Isubilo Lyashininkishiwa

“Lintu fye umuntu afyalwa lyonse fye e fyo caba ukuti pa nshita iili yonse umuntunse kuti afwa; kabili apo takwaba mwa kulosha mumbi nakabushe umuntunse akafwa.”—AMASHIWI YA KWA ARNOLD TOYNBEE, KALEMBA WA LYASHI LYA KALE UMWINA BRITAIN.

1. Cinshi cintu abantu bapokelela ukuti e ko caba, iciletako ifipusho nshi?

NANI engapaashako kuli ayo mashiwi ya cine ayambwilwe pa muulu ayamoneka mu ficitika? Abantu balisuka balipokelela icishinka ca kuti imfwa e ko yaba. Kabili mwandi tulayumfwa abapelelwa lintu uo twatemwa afwa! Tacimoneka nangu panono ukuti untu twalufya akabwela. Bushe kuti cacitika ukwisakumana na kabili na batemwikwa besu abafwa? Lisubilo nshi lintu Baibolo itambika ku bafwa? Langulukeni ubulondoloshi buli pano.

‘Umunensu Nafwa’

2-5. (a) Lintu cibusa wakwe Lasaro afwile, ni shani fintu Yesu alangilile ukuitemenwa e lyo na maka ya kumubuusha? (b) Pa mbali ya kubwesesha Lasaro ku bumi, cinshi cintu icipesha amano ca kubuusha capwishishishe?

² Cali mu mwaka wa 32 C.E. Mwi tauni linono ilya Betani, bakilomita batatu ku nse ya Yerusalemu, e mwaikele Lasaro ne nkashi shakwe Marita na Maria. Baali fibusa fyapalamisha ifya kwa Yesu. Kasuba kamo, Lasaro alilwalishe. Mu kwangufyanya, inkashi shakwe pa kusakamikwa shatumine amashiwi kuli Yesu, uwali bushilya bwa mumana wa Yordani. Yesu alitemenwe Lasaro ne nkashi shakwe, e co alimine ukulola ku Betani. Mu nshila, Yesu aebele abasambi bakwe ati: “Lasaro umunensu nalaalo tulo; lelo ndeyamushibusha.” Apantu abasambi tabailwike apo pene muntu ici calolele, Yesu asosele pa mbilibili ati: “Lasaro nafwa.”—Yohane 11:1-15.

³ Ilyo Marita aumfwile ukuti Yesu aleisa ku Betani, alibutwike ku kuyamukumanya. Pa kwikatwa no bulanda bwa kwa Marita, Yesu amwebekeshe ati: “Indume yobe ilebuuka kabili.” Marita ayaswike ati: “Ninjishibo kuti akabuuka mu kubuuka kwa mu bushiku bwa kupelelekesha.” Yesu lyene amwebele ati: “Ni ne kubuuka kabili umweo: uuntetekela, nangu afwa, akaba no mweo.”—Yohane 11:20-25.

⁴ Lyene Yesu aile ku nshishi no kwebo kuti bafumyepo ilibwe ilyalaalikwe pa bwingililo. Pa numa ya kupepa mu kupongomoka, akambishe ati: “We Lasaro, fumina kuno nse.” Kabili ilintu amenso yonse yatontele pa nshishi, Lasaro na kabushe alifuminemo. Yesu alibushishe Lasaro—ukubwesesho bumi ku muntu uwafwile pa nshiku shine!—Yohane 11:38-44.

⁵ Marita kale kale alicetekele mu bulayo bwa kubuuka. (Yohane 5:28, 29; 11:23, 24) Icipesha amano ca kubwesesha Lasaro ku bumi cabombele nge ca kukosha icitetekelo cakwe no kubike co citetekelo muli bambi. (Yohane 11:45) Lelo bushe mu kushikimika cinshi cintu ili shiwi “ukubuuka” lipilibula?

“Akabuuka”

6. Ishiwi lya “kubuuka” lyalola mwi?

⁶ Ishiwi “ukubuuka” lyapilibulwa ukufuma kwi shiwi lya ciGriki a·naʹsta·sis, ilyo mu kulikonka fye lipilibula “ukwiminina na kabili.” Abalepilibula iciGriki ukufumya mu ciHebere bapilibwile a·naʹsta·sis ukubomfya amashiwi ya ciHebere techi·yathʹ ham·me·thimʹ, ayalola mu kuti “ukubuusha abafwa.”a Muli fyo, ukubuusha kubimbamo ukwimya umuntu ukufuma ku mibele yabulo bumi iya mfwa—ukupuupuutula icipasho ca bumi bwa muntu.

7. Mulandu nshi ukubuusha abantu kushakabele bwafya kuli Yehova Lesa na Yesu Kristu?

7 Yehova Lesa pa kuba uwa mano yashipelela ne cibukisho cakumanina, kuti abusha umuntu ukwabulo bwafya. Ukwibukisha ifyali ubumi bwa bafwile—ifyali umusango wabo uwa buntu, ifyo bacitile, ne fyebo fyonse ifya kubeshibilako—tacingamukosela. (Yobo 12:13; linganyeniko Esaya 40:26.) Yehova na kabili e Katendeka wa bumi. Kanshi, kuti camwangukila ukubwesha umuntu umo wine, ukumupeela ubuntu bwakwe bumo bwine mu mubili wakwe uupya. Ukulundapo, nga fintu calangililwa ku cacitike kuli Lasaro, Yesu Kristu alafwaya kabili aliba na maka ya kubuusha abafwa.—Linganyeniko Luka 7:11-17; 8:40-56.

8, 9. (a) Mulandu nshi ukubuuka ne mfundo ya bumunshifwa bwa mweo fishumfwanina? (b) Cinshi cingacimfye mfwa?

⁸ Nangu cibe fyo, icisambilisho ca mu Malembo ica kubuuka, tacumfwana ne cifundisho ca bumunshifwa bwa mweo. Nga ca kuti umweo taufwa, tapali nangu umo uwingakabila ukubuushiwa, nelyo ukubweshiwa ku bumi. Na kuba, Marita talandilepo ifili fyonse ifyalelangilila ukuti kwali umweo uushifwa uwaikelepo kumo pa numa ya mfwa. Tasumine ukuti Lasaro ali naya ku bwikashi bumo ubwa mupashi ku kutwalilila ukubako. Mu kupusanako, alangishe icitetekelo mu mifwaile ya kwa Lesa iya kufubalisha icilenga imfwa. Atile: “Ninjishibo kuti akabuuka mu kubuuka kwa mu bushiku bwa kupelelekesha.” (Yohane 11:23, 24) Mu nshila imo ine, Lasaro tashimikepo ukuti kwalibako ubumi pa numa ya mfwa. Takwali ifya kushimika.

⁹ Cilemoneka fye apabuuta ukuti, ukulingana ne fisosa Baibolo, umweo ulafwa kabili icingacimfye mfwa kubuuka. Lelo amabilioni ya bantu ukutula pantu umuntu wa ntanshi Adamu aendele pe sonde balifwa. E co ni bani bakabuushiwa, kabili bakabuushiwilwa kwi?

“Bonse aba mu Nshishi”

10. Bulayo nshi Yesu alaile pa lwa baba mu nshishi sha cibukisho?

¹⁰ Yesu Kristu atile: “Inshita ileisa, iyo bonse aba mu nshishi [isha cibukisho, NW] bakomfwamo ishiwi lyakwe [ilya kwa Yesu], no kufumamo.” (Yohane 5:28, 29) Ee, Yesu Kristu alaile ukuti bonse abo Yehova abika mu cibukisho cakwe bakabuushiwa. Amabilioni balikalako abomi kabili balifwa. Ni bani pali bene baba mu cibukisho ca kwa Lesa, abalepembelela ukubuuka?

11. Ni bani bakabuushiwa?

¹¹ Abo bakonkelele ubulungami pamo nga ababomfi ba kwa Yehova bakabuushiwa. Lelo amamilioni ya bantu bambi balifwa ukwabula ukulangisha nampo nga kuti baikala mu kumfwana ne fipimo fya kwa Lesa ifyalungama. Tabaishibe fintu Yehova afwaya nelyo tabaakwete inshita yakumanina pa kuti bengaaluka. Aba na bo baliba mu cibukisho ca kwa Lesa na muli fyo bakabuushiwa, pantu Baibolo ilayo kuti: “Kukabo kwima ku bafwa kwa balungama na bashalungama.”—Imilimo 24:15.

12. (a) Cimonwa nshi cintu umutumwa Yohane amwene pa lwa kubuuka? (b) Finshi ‘fikapooswa muli bemba wa mulilo,’ kabili cinshi cintu iyo numbwilo ipilibula?

¹² Umutumwa Yohane amwene icimonwa ca kucilimusha ica bantu babuushiiwe nabeminina pa ntanshi ya cipuna ca bufumu ica kwa Lesa. Pa kulondolola icimonwa atile: “Bemba alekelemo abafwa abalimo, ne Mfwa na ku Mbo fyalekelemo abafwa abali muli fyene; na bo bapingwilwe umo umo umwalole milimo yakwe. E lyo Imfwa na ku Mbo fyapooselwe muli bemba wa mulilo . . . iyi ni mfwa ya cibili, bemba wa mulilo.” (Ukusokolola 20:12-15) Tontonkanyeni umo ico cilolele! Abafwa bonse ababa mu cibukisho ca kwa Lesa bakalubulwa ku Hades, nelyo ku Sheol, inshishi uko abantu bonse baya. (Ilumbo 16:10; Imilimo 2:31) Lyene “Imfwa na ku Mbo” fikapooswa mu cainikwa “bemba wa mulilo,” icimininako ukonaulwa umupwilapo. Inshishi ukuya abantu bonse ikaleko kubako.

Bakabuukila Kwi?

13. Mulandu nshi Lesa ateyanishishako bamo ukubuukila ku muulu, kabili musango nshi uwa mubili untu Yehova akabapeela?

¹³ Impendwa inono iya baume na banakashi bakabuukila ku bumi bwa ku muulu. Aba bakateka na Kristu pamo nge shamfumu na bashimapepo kabili bakabombako umulimo wa kufubalisha ifilete mfwa fintu abantu bapyene ku muntu wa kubalilapo, Adamu. (Abena Roma 5:12; Ukusokolola 5:9, 10) Ukulingana ne fisosa Baibolo, impendwa baba fye 144,000 kabili basobolwa mu bakonshi ba kwa Kristu, ukutendekela pa batumwa ba busumino. (Luka 22:28-30; Yohane 14:2, 3; Ukusokolola 7:4; 14:1, 3) Yehova akapeela umo na umo uwa bene umubili wa ku mupashi pa kuti bengekala mu muulu.—1 Abena Korinti 15:35, 38, 42-45; 1 Petro 3:18.

14, 15. (a) Ni ku bumi bwa musango nshi icinabwingi ca bafwa bakabuukila? (b) Mapaalo nshi yantu abantu ba cumfwila bakakwata?

¹⁴ Nangu cibe fyo, icinabwingi ica bafwa, bakabuukila ku bumi bwa pano isonde. (Ilumbo 37:29; Mateo 6:10) Lisonde lya musango nshi? Isonde ilelo liswilemo ukukangana, ukusuumyo mulopa, lyalikoweshiwa, kabili mwabo lukaakala. Nga abafwa bengabwelela ku bumi pe sonde lya musango yo, cine cine insansa tashingatwalilila. Lelo Kabumba alilayo kuti mu kwangufyanya akapwisha imikalile ya cino calo ca ndakai iyalamwa na Satana. (Amapinda 2:21, 22; Daniele 2:44) Imikalile ya bantu iipya iyalungama—“icalo cipya”—e ikesabako. (2 Petro 3:13) Pali iyo nshita “umwikashi wa mu calo takasose, ati, Nindwala.” (Esaya 33:24) Nangu fye kukungumana uko imfwa ileta kukafumishiwapo, pantu Lesa “akafuute filamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko kabili iyo; takwakabe kabili ukuloosha nangu kukuuta nangu kucululuka; pa kuti ifya ntanshi nafiya.”—Ukusokolola 21:4.

¹⁵ Mu calo cipya ica kwa Lesa icalaiwa, abalanda “bakapyaninine calo, no kuilemeno bwingi bwa mutende.” (Ilumbo 37:11) Ubuteko bwa ku muulu ubwa kwa Kristu Yesu na ba kubishanya nankwe ba 144,000 panono panono bakalabwesesha abantu ku kupwililika kuntu abafyashi besu aba ntanshi Adamu na Efa balufishe. Pa bekashi ba pe sonde pakaba na bakabuushiwa.—Luka 23:42, 43.

16-18. Kusekelela nshi uko ukubuuka kukaletela indupwa?

¹⁶ Baibolo ilapeelako icitontonshi pa kusekelela kuntu ukubuuka kukaleta ku ndupwa. Elenganyeni fintu mukamfwilwa wa ku Naini ayumfwile uwa nsansa lintu Yesu aimike ibumba lya baleloosha no kubuusha umwana wakwe uwali fye umo wine! (Luka 7:11-17) Pa numa, mupepi na Bemba wa Galili, lintu Yesu abweseeshe ku bumi umukashana wa myaka 12, abafyashi ba uyu mukashana “bapeshiwe amano nga nshi.”—Marko 5:21-24, 35-42; moneni kabili 1 Ishamfumu 17:17-24; 2 Ishamfumu 4:32-37.

¹⁷ Ku mamilioni abalaala mu mfwa, ukubuuka kukapilibula ubumi mu calo cipya ica mutende. Taleni tontonkanyeni pa lwa cilolelo ca kucincimusha cintu ici cileisula kuli Tommy na shimakwebo, abalumbwilwe mu ciputulwa ca ku kubalilapo fye ica uno broshuwa! Lintu Tommy akabuukila ku bumi mu Paradise wa pano isonde, akaba ni Tommy umo wine untu nyina aishibe—lelo uwabulo kulwala. Nyina akaba na maka ya kumwikata, ukumufukatila, no kumutemwa. Mu kupalako, mu cifulo ca kufyantikwa mu kushinguluka kwa kulafyalwa cipya cipya ukwabule mpela, ulya shimakwebo uwa ku India ali ne cilolelo cishaiwamina ica kwisashibukila mu calo cipya ica kwa Lesa no kumona abana bakwe.

¹⁸ Ukwishibe cine pa lwa mweo, pa lwa cicitika nga twafwa, na pa lwe subilo lya kubuuka kuti na kabili kwayambukila mu kushika abo bali abomi nomba. Natumone fintu kwingabambukila.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 26]

Ukubuuka kukaleta ukusekelela kwa ciyayaya