Ubupyani Bwesu Ubwacindamisha—Bushe Mwalibukatamika?
“Iseni, mwe bapaalwa ba kwa Tata, kwateni ubufumu ubwateyanishiwe imwe ukufuma pa kulengwa kwa pano isonde.”—MATEO 25:34.
1. Fintu nshi ifyo abantu bapyana?
ABANTUNSE bonse balikwata ifintu bapyana. Bamo bapyana imikalile ya bukankaala. Bambi mikalile ya bupiina. Mumo, inkulo sha ku kale, pa mulandu wa fyo shaumfwile nelyo ukupitamo, shashila ubufyashi bwa shiko ulupato lwa mukowa umbi. Lelo, ifwe bonse twakwata icintu cimo cine. Bonse twapokelela ku mwaume wa kubalilapo, Adamu, ubupyani bwa lubembu. Ubo bupyani mu kupelako butwala ku mfwa.—Lukala Milandu 9:2, 10; Abena Roma 5:12.
2, 3. Bupyani nshi Yehova apayanishishe ubufyashi bwa kwa Adamu na Efa, kabili mulandu nshi bushapokelele bulya bupyani?
2 Yehova, pa kuba Shifwe wa ku muulu uwa kutemwa, pa kutendeka atambike abantunse ubupyani ubwapusanininako fye—ubumi bwa muyayaya ubwapwililika mu Paradise. Abafyashi besu aba kubalilapo, Adamu na Efa, bapeelwe intendekelo yapwililika iyabula ulubembu. Yehova Lesa apeele Isonde ku bantunse ngo bupe. (Amalumbo 115:16) Apayenye ibala lya Edene nge citontonshi ca fyo isonde lyonse lyali no kuba kabili apeele abafyashi besu aba kubalilapo umulimo ushaiwamina kabili uwa kucincimusha. Bali no kufyala abana, ukusakamana isonde ne fimenwa fya liko ifyalekanalekana ne nama, no kusangula isonde lyonse Paradise. (Ukutendeka 1:28; 2:8, 9, 15) Ubufyashi bwabo bwali no kubombako uyu mulimo. Mwandi bupyani bwa kusungusha ubwa kubapeela!
3 Lelo, nga bali no kuipakisha fyonse fi, Adamu na Efa no bufyashi bwabo balekabila ukuba ifibusa fisuma na Lesa. Bali ne misha kuli Yehova iya kumutemwa no kumumfwila, lelo Adamu na Efa bafililwe ukutasha pa fyo Lesa abapeele kabili bapulile ifunde lyakwe. Balufishe umushi wabo uwa Paradise ne fintu fishaiwamina ifyo Lesa abatambike. E co, tabali na kupeela ifi fintu ku bufyashi bwabo.—Ukutendeka 2:16, 17; 3:1-24.
4. Kuti twakwata shani ubupyani Adamu alufishe?
4 Mu nkumbu, Yehova apekenye ukuti ubufyashi bwa kwa Adamu na Efa bukwate ishuko lya kupokelela ubupyani Adamu alufishe. Mu nshila nshi? Pa nshita Lesa apekenye, Umwana wakwe, Yesu Kristu, afwilile ubufyashi bwa kwa Adamu, na muli fyo ukulufya ubumi bwakwe ubwapwililika ubwa mu buntunse. Muli ci Kristu alibashitile bonse. Lelo, ubupyani tabuba bwabo apo pene fye. Bakabila ukukwata ishina lisuma kuli Lesa, ilyo bengakwata ukupitila mu kutetekela mwi lambo lya kukonsolwela ilya kwa Yesu no kulanga cilya citetekelo ukupitila mu kuba ne cumfwila. (Yohane 3:16, 36; 1 Timote 2:5, 6; AbaHebere 2:9; 5:9) Bushe imikalile yenu ilangilila ukuti mulatasha pali uku kupayanya?
Ubupyani Bwapitila Muli Abrahamu
5. Abrahamu alangile shani ukuti alikatamike bucibusa bwakwe na Yehova?
5 Ilyo alefishapo ifyo afwaya kwi sonde, Yehova abombele na Abrahamu mu nshila yaibela. Aebele ulya mwaume wa busumino ukufuma mu calo cakwe no kuya ku calo Lesa umwine ali no kumulanga. Abrahamu alyumfwilile ukwabula ukupatikishiwa. Ilyo Abrahamu afikile kulya, Yehova atile ubufyashi bwa kwa Abrahamu e bwali no kupyana cilya calo, te Abrahamu umwine iyo. (Ukutendeka 12:1, 2, 7) Cinshi Abrahamu acitile? Ali uwaipekanya ukubombela Yehova ukuli konse no kukonka inshila iili yonse iyo Lesa amwebele ukukonka pa kuti ubufyashi bwakwe bupokelele ubupyani. Abrahamu abombele Yehova mu calo ca nabene pa myaka 100, ukufikila imfwa yakwe. (Ukutendeka 12:4; 25:8-10) Bushe nga mwalicitile co? Yehova atile Abrahamu ali “uwatemwikwa” wakwe.—Esaya 41:8.
6. (a) Cinshi Abrahamu alangile ukupitila mu kuitemenwa ukupeela umwana wakwe ilambo? (b) Bupyani nshi ubwacindamisha ubo Abrahamu ali no kupeela ubufyashi bwakwe?
6 Abrahamu alolele imyaka iingi pa kuti engaba no mwana, Isaki, uyo atemenwe sana. Ilyo ali umulumendo, Yehova aebele Abrahamu ukusenda ulya mulumendo no kumupeela ilambo. Abrahamu taishibe ukuti ali no kulangilila ifyo Lesa umwine ali no kucita mu kupeela Umwana wakwe icilubula; lelo, alyumfwilile kabili ilyo fye atile apeele Isaki pamo nge lambo e lintu malaika wa kwa Yehova amuleseshe. (Ukutendeka 22:9-14) Yehova kale kale ali nasosa ukuti amalayo yakwe kuli Abrahamu yali no kufishiwapo ukupitila muli Isaki. E co, Abrahamu alitetekele ukuti, nga cilekabilwa, Lesa kuti abuusha Isaki ku bafwa, nangu line ica musango yu cali tacilacitikapo. (Ukutendeka 17:15-18; AbaHebere 11:17-19) Pa kuti Abrahamu tamukenye nangu mwana wakwe, Yehova atile: “Mu bufyashi bobe e mo shikaifwailo kupaalwa inko shonse isha pano isonde.” (Ukutendeka 22:15-18) Ici calangilile ukuti Ubufyashi bwalumbulwa pa Ukutendeka 3:15, kalubula Mesia, bwali no kwishila mu lupwa lwa kwa Abrahamu. Mwandi bupyani bwacindamisha ubwa kushiila ubufyashi bwakwe!
7. Abrahamu, Isaki, na Yakobo balangile shani ukuti balikatamike ubupyani bwabo?
7 Abrahamu taishibe ubupilibulo bwa co Yehova alecita lilya; nangu mwana wakwe Isaki nelyo umwishikulu wakwe Yakobo, abaishileba “impyani shinankwe kuli ico cine icalailwe.” Lelo bonse bacetekele Yehova. Tabailundile ku mabufumu ya muli cilya calo pantu balefwaya icacilapo—“umusumba uuli ne ca kukuulapo, uo kelenganya wa uko kabili kakuula wa uko ni Lesa.” (AbaHebere 11:8-10, 13-16) Lelo, te bufyashi bonse ubwa kwa Abrahamu ubwamwene ubucindami bwa bupyani bwalipo ukupitila muli Abrahamu.
Bamo Abasuulile Ubupyani
8. Esau alangile shani ukuti tatesekeshe ubucindami bwa bupyani bwakwe?
8 Esau, umwana mwaume ibeli lya kwa Isaki, afililwe ukukatamika ububeli bwakwe. Takatamike ifyashila. E co bushiku bumo lintu Esau afwile nsala, ashitishe ububeli bwakwe kuli munyina, Yakobo. Pali cinshi? Pa kuti amupeele icilyo ca mukate ne caipikwa ce landa! (Ukutendeka 25:29-34; AbaHebere 12:14-17) Uluko umo amalayo ya kwa Lesa kuli Abrahamu yali no kufishiwapo lwafumine muli Yakobo, uyo ishina lyaalwilwe kuli Lesa ku kuba Israele. Ubo bupyani bwabapeele finshi ifya kucita?
9. Pa mulandu wa bupyani bwabo ubwa ku mupashi, ni kuli cinshi ubufyashi bwa kwa Yakobo, nelyo Israele, bwalubwilwe?
9 Mu nshita ya cipowe, Yakobo no lupwa lwakwe bakuukile ku Egupti. Kulya balifyele no kufula nga nshi, lelo baishileba abasha. Nangu cibe fyo, Yehova talabile icipingo apingile na Abrahamu. Pa nshita Lesa apekenye, alubwile abana ba kwa Israele mu busha no kubeba ukuti ali no kubatwala ku “calo icilefumfumune shiba no buci,” icalo alaile Abrahamu.—Ukufuma 3:7, 8; Ukutendeka 15:18-21.
10. Pa Lupili lwa Sinai, finshi fimbi ifipesha mano fyacitike ukukuma ku bupyani bwa bana ba kwa Israele?
10 Ilyo abana ba kwa Israele baleya ku Calo Calaiwe, Yehova abalongenye pa Lupili lwa Sinai. Palya abebele ukuti: “Ukuumfwa nga mwakulaumfwe shiwi lyandi, no kubake cipope candi, ninshi mwakulaba kuli ine icikwatwa icaibela mu bantu na bantu bonse (pantu icalo conse candi): na imwe mwakulaba kuli ine ubufumu bwa bashimapepo kabili uluko lwa mushilo.” (Ukufuma 19:5, 6) Ilyo abantu muli buumo basuminishe kuli ci, Yehova abapeele Amalango yakwe—icintu ico ashacitile ku bantu bambi.—Amalumbo 147:19, 20.
11. Finshi fimbi ifyacindama ifyali mu bupyani bwa ku mupashi ubwa bana ba kwa Israele?
11 We bupyani bwa ku mupashi lulya luko lupya lwakwete! Balepepa Lesa wa cine eka. Abalubwile ku Egupti kabili balimweneko ifipesha mano fyacitike lintu Amalango yalepeelwa pa Lupili lwa Sinai. Ubupyani bwabo bwalicindamineko lintu bapokelele ukupitila muli bakasesema “ifyebo fya kwa Lesa” na fimbi. (Abena Roma 3:1, 2) Basontelwe kuli Yehova ukuba inte shakwe. (Esaya 43:10-12) Ubufyashi bwa buMesia bwali no kumonekela mu luko lwabo. Amalango yalelosha kuli wene, yali no kumwishibisha, no kubaafwa ukumona ukuti balemukabila. (Abena Galatia 3:19, 24) Na kabili, bali no kupeelwa ishuko lya kubombela pamo na bulya Bufyashi bwa buMesia pa kuba ubufumu bwa bashimapepo no luko lwa mushilo.—Abena Roma 9:4, 5.
12. Nangu line baingile mu Calo Calaiwe, cinshi abena Israele bafililwe ukukwata? Mulandu nshi?
12 Umwabelele ubulayo bwakwe, Yehova atungulwile Abena Israele ku Calo Calaiwe. Lelo nga fintu umutumwa Paulo aishilelondolola, pa mulandu wa kubulwa icitetekelo, cilya calo tacali ca ‘kutushishamo’ mu cine cine. Nge bumba, tabaingile mu “kutusha [kwa kwa Lesa, NW]” pantu bafililwe ukwiluka no kubomba mu kumfwana ne mifwaile ya bushiku bwa kwa Lesa ubwa kutuusha, ubwatendeke lintu Adamu na Efa babumbilwe.—AbaHebere 4:3-10.
13. Pa kufilwa ukukatamika ubupyani bwabo ubwa ku mupashi, cinshi Israele pamo ngo luko alufishe?
13 Abafyelwe abena Israele nga balikumanishe impendwa yonse iya bali no kuba na Mesia mu Bufumu bwa mu muulu ukuba ubufumu bwa bashimapepo kabili uluko lwa mushilo. Lelo tabakatamike ubupyani bwabo ubwacindamisha. Banono fye pa bafyelwe abena Israele abapokelele Mesia lintu aishile. E co, banono fye balundilwe mu bufumu bwasobelwe ubwa bashimapepo. Ubufumu bwapokelwe ku bafyelwe abena Israele no “kupeelwa ku luko ululetwale fisabo fya buko.” (Mateo 21:43) Luko nshi?
Ubupyani mu Muulu
14, 15. (a) Pa numa ya mfwa ya kwa Yesu, inko shatendeke ukupaalilwa shani mu “bufyashi” bwa kwa Abrahamu? (b) Bupyani nshi aba muli “Israele wa kwa Lesa” bapokelela?
14 Uluko ulwapeelwe Ubufumu ni “Israele wa kwa Lesa,” Israele wa ku mupashi, uwapangwa na bakonshi ba kwa Yesu Kristu ba 144,000 abafyalwa ku mupashi. (Abena Galatia 6:16; Ukusokolola 5:9, 10; 14:1-3) Bamo pali abo ba 144,000 bali bantu bafyelwe abaYuda, lelo abengi bafumine mu nko sha Bena fyalo. Muli ilya nshila, ubulayo bwa kwa Yehova kuli Abrahamu, ubwa kuti mu “bufyashi” bwakwe e mukapaalilwe nko shonse, bwatendeke ukufishiwapo. (Imilimo 3:25, 26; Abena Galatia 3:8, 9) Muli kulya kufishiwapo kwa kubalilapo, aba nko basubilwe umupashi wa mushilo no kupokelelwa kuli Yehova Lesa nga bana ba ku mupashi, bamunyina Yesu Kristu. E co, na bo bene baishileba ulubali lwa cibili ulwa bulya “bufyashi.”—Abena Galatia 3:28, 29, NW.
15 Ilyo ashilafwa, Yesu apingile icipingo cipya na baYuda bali no kuba muli lulya luko lupya, icashininkishiwe pa kupongololwa kwa mulopa wakwe. Pa citetekelo cabo muli lilye lambo lyali no kushininkisha ico cipingo, abali muli cilya cipingo bali no kuba “abapwililila ukupwililila kwa pe.” (AbaHebere 10:14-18) Bali no ‘kulungamikwa’ ne membu shabo ukulekelelwa. (1 Abena Korinti 6:11) E co, muli iyo nshila baba nga fintu Adamu ali ilyo ashilabembuka. Lelo, aba tabali na kwikala muli paradise wa pe sonde. Yesu atile aleya mu kubapekanishisha icifulo mu muulu. (Yohane 14:2, 3) Balalaba ku masubilo ya pe sonde pa kuti bakwate ‘ubupyani ubwabakilwa bene mu muulu.’ (1 Petro 1:4) Cinshi bacita kulya? Yesu alondolwele ukuti: “Napinge cipingo na imwe . . . ica bufumu.”—Luka 22:29, NW.
16. Mulimo nshi uushaiwamina uulolela Abena Kristu basubwa?
16 Ku muulu, balya abakateka na Kristu, pa fintu fimbi ifyo bakalacita, bakaafwako mu kufumya pe sonde fyonse ifyafuma mu kupondokela bumulopwe bwa kwa Yehova. (Ukusokolola 2:26, 27) Ngo lubali lwa cibili ulwa bufyashi bwa ku mupashi ubwa kwa Abrahamu, bakabombako mu kuleta amapaalo ya bumi mu kupwililika ku bantu ba nko shonse. (Abena Roma 8:17-21) Mwandi bupyani bwacindamisha bakwata!—Abena Efese 1:16-18.
17. Ni mbali nshi isha bupyani bwabo isho Abena Kristu basubwa baipakisha ilyo bacili pe sonde?
17 Lelo te bupyani bonse ubwa bakonshi basubwa aba kwa Yesu ubukaba ku ntanshi. Mu nshila iyo umuntu uuli onse ashingabomfya, Yesu abafwile ukwishiba Yehova, Lesa fye eka uwa cine. (Mateo 11:27; Yohane 17:3, 26) Ku mashiwi ne ncitilo, abasambilishe umo cilola ‘ukutetekela muli Yehova’ ne fyo icumfwila kuli Yehova cisanshamo. (AbaHebere 2:13; 5:7-9) Yesu abaseekeshe ukwishiba kwa cine pa lwa mifwaile ya kwa Lesa no kubalaya ukuti umupashi wa mushilo wali no kubalenga ukumfwikishe ci. (Yohane 14:24-26) Abalengele ukumona ubucindami bwa Bufumu bwa kwa Lesa. (Mateo 6:10, 33) Yesu na kabili abaseekeshe umulimo wa kushimikila no kupanga abasambi mu Yerusalemu, Yudea, Samaria, na ku mpela ya pano nse.—Mateo 24:14; 28:19, 20; Imilimo 1:8.
Ubupyani Bwacindamisha Ubwe Bumba Likalamba
18. Ni mu nshila nshi umo ubulayo bwa kwa Yehova ubwa kuti inko shonse shikapaalilwa mu “bufyashi” bwa kwa Abrahamu bulefishiwapo ilelo?
18 Impendwa yonse iya bena Israele ba ku mupashi, ulya “mukuni unono” uwa mpyani sha Bufumu ifwile yalikumana. (Luka 12:32) Pa myaka iingi nomba, Yehova atonta pa kulonganya ibumba limbi ilikalamba ilya ba nko shonse. E co, ubulayo bwa kwa Yehova kuli Abrahamu ubwa kuti mu “bufyashi” bwakwe inko shonse shali no kupaalilwamo bulefishiwapo mu nshila iikalamba. Mu buseko, aba bapaalwa na bo bene babomba umulimo washila kuli Yehova kabili balishiba ukuti ipusukilo lyabo lyaba mu kutetekela mu Mwana wa mpaanga uwa kwa Lesa, Yesu Kristu. (Ukusokolola 7:9, 10) Bushe mwalipokelela ubwite busuma ubwa kwa Yehova ubwa kuba muli ili bumba lya nsansa?
19. Bupyani nshi aba nko abalepaalwa nomba benekela?
19 Bupyani nshi ubwacindamisha ubo Yehova atambika abashaba mu mukuni unono? Te bupyani bwa mu muulu. Bupyani ubo Adamu ali no kupeela ubufyashi bwakwe—isubilo lya bumi bwa ciyayaya ubwapwililika mu paradise uukasuka akakumane isonde lyonse. Cikaba calo umo “imfwa tayakabeko kabili iyo; takwakabe kabili ukuloosha nangu kukuuta nangu kucululuka.” (Ukusokolola 21:4) Lyene, ni kuli imwe Icebo ca kwa Lesa icapuutwamo cisosa ukuti: “Tetekela Yehova no kucite cisuma, ikala mu calo no kubishanya ne cishinka; ilemene kuli Yehova, na o akakupeele fifwayo mutima obe. Pashala panono, e lyo umubifi takabepo; . . . lelo abalanda bakapyaninine calo, no kuilemeno bwingi bwa mutende. Abalungama bakapyaninine calo, no kwikalamo inshiku pe.”—Amalumbo 37:3, 4, 10, 11, 29.
20. Aba “mpaanga shimbi” bakwata shani ifingi ifyaba mu bupyani bwa ku mupashi ubwa Bena Kristu basubwa?
20 Aba “mpaanga shimbi” aba kwa Yesu bakwata ubupyani mu bwikashi bwa pe sonde ubwa Bufumu bwa ku muulu. (Yohane 10:16a) Nangu tabakabe mu muulu, ifingi ifyaba mu bupyani bwa ku mupashi ubo abasubwa bakwata filapeelwa kuli bene. Ni mwi bumba lya basubwa, “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka,” e mo aba mpaanga shimbi baumfwikishisha amalayo yacindamisha ayaba mu Cebo ca kwa Lesa. (Mateo 24:45-47; 25:34) Bonse pamo, abasubwa na ba mpaanga shimbi balishiba Yehova, Lesa wa cine eka kabili eo bapepa. (Yohane 17:20, 21) Capamo, batasha Lesa pa cilubula ca kwa Yesu ica kukonsolwela imembu. Babombela pamo ngo mukuni umo pe samba lya Mucemi umo, Yesu Kristu. (Yohane 10:16b) Bonse baba lubali lwa bumunyina bwa kutemwa ubwa mwi sonde lyonse. Bonse bakwata ishuko lya kuba Inte sha kwa Yehova ne sha Bufumu bwakwe. Nga ca kuti muli mubomfi wa kwa Yehova uwaipeela kabili uwabatishiwa, fyonse fi fili mu bupyani bwenu ubwa ku mupashi.
21, 22. Ifwe bonse kuti twalanga shani ukuti twalikatamika ubupyani bwesu ubwa ku mupashi?
21 Bushe ubu bupyani bwa ku mupashi bwacindama shani kuli imwe? Bushe mwalibukatamika ica kuti mwalenga ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa ukuba icacindamisha mu bumi bwenu? Ngo bushinino bwa ico, bushe muleumfwila ukufunda kwa Cebo cakwe no kuteyanya kwakwe ukwa kusangwa lyonse ku kulongana kwa cilonganino ca Bwina Kristu? (AbaHebere 10:24, 25) Bushe ubu bupyani bwalicindamisha kuli imwe ica kuti muletwalilila ukubombela Lesa te mulandu na mafya? Bushe mwakatamika ubu bupyani mu nshila ya kuti bulamukosha ukucincintila amesho ayali yonse aya kukonkelela inshila ingamulenga ukubulufya?
22 Shi ifwe bonse natukatamike ubupyani bwa ku mupashi ubo Lesa atupeela. Ilyo tuletonta pali Paradise ali ku ntanshi, natubombeshe mu milimo ya ku mupashi iyo Yehova aletupeela nomba. Ukupitila mu kulenga imikalile yesu ukuba mu kumfwana na bucibusa bwesu na Yehova, tupeela ubushinino bwine bwine ubwa fyo twacindamika ubupyani Lesa atupeela. Natube pali balya abatila: “Ndemutonda, mwe Lesa wandi, mwe Mfumu, ndecindika ne shina lyenu umuyayaya umuyayaya.”—Amalumbo 145:1.
Kuti Mwalondolola Shani?
• Nga ca kuti Adamu ali na bucishinka kuli Lesa, bupyani nshi ali no kutupeela?
• Ubufyashi bwa kwa Abrahamu bwamwene shani ubupyani babupayanishishe?
• Finshi fyaba mu bupyani bwa bakonshi basubwa aba kwa Kristu?
• Bupyani nshi ibumba likalamba lyakwata, kabili kuti lyalanga shani ukuti cine cine lyalibukatamika?
[Ifikope pe bula 20]
Ubufyashi bwa kwa Abrahamu bwapokelele ubulayo bwa bupyani bwacindamisha
[Ifikope pe bula 23]
Bushe mwalikatamika ubupyani bwenu ubwa ku mupashi?