Finshi Filenga Abacaice Ukulwala Amasakamika? Kabili Finshi Fingabafwa?

ANNAa atile: “Nga nasakamikwa, ng’umfwa kwati tapali ifyo ningacita kabili ndafilwa no kucita ifintu ifyo natemwa ukucita. Mfwaya fye ukulaala. Ilingi line ng’umfwa kwati abantu tabantemwa, nshacindama kabili ncusha fye abantu.”

Julia atile: “Nshalefwaya ukufwa, lelo apo nalesakamikwa sana, nalefwaya ukuyipaya. Ilingi line ndabika sana amano ku bantu, nomba nga ninsakamikwa nshibika amano ku muntu uuli onse nelyo ku cintu icili conse.”

Anna na Julia batendeke ukulasakamikwa sana ninshi bali fye abaice. Nangu ca kuti abacaice bambi balomfwa ububi inshita shimo, Anna na Julia bena balekwata sana ubu ubwafya limo pa milungu nelyo fye imyeshi. Anna atile: “Limo naleumfwa kwati ndi mu cilindi umwafiita sana umo nshingafuma. Naleumfwa kwati nimfulungana.”

Ificitikila Anna na Julia fyaliseeka sana. Akabungwe ka World Health Organization (WHO) kalandile ukuti ubulwele bwa masakamika nabuseeka sana ku bacaice abengi kabili ubu ubulwele “e bulenga maka maka abalumendo na bakashana abali ne myaka 10 ukufika ku myaka 19 balelwala amalwele yambi e lyo no kulemana.”

Umuntu kuti alwala amasakamika na lintu ali fye umwaice. Ifyo twingeshibilako ukuti nalwala, fintu pamo nga ukulaalisha nelyo ukukanalaalisha, ukuliisha nelyo ukukanaliisha e lyo no kwina sana nelyo ukonda. Uulwele amasakamika kuti alaumfwa uwapelelwa, uwa bulanda kabili limo kuti aleimona kwati tacindama. Limo kuti aleka no kulaba na bantu bambi, ukukanabika amano ku fintu nelyo ukulalaba, ukulatontonkanya pa kuyipaya e lyo na fimbipo ifyo aba ku cipatala bashaishiba. Nga ca kutila aba ku cipatala balefwaya ukwishiba nga ca kuti umuntu nalwala amasakamika, ilingi line balatala bamona nga ca kuti kuli ifishibilo ifingi pa milungu iingi ifilelanga ukuti ca cine nalwala amasakamika.

IFILENGA ABACAICE UKULALWALA AMASAKAMIKA

Akabungwe ka WHO kalandile ukuti, “Limo icilenga abantu ukulasakamikwa sana fintu pamo nga, ificitika mu bwikashi, ifyo bongobongo ibomba e lyo ne cifyalilwa.” Ku ca kumwenako:

Ifyo umubili wa muntu ubomba. Ubulwele bwa masakamika kuti bwaba bwa pa lupwa. Ku ca kumwenako mu lupwa lwa kwa Julila uo tulandilepo, balalwala sana amasakamika. Fimbi ifilenga ubu ubulwele ukutendeka nelyo ukubipilako, fintu pamo nga amalwele ya ku mutima, ukwaluka mu fyo umuntu omfwa, e lyo no kubomfya bubi bubi imiti ikola pa nshita iitali.b

Amatontonkanyo. Nangu ca kutila amatontonkanyo yaliba fye bwino, nga yacila mu cipimo kuti yalenga uwacaice alwala amasakamika. Na lyo line, cilafya ukwishiba icilenga maka maka umuntu alelwala amasakamika, kabili nga fintu tulandilepo kale, limo cilafya ukwishiba icilengele umuntu ukulwala.

Amatontonkanyo kuti yalenga umwana ukulwala amasakamika nga ca kuti abafyashi bakwe bapatukana nelyo balekana, uo atemwa nga afwa, nga balemucusha nelyo ukumucenda, nga aba mu busanso, nga alwala, nelyo nga talecita bwino ku sukulu maka maka nga ca kuti ici calenga alamona kwati abantu balimupata. Limo icingalenga umwana ukulwala amasakamika, bafyashi ukulamwenekela ukulabomba bwino ku sukulu ukucila ifyo engacita. Fimbi ifingalenga, mwana nga balemucusha ku banankwe, nga alesakamana pa fyo ifintu fikaba ku ntanshi, abafyashi nga bali sana no bulanda, nelyo bafyashi bakwe nga balacita ifintu ifyo ashenekela ukuti balacita. Nomba finshi uwacaice engacita nga ca kuti alwala amasakamika?

ULEISAKAMANA BWINO

Umuntu nga alilwala amasakamika kuti apola nga bamupeela umuti nelyo nga alanshanya na basambilila pa fyo umuntu atontonkanya.c Yesu Kristu alandile ukuti: “Abatuntulu tabakabila kondapa iyo, kano abalwele.” (Marko 2:17) Ukusakamikwa sana nako bulwele. Na kabili umuntu nga alilwala amasakamika, afwile ukuleka ukucita ifintu fimo nelyo ukutendeka ukucita ifintu fimo, pantu ifyo umuntu acita kuti fyalenga alasakamikwa sana nelyo iyo.

Nga ulalwala amasakamika ufwile ukulaisakamana sana. Ku ca kumwenako, ulingile ukulalya ifya kulya ifisuma, ukulalaala inshita iikalamba, no kulatukushako umubili libili libili. Nga uletukusha umubili kuti uleumfwako bwino, kuti uleba na maka, kabili te kuti cilekwafya ukulaala. Nga cingacitika, uleesha ukufwailisha ifilenga ulesakamikwa sana e lyo ne fishibilo fya kuti walalwala amasakamika, kabili uleipekanishisha libela pa fyo walacita. Ulingile ukwebako umuntu uo wacetekela. Ifibusa na balupwa kuti balenga walaumfwako bwino nga naulwala amasakamika. Julia uo tulandilepo kale, alelemba ifyo aleumfwa ne fyo aletontonkanya, kanshi na iwe kuti wacita cimo cine. Ne ca cindamisha ico ufwile ukucita kulaisambilisha ifya kwa Lesa. Ukucita ifi kuti kwalenga walaumfwako bwino. Yesu Kristu atile: “Balipaalwa abaishiba ukuti balakabila ifya kwa Lesa.”—Mateo 5:3.

Anna na Julia balimona ukuti ifyo Yesu alandile fya cine. Anna atile: “Ukubika amano ku fya kwa Lesa kulalenga ndetontonkanya sana pa bantu mu nshita ya kulatontonkanya fye pa mafya nkwata. Nangu ca kuti ukucita ifi takwayanguka, ndaba sana ne nsansa nga ndecita ifi.” Julia na o alandile ukuti ipepo no kubelenga Baibolo filamwafwa sana. Atile: “Nga napepa kuli Lesa ndomfwako bwino kabili ukubelenga Baibolo kulangafwa ukumona ukuti nalicindama kuli Lesa kabili alimbikako amano. Ukubelenga Baibolo kulalenga ndeishiba no kuti ku ntanshi ifintu fikawama.”

Kabumba wesu Yehova Lesa, alishiba bwino ifilenga tulelwala amasakamika. Apo alitwishiba bwino, kuti atusansamusha no kutwafwa kabili limo kuti abomfya abantu. Na kabili, nomba line fye Lesa ali no kundapa amalwele yesu yonse. Baibolo itila: “Takuli umwikashi uukatila: ‘Nindwala.’”—Esaya 33:24.

Baibolo yalitulaya no kuti Lesa “akafuuta ifilamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko na kabili, takwakabe no kuloosha nangu ukuteta nangu ukukalipwa na kabili.” (Ukusokolola 21:4) Aya amashiwi yalatusansamusha sana. Nga kuti watemwa ukwishibilapo na fimbi pa fyo Lesa alaya ukucitila abantu, kabiye pa www.jw.org/bem. Pali iyi webusaiti paliba amaBaibolo ayasuma sana, e lyo na malyashi yambi ayalanda pali Baibolo ukubikako fye na malyashi yalanda pa kusakamikwa.