Ukwishiba Ifilenga Ukupopomenwa

Dokota Kathleen McCoy atile: “Ilingi line, ukupopomenwa kwa bapungwe takulengwa fye ne cintu cimo lelo kulengwa ne fingi.”

CINSHI cilenga ukuti abapungwe balepopomenwa? Fingi. Ku ca kumwenako, ukwaluka kwa mubili ne nkuntu ukucitika ku baice ilyo balekula kuti kwalenga balatwishika no kuba no mwenso, kabili maka maka no kuba abapopomenwa. Na kabili, abapungwe balapopomenwa sana ilyo bakanwa ku banabo nelyo ku o batemwanene na o. Kabili, nga fintu tulandilepo mu cipande ca kubalilapo, abapungwe ba ndakai balekulila mu calo icingabalenga ukupopomenwa. Cine cine tuleikala mu “inshita ishayafya.”—2 Timote 3:1.

Cimbi na co icilelenga ukuti cibipishe ca kuti abacaice baleshingwana na mafya ya mikalile pa muku wa kubalilapo, kabili tabalamuka nelyo ukuba no kubelesha nga abakalamba. E co, abapungwe ilingi line baba kwati batandashi abaleitungulula abene ku ncende iyo bashaishiba—balapeshiwa amano ne fyo bamona kabili, ilingi line tabepusha ukuti babafwilisheko. Iyi mibele kuti yalenga ukupopomenwa ukuluma.

Lelo kwaba na fimbi ifilenga abapungwe ukupopomenwa. Lekeni tulandeko fye fimo pali fi.

Ukupopomenwa no Kupeleelwa

Limo icilenga ukupopomenwa kupeleelwa kukalamba—napamo imfwa ya mutemwikwa nelyo ilyo abafyashi balekana. Mu fyalo fimo nangu fye ni mfwa ya citekwa kuti yalenga uwacaice ukubombomana.

Kwaliba ukupeleelwa na kumbi ukunono. Ku ca kumwenako, ukukuukila kumbi kulenga ukusha incende iyaishibikwa bwino no kusha ifibusa. Nangu fye kufika pa buyo ubo umo alefwaisha—pamo nga ukupwisha isukulu—kuti kwabalamuna ukuyumfwa kwa kupeleelwa. Pantu na kuba, ukutendeka imikalile ipya kulalenga ukupelelwa no kukanaba no mutelelwe ifyo umo aleipakisha kale. Kabili kwaliba abacaice bamo abashipikisha amalwele ya mutatakuya. Mu mibele ya musango yo, ukupopomenwa ukulengwa pa mulandu wa kumoneka uwapusanako ku banankwe, napamo na pa mulandu wa kuti na banankwe bene tabalemwangwako, kuti kwalenga umupungwe ukuyumfwa kwati napamo napena panono.

Ca cine, abacaice abengi balapita mu kupelelwa kwa musango yo ukwabula ukuti banshiwe. Balaba no bulanda, balalila, balashikitika, balaloosha—lelo mu kupita kwa nshita balaluka. Mulandu nshi cabela ukuti ilyo abacaice abengi balashipikisha amafya bakwata no kwaluka, bambi bena balanshiwa no kupopomenwa? Takwaba ifyasuko fine fine kuli ci cipusho, pantu ukupopomenwa bulwele bwayafya. Lelo abapungwe bamo kuti bacilamo ukutebelelwa no kupopomenwa.

Ukufulungana kwa Mibombele ya Bongobongo

Abengi abasoma sana umuntontonkanya wa muntu basumina ukuti ukufulungana kwa mibombele ya bongobongo kulalenga sana ukupopomenwa.a Ukufulungana kwa musango yo kuti kwapishiwa mu bana pa kufyalwa, pantu bakasapika basanga ukuti abapungwe abakwata umufyashi uupopomenwa na bo ilingi balapopomenwa. Icitabo ca Lonely, Sad and Angry citila: “Abana abapopomenwa ilingi line ni balya bakwata umufyashi uulwala ukupopomenwa.”

Ici cilenga bamo ukwipusha ati, Bushe cine cine abana balapyana ukupopomenwa, nelyo bushe basambilila fye ukupopomenwa ku bafyashi abakwata ubu bwafya? Ici cipusho calyafya ukwasuka, pantu bongobongo yalipikana sana. E fyaba ne fintu fimbi ifingalenga abapungwe ukupopomenwa.

Ukupopomenwa ne Mikalile ya mu Lupwa

Bamo batila ukupopomenwa ca pa lupwa, kabili balikwata umulandu wine wine uwa kusosele fyo. Nga fintu tulandilepo kale, kuti kwaba imfyalo shimo ishipishiwa pa kufyalwa ku ba nkulo yakonkapo. Lelo imikalile ya mu lupwa na yo kuti yalenga ukupopomenwa. Dokota Mark S. Gold alembele ati: “Abana abakwata abafyashi ababacusha e bengapopomenwa sana. E fyo caba na ku bana abakwata abafyashi abacilamo ukukosha ifintu kabili abalolekesha fye pa kupelebela kwa mwana.” Na kabili ukupopomenwa kuti kwamoneka ilyo abafyashi batumpika abana nelyo ukucilamo ukubacingilila. Nalyo line, kafwailisha umo asangile ukuti abana balapopomenwa sana ilyo abafyashi babo balemoneka ukukanabangwako.

Lelo, ifi twalandapo tafilolele mu kuti abapungwe abapopomenwa ninshi tabasungwa bwino. Ukulanda kwa musango yo kuti kwalenga twasulako fimbi ifilenga ubu ubwafya. Nalyo line, limo limo imikalile ya mu lupwa e cikalamba icilenga. Dokota David G. Fassler alembele ati: “Abana abekala mu mayanda umo abafyashi bakangana umo sha cela e bengapopomenwa sana ukucila abekala mu mayanda umushaba sana amafya. Umulandu umo wa kuti abafyashi abatemwa ukulwa balakansana sana ica kuti balekelesha na bana babo. Cimbi na co ca kuti abafyashi ilingi line bakansanina pa bana, icilenga abacaice ukuyumfwa aba mulandu, abakalipwa, no kufiitwa.”

Ifi e fimo fimo fye ifilenga abapungwe ukupopomenwa. Kwaliba na fimbi. Ku ca kumwenako, incenshi shimo shitila ifya mu bwikashi (pamo ngo kukanalya bwino, sumu, no kubomfya bubi bubi ifintu pamo nga imiti no bwalwa) kuti fyalenga ukupopomenwa. Bambi batila imiti imo (pamo nga ma antihistamines na ma tranquilizers) kuti yalenga ukupopomenwa. Na kabili, cimoneka kwati abana ababa no bwafya pa kusambilila e bapopomenwa sana, napamo mulandu wa kuti tabaimona icintu ilyo bakutuluka ukuti te kuti balingane na bana be sukulu banabo.

Te mulandu ne cilenga, nalyo line, calicindama ukutontonkanya pa cipusho ca kuti, Kuti twayafwa shani abapungwe abapopomenwa?

[Futunoti]

[Icikope pe bula 8, 9]

Amafya ya mu lupwa ilingi e yaluminisha ukupopomenwa