Batusendele Bunkole ku Siberia!

NGA FINTU CASHIMIKWA NA VASILY KALIN

Nga mwamona umuntu ekele natekanya alebelenga na Baibolo, uku ninshi iminshinga ilelila, bushe te kuti mufwaye ukwishiba ico taletiinina? Batata bamwene umuntu wa musango yo imyaka ukucila pali 56 iyapitapo.

CALI ni mu July 1942, ilyo Inkondo ya Cibili iya calo conse yali nuu. Lintu ifita fyakalipisha ifya bena Germany fyalepita mu mushi wa Vilshanitsa uwaleikalamo batata, ku Ukraine, kabili baile pa ng’anda apaleikala abacikoloci bamo ifi. Iminshinga yalelila icililelile, lelo umukoloci umo aikeele mupepi ne citofu aleoce nyanje, ninshi alebelenga na Baibolo.

Nafyelwe ilyo papitile imyaka isano, mupepi no musumba wayemba uwabela ku masamba ya Ukraine uwa Ivano-Frankivs’k, uwali mu Soviet Union lilya. Inshita imbi e lintu batata banshimikile pa lwa kulya kukumana kushingalabwa na ulya mukoloci, Inte ya kwa Yehova, e lyo na pa lwa kucululuka kwaliko mu myaka ya nkondo. Abantu bashele fye cimbi cimbi kabili abafulunganishiwa, kanshi abengi baleipusha abati, ‘Mulandu nshi ulufyengo lufuliile ifi? Mulandu nshi iminshipendwa ya bantu bakaele balefwila? Mulandu nshi Lesa asuminishishe fi fintu? Baleipusha ifipusho ifingi nga nshi!’

Batata balanshenye pa nshita yalepa ifipusho fyapala nge fi na ulya mukoloci. Abelengele amalembo yalekanalekana muli Baibolo, ukwasuka ifipusho ifyapeseshe batata amano pa myaka iingi. Alondolwele ukuti Lesa afwaya ukufumyapo inkondo shonse ilyo inshita yakwe iyalingwa ikafika kabili isonde likaba paradise wayemba.—Amalumbo 46:9; Esaya 2:4; Ukusokolola 21:3, 4.

Batata babutukile ku ng’anda no kupunda abati: “Bushe kuti mwasumina, ilyo nalanshanya ne Nte ya sha Yehova, no mutwe waisuka! Ninsange cine!” Batata batile nangu cingati baali no mute wa kuya ku Katolika, abapatili balefilwa ukwasuka ifipusho balebepusha. Lyene batendeke ukusambilila Baibolo, na bamayo baliilundileko. Batendeke ukusambilishako na bamunyinane, nkashi yandi uwali ne myaka ibili, ne ndume shinandi shibili, uwa myaka 7 no wa myaka 11. Tapakokwele, ibomba lyabongolwele ing’anda yabo icabipisha, ukushako fye umuputule umo, e mo bonse baleikala.

Bamayo baali na bamunyinabo abengi, inkashi shinabo 6 ne ndume imo. Bashikulu abafyele bamayo baali abakankaalako, kabili tabalefwaya ukubasuula ku bantu. Kanshi pa kubala, balupwa balekaanya ifisumino fipya ifyo ulupwa lwandi lwasangile. Lelo, mu kuya kwa nshita, abengi abalekaanya balilekele ifibelesho fya kupepa kwa bufi, ifili nga ukubomfya bakolona, kabili bailundile ku bafyashi bandi mu kupepa kwa cine.

Bashimapepo tabaleifisanako pa kusonga icinabwingi ukupata Inte sha kwa Yehova. E calengele abakaaya ukulatobaula amawindo ya bafyashi bandi no kubatiinya. Te mulandu no kupatwa, abafyashi balitwalilile ukusambilila Baibolo. Kanshi ilyo nafyelwe mu 1947, ninshi ulupwa lwandi lulapepela Yehova mu mupashi na mu cine.—Yohane 4:24.

Batusenda Bunkole

Ndebukisha fye bwino bwino ifyacitike ulucelocelo pa April 8, 1951, nangu cingati nali fye ne myaka ine lilya. Abashilika abaali ne mbwa baingile mu mwesu. Batwebele ukuti nabatutamfya mu calo no kutendeka ukupikita mu ng’anda. Abashilika abaali ne mfuti sha ciwaya ne mbwa baiminine pa mwinshi, e lyo bambi baikele pe tebulo, ukutulolela ilyo twatendeke ukwangufyanya ukulonga ifipe mu maawala yabili ayo batupeele. Nshaishibe ifyalecitika, kabili natendeke ukulila.

Abafyashi babebele ukusaina icipepala ca kukaana ukuba Inte sha kwa Yehova no kuti capwa tabakatale abapepako. Abasaina, nga balibalekele ukwikala pa ng’anda pa mwabo na mu calo cabo. Lelo batata mu kushipa batile: “Ninshininkisha ukuti te mulandu no ko mukatutwala, Lesa wesu, Yehova, akaba na ifwe.”

Mushika abapaapeete ukuti: “Langulukilako, abakashi na bana, pantu uko tulemutwala te mu kwangala, tulemutwala ukutali nga nshi ku kapinda ka kuso, ukwaba amenshi makaasa ya mutatakuya, kabili babere e balulumba mu misebo.”

Muli ilya myaka, ishina “Siberia” lyaleumfwika ilya kutiinya kabili ilyeni ku bengi. Nalyo line, icitetekelo no kutemwisha Yehova fyacimfishe umwenso. Balongele ifipe fyesu mu cikocikala, kabili batutwele ku musumba e ko twailepatama mwi shitima, capamo ne ndupwa shimbi napamo 20 nelyo 30. E patendekeele ulwendo lwesu ulwalepa ukuya ku cifulo catalala icipesha mano, ku matololo ya Siberia.

Pa fitesheni fimbi mu nshila, twalekumana na mashitima yambi ayasendele ba nkole na bambi, kabili twalemona ifipampa pa mashitima apo balembele abati: “Tusendele Inte sha kwa Yehova.” Ubu bwali bunte bwaibela pantu abengi abalebelengapo baleishiba ukuti Inte sha kwa Yehova ishingi nga nshi ne ndupwa shabo nababasenda bunkole ku kapinda ka kuso na ku kabanga.

Ili lyashi lya kwikata no kusenda Inte sha kwa Yehova muli bunkole mu April 1951 lyalilembwa na mu fitabo ifingi. Kalemba wa lyashi lya kale Walter Kolarz alembele pa lwa ili lyashi mu citabo cakwe ica Religion in the Soviet Union. Atile “Calemoneka kwati yali e mpela ya ‘Nte’ mu Russia, lelo yali fye e ntendekelo ya mibombele yabo iipya iya kupange nsangu. Nangu fye ni lintu balebasenda bunkole, baleshimikilako bambi icisumino cabo pa fitesheni. Cilemoneka kwati filya Ubuteko bwa Soviet bwabasendele bunkole, bwayafwilishe fye ukutandanya icisumino cabo. Ilyo babalubwile muli bunkole, ‘Inte’ shasalangene mpanga yonse, te mulandu no busha bwa mu nkambi sha bucushi.”

Ifwe twalishukile pantu balitusuminishe ukusendako ifya kulya, ifili nga ubunga, inyanje, na cilemba. Bashikulu balibasuminishe no kwipaye nkumba, twaile tulalya mu nshila kabili twalepako ne Nte shimbi. Twaile tuleimba fye nshila yonse mwi shitima. Yehova alitupeele amaka ya kushipikisha.— Amapinda 18:10.

Twaendele ukupulinkana Russia napamo pa milungu itatu kabili twasukile twafika ku ncende yatalala, kumbi kumbi fye ku Siberia. Batutwele pa citesheni ca Toreya mu ncende ya Chunsk, ku Irkutsk. Ukufuma kulya batutwele mu kati ka mpanga yatalalisha ku kamushi, ku ncende uko abene balembele pa fipepala fyesu abati “icifulo cenu uko mukafwila.” Ifipe fya ndupwa 15 fyalikumene fye bwino pa ca kusendelapo icaletintwa na trakita ukupita mu matipa ya muli shinde. Indupwa napamo 20 bashibikile mu ciyanda ca munkulinkuli umwabula imiputule. Ubuteko bwalisokele kabela abakaaya ukuti Inte sha kwa Yehova bantu abashaibipila. Kanshi bonse baletutiina lintu twafikile fye, tapaali uwalefwaya ukutupalama.

Incito Twalebomba Muli Bunkole

Inte sha kwa Yehova shalebomba umulimo wa kubungule miti, kabili umo balebombela mwalyafishe icine cine. Imilimo yonse yalebombwa fye ukwabula bamashini, ukuputula imbao na soo, ukushisaila, ukushilonga mu fikocikala fyaletintwa na bakabalwe, kabili inshita imbi ukuyashilonga mwi shitima. Calyafishe sana pantu kwali ifisumi ifingi nga nshi. Batata baliculile icibi. Bafimbile umubili onse, kabili balepepa mu kupimpa kuli Yehova ukuti engabafwa ukushipikisha. Lelo te mulandu na ya macushi yonse, Inte sha kwa Yehova ishingi shalitwalilile ne citetekelo icabula ukupungaila.

Bwangu bwangu batutwele ku musumba wa Irkutsk, kulya ulupwa lwesu lwaile mu kwikala mu cali icifungo kale, kabili twalebombela mu ciyanda ca kutaminamo amatafwali. Twalesenda amatafwali ku minwe ukufuma mu cibili cakaba, kabili balelumya ifikongwani cila bushiku, kanshi na bana bene baleafwako abafyashi, pa kuti fye bapwishe. Twaleibukisha ifyaculile abena Israele mu busha bwa ku Egupti.—Ukufuma 5:9-16.

Caliilangile fye apabuuta ukuti Inte sha kwa Yehova bantu ababombesha kabili abafumacumi, te “balwani ba bantu” nge fyo balebabepesha. Balimwene ukuti tapali nangu umo pa Nte uwaletuka abalashi, nelyo ukusuusha ifyalepingula abali mu maka. Abengi basukile batemwa ifisambilisho fya Nte.

Imikalile Yesu lwa ku Mupashi

Nangu cingati balepikita Inte sha kwa Yehova imiku iingi, libe tabalabasenda bunkole, na mu bulendo mwine, abengi balifishileko bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda kumo fye na maBaibolo. Ifi fyalembwa fyalifushiwe inshita imbi ukupitila mu kukopolola ku minwe na mu nshila shimbi. Lyonse kwaleba ukulongana kwa Bwina Kristu mu nkambi. Inshita shimo mushika wa nkambi nga atusanga tuleimba, aletulesha. Twaleleka. Lelo cilya fye afumapo aya ku nkambi imbi, twaleshala kabili twatendeka. Tatwingaleshiwa.

Umulimo wesu uwa kushimikila na o wine tawashimine. Inte sha kwa Yehova shalelanda no uli onse, konse konse. Abafyashi na bakalamba bandi balenshimikilako ifyo baleshimikila abantu icine ca mu Baibolo. Pali uyu mulandu, aba mitima ya bufumacumi bamo balisambilile icine. Kanshi mu myaka ya ba 1950, Ubufumu bwa kwa Yehova bwalibililwe mu Irkutsk na mu mishi yapalemeko.

Pa kubala, abantu balemona kwati Inte sha kwa Yehova balwani ba buteko, lelo ubuteko bwasukile bwasumina ukuti ukuteyanya kwesu cine cine kwa bakapepa. Nalyo line, aba mu buteko balefwaya ukulesha umulimo wesu. Lyene twatendeke ukulongana mu tumabumba twa ndupwa shibili napamo shitatu pa kuti tabaletumona. Kasuba kamo mu February 1952, baimishe icipekeni ca maka lucelocelo ica kutupikita. Baikete Inte 10, fwe bashelepo batutwele ku fifulo fyapusanapusana. Ulupwa lwesu balutwele ku mushi wa Iskra, ukwaleikala abantu napamo 100, amakilomita nalimo 30 ukufuma ku Irkutsk.

Ukushipikisha Ilyo Ifintu Fyayalwike

Twalipapile ifyo abakalamba ba mushi batusengele bwino. Baali abatekanya kabili aba bucibusa, abengi baleisa na mu kutwafwako muli fimo fimo. Ulupwa lwesu lwali e lwalenga butatu ukutulanga bonse mu muputule umo wine uunono uwa ba sikweya mita napamo 17. Twalebomfya fye inyali sha palafini.

Ulucelo lwakonkelepo kwali ukuvota. Abafyashi besu baebele abantu ukuti ifwe twalivotela kale Ubufumu bwa kwa Lesa, nomba abantu tabaishibe umo ici calolele. Kanshi bonse abaali abakalamba mu lupwa lwandi, kalya kasuba konse kawile nababekata. Pa numa abengi babepwishe pa lwa cisumino cabo, kabili ilyo lyali lishuko ku lupwa lwesu ukushimikila abantu ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa e subilo lyeka fye ku bantunse.

Pa myaka ine iyo twaikele mu mushi wa Iskra, takwali Inte mupepi aba kubishanya na bo. Pa kufuma mu mushi twalekabila ukupoka ulusa lwaibela kuli mushika, lelo ilingi line aletukaanina, pantu umulandu batutwalile kulya wa kuti twilamonana na bantu. Lelo Inte lyonse shaleesha ukutandala ku kwakanyako abanabo ifya ku mupashi ifipya ifyo balepokelela.

Ilyo Stalin afwile mu 1953, Inte shonse isho bakakile balishicefesheko imyaka ukufuma pa 25 ukwisa pa 10. Kumfwa ku bali mu Siberia, batendeke ukwendauka ukwabula ukupoke citupa. Lelo mu kwangufyanya ubuteko bwatendeke ifipekeni fya kupikita no kwikata Inte shonse isho balesanga ne mpapulo sha Baibolo nelyo amaBaibolo. Bapangile inkambi shaibela isha kubasungilamo, kabili napamo bamunyina 400 na bankashi napamo 200 babapoosele mu nkambi shabelele ku Irkutsk nelyo lwa mupepi.

Inte sha kwa Yehova mu calo conse balyumfwile ifyo fwe baleikala mu Soviet Union twalepakaswa. Kanshi pa kati ka 1956 na February 1957, bamunyina pa mabungano ya citungu 199 ayaliko mu calo conse balisuminishenye ukutupaapaatilako ku buteko. Abasangilweko mu calo conse abali 462,936 balisuminishe ifyalembelwe pali kalata batumiine uwali kateka wa Soviet Union lilya, Nikolay A. Bulganin. Amashiwi yamo ayalimo ya kuti batulubule no kuti “batusuminishe ukulapokelela Ulupungu lwa kwa Kalinda mu cina Russia, icina Ukraine ne ndimi shimbi twingafwaya, kumo ne mpapulo shimbi ishabamo ifya mu Baibolo isho Inte sha kwa Yehova shibomfya mwi sonde lyonse.”

Pali ilya ine nshita, ulupwa lwesu balutwele ku mushi waba weka uwa Khudyakovo, napamo amakilomita 20 ukutaluka ku Irkutsk. Twaikele kulya pa myaka 7. Mu 1960 umukalamba wandi Fyodor aile ku Irkutsk, kabili alyupile mu 1961, lyene nkashi yandi umukalamba alifuminepo. Mu 1962, Fyodor balimukakile pa mulandu wa kushimikila.

Ifyo Nakula lwa ku Mupashi

Ukufuma ku mushi wa Khudyakovo, lwali lwendo lwa makilomita napamo 20 ne nkasa nelyo pa ncinga pa kuya mu kukumana na bamunyina ku kusambilila Baibolo. E co twaeseshe ukukuukila mupepi na ku Irkutsk, pa kuti twingapalama ku Nte shinensu. Lelo mwine mushi alikeene, kabili akoselepo sana ukutukaanya. Lelo mu kuya kwa nshita, asukile anashako ku mukoshi, kabili twakuukile ku mushi wa Pivovarikha, napamo amakilomita 10 ukutaluka ku Irkutsk. Icilonganino ca Nte sha kwa Yehova e ko cali kulya, kabili imikalile yandi e po yatendekeele ukwaluka. Kwali amabumba ya Isambililo lya Citabo pa Cilonganino, na bamunyina abaletungula imibombele ya ku mupashi na bo e ko baali. Nalitemenwe icibi!

Pali iyi nshita nalitemenwe nga nshi icine ca mu Baibolo kabili nalefwaya ukubatishiwa. Mu August 1965 ico nalefwaya calicitike pantu nabatishiwe mu kamana ka Olkhe, umo Inte ishingi shalebatishiwa lilya. Abashaishibe ifyalecitika balemona kwati tuleangala fye no koowa mu mumana. Bwangu bwangu bampeele umulimo wa kuba kangalila wa Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi. Lyene mu 1965, twalisekelele lintu Fyodor afumine mu cifungo.

Ifyo Umulimo Walundulwike

Mu 1965, balilongenye bankole, kabili babilishe ukuti nabatusuminisha ukuya konse uko twingatemwa, e papwilile no bwikalo bwesu ubo baletila “icifulo cenu uko mukafwila.” Ala twalitemenwe icine cine! Nangu cingati bamo balifumineko lilya line, bamo basalilepo ukwikala kulya kwine uko Yehova atupaalile no kulundulula imibombele yesu iya ku mupashi. Abengi bakushishe abana, abeshikulu ne fishikulula ku Siberia, pantu twasukile twasanga ukuti kanshi tapaali ne fyaletiinya.

Mu 1967, nakumene no mukashana Maria, uo ulupwa lwakwe na o balusendele bunkole ku Siberia ukufuma ku Ukraine. Ku bwaice, twali mu mushi umo wine uwa Vilshanitsa ku Ukraine. Twalyupene mu 1968, kabili twasukile twakwata no mwana mwaume, Yaroslav, lyene inshita imbi twakwete umukashana Oksana.

Twatwalilile ukushukila ifililo na menga ku kukumana mu mabumba ayakalamba ku kubishanya lwa ku mupashi. Na kabili lyaleba lishuko lyesu ukulanda pa lwa cine ca mu Baibolo kuli balupwa ne fibusa abalesangwako. Ilingi line bakapokola na bo balesangwako, ne fwe twaleshukila akashita ka kulanda ku cintubwingi pa lwe subilo Yehova apayanya ilya kubuuka nangu pa fyo apayanye cupo, e lyo na mapaalo yakaba mu calo cipya.

Kasuba kamo ilyo nalesondwelela ilyashi lya cililo, motoka alifikile, umwaume aiswile ifiibi bukali bukali kabili alifumine no kunjeba ukwingila muli motoka. Nshatiinine. Pantu na kuba tatwali ba mpulamafunde, twali fye ni fwe bakapepa ba kwa Lesa. Lelo mwi tumba lyandi mwali amalipoti ya mulimo wa mwi bala aya bamunyina. Pa mulandu wa kuba ne fyo nga e po banjikatiile. Nomba apo pene nabepwishe nga kuti nashiila umwina mwandi indalama apo tabalansenda. Kanshi palya pene balemonako no kumona, napeele abena mwandi icikwama pamo na malipoti ya mulimo wa mwi bala.

Ukutendeka mu 1974, ine na Maria twatendeke ukupayanya impapulo sha Baibolo mu bumfisolo mu ng’anda mu mwesu. Apo twalikwete kalume munono, twalebomba nga bwaila sana pa kuti elaishiba. Lelo apo alefwaisha ukwishiba, abepekeshe kwati nasendama kanshi alelengela ifyo tulecita. Inshita imbi atile: “Nalishiba abapanga bamagazini babamo ifya kwa Lesa.” Twatalile twaumfwa umwenso, lelo lyonse twalepepa kuli Yehova ku kutucingilila no kukosha ulupwa lwesu mu mulimo wacindama.

Ubuteko bwasukile bwaleka ukukaanya sana Inte sha kwa Yehova, kanshi twapangile ukukwata ukulongana kukalamba mu ciyanda ca fyangalo ica Mir mu musumba wa Usol’ye-Sibirskoye. Twalondolwele bwino bwino ku bakalamba ba musumba ukuti ukulongana kwesu kuba kwa kusambilila Baibolo no kubishanya kwa Bwina Kristu. Ukucila pali 700 balishile ku kulongana mu January 1990, ukwisushe ciyanda no kulenga abantu ukupapa icalecitika.

Ilyo ukulongana kwapwile kalemba we lyashi aipwishe ukuti, “Ni lilali mwafundile abana benu?” Wene na beni bambi balipapile pantu abana balekutikisha fye kuli programu pa maawala yane pali kulya kulongana kukalamba ukwa kubalilapo kuli bene ukusangwako. Bwangu bwangu ilyashi ilisuma pa lwa Nte sha kwa Yehova lyalisabankanishiwe mu nyunshipepala. Lyatile: “Umuntu cine cine kuti asambililako fimo ku [Nte sha kwa Yehova].”

Ukusekelela pa Kulunduluka Kukalamba

Mu 1991 twakwete amabungano 7 mu Soviet Union, kabili abantu 74, 252 balisangilweko. Pa numa lintu ifyalo fya mu Soviet Union fyatendeke ukuiteka, Ibumba Litungulula ilya Nte sha kwa Yehova lyantumine mu kubombela ku Moscow. Kulya balinjipwishe nga kuti nakumanisha ukulundapo imibombele yandi mu mulimo wa Bufumu. Lilya ninshi Yaroslav alyupwa kabili ali no mwana mwanakashi, Oksana ali umupungwe. Kanshi mu 1993, ine na Maria twatendeke umulimo wa nshita yonse ku Moscow. Lilya line nalisontelwe ukuba kampanya wa Cipangano ca Cifulo Cikalamba ica Mateyanyo ya Mipepele ya Nte sha kwa Yehova mu Russia.

Pali ino nshita ine na Maria twikala no kubombela pa maofeshi yapya aya Sosaite mupepi na St. Petersburg. Nalicindika nga nshi ishuko lya kubombela pamo na bamunyina ba busumino ukusakamana impendwa ya balebilisha Ubufumu iilekula lubilo lubilo mu Russia. Ilelo kwaba Inte sha kwa Yehova ukucila 260,000 mu fyalo fyali kale Soviet Union, kabili ukucila 100,000 mu Russia mweka!

Ilingi line ine na Maria tulebukisha balupwa ne fibusa abatemwikwa abatwalilila aba busumino mu mulimo wa Bufumu ku Siberia, icalo icabele umushi wesu uwatemwikwa. Kulya na ko nomba kulaba amabungano ayakalamba, kabili Inte sha kwa Yehova napamo 2,000 shilebomba mu Irkutsk ne ncende shashingulukako. Cine cine na kulya kwine ukusesema kwaba pali Esaya 60:22 ukutila: “Umunono akabe kana limo, uwacepa akabo luko lwakosa,” kulefikilishiwa.

[Icikope pe bula 20]

Mu 1959, ninshi tuli ku Irkutsk na batata no lupwa lwandi, capamo na bankole bambi

[Icikope pe bula 23]

Abana muli bunkole ku Iskra

[Icikope pe bula 25]

Umwaka twaupene

[Icikope pe bula 25]

Ine na Maria ilelo