ne fyanso, mu kwangufyanya fye bamusumbwilile pa cifulo apo aleangalila abantu bafulilako pe samba lyakwe. Mu kupelako, lintu aali fye pa mushinku wa myaka 17, alipooselwe mu cifungo.

Abengi abapala Chi Sun baya ku tubungwe twa misoka pa kuti bengasangako ukukakilwa pamo ukwa lupwa uko kushabako ku ŋanda ku mwabo. Ababa mwi bumba baitunga ukuba kwati balasakamana, lelo abacaiceko ilingi balafulunganishiwa lintu basango kuti umo umo uwabamo aasekelela sana mu kuisekesha fye umwine.

Malaika wa Lubuuto

Lintu ibumba lyakulisha ilya ntalamisoka mu Japan balilumbwile ukuti lyali libumba lya lukaakala mwi funde lipya ilya kucincintila amabumba ya bamukuukulu mu 1992, imo iya ntungulushi sha liko akoselele pa kuti lilye bumba lyali “lya fipookapooka,” ilyalelwisha ububifi. Lintu icinkukuma cabipisha capamine umusumba wa Kobe mu 1995, ili bumba lya bamukuukulu limo line e lyalepeela ifya kulya, amenshi, ne fipe fimbi ifya mu kampampa ku banabo. “Bukapekape bwa musango yo,” e fyashimika Asahi Evening News, “buli no kukosha imfundo yakokwesha iyo abantu bakwata pali bayakuza mu Japan pamo nga bampulamafunde abacindikwa.”

Abakalamba ba mabumba ya ntalamisoka ilingi line balyesha ukusungilila imimonekele ya kuba kwati ni bakashukisha. Pablo Escobar, intungulushi yasauka iye bumba lishitishe miti ikola ilya mu Medellín mu Colombia, aali ku bekashi ba mu mishi ya babusu aba mu musumba wakwe ngo “muntu wa mu lushimi—lubali Mesia, lubali Robin Hood, lubali Lesa tata ukucumfwila mu nshila ya bulwani iya kwa patrón, umukalamba,” e fyalembele Ana Carrigan muli Newsweek. Apangiile abana banono ifibansa fya menshi makasa ifya kutelemukapo e lyo no kukuulila abapiina amayanda ayasuma, no kupeela incito ku bana baleendauka fye mu misolo. Aali ni mpalume kuli abo banonkeelemo muli bukapekape bwakwe.

Intalamisoka isho shimoneka nge shifisama bwino bwino ku numa ya ncitilo shabo isha kaliilo, nangu ni fyo, baba fye fibombelo fya ntalamisoka ikalamba mu bubumbo bonse. Baibolo ilasokolola untu aba. “Satana umwine aifungushanya ku kuba malaika wa lubuuto. E ico te ca kupapa nga bakapyunga wakwe baifungushanya kwati ni bakapyunga wa bulungami; impela yabo ikaba ifyabe milimo yabo.” (2 Abena Korinti 11:14, 15) Ilelo, icinabwingi ca bantu tabasumino kuti Satana muntu wa cine cine. Kashika wa nshintu umwina France uwa mu mwanda wa myaka uwalenga 19 atile: “Inshila yabeshamo bucenjeshi iya kufulunganishishamo iya kwa Kaseebanya yaba kukunashanasha usumine ukuti taabako.” Alibelama uko tushingamumona kabili alatungulula ificitika, te mu tubungwe twa misoka fye lelo ukupulinkane calo conse. “Pano isonde ponse palaala mu maka ya Mubifi,” e filondolola Baibolo. Yesu alondolwele Satana pamo nge “nkomi ya bantu ukufuma na pa kutendeka, . . . wa bufi, kabili e wishi wa buko.”—1 Yohane 5:19; Yohane 8:44.

Amasesemo ya Baibolo yasokololo kuti Satana Kaseebanya alabombesha maka maka ukutula mu 1914. Ukutula ulya mwaka no kuya ku ntanshi, alalonganikila bacipipya bakwe ku bulwi bwakumanina ubwa kulwisha abantu ba kwa Lesa. Alesununkisha umutundu wa muntu mu cishombe ca cimfulumfulu. E walenga sana ukuti imisoka no tubungwe twa misoka fifulileko ilelo.—Ukusokolola 12:9-12.

Bushe uyu kasongelekanya uwashingamwa utubungwe twa misoka utwa pe sonde bakatala abamonaula? Bushe umutundu wa muntu ukatala auipakishapo umutende no muyano? Bushe imwe kuti mwaputukako ku bufumu bushaibipila ubo Satana aakuula pano isonde ilelo?

[Futunoti]

a Amashina yamo nayalulwa pa kucingilila abo balelandwapo.

[Akabokoshi pe bula 7]

Ifyo Mwingacingilila Ulupwa Lwenu

UKUBULILA kwa mibele ya cikabilila, iya lupwa lwaikatana kuti kwacilenga ukuti cibe icayanguka ku bacaice ukuponena mu minwe ya mabumba ya ntalamisoka. Calishimikwa ukuti, mu United States icinabwingi ca bacaice abayobeka mu kucito bukomi bwa bumukuukulu baafuma ku ndupwa shacula nelyo ishabongoloka. “Pa kuba abapusulwa,” e fyasosele umulashi umo uwa ciyanda cimo ica kulindikilamo mu North Carolina, “balakuntwa mu kwanguka pa cikakilo cakosa icaba pa kati ka mukalamba we bumba e lyo na bamukonka no kuyumfwa kwa buumo ilyo waba muli ilyo ibumba, cintu bakumanya pa muku wa kubalilapo mu bumi bwabo.”

Mu kupalako, ku Kabanga uwacaice uwa muli bayakuza uuitemenwa ukucingilila umukalamba we bumba lyakwe atila: “Ku ŋanda naleba fye neka inshita yonse. Nangu cingati twali ulupwa, nshatalile njumfwapo ukuti kuti twalanshanya mu kufumaluka. . . . Lelo nomba kuti nalanda mu kufumaluka na banandi ba mwi bumba.” Imisepela yatalalilwa ilayumfwa bwino ku baba mu kabungwe ka misoka ababakulila mu micitile yapalo lupwa.

“Bayakuza bantu abasakamana sana, sana,” e fyasosa intungulushi ya bakashana bamapusu ababomfya bampumpumpu mu Okinawa. “Nakalimo e mucenjelo wabo; nomba, namwishiba, apantu tatwatala atusungwapo mu cikuuku, ici cilatukunta.” Uwangalila icikuulwa ca bakashana ingulungani aebekesho kuti aba mu mabumba ya bamukuukulu baliba “abasuma icine cine ku kulembeleka imitima ya bakashana.” Lintu abakashana abatalalilwa babeta pa kati ka bushiku, aba bamukuukulu balakwankwanya ukuyako no kuyaumfwa cintu balefwayo kusosa, ukwabula nangu fye kusengasenga kwa bucisenene.

Imibele ya kusakamana itwalilila fye ifyo fine mpaka na lintu balembeleka abo bacaice abo balefwayo kwikata. Lintu fye iyo misepela yaikatwa, balaishukila—abakashana babapoosa mwi longo lya bacilende e lyo bakalume mu mibombele ya kutale misoka.

Ni Shani Fintu Mwingacingilila Abatemwikwa Benu?

“Mwe bashibo, mwisonga abana benu, epali banenuka,” e fikonkomesha Baibolo. (Abena Kolose 3:21) Ici tacilekoselesha abafyashi ukuba aba mulekelesha. Ipinda lya mu Baibolo litila: “Umwaice uwalekeleshiwa alenga nyina insoni.” (Amapinda 29:15) Mu cifulo ca ico, Baibolo ikoselesha bashibo—na banyina bene—ukuba abakondenkana mu kubomba na bana babo, ukukutika kuli bene, no kwisula inshila sha kumfwaninamo na bene. Lyene, abana bakakuntwa ukulanda fyonse ku bafyashi babo lintu baisanga ukuti nabapeleelwa.

Ukusansha pa kukwata inshila sha kumfwaninamo ishaisuka, abafyashi balakabila ukupeela abana babo ifipimo mu bumi. Ni kwi kuntu wishi engasanga ifya kutungulula fya musango yo? Baibolo itila: “Mwe bashibo, mwilenga abana benu ukufulwa; lelo mubalele mu kufunda no kukonkomesha kwa kwa Shikulu.” (Abena Efese 6:4) Sangeni inshita ya kulanguluka pali Baibolo na bana benu ukupitila mu kusambilila Baibolo no lupwa. Kabili limbeni mu mitima yabo akatiina akatuntulu aka kutiina Yehova pa kuti lyonse bakalekonka ubutungulushi bwa kwa Yehova no kuti cikabawamine.—Esaya 48:17.

    Impapulo sha mu Cibemba (1982-2025)
    Isaleni
    Isuleni
    • Cibemba
    • Peleniko Bambi
    • Ifyo Mwingasala
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ifya Kubomfya
    • Amafunde Yesu
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Isuleni
    Peleniko Bambi