Yehova Atekela mu Nkumbu
UKUTULA ku kale bakateka ba buntunse abengi baliteka abantu babo ku munga we fwafwa. Nangu cibe fyo, Yehova mu kupusanako asalile uluko—ulwa bena Israele—luntu atekele mu nkumbu.
Ilyo abena Israele baali bacili mu busha mu Egupti wa pa kale, Yehova alyumfwile ukukuuta kwabo kwa kulombo kwaafwiwa. “Mu kumanama kwabo konse alimaneme . . . mu kutemwa kwakwe kabili mu kulanguluka kwakwe e mo abalubwilile.” (Esaya 63:9) Yehova apuswishe Israele, mu cipesha amano abapayanishishe ifilyo, no kubengisha mu calo cabo.
Na kabili imibele ya kwa Yehova iya nkumbu yalangilwe mu mafunde yantu apeele kuli ulu luko. Akambishe abena Israele ukucite nkumbu ku nshiwa, bamukamfwilwa, na balebeshi. Tabaali no kucusha abalemana.
Ifunde lyafwaile ukuti ababusu babelwe inkumbu. Pa numa ya kuseepa, abapiina balesota ifyaleshalako. Imisha yalefuutwa mu mwaka (walenga 7) uwe Sabata. Yonse impanga ya bupyani iyashitishiwe yalebweshiwa ku bene mu mwaka (walenga 50) uwa Ntandala. Icitabo Ancient Israel—Its Life and Institutions (Israele Wa Pa Kale—Imikalile ne Ntambi Sha Uko) cishimiko kuti: “Mu Israele, tamwali amalekano mu mikalile nge fyo caba nomba.” “Muli shilya nshiku basokwele imishi, mupepi na bonse abena Israele baleipakisha imikalile iyalingana.”—Ubwina Lebi 25:10; Amalango 15:12-14; 24:17-22; 27:18.
Ukupashanya Inkumbu sha kwa Yehova
Ababomfi ba kwa Lesa balambulako inkumbu shakwe. Ku ca kumwenako, ukutula ku kale, imfumu shimo nga shaisa pa bufumu shaleipaya abaleshalapo aba mu mutande wa shamfumu shabatangilile. Lelo Davidi umubomfi wa kwa Yehova te fyo acitile. Ilyo Imfumu Shauli yafwile, Davidi acingilile Mefiboshete, umwishikulu kabili impyani ya kwa Shauli uwasheleko. “Imfumu yalangulwike Mefiboshete, mwana Yonatani mwana Shauli.”—2 Samwele 21:7.
Takwabo muntu umbi uwapashanyapo inkumbu sha kwa Yehova nga fintu Yesu acitile. Akuntilwe ne nkumbu sha bulesa pa kucita ifingi ifya fipesha amano fyakwe. Pa kashita kamo uwa fibashi amupaapeete ati: “Nga mwatemwa, kuti mwansangulula.” Yesu aiketwe nkumbu no kumukumya, ukumweba ati: “Nintemwa; usangululwe.” (Marko 1:40-42) Pa nshita imbi amabumba yakalamba yakonkele Yesu. Nangu kwali icongo, Yesu alikutikeko ku mpofu shibili ishabilikishe ashiti: “Tubeleleni uluse, mwe Shikulu, Mwana Davidi. . . . Awe Yesu aiketwe inkumbu, aikete pa menso ya shiko, na po pene shalimwene.”—Mateo 20:29-34.
Amabumba yakalamba tayanenwine Yesu mu kulangulukilako bambi. Pa mulandu wa kuti amabumba bali ne nsala, pa kashita kamo atile: “Naikatilwe bumba ili inkumbu.” E co mu cipesha amano alibaliishishe. (Marko 8:1-8) Ilyo Yesu aleendauka, tasambilishe fye amabumba epela lelo alisakamene no kukabila kwabo. (Mateo 9:35, 36) Pa numa ya kwendauka kwa musango yo, Yesu na basambi bakwe tabalekwate nshita ya kutushako nangu iya kulya. Ubulondoloshi bwa Baibolo butwebo kuti: “Awe baile mu bwato ku mbali ukwaba amatololo. Abantu babamwene baleya, na bengi balibeshibe, kabili babutukileko pa nshi aba mu mishi yonse, no kubacilawila. Kabili Yesu pa kupatukamo amwene ibumba likalamba, no kubekatilwe nkumbu, ico bali nge mpaanga ishishaba na kacema; kabili atendeke ukubasambilishe fintu ifingi.”—Marko 6:31-34.
Icakuntile Yesu te malwele no bupiina bwa bantu lelo mibele yabo iya ku mupashi. Baletitikishiwa ku ntungulushi shabo, e co Yesu ‘abekatilwe inkumbu.’ Ishiwi lya ciGriki “aiketwe nkumbu” lipilibula “ukulangulukila kwa lwa nkati.” Mu cine cine, Yesu aali muntu wa nkumbu!
Inkumbu mu Calo Cakaluka
Nomba Yesu Kristu ni Mfumu ya Bufumu bwa kwa Yehova ubwa mu muulu. Nga fintu acitile mu Israele wa pa kale, ilelo Lesa aleteka abantu bakwe mu nkumbu. “E fyo Yehova wa milalo asosa, Kabili bakaba bandi, icikwatwa candi icaibela, mu bushiku umo ine nkacitamo; kabili nkabalanguluka [“nkabacite nkumbu,” NW].”—Malaki 3:17.
Abafwayo kupokelela inkumbu sha kwa Yehova bafwile ukupashanye nshila shakwe. Ca cine ukuti, twikala mu calo umo abantu baba abayangwako sana ku kucingilila imikalile yabo ukucila ukwaafwa ababusu. Ilingi line abalashi bafwayo kunonka ukwabulo kusakamana ubumi bwa babomfi na bakashita. Pali 2 Timote 3:1-4, Baibolo mu kulungika yalilondolola imibele ya mu nshita shesu iyaonaula inkumbu mu mitima ya bengi.
Nalyo line, amashuko ya kucite nkumbu kuti yasangwa. Bushe kuti twaafwako abanensu abalekabila? Bushe kuli umulwele uo twingapempulako? Bushe kuti twasansamushako abapopomenwa, ukulingana no kupanda mano ukutila: “Kosheni abatompoke mitima [“abapopomenwa,” NW], koselesheni abanaka”?—1 Abena Tesalonika 5:14.
Na kabili inkumbu e shikatwaafwa ukukanaotokela bambi ilyo balufyanya. Twalyebwo kuti: “Icilulo conse ne cipyu no bukali ne ciwowo ne miponto, fumyeni pali imwe pamo no mufulo onse; mubelane icongwe, mube aba mitima ya nkumbu, ababelelano luse, ifyo na Lesa amubelele uluse muli Kristu.”—Abena Efese 4:31, 32.
Inkumbu shikatwaafwa ukutaluka ku cibelesho ca kubomfyo bulashi bubi bubi. Baibolo itila: “Fwaleni umutima wa nkumbu, icongwe, ubupete, ukunakilila, ukutekanya.” (Abena Kolose 3:12) Ubupete e bulengo kuti tuibike mu cifulo ca bantu abo twangalila. Ukucite nkumbu kubimbamo ukuicefya no kukondenkana ukucila ukubo waifinya. Ukutunguluka takulingile kwaba e kabepesho ka kubomfya bantu nge fyela fya kuli mashini. Na kabili, mu lupwa abalume aba nkumbu bebukisho kuti abakashi babo fipe ifishakosesha. (1 Petro 3:7) Ukulanguluka ica kumwenako ca kwa Yesu e cingatwaafwa muli ifi fyonse.
Apo Yesu alelangulukilako abantu mu nshita ya butumikishi bwakwe ubwa pano isonde, kuti twashininkishe fyo na lelo alacita fimo fine, kabili akatwalilila ukuba Kateka wa nkumbu. Pa lwa wene, Ilumbo 72 lisobelo kuti: “Lekeni ipingule abalanda ba mu bantu; ipusushe abana ba babusu, no kufwanto wa lumanimani. Lekeni ibe no bufumu ukutula kuli bemba no kufika kuli bemba, kabili ukutula ku Mumana no kufika ku mpela sha calo. Ilililo bulanda umulanda no mubusu, ne myeo ya babusu ilapususha.”—Ilumbo 72:4, 8, 13.
Icebo ca kwa Lesa cisobelo kuti: “Akapingwilo mulanda mu bulungami, no kukalulwila mu kutambalala abafuuka ba mu calo. . . . no kulenge mbifi ukufwa.” Pa numa ya kulondolola fintu fye nangu bantu abakaluka, abapale fiswango bakaalula imibele yabo, ubusesemo bukonkanyapo ukuti: “Tafyakacite bubi, kabili tafyakonaule, mu lupili lwandi lwa mushilo monse; pantu icalo cikesulamo ukwishiba Yehova, ifyo amenshi yafimba pali bemba.” (Esaya 11:4-9) Mu cine cine, ubu busesemo bulayo bwa sosaite we sonde lyonse uwa bantu abaishiba Yehova no kupashanya inshila shakwe isha nkumbu!