Ifyaba mwi Buuku lya kwa Yobo Kuti Fyalenga Mwaishiba Ifya Kufunda Bwino Umuntu

1-2. Cinshi calengele abanankwe ba kwa Yobo batatu na Elihu bafilwe ukusansamusha Yobo?

ILYO icuma conse ica kwa Yobo caonaike, ilyashi pali ifi ifyacitike lyailelilepya fye ngo mulilo wa mpanga. Ilyo abanankwe ba kwa Yobo batatu, Elifasi, Bildadi na Sofari baumfwile ifyacitikiile Yobo, balile ku Usi mu kumusansamusha. Nomba ilyo bamwene ifyacitikiile Yobo, calibapeseshe amano.

² Elenganyeni ifyo cali. Yobo alecula pantu fyonse ifyo akwete fyalyonaike. Yobo alikwete ifitekwa ifingi sana. Alikwete impaanga, ing’ombe, ingamila ne mpunda. Fimo pali ifi fitekwa balifipeye e lyo fimbi balifibile. Abana bakwe balifwile ilyo ing’anda yababongolokele, e lyo ababomfi bakwe abengi balibepeye. Kabili ing’anda umo abana ba kwa Yobo bafwiliile yalibongolweke yonse. Yobo na o alilwele sana. Alilwele ifipute umubili onse kabili fyalelenga alekalipwa sana. Ilyo abanankwe batatu baali akatalamukila, bamwene Yobo naikala mu mito ninshi ali no bulanda nga nshi. Finshi bacitile? Baikele inshiku 7 ukwabula ukweba Yobo nangu cimo nangu ca kuti alekalipwa sana. (Yobo 2:​12, 13) Umulumendo Elihu na o alishile, kabili aishileikala mupepi nabo. Yobo asukile atendeka ukulanda, atiipile ubushiku afyelwe, kabili alandile ukuti nga caliweme afwa ilyo afyelwe. (Yobo 3:​1-3, 11) Ukwabula no kutwishika, Yobo alekabila aba kumusansamusha! Ifyo aba baume bali no kulanda e lyo ne nshila bali no kufilandilamo fyali no kulanga nampo nga bali ifibusa fya cine cine ifya kwa Yobo nelyo iyo. Kabili fyali no kulanga nampo nga balimubikileko amano nelyo iyo.

3. Finshi twalasambilila muli cino cipande?

³ Yehova alengele Mose alemba ifyo abanankwe ba kwa Yobo batatu e lyo na Elihu balandile ne fyo bacitile. Cimoneka kwati fimo ifyo Elifasi alandile, mupashi wabipa e walengele afilande. Lelo ifyo Elihu ena alandile, ni Yehova e walengele afilande. (Yobo 4:​12-16; 33:​24, 25) E mulandu wine tusangila mwi buuku lya kwa Yobo ukuti fimo ifyo bafundile Yobo fyalibipile sana, e lyo fimbi fyali fisuma sana. Muli cino cipande, twalasambilila ifyo ifyaba mwi buuku lya kwa Yobo fingalenga twaishiba ifya kucita pa kuti twingafunda bwino umuntu. Twalabalilapo ukusambilila pa fyo abanankwe ba kwa Yobo batatu bashafundile bwino Yobo. Lyena twalasambilila pa fyo Elihu ena afundile bwino Yobo. Ilyo twakulasambililia pali ifi, twakulalanda na pa fyo abena Israele balingile ukusambililako e lyo ne fyo na ifwe muno nshiku twingasambililako.

IFYO ABANANKWE BA KWA YOBO BATATU BAMUFUNDILE

4. Finshi fyalengele abanankwe ba kwa Yobo batatu bafilwe ukumusansamusha? (Moneni ne cikope.)

⁴ Baibo ilanda ukuti ilyo abanankwe ba kwa Yobo batatu baumfwile ifyamucitikile, balile mu ‘kumupempula na mu kumusansamusha.’ (Yobo 2:11) Na lyo line tabamusansamwishe. Cinshi calengele? Fingi fyalengele, nomba natulandeko fye pali fitatu. Ica kubalilapo, tabatekanishishe Yobo pa kuti beshibe bwino amafya akwete. Ku ca kumwenako, baletontonkanya ukuti Yehova e walekanda Yobo pa membu isho acitile.a (Yobo 4:7; 11:14) Icalenga bubili, ifingi ifyo balandile pa kufunda Yobo tafyamusansamwishe, lelo fyalemukalifya fye. Ku ca kumwenako, ifyo bonse batatu balandile fyaleumfwika kwati fisuma lelo tafyali fya mano. (Yobo 13:12) Pa miku ibili, Bildadi aebele Yobo ukuti alelanda sana. (Yobo 8:2; 18:2) Kabili ifyo Sofari alandile fyalelanga ukuti ale-eba Yobo ukuti ‘tali na mano.’ (Yobo 11:12) Icalenga butatu, nangu ca kuti tabalesasukila Yobo pa kulanda nankwe, ifyo balelanda fyalelanga ukuti tabamutemenwe kabili tabamucindike. Kabili fyalengele Yobo aleumfwa ukuti alibembukile Yehova. (Yobo 15:​7-11) Ico aba baume baimininepo kufwaya cimoneke ukuti Yobo alibembukile Yehova. Tabamusansamwishe kabili tabalengele icitetekelo cakwe cakoselako.

5. Finshi fyafumine mu fyo abanankwe ba kwa Yobo bamufundile?

⁵ Ilyo abanankwe ba kwa Yobo batatu bapwishishe ukulanda, Yobo alyumfwile sana ububi ukucila ne fyo aleumfwa ilyo bashilalanda nankwe. (Yobo 19:2) Twamona ico Yobo aleipokolwela. Pa mulandu wa kuti alefwaya ukuipokolola, alelanda ifyalelanga ukuti ali mulungami kabili alilandile ne fyo ashalingile ukulanda. (Yobo 6:​3, 26) Ifyo abanankwe ba kwa Yobo balandile tafyalingene ne fyo Yehova amona ifintu, kabili tabalangulukileko Yobo. Ifi fyalengele Satana ababomfye pa kufuupula Yobo. (Yobo 2:​4, 6) Finshi abena Israele balingile ukusambililako kuli ili lyashi, kabili finshi na ifwe twingasambililako muno nshiku?

6. Finshi bakapingula ba mu Israele balingile ukusambililako ku fyaba mwi buuku lya kwa Yobo?

⁶ Ifyo abena Israele balingile ukusambililako. Ilyo Yehova alengele abena Israele baba uluko, alisontele abaume abakalamba abali abacetekelwa kabili aba mano, abali no kulapingula abena Israele ukulingana na mafunde abapeele. (Amala. 1:​15-18; 27:1) Balya abaume balingile ukulakutikisha ilyo bashilapanda abantu amano nelyo ilyo bashilabapingula. (2 Imila. 19:6) Kabili balingile ukulaipusha amepusho pa kuti beshibe ifishinka ukucila ukulamona fye ukuti balishiba ifishinka fyonse. (Amala. 19:18) Balingile ukuba ne cikuuku ku bantu abaleya kuli bena pa kuti babafwe. Mulandu nshi? Pantu nga tabali ne cikuuku umuntu te kuti alondolole fyonse ifyo aleumfwa. (Ukufu. 22:​22-24) Ifi e fimo fimo ifyo bakapingula balingile ukusambililako ku fyaba mwi buuku lya kwa Yobo.

7. Ni bani bambi balingile ukulafunda abena Israele banabo, kabili finshi balingile ukusambililako ku lyashi ya kwa Yobo? (Amapinda 27:9)

⁷ Kwena te baume fye abakalamba abalingile ukulafunda abena Israele banabo, lelo abena Israele bonse, abaice na bakalamba, abaume na banakashi balingile ukulafunda abena Israele banabo pa kuti bengatwalilila ukuba ifibusa na Yehova, kabili balingile no kulabalungika nga balufyanya. (Amalu. 141:5) Ifi fine e fyo cibusa umusuma acita, alafunda ukwabula no kupita mu mbali. (Belengeni Amapinda 27:9.) Ku fyo abanankwe ba kwa Yobo batatu baebele Yobo, abena Israele balingile ukusambililako ifyo bashalingile ukulanda ne fyo bashalingile ukucita ilyo balefunda umuntu.

8. Finshi tushifwile ukucita ilyo tulefunda uwa bwananyina? (Moneni ne fikope.)

⁸ Ifyo twingasambililako. Fwe Bena Kristu tufwile ukula-afwa bamunyinefwe na bankashi nga nabakwata amafya. Nomba pa kubafwa tatulingile ukulacita nga filya abanankwe ba kwa Yobo batatu bacitile. Ifi e fyo tulingile ukulacita: Ica kubalilapo, tatufwile ukubapingula ilyo tushilaishiba ifishinka fyonse. Lelo tufwile ukushininkisha ukuti natwishiba ifishinka fyonse ilyo tushilafunda uwa bwananyina. Icalenga bubili, ifyo tulefunda umuntu fifwile ukulafuma mu Cebo ca kwa Lesa, te kulalanda fye ifya mu mitwe yesu nga fintu Elifasi acitile pa miku iingi ilyo alefunda Yobo. (Yobo 4:8; 5:​3, 27) Icalenga butatu, tufwile ukuba ne cikuuku ilyo tulefunda uwa bwananyina. Muleibukisha ukuti fimo ifyo Elifasi na banankwe balandile fyali fya cine. Fimo ifyo balandile, na umo uwalembeleko Baibo alifyambwile. (Linganyeni ifyaba pali Yobo 5:13 ku fyaba pali 1 Abena Korinti 3:19.) Nomba ifingi ifyo balandile pali Lesa tafyali fya cine, kabili fyalikalifye Yobo. E ico Yehova alandile ukuti ifyo balya baume balandile fyali fya bufi. (Yobo 42:​7, 8) Ifyo tulelanda pa kufunda uwa bwananyina tafifwile ukulenga alamona ukuti Yehova taba na cikuuku nangu alamona ukuti tamutemwa. Nomba natumone ifyo twingasambilila ku fyo Elihu afundile Yobo.

IFYO ELIHU AFUNDILE YOBO

9. Cinshi twingalandila ukuti Yobo alekabila ukumusansamusha pa numa ya kulanshanya na banankwe, kabili Yehova amusansamwishe shani?

⁹ Yobo na banankwe batatu balyumene pa nshita iitali. Balilandile ifintu ifingi ica kuti fyalembwa mu fipandwa 28 ifye buuku lya kwa Yobo. Ifingi ifyo balandile filanga fye ukuti balikalipe icine cine. E mulandu wine Yobo atwalilile fye ukumfwa ububi! Na pali iyi ine nshita alekabila ukumusansamusha no kumulungika. Bushe Yehova asansamwishe shani Yobo, kabili amulungike shani? Yehova abomfeshe Elihu pa kumulungika. Cinshi Elihu ashalandilepo mpaka balya baume bapwishe ukulanda? Alandile ati, “Ine ndi mwaice, imwe muli bakalamba. E co nacikalila tondolo.” (Yobo 32:​6, 7) Elihu alishibe ukuti abakalamba baliba na mano pantu balikala imyaka iingi, kabili balishiba ifingi ukucila ifyo abaice baishiba. Nomba pa numa ya kukutika ifyo Yobo na banankwe balelanshanya, alisukile atendeka ukulanda. Atile: “Umushinku fye weka te ulenga umuntu aba na mano, kabili te bakalamba fye abeluka icalungama.” (Yobo 32:9) Finshi Elihu akonkeshepo ukulanda, kabili afilandile shani?

10. Finshi Elihu acitile ilyo ashilafunda Yobo? (Yobo 33:​6, 7)

¹⁰ Ilyo Elihu ashilafunda Yobo, alicitilepo fimo pa kuti Yobo ateke umutima, kabili aipekanye ukukutika ifyo ali no kumweba. Finshi Elihu acitile? Ica kubalilapo, Elihu alitalile aleka ubukali bwakwe bwapwa. Ico twalandila ifi ni co Baibo itila pa kubala Elihu alikalipe. (Yobo 32:​2-5) Ifi acitile fyalengele abe ne cikuuku pa kulanda na Yobo. Elihu ali uwaicefya kabili alelanda na Yobo nga filya engalanda na cibusa wakwe. Ku ca kumwenako, aebele Yobo ati: “Na ine wine naba fye nga iwe kuli Lesa wa cine.” (Belengeni Yobo 33:​6, 7.) Na kabili Elihu alikutikishe ifyo Yobo alandile. Na kuba Elihu alibwekeshepo ukulanda ifishinka fimo ifyo Yobo alandile. (Yobo 32:11; 33:​8-11) Ifi fine e fyo alecita na pa miku imbi iyo alefunda Yobo.—Yobo 34:​5, 6, 9; 35:​1-4.

11. Bushe Elihu afundile shani Yobo? (Yobo 33:1)

¹¹ Ilyo Elihu alelungika Yobo, talengele alaumfwa ukuti ali wacabecabe, lelo alimucindike. Ku ca kumwenako, Elihu alelumbula ishina lya kwa Yobo pa kumulungika. Nomba ifi nalimo te fyo abanankwe ba kwa Yobo batatu bena balecita. (Belengeni Yobo 33:1.) Elihu afwile alibukishe ifyo alefwaisha ukulanda ilyo Yobo na banankwe batatu baleumana. E ico alilekele Yobo apwisha ukulanda ilyo ashilamufunda. (Yobo 32:4; 33:32) Elihu alyebele Yobo no kuti fimo ifyo alandile ne fyo acitile tafyaweme. Lyena alibukisheko Yobo ukuti Yehova wa mano, wa maka, wa mulinganya kabili alikwata ukutemwa ukushipwa. (Yobo 36:​18, 21-26; 37:​23, 24) Filya Elihu afundile bwino Yobo, fyalengele aipekanya ukukutika ifyo Kabumba wakwe ali no kumufunda. (Yobo 38:​1-3) Finshi abena Israele balingile ukusambilila ku fyo Elihu acitile, kabili finshi na ifwe muno nshiku twingasambililako?

12. Bushe Yehova alebomfya shani bakasesema pa kwafwa abantu bakwe, kabili finshi abena Israele balingile ukusambilila ku fyo Elihu afundile bwino Yobo?

¹² Ifyo abena Israele balingile ukusambililako. Ilingi line Yehova alebomfya bakasesema pa kusambilisha abena Israele na pa kubalungika. Ku ca kumwenako, mu nshita ya bakapingula, Yehova alibomfeshe kasesema mwanakashi Debora pa kutungulula abantu bakwe. Alibomfeshe na Samwele pa kusambilisha abantu bakwe ninshi Samwele acili fye umwaice. (Abapi. 4:​4-7; 5:7; 1 Sam. 3:​19, 20) Lyena mu nshita ya shamfumu, cila nshita Yehova alebikako bakasesema abaleafwa abantu bakwe pa kuti balemupepa ukulingana ne fyo afwaya. Kabili abantu bakwe nga baleka ukumumfwila aletumako bakasesema pa kuti baye balungika. (2 Sam. 12:​1-4; Imil. 3:24) Ifyo Elihu afundile bwino Yobo fyali no kulenga abaume na banakashi abali ne cishinka kuli Yehova baishiba ifya kulanda e lyo ne nshila ya kufilandilamo pa kufunda umuntu.

13. Finshi Abena Kristu bengacita pa kukoselesha Abena Kristu banabo?

¹³ Ifyo twingasambililako. Na fwe Bena Kristu tulalenga abantu baishiba ifyo Lesa afwaya ukupitila mu kubasambilisha ifyo Icebo cakwe Baibo cilanda. Na kabili tuleba bamunyinefwe na bankashi amashiwi ayasuma pa kuti tubasansamushe kabili tubakoseleshe. (1 Kor. 14:3) Baeluda bafwile ukulasansamusha aba bwananyina, kumo fye na ba kuti nabakalipa nelyo aba kuti balelanda “icilandelande.”—1 Tes. 5:14; Yobo 6:3.

14-15. Langilileni ifyo eluda engapashanya Elihu ilyo alefunda uwa bwananyina.

¹⁴ Elenganyeni ukuti eluda aishiba ukuti nkashi umo mu cilonganino ali no bulanda sana. Lyena uyu eluda pamo na munyinefwe umbi baya mu kukoselesha uyu nkashi. Ilyo balelanshanya, nkashi abeba ukuti nangu ca kuti alaya mu kulongana kabili alabila imbila nsuma, taba sana ne nsansa. Finshi eluda afwile ukucita?

¹⁵ Ico afwile ukubalilapo ukucita, kwishiba icilengele uyu nkashi aleumfwa ifi. Pa kuti eshibe afwile ukulakutikisha ilyo nkashi alelondolola. Bushe omfwa ukuti Lesa tamutemwa? Bushe “masakamika ya mikalile” e yalenga aleumfwa ifi? (Luka 21:34) Icalenga bubili, eluda afwile no kutasha nkashi pa fisuma ifyo acita. Pantu na kuba, alitwalilila ukulongana no kubila imbila nsuma nangu ca kuti aliba no bulanda sana. Ne calenga butatu, eluda nga aishiba ifishinka fyonse, kabili aishiba ne cilengele nkashi afuupuke, akabomfya Baibo pa kumukoselesha pa kuti akashininkishe ukuti Lesa alimutemwa.—Gal. 2:20.

TWALILILENI UKUSAMBILILAKO KU FYABA MWI BUUKU LYA KWA YOBO

16. Kuti twacita shani pa kuti tutwalilile ukusambililako ku fyaba mwi buuku lya kwa Yobo?

¹⁶ Twamona ukuti fingi twingasambilila ku fyaba mwi buuku lya kwa Yobo! Nga fintu twasambilile mu cipande cafumineko, ifyaba mwi buuku lya kwa Yobo filalenga twaishiba ico Lesa alekela tulecula e lyo ne fyo twingacita pa kuti tuleshipikisha. Kabili nga fintu twasambilila muli cino cipande, bonse fye kuti twaishiba ifya kufunda bwino abanensu nga ca kuti tatulepashanya abanankwe ba kwa Yobo batatu, lelo tulepashanya Elihu. Umuku umbi ilyo mukafunda umuntu, bushe te kuti ciwame mwatala mwapituluka mu fyo mwasambilila mwi buuku lya kwa Yobo ilyo mushilamufunda? Nga ca kuti napakokola ukutula apo mwabelengelepo ibuuku lya kwa Yobo, kuti cawama mwalibelenga na kabili? Ukwabula no kutwishika, mukasambililako ifintu ifyacindama ku fyaba muli ili ibuuku.