Watchtower LAIBRARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAIBRARE YA PA INTANETI
Cibemba
  • BAIBOLO
  • IMPAPULO
  • UKULONGANA
  • w90 4/15 amabu. 30-31
  • Ilibwe lya Cina Moabu—Lyalyonawilwe Lelo talyaluba

Vidio mulefwaya tamuli

Mukwai yafilwa ukutambika

  • Ilibwe lya Cina Moabu—Lyalyonawilwe Lelo talyaluba
  • Ulupungu lwa kwa Kalinda—1990
  • Utumitwe utunono
  • Ifipalileko
  • Ukucebusha no Kukanacetekela
  • Ilyashi lya Kale ilya Baibolo Lyaba Ilyumi
  • “Iŋanda ya kwa Davidi”—Eko Yali Atemwa Lushimi Fye?
    Ulupungu lwa kwa Kalinda—1996
  • Bushe Kuti Mwa-asuka ici Cipusho?
    Ulupungu lwa kwa Kalinda (Ulwa Kusambililamo)—2021
Ulupungu lwa kwa Kalinda—1990
w90 4/15 amabu. 30-31

Ilibwe lya Cina Moabu—Lyalyonawilwe Lelo talyaluba

ILIBWE lya cina Moabu, nelyo ilya Mesha, lyalitobelwe ku mufulo mu kati na nkati ka mwaka wa kusangwa kwa liko mu 1868. Lyali mupepi ne myaka 3,000 ukukokola. Icipimfya cayemfiwa ica libwe lya black basalt mu kuba na pa mulu apashinguluka, lyali amasentimita 112 ubutali, amasentimita 71 mu kusalala, na masentimita 36 ukutikama. Inshita imo pa numa lyatobelwe, ifipimfya 2 ifikalamba no bufungau 18 ubunono fyalisangilwe, lelo icakaniko ca butatu icalibwe calilufiwe umupwilapo.

Ni shani ifyo ici icalengwa cakusungusha cingaba mupepi no kulufiwa kuli pe na pe? Kabili caba shani ica mutengo ku basambi ba Baibolo?

Ukucebusha no Kukanacetekela

F. A. Klein aali mwina Europe wa ntanshi no wa kulekelesha ukumona ilibwe mu mibele ya liko iyabulo kutobeka. Lyali pa kati ka fitantala fya Dibone ku kapinda ka kuso aka kabanga ka Bemba Wafwa. Acitile ukulenga kunono ukwa mbali sha cilembo ca mitande 34 mu kati ka mipaka ya liko iyaimikwa, pa kubwelela ku Yerusalemu, acitile lipoti icasangilwe ku mukalamba wakwe uwa ku Prussia. Skripiti kale kale yaishibikwe nge ya ku Foinike no bucindami bwa iko bwalipokelelwe. Royal Museum ya Berlin (umusungilwa ifya kale) yabikile indalama sha kushita ilibwe, lelo mu kwangufyanya bambi abakwete ubuseko bacimfyenye pa lwa lyene. Pa kuba abaibukila ku mutengo wa cilambu cabo, bacilolo ba cishilamu aba cikaya balilifishile no kuninika umutengo wa liko ukufiko kwalepesha.

Uwaishibisha ifya kushula umwina France alitungulwike ukukwate pepala lyapulintwa ilya filembo, lelo pa mulandu wa kuti icapulintwa cali no kusompolwa pa ntanshi tacilauma, ifyebo fyalipo tafyalebelengeka sana. Pali iyi nshita, amakambisho yafumine ku Damaseke aya kuti aba Bedouin bacimbe no kushe libwe lyabo ku balashi ba kamfulumende. Ukucila ukunakilako, aba Bedouin bapampamine pa kulyonaula. E co basonteke umulilo ukushinguluka benye waumo mutengo no kwitilako amenshi mu kubwekeshabwekeshapo. Lintu ilibwe lyalalike, ifipimfya fyalyananishiwe pa kati ka ndupwa sha cikaya ku kubikwa mu matala yabo, mu kukopekwa pa kuti fingashininkisha ipaalo ku fisabo fyabo. Na kabili yali ni nshila yawamisha ku bantu umo umo ukumfwana pa lwabo pa lwa kushitisha ifipimfya fyaananishiwe.

Ilyashi lya Kale ilya Baibolo Lyaba Ilyumi

Mu kuba no kwaafwa kwa fya kuyemfya na mapepala ya kulambatika ku kwafwilisha ifipimfya ifyo ifyashitilwe, ifilembo pa libwe fyalisangilwe mu kupelako. Lintu ilembo lyakumanina lyasokolwelwe, abasambilila balipapushiwe. Ifilembo fya libwe lya pa kale fyalondolwelwe pali iyo nshita nge “caimikwa cawamisha icabalile acisangwa.”

Imfumu Mesha iya ku Moabu yaimike Ilibwe lya cina Moabu kuli lesa wa iko Kemoshe ku kwibukisha ukubongoloka kwa kwa Mesha ukwa kuteka kwa kwa Israele, uko, atila, kwakokwele imyaka 40 kabili kwasuminishiwe na Kemoshe pa mulandu wa kuti “alifulilwe pa mulandu wa mpanga yakwe.” Uku kwimina kwa Moabu ilingi line kulangulukwa ukwampana ku fya kuponako fyalembwa mu cipandwa calenga butatu ica 2 Ishamfumu. Pa caimikwa ca cibukisho, Mesha aitakisha pa lwa kuba uwa butotelo nga nshi, pa lwa kukuula imisumba no musebo ukalamba, na pa lwa kucimfya pali Israele. Muli ici, apeela ilumbo lyonse kuli lesa wakwe Kemoshe. Ukucimfiwa kwa kwa Mesha ne lambo lya mwana wakwe umwaume—ifyacitwa lipoti muli Baibolo—fyalicilukwa, nge fyo umo engenekela, muli ifi filembo fya kuicindamika.

Ififulo ifingi ifyatantikwa na Mesha nge fifulo ifyo acimfishe fyalilumbulwa muli Baibolo, pa kati ka fyene paba Medeba, Atarote, Nebo, na Yahasi. Muli ifyo, ilibwe lyafwilisha ukulungika kwa fyalembwa fya Baibolo. Icapulamo, nangu cibe fyo, caba kubomfya kwa kwa Mesha ukwa Tetragrammaton, YHWH, ishina lya kwa Lesa wa kwa Israele, mu mutande walenga 18 uwa calembwa. Palya Mesha aitakisha ukuti: “Nabuulile palya [Nebo ifipe] fya kwa Yahweh, ukufikulila pa ntanshi ya kwa Kemoshe.” Ku nse ya Baibolo, nakalimo ici e calembwa ca mu kubangilila ica kubomfya ishina lya bulesa.

Mu 1873 Ilibwe lya cina Moabu lyalibweshiwe, mu kuba no kuyemfya kwe lembo lyabuulile ukulundwako, no kubikwa ku kulangishiwa mu museum ya ku Louvre, Paris, uko lyatwalilila. Icikope kuti camonwa mu British Museum, London.

[Ifikope pe bula 31]

(Pa Mulu) Icalo ca Moabu

[Abatusuminishe]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

(Ku Kuso) Ilibwe lya cina Moabu ilyakuulwa cipya cipya

[Abatusuminishe]

Musée du Louvre, Paris

(Ku Kulyo) Tetragrammaton nge fyo imoneka pa calengwa

[Abatusuminishe]

Baibolo mu British Museum

    Impapulo sha mu Cibemba (1982-2025)
    Isaleni
    Isuleni
    • Cibemba
    • Peleniko Bambi
    • Ifyo Mwingasala
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ifya Kubomfya
    • Amafunde Yesu
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Isuleni
    Peleniko Bambi