Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Ni Shani Fintu Ningekala no Kulwalilila?

JASON aali ne myaka fye 18, lelo camoneke kwati ifyo aalefwaya ukucita mu bumi fyonse nomba tafyakacitike. Aalesubila ukubomba inshita yonse pamo ngo mutumikishi wa Bwina Kristu, lelo aishileishiba ukuti aalilwele ubulwele bwitwa Crohn’s disease—ubu buli bulwele bwa mu mala ukunyonga no kupota. Nangu cibe fyo, pali lelo Jason aleikala no bu bulwele bwino bwino fye.

Napamo na iwe wine ulalwalilila. Muli magazini wafuma kale, Loleni! alandile pa mafya ayo abacaice ukupala iwe balolenkana na yo.a Leka nomba tulanshanye fintu wingekala no bulwele bobe bwino bwino.

Ukuishininkisha

Ukwikala bwino bwino no bulwele ubuli bonse kusanshamo ukuishininkisha. Baibolo itila: “Umutima wa muntu umufiikilila mu bulwele bwakwe, lelo umutima uwatompoka nani engashipikishako?” (Amapinda 18:14) Ukutontonkanya fye pa kupelelwa, ukukanaenekela ifisuma kulenga ukupola ukuba ukwayafya nga nshi. Jason asangile ukuti e fyo caba.

Pa kubalilapo, Jason aalelwishanya na matontonkanyo yapusanako, pamo nga ukukalifiwa, ayalemulenga ukupopomenwa nga nshi. Cinshi camwafwile? Alondololo kuti: “Ifipande mu Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! pa kupopomenwa fyalingafwile mu cine cine ukuishininkisha. Pali nomba nyangwa fye ku bwafya ubo nalolenkana na bo pa kashita kamo na kamo.”b

Carmen uwa myaka ya bukulu 17 na o wine asambilile ukulatontonkanya fye pa fintu ifisuma. Nangu cingati alalwala ubulwele bwa kucepelwa umulopa, atontonkanya pa mapaalo aipakisha. Asoso kuti: “Ntontonkanya pa bantu bambi abancilile ukulwala kabili abashingacita ifintu ifyo ine ncita. E co ndatasha mu cifulo ca kuyumfwila uluse ne mwine.”

Amapinda 17:22 yasoso kuti: “Umutima wa nsansa muti usuma.” Bamo kuti pambi batontonkanya ifyo te kuti ciwame ukuseka nga ca kuti naulwalisha. Lelo imilangwe isuma ne fibusa fisuma filapembesula umuntontonkanya no kukulenga ukufwaisha ukuba uwa mweo. Na kuba, ukusekelela, mibele ya bukapepa, cimo ica fisabo fya mupashi wa kwa Lesa. (Abena Galatia 5:22) Uyo mupashi kuti wakwaafwa ukusekelela nelyo fye lintu uleikala no bulwele.—Ilumbo 41:3.

Ukusanga Dokota Uulangulukilako

Ukusanga dokota uulangulukilako abacaice kulaafwa nga nshi. Ifikabila uwacaice lwa ku muntontonkanya na lwa mu nkuntu ilingi line filapusanako kuli filya ifikabila umukalamba. Ashley aali fye ne myaka 10 lintu atekelwe mu cipatala pa kuti engondapwa kansa wa kuli bongobongo. Dokota waleundapa Ashley aalemutangata mu cililishi no kubomfya amashiwi ayo aaleumfwa. Amushimikileko fintu ubulwele buntu aalwele ku bwaice bwamulengele ukuti afwaishe ukusanguka dokota. Panono panono lelo mu kumfwika alilondolwele inshila aaletubulula ukumundapilamo, e co Ashley alishibe ifya kwenekela.

Iwe capamo na bafyashi bobe mufwile ukusanga badokota abalekucindika kabili abaleumfwikisha ifyo ulekabila. Nga ca kuti pambi tauleyumfwa uwakakuka pa nshila uleundapilwamo, yumfwe umuntungwa ukweba abafyashi bobe ifilekusakamika.

Lwila Ubumi Bobe!

Na kabili calikatama ukuti ulwishe ubulwele bobe mu nshila iili yonse iyo wingasanga. Ku ca kumwenako, sambilila ifyafulilako pa lwa bulwele bobe ukufika apo wingapesha. Ipinda lya mu Baibolo lisoso kuti: “Umuntu uwaishiba acilo watalila ku maka.” (Amapinda 24:5) Ukwishiba kulafumyapo umwenso wa kutiina ifishishibikwe.

Ukulundapo, uwacaice uwishibe kuti abimbwamo nga nshi mu kundapwa kwakwe kabili alacilapo kunakila. Ku ca kumwenako, kuti aishibo kuti talingile ukuleka ukunwa umuti nga ca kuti dokota talamweba ukuleka ukunwa. Carmen, uulumbwilwe kale, alibelengele ifitabo filanda pa bulwele bwa kucepelwo mulopa, nga fintu fye abafyashi bakwe na bo bacitile. Cintu basambilile cabafwile ukufwaya ukundapa ukwali no kwaafwa sana Carmen.

Ipusha dokota obe ifipusho fya kulungatika—nga cakabilwa mwipushe imiku yafulilako—nga ca kuti taumfwikishe icintu cimo. Mu cifulo ca kusosa ico uletontonkanya ukuti e cintu dokota alefwaya ukumfwa, londolola ukwabula ukupita mu mbali ico uletontonkanya na fintu uleyumfwa. Nga fintu Baibolo isosa, “ukushaba kupanda amano amapange yafulunganiwa.”—Amapinda 15:22.

Pa kashita kamo Ashley taalefwaya nangu panono ukwebako uuli onse pa lwa bulwele bwakwe. Aalelanda fye na nyina epela. Umubomfi uwafwilisha abekashi uwacenjela alimwipwishe pa mbali ukuti: “Bushe uleyumfwa ukuti pambi tabalekweba fyonse?” Ashley alisumine ukuti e fyo aaleyumfwa. E co uyu mwanakashi alangile Ashley ifipepala fyakwe ifya cipatala no kumulondolwela fyonse. Na kabili alombele badokota ukupoosako inshita imo ukulanda kuli Ashley mu kulungatika, mu cifulo ca kulanda fye na bafyashi bakwe. Mu kuya kwa nshita ukupitila mu kuilumbulwila umwine, Ashley alisukile ayafwiwa ukwaafwa kuntu aalekabila.

Ukutungilila kwa Fibusa

Lintu uuli onse mu lupwa alwalisha, ubulwele busanguka bwa mu lupwa, ubufwaya ukubombela pamo mu kwikatana. Ulupwa lwa kwa Ashley ne cilonganino ca Bwina Kristu balibombele capamo ku kumwaafwa. Kwalebako ukubilisha libili libili mu cilonganino ukuti Ashley aali mu cipatala. Aba mu cilonganino baaleya ku kumupempula lyonse, kabili baleafwa ulupwa mu ncito sha pa ng’anda no kupekanya ifya kulya ukufikila ulupwa lwabeleshe. Abana banono aba mu cilonganino baleya mu kupempula Ashley mu cipatala ilyo alekwatako amaka ya kulanda. Ici calewamina Ashley ukusanshako fye ne fibusa fyakwe ifyacaice.

Ilyo bambi bashilakwaafwa nangu cibe fyo, bafwile ukwishiba ukuti ulekabila ukwaafwa. Carmen ashintilila pa bafyashi bakwe na pali baeluda ba mu cilonganino ku kwaafwiwa lwa mu nkuntu na lwa ku mupashi. Na kabili ashintilila pa basumina banankwe abo asambilila na bo isukulu ku kwaafwiwa. Carmen atila: “Balansakamana, kabili ndayumfwa uwatemwikwa.”

Isukulu lyobe na lyo kuti pambi lyakupandako amano mu fya miti ne fya ndalama kabili pambi kuti lyakwaafwako fye no kukwaafwa. Ku ca kumwenako, kafundisha wa kwa Ashley akoseleshe abo aalesambilisha ukulembela Ashley bakalata no kulamupempula. Nga ca kuti bakafundisha bobe tabaleumfwikisha amafya ulelolenkana na yo, kuti pambi cakabilwa ku bafyashi bobe ukulanshanya ubulwele bobe na bakalamba be sukulu mu mucinshi.

Bomfya Umuntontonkanya no Mubili Mano Mano

Nga ca kuti nulwalisha, te kuti pambi ube na maka ya kucita icili conse kano fye ukuibikilishako pa kuti upole. Nga ca kuti ucilimo na maka, kwalibako ifintu fisuma ifingi ifyo wingacita. Kalemba uwe shina lya Jill Krementz mu citabo cakwe ica mutwe wa kuti How It Feels to Fight for Your Life alandilepo fimo ukukuma ku fyo asangile ilyo alesapika ifyebo fya kulemba mu citabo cakwe. Atile: “Naliba uwa bulanda nga nshi ukupoosa imyaka ibili ukupitana mu fipatala no kumona abacaice abengi nga nshi bapoosele fye amano ku kutamba TV. Tulekabila ukukoselesha aba bacaice ukubelengesha. Ukutekwa mu cipatala kuba ni nshita isuma iya kubomfya bongobongo.”

Nampo nga ulelwalila pa ng’anda nelyo mu cipatala, ukubomfya amaka yobe aya kupelulula ilingi line kuti kwakulenga ukuyumfwako bwino. Bushe walyeshapo ukulemba bakalata nelyo imishikakulo? Ukulenga nelyo kupenta? Ni shani pa lwa kusambilila ukulisha icilimba nga ca kuti ubulwele bobe bulekusuminisha? Nangu fye ni balya balwalishe, kwalibako ifintu ifingi ifyo bengacita. Mu kushininkisha, icintu cawamisha ico wingacita kulundulula icibelesho ca kupepa kuli Lesa no kubelenga Icebo cakwe, Baibolo.—Ilumbo 63:6.

Nga ca kuti ubulwele bobe bulekusuminisha, ukutukushako umubili ukwalinga na ko kuti kwakulenga ukumfwako bwino. Pali uyu mulandu ifipatala ilingi line filakwata ukwa kutukushisho mubili ukwa kwangala abacaice abalelwala. Ilingi line ukutukusha umubili ukwalinga kulakwankwanya ukundapa kwa ku mubili ukusanshako fye no kukulenga ukufwaisha ukuba uwa mweo.

Winenuka!

Lintu alolenkene no kucululuka kukalamba, Yesu alipepele kuli Lesa, ukutetekela Wene, no kutontomesha pa nshita ya ku ntanshi iya buseko ukucila ukutontonkanya pa kucululuka kwakwe. (AbaHebere 12:2) Alisambilile ku fya kucula ifyo aculileko. (AbaHebere 4:15, 16; 5:7-9) Alyafwiwe no kukoseleshiwa. (Luka 22:43) Atontomeshe pa busuma bwa bambi mu cifulo ca kutontonkanya fye pa kucula kwakwe.—Luka 23:39-43; Yohane 19:26, 27.

Nangu cingati kuti pambi naulwalisha, na iwe wine kuti wakoseleshako bambi. Pa lwa lipoti wa ku sukulu, nkashi ya kwa Ashley, Abigail, alembele ukuti: “Umuntu uo nkumbwa sana ni nkashi nandi. Nangu cingati libili libili alatekwa mu cipatala no kulasaulwa inshindano, nga afuma mulya alamwentula!”c

Jason talabako ku mapange yakwe, ateulwile fye mumo mumo. Nomba ubuyo bwakwe bwa kubombela ukuli ukukabila kwakulilako ukwa bakashimikila ba Bufumu bwa kwa Lesa. Nga fintu caba kuli Jason, te kuti pambi ube na maka ya kucita fyonse ifyo ulefwaya. Icintu cacindama kusambilila ukwikala ukulingana no kupelebela kobe, ukucitako fimo nalyo line ukukanacishamo. Shintilila pali Yehova ku kukupeela amano no bukose ku kucita apapelele amaka yobe. (2 Abena Korinti 4:16; Yakobo 1:5) Kabili ibukisha, inshita ili no kwisa lintu lino isonde likaba paradise, umo “umwikashi wa mu calo takasose, ati, Nindwala.” (Esaya 33:24) Ee, bushiku bumo uli no kuba umutuntulu na kabili!

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 19]

Abigail alakumbwa ubukose bwa mwaice wakwe Ashley