Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Bushe Caliba Fye Bwino Ukusangwa ku Fiila fya Kucinda Ifibako Ubushiku?

“Kwali icalengele ati njeko—nalefwaya ukuipakisha.”—E fyasosele Shawn.

“Ukulanda fye icishinka, twali-ipakishe—ukuipakisha nga nshi! Kwali ukucinda, twacindile ubushiku bonse.”—E fyasosele Ernest.

I FIILA umo abacaice bacinda mpaka fye bwaca, nafiseeka nga nshi mu myaka ya ndakai. Abacaice abengi abafwaya ukusangalala baya mu fiila fya musango yo cila nshita.

Kwena, bonse fye tulafwaya ukusangalala. Baibolo na yo itila kwaliba “inshita ya kuseka” ne “nshita ya kucinda.” (Lukala Milandu 3:4) Lelo, bushe ifiila fya bushiku e kwangala kusuma? Nelyo bushe ulingile ukutontonkanyapo bwino bwino ilyo ushilayako?

“Amaparte ya Ciwowo”

Kwena Baibolo tayakaanya ukwangalila ca pamo ukwalinga, lelo itusoka ukutaluke “ciwowo,” nangu “amaparte ya ciwowo.” (Abena Galatia 5:19-21; Byington) Mu nshiku sha kale, mu maparte ya ciwowo ilingi line mwaletumbuka ifyongo. Kasesema Esaya alembele ati: “Kalanda ku bacelelo lucelocelo, basupile ca kunwa icikola, abakokola ukufika ku macaca wasuka umwangashi wababimbule mitima. Kwaba na nsango ne pango, akaoma ne cimpeta, no mwangashi, ku mitebeto yabo. Lelo umulimo wa kwa Yehova tabawangwa, ne cacitwa ku minwe yakwe tabacimona.”—Esaya 5:11, 12.

Kuli uku kubungana kwalebe “ca kunwa icikola” e lyo ne nyimbo shabipa. Kwaletendeka inshita ya lucelo ukufike cungulo. Nga mwaloleshe mibele ya aba bantu ba ciwowo—balecita fintu kwati takwaba na Lesa! Kanshi, e mulandu wine Lesa apatila ukubungana kwa musango yo. Nga pali leelo, bushe Lesa omfwa shani pa ficitika mu fiila fya kucinda ubushiku?

Natulande pa ficitika fimo fimo. Cimo ca kuti mu fiila fimo mulaba imicindile ya kusalampanta no kutolauka. Bamo batila iyi micindile “yatendeke muli ba1980 mu fikulwa fya kucindilamo mu calo ca Amerika. Yatuntwike ku micindile ya kupunkana inuma no muntu umbi.” Muli yi micindile mwaba ukutolauka, ukusunkanyo mutwe bubi bubi e lyo no kupunkane mitwe nabo balecinda nabo. Ukufunika, no kuicena fyaliseeka, kabili kulaba ukuikontola umongololo no kuicena ku mutwe. Bamo balafwa no kufwa. Mu fikuulwa fya fiila fimo, kulabo kwimyo muntu mu muulu, e lyo alaendela pa minwe ya bantu. Ilingi line uo bemishe balamuponya panshi, kabili icifumamo kuicena. Nga bakashana bena, balabekataula no kubatonyatonya mu musango wa kubabimbula.

Ukwabula no kutwishika, Lesa alipata iyi misango. Na kabili, Icebo cakwe cikoselesha fwe Bena Kristu ukuti “tukaane ukubulapepa ne fya lunkumbwa fya pano calo no kwikala aba mano ayatuntulu.”—Tito 2:12.

Inyimbo ne Miti Ikola

Natulande na pa nyimbo isho balisha mu fiila fya kucinda. Kwabe nyimbo sha congo sana kabili isha nsele, ishilanda pa bulalelale. Lelo mu fiile fingi inyimbo batemwa sana ukulisha ni shilya baputawisha amashiwi, isho batila rap. Ishi na sho shiluminisha sana ubulalelale, ulukakala, na bucipondoka. Bushe kuli cingalubana nga ca kuti ulesangwa muli fi fifulo fyabipa no kukutika ku nyimbo sha musango yo? David Hollingworth uwaishibisha ificitika mu fiila atile: “Inyimbo shilalambatila sana mu matontonkanyo ya bantu. Nga ca kuti mwalonganika bantu bengi, inyimbo mulelisha kuti shabalenga ukutendeko kucite fyabipa.” E mulandu wine ulubuli lubalamukila mu fikuulwa fya kucindilamo ifingi ifya mu calo ca Amerika. Kabili abantu abengi batila icilenga ukuti kulebe mbuli sha musango yo, ni nyimbo isho bakutikako ishiluminisha ifimfulunganya no kwipaya.a

Mu myaka ya ndakai, mu fiila fya kucinda e musangwa sana ababomfya imiti ikola. Uwasoma umo atile “icalenga ukuti ifiila fya kucinda fiseeke, ni co . . . mulabo kubomfya sana imiti ikola iingi iyapusanapusana. Na kuba, kwaba ne miti ikola iilenga abantu ukucinda sana. Bamo abacinda libili libili mu fiila, balasakanya miti ikola iyalekanalekana no kuibomfya. Pa miti ikola iyo batemwo kusakanya paba na ketamine, iilengo muntu ukuba ne cipyu, ukuleko kutiine icili conse, amano kufulungana, ukufilwo kulanda bwino, no kufilwo kupema bwino, kabili ilonaula na bongobongo. Imbi na yo ni Methamphetamine iilengo muntu ukuba ne cilafi, ukufulwa apabulo mulandu, ukubo wa lukaakala kabili ilonaulo mutima na bongobongo. Kwaba na umbi umuti uukola uwaseeka sana uo bapanga ukufuma kuli amphetamine uo beta ukuti ecstasy. Uyu muti kuti walengo umuntu ukufulungana, umutima ukutuluntunta, umulopa ukubutukisha e lyo no mubili ukukaba. Bamo ababomfya ecstacy, balifwa no kufwa.

Ukubomfya imiti ikola iyabindwa, kwalipusana ne funde lya mu Baibolo ilitila: “tuisangulule kuli fyonse ifikowesha umubili no mupashi.” (2 Abena Korinti 7:1) Bushe kuti caba fye bwino nga walasangwa mu cifulo umo ukubomfya imiti ikola kwaseeka?

Ukubishanya Kubi

Ibukisha ifyo Baibolo itusoka, itila: “Ukubishanya kubi konaule mibele isuma.” (1 Abena Korinti 15:33) Nga filya caleba ku bantu ba ciwowo mu nshiku sha ku kale, abacaice abacinda muli fi fiila bamoneka ukukanapoosa amano kuli Lesa. Na kuba kuti twatila, abengi “batemwo kwangala ukucisho kutemwa Lesa.” (2 Timote 3:4) Bushe abantu ba musango uyo ebo wingafwaisha ukubishanya nabo mukupalamisha?

Bamo batontonkanya ukuti nga basenda Abena Kristu banabo abacaice kuli ifi fiila, amasanso kuti yacepa. Lelo, Abena Kristu bacaice abaaba “ica kumwenako ku batetekela . . . mu myendele” te kuti basumine ukukonka. (1 Timote 4:12) Nangu ca kuti Abena Kristu bacaice abele mu kucinda balaangala fye beka mwi bumba lyabo, inyimbo shabipa shena bakulashumfwa. Nga ca kuti bambi babeta ukuti bacindile capamo, kuti baisanga mu bwafya pantu kuti cabakosela ukukaana. Abacaice bamo basanga fye ukuti na baipoosa na mu lubuli! Kanshi amashiwi ya mu Baibolo ya cine ayatila: “Enda na ba mano e lyo ukabo wa mano, lelo uucito bunabo ku bawelewele akacula.”—Amapinda 13:20.

Ukucinda kwa ku Bimbula

Natulande na pa micindile. Imicindile iluminisha ubulalelale naiseeka sana ku bacaice mu calo ca Amerika. Ilingi line bacinde nyimbo sha rap isha kwata mashiwi ayacincisha ukucita ubulalelale. Nangu fye kucinda kwine, bacinda fye kwati balecito bulalelale. Uku kucinda eko beta ati ukulaalana kwabulo kufule fya kufwala.

Bushe Umwina Kristu wacaice kuti aipoosa mu micindile ya musango yo? Te kuti acite co nga ca kuti alefwaya ukusekesha Lesa, uwatweba ukuti: “Fulumuko bulalelale.” (1 Abena Korinti 6:18) Bamo batontonkanya ukuti ‘Caliba fye bwino ukucinda mu fiila, pantu abantu abengi e fyo bacita.’ LeIo nangu ca kuti abantu bali abengi, nabo bene kuti baluba. (Ukufuma 23:2) E co ba no bukose bwa kukaana amatunko ya fibusa fyobe, kabili twalilila ukuba na kampingu uwa sanguluka kuli Lesa!—1 Petro 4:3, 4.

Pingulapo

Lelo tatuletila ukucinda konse kwalibipa. Baibolo itwebo kuti Davidi Imfumu, alisekelele ilyo babweseshe icipao ca cipingo mu Yerusalemu ica kuti “alecelebensa ku maka ya kwe yonse pa kucinda.” (2 Samwele 6:14) Mu mulumbe wa kwa Yesu uwa mwana uwalubile, kwali “ukwimba no kucinda” ilyo alondweke.—Luka 15:25.

Ukucinda kumo, limbi kuti kwaba fye bwino na ku Bena Kristu ukulingana ne ncende wikalako. Na lyo line ukucite fintu mukulinga no kutontonkanyapo bwino kwalicindama. Ukucilo kuya ku fiila fya bacaice, kuti cawama ukukutika no kucinda ku inyimbo shiba pa kubungana kwa Bena Kristu, pantu palaba abacingilila no kutungulula ifintu. Pali uku kubungana kwa Bena Kristu ukutungululwa bwino, abacaice bena tabaipatulako kuli bambi lelo balaipakisha ukubishanya kusuma na Bena Kristu abapusane mishinku.

Nalimo uko wikala kwaliba ififulo fya kuliilamo umo balisha inyimbo no kusuminisha ukucinda. Lelo ilyo taulasumina ukuya ku cifulo ca musango yu, ufwile ukuipusha we mwine ukuti: Bushe cilya cifulo caishibikwa shani ku bantu? Bushe kusangwa fye abacaice beka beka? Nga ni fyo, bushe kuti kwaba umutende? Ni nyimbo sha musango nshi bakulalisha? Bushe abasangwako bacinda shani? Nga abafyashi bandi kuti baumfwa shani nga ca kuti nayako? Ukuipusha amepusho ya musango yu kuti kwa kucingilila ku masanso.

Shawn uo twacilandapo pa kutampa, mu kulekelesha alondolola bwino bwino ifishinka. Ilyo talaba Umwina Kristu, aleya sana mu fiila. Alondolola ukuti: “Mu fiila fya bushiku mulacitwa ifye shiku icine cine. Mwabe nyimbo shabipa, ukucinda nako kwa bucisenene fye, kabili abantu abengi abayako baliba ne co belako. Ico bafwaisha kufumako na umo uwakuyacita nankwe ubulalelale.” Shawn alekele ukucinda mu fiila pa numa ya kusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Alanda ukuyumfwa kwakwe pa fyabipa ifyo apitilemo atila: “Abena Kristu tabalingile ukulaya ku fiila.”

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 16]

Abacaice bamo balaisanga mu mafya ilyo bali mu fiila fya kucinda