Icipandwa 16

Lesa wa Cine ne Nshita Yobe ya ku Ntanshi

“Muli uku kubumbwa konse kwaba mu nkama, kwabako icintu cimo ico Umuntu engayumfwilapo uwashininkisha. Umuntu umwine mu kushininkisha taba kubako kwacilapo bukulu ukwa ku mupashi mu Kubumbwa konse. . . . Kwaliba ukubako mu Kubumbwa konse ukwakulishapo lwa ku mupashi ukucila pa Muntu umwine. . . . Ubuyo bwa muntu kufwaya ukwampana no kubapo kwaba ku numa ya cinjelengwe, no kufwaya kwene mu kuba no buyo bwa kuileta umwine eka mu kumfwana no yu wa cine cine wapwililika uwa ku mupashi.”—An Historian’s Approach to Religion, kuli Arnold Toynbee.

1. (Sanshako imitendekele.) (a) Cinshi kalemba wa lyashi lya kale Toynbee aishibe pa lwa muntu no kubumbwa konse? (b) Ni shani Baibolo ishibisha “uwa cine cine wapwililika uwa ku mupashi”?

MU KATI ka ciputulwa cikalamba ica myaka amakana mutanda iyalekeleshako, umutundu wa muntu walisapika, mu kuba no kupimpa kwakulilako nelyo ukwacepelako, ku kusanga uyo “wa cine cine wapwililika uwa ku mupashi.” Ubutotelo bukalamba bumo bumo bwalipeela uyo wa cine cine ishina lyapusanako. Ukushintilila pa co ubutotelo bobe limbi bwingaba—ubuHindu, ubuShilamu, ubuBuddha, ubuShinto, ubuConfucius, ubuTao, ubuYuda, Ubwina Kristu, nelyo ubuli bonse bumbi—walikwata ishina lya “wa cine cine wapwililika uwa ku mupashi.” Lelo Baibolo ipeela uyu uwa cine cine ishina, imibele, no buntu—Yehova, Lesa wa mweo. Uyo Lesa waibela asosele kuli Sailasi Mukalamba uwa ku Persia ati: “Ni ne Yehova; takuli na umbi, takuli [Lesa, NW] umbi kano ine. . . . Ine ne wacitile icalo, ne walengelepo [no muntu, NW].”—Esaya 45:5, 12, 18; Ilumbo 68:19, 20.

Yehova—Lesa wa Busesemo Bwacetekelwa

2. Nga ca kuti tulefwaya ukukwata ifyebo fyacetekelwa pa lwa nshita ya ku ntanshi, ni kuli ani tulingile ukwalukila, kabili mulandu nshi?

² Yehova e mpela ya cine cine ya kusapika Lesa kwa mutundu wa muntu. Yehova aliisokolola nga Lesa wa busesemo uwingashimika impela ukufuma ku kutendeka. Asosele ukupitila muli Esaya kasesema ati: “Ibukisheni ifya ntanshi ifyafumine umuyayaya; pantu ine ndi Lesa, takuli na umbi, ni ne Lesa, takuli no waba nga ine; nongole mpelekesho ukutula pa kutendeka, ukutula ku kale ifishilacitwa, nati, Ukupanda amano kwandi kukeminina, conse ico mpanga ndacita; . . . cene, nalisosa, nkacilengo kwisabapo; nalipanga, nkacicita.”—Esaya 46:9-11; 55:10, 11.

3. (a) Fya kuponako nshi twingamwena libela ukupitila mu busesemo bwa Baibolo? (b) Cinshi Satana acita ku bashatetekela, kabili mulandu nshi?

³ Mu kuba na Lesa wacetekelwa wa musango yo uwa busesemo, kuti twaishiba icikacitika ku micitile ya calo iya butotelo bwakanikanya. Na kabili kuti twasobela icikaponena amateyanyo ya maka aya bupolitiki ayamoneka ukulama ubuyo bwa calo. Ukucila napo, kuti twasobela impela ilepembelela “lesa wa ino micitile ya fintu,” Satana, uyo “wapofwisha imintontonkanya ya bashacetekela” kuli cinkupiti wa mabutotelo ayapumbula umutundu wa muntu ukufuma kuli Lesa wa cine, Yehova. Kabili mulandu nshi Satana acitila uyu mulimo wa kupofwisha? Pa kuti “ukubalika kwa mbila nsuma ya bukata ku lwa kwa Kristu, uuli cipasho ca kwa Lesa, kwibengeshima.”—2 Abena Korinti 4:3, 4, NW; 1 Yohane 5:19.

4. Mepusho nshi pa lwe sonde ne nshita ya ku ntanshi iya muntu yakabila ukwasukwa?

⁴ Kuti na kabili twaishiba icalalilila bushilya bwa fya kuponako fyasobelwa. Ni mu mibele nshi umo isonde mu kupelako likasangwa? Ilyakoweshiwa? Ilyaonaulwa? Ilyapwishiwamo imiti? Nelyo bushe kukabako ukubumbululwa kwe sonde no mushobo wa buntunse? Nge fyo twalamona, Baibolo ilasuka yonse aya mepusho. Lelo intanshi lekeni twalwile ukusakamana kwesu ku fya kuponako fya mu nshita ya ku ntanshi ipalamine.

“Babiloni Mukalamba” Aishibikwa

5. Cinshi Yohane amwene mu cimonwa?

⁵ Ibuku lya Baibolo lya Ukusokolola lyasokolwelwe ku mutumwa Yohane pa cishi ca Patmo mu mwaka wa 96 C.E. Lipanga ifikope fyamonekesha ifya fya kuponako fikalamba ifyali no kucitikako mu nshita ya mpela, inshita umo, ukulingana no bushininkisho bwa Baibolo, umutundu wa muntu wikalamo ukutula 1914.a Ulwa ifyo fikope fya cimpashanya ifyo Yohane amwene mu cimonwa, cimo ca kwa cilende wailangisha, wapama, uwitwa “[Babiloni Mukalamba] nyina wa banakashi ba cilende kabili wa fya muselu fya pano nse.” Ni mu mibele nshi aali? “Namwene uyo mwanakashi nakolwo mulopa wa ba mushilo, no mulopa wa nte sha kwa Yesu.”—Ukusokolola 17:5, 6.

6. Mulandu nshi Babiloni Mukalamba ashimininako imbali shiteka isha bupolitiki bwa calo?

⁶ Nani untu uyu mwanakashi emininako? Tatwashiwa ukutunganya ukwishibikwa kwakwe. Ku mibombeele ya kufumyako, kuti afimbulwa. Muli ico cimonwa cimo cine, Yohane aumfwa malaika alesosa ati: “Isa kuno nkulange ukusekwa kwa mwanakashi cilende mukalamba uwaikala pa menshi ayengi, uo ishamfumu sha pe sonde shacitile nankwe ubulalelale, na baikala pe sonde bakolelwe umwangashi wa bulalelale bwakwe.” Nga ca kuti ishamfumu, nelyo bakateka, ba pe sonde bacita ubulalelale nankwe, lyene cipilibula ukuti cilende te kuti eminineko imbali shiteka sha bupolitiki isha calo.—Ukusokolola 17:1, 2, 18.

7. (a) Mulandu nshi Babiloni Mukalamba ashimininako imbali sha fya makwebo? (b) Cinshi Babiloni Mukalamba emininako?

⁷ Ubulondoloshi bumo bwine butweba ukuti “na ba makwebo ba pe sonde nabanonke fyuma ku maka ya kuipakisha kwakwe kwa bucisenene.” Kanshi Babiloni Mukalamba te kuti eminineko imbali sha busulu, nelyo “uwa makwebo,” uwa calo. Lelo, ilembo lyapuutwamo litiila: “Amenshi ayo umwene, ukwaikala uyo cilende, misango ya bantu, na mabumba, ne nko na ba ndimi.” Lubali nshi lukalamba lumbi lwa ino micitile ya calo lusheleko ululinga ubulondoloshi bwa kwa cilende wa cimpashanya ukucita ubulalelale na bakateka ba bupolitiki, ukusulwisha amabuseko ya bukwebo, no kwikala mu bukata pa bantu, amabumba, inko, na ba ndimi? Buli butotelo bwa bufi mu kuifungushanya kwa buko konse kwapusanapusana!—Ukusokolola 17:15; 18:2, 3.

8. Fishinka nshi fyalundwapo fishininkisha ukwishibikwa kwa Babiloni Mukalamba?

⁸ Uku kwishibikwa kwa Babiloni Mukalamba kwashininkishiwa ku kusenuka kwa kwa malaika ukwa wene pa mulandu wa cibelesho ca “buloshi [kuli ubo] mwalufiwe abena fyalo fyonse.” (Ukusokolola 18:23) Imisango yonse iya kupupe mipashi ya butotelo kabili yapuutwamo ne fiwa. (Amalango 18:10-12) Muli fyo, Babiloni Mukalamba afwile ukupashanya icaimikwa ca butotelo. Ubushininkisho bwa mu Baibolo bulangisha ukuti aba buteko bwa calo conse ubwa butotelo bwa bufi bwa kwa Satana, ubwasumbulwa kuli wene mu mintontonkanya ya bantu mu kuti alule ukusakamana kwa bantu ukufuma kuli Lesa wa cine, Yehova.—Yohane 8:44-47; 2 Abena Korinti 11:13-15; Ukusokolola 21:8; 22:15.

9. Bushishi nshi ubwaseeka busangwa mu mabutotelo ayengi?

⁹ Nge fyo tumwene ukupulinkana muli cino citabo, kwaba ubushishi bwaseeka bwapulinkana mu kupikulwa kwapelenganishiwa ukwa mabutotelo ya calo. Amabutotelo ayengi yakwata imishila ya yako mu nshimi. Mupepi na yonse yalundanishiwa capamo ku musango umo umo uwa cisumino mu mweo wa buntunse uushifwa watunganishiwa ukukanafwa uyo upusunsuka imfwa no kuya ku bumi bwa pa numa ya mfwa nelyo ukukuukila mu cibumbwa cimbi. Ayengi yakwata icishinte caseeka ica cisumino mu cifulo ca kutiinya ica kulunguluka no kulungulushiwa kwitwa helo. Yambi yalundanishiwa ku fisumino fya pa kale ifya cisenshi muli bubutatu, bulesa butatu, na balesa banakashi. Kanshi, cili fye icalinga ukuti yonse yapuminkanishiwe pamo pe samba lya cishibilo cabamo ifingi ica kwa cilende “Babiloni Mukalamba.”—Ukusokolola 17:5.

Inshita ya Kufulumuka Ukufuma mu Butotelo bwa Bufi

10. Ni mpela nshi yasesemwa iya kwa cilende wa butotelo?

¹⁰ Cinshi Baibolo isobela ukuti cikaba e buyo bwa kupelako bwa uyu cilende ashinguluka icibulungwa conse? Mu lulimi lwa cimpashanya, ibuku lya Ukusokolola lilondolola ubonaushi bwakwe pa maboko ya fibombelo fya bupolitiki. Ifi fyapashanishiwa ku “nsengo ikumi” isho shafwilisha United Nations, “iciswango icakashika ce” icaba icimpashanya ca micitile ya kwa Satana iya bupolitiki yakantaikwa umulopa.—Ukusokolola 16:2; 17:3-16.b

11. (a) Mulandu nshi ubutotelo bwa bufi bwasenukilwa kuli Lesa? (b) Cinshi cikacitika kuli Babiloni Mukalamba?

¹¹ Uku konaulwa kwa buteko bwa calo ubwa kwa Satana ukwa butotelo bwa bufi kukaba ca kufumamo ca bupingushi bwa kwa Lesa ubwakosa ubwa aya mabutotelo. Yakaba nayasangwa aya mulandu wa bulalelale bwa ku mupashi pa mulandu wa kusuminishanya na batemwishi ba yako abalumanimani aba bupolitiki no kuyafwilisha kwa yako. Ubutotelo bwa bufi bwalikantaika ifisempe fya buko ku mulopa wa kaele nge fyo mu kutemwa uluko bwabombela pamo ne bumba lyaishibikwa liteka lya luko lumo lumo mu nkondo sha luko. E ico, Yehova abika mu mitima ya fibombelo fya bupolitiki ukubomba ukufwaya kwakwe ukulwisha Babiloni Mukalamba no kumupomona.—Ukusokolola 17:16-18.

12. (a) Cinshi ulingile ukucita nomba pa kubakwa lintu Babiloni akonaulwa? (b) Fisambilisho nshi filekanya ubutotelo bwa cine?

¹² Mu kuba ne nshita ya ku ntanshi ya musango yo iya kutiinya amabutotelo ya calo, cinshi ufwile ukucita? Ubwasuko buli mu cintu Yohane aumfwile ishiwi ukufuma mu mulu lilesosa: “Fumenimo muli wene, mwe bantu bandi, epali mwawilako mu membu shakwe, epali mwakumako ku [finkunka] fyakwe: pantu imembu shakwe nashilundikana ukufika na mu mulu, na Lesa naibukishe fibi fyakwe.” E ico, nomba e nshita ya kumfwila ukufunda kwa kwa malaika ukwa kufuma mu buteko bwa calo ubwa butotelo bwa bufi ubwa kwa Satana no kuilunda mu kupepa kwa cine ukwa kwa Yehova. (Moneni umukululo, ibula 377.)—Ukusokolola 17:17; 18:4, 5; linganyeniko Yeremia 2:34; 51:12, 13.

Armagedone Apalama

13. Fya kuponako nshi filingile mu kwangufyanya ukucitikako?

¹³ Ukusokolola kulondolola ukuti “fikesa mu bushiku bumo [ifinkunka] fyakwe, imfwa, no kuloosha, ne cipowe: mu mulilo e mo akalungulila.” Ku filangililo fyonse ifya busesemo ifya muli Baibolo, ubo “ubushiku bumo,” nelyo inshita iipi ya kuputunkanya kwa mu kwangufyanya, nomba naipalama. Na kuba, ubonaushi bwa Babiloni Mukalamba bukaletamo iciputulwa ca nshita ya “bucushi bukalamba” ubo bukapwila mu “kulwa kwa bushiku bukalamba bwa kwa Lesa wa maka yonse . . . Armagedone.” Iyo nkondo, nelyo ubulwi, bwa Armagedone bukatungulula ku kucimfiwa kwa micitile ya kwa Satana iya bupolitiki na ku kubikwa kwakwe mu cilindi ca ku Mbo. Icalo cipya calungama cikafika!—Ukusokolola 16:14-16; 18:7, 8; 21:1-4; Mateo 24:20-22.

14, 15. Busesemo nshi bwa Baibolo mu kumoneka bulepalamina ukufikilishiwa?

¹⁴ Kale kale, ubusesemo bwa Baibolo bwapulamo na bumbi bulepalamina ukufikilishiwa pa ntanshi ya menso yesu. Umutumwa Paulo aseseme no kusoka ukuti: “Lelo ifya nshita ne myaka, mwe bamunyinefwe, tamwakabilo kulembelwapo icintu. Pantu mwe bene mwaishibisho kuti Ubushiku bwa kwa [Yehova, NW] bukesa ngo mupupu ubushiku. Ilyo balesosa, abati, Mutende, [no mutelelwe, NW], e lyo uboni ubwa kupumikisha bwabemina, filya fine ubucushi bwa kupaapa bwisa pa mwanakashi uuli ne fumo; kabili takwakabe ukupusuka nakalya.”—1 Abena Tesalonika 5:1-3.

¹⁵ Kuti camoneke fyo inko isho akatanshi shali isha lubuli kabili isha kutunganya lumo no lunankwe nomba shilesela mu kucenjela ukulola ku mibele muli iyo bakaba na maka ya kubilisha umutende wa calo no mutelelwe. E ico, ukufuma ku ntunga na imbi, natwishiba ukuti ubushiku bwa bupingushi bwa kwa Yehova pa butotelo bwa bufi, inko, na kateka wabo, Satana, nabupalama.—Sefania 2:3; 3:8, 9; Ukusokolola 20:1-3.

16. Mulandu nshi ukufunda kwa kwa Yohane kubelele ukwalingisha ilelo?

¹⁶ Amamilioni ilelo baleikala ubumi kwati fye ifyakatamikwa fya ku mubili fyeka fye fyali ifibelelela kabili ifyacindama. Lelo, ico ici calo cabola citambika tacakwata mutengo kabili ca mu lupita. Uyo e mulandu ukufunda kwa kwa Yohane kubelele ukwalingisha ukwa kuti: “Mwitemwa pano isonde, nangu fya pano isonde; ngo muntu atemwa pano isonde, ukutemwa Shifwe tamwaba muli wene. Pantu conse ca pano isonde, lunkumbwa lwa mubili, no lwinso lwa menso, na mataki ya miikalile ino, tacafuma kuli Shifwe, lelo ca pano isonde. Kabili pano isonde paleya, no lunkumbwa lwa pako; lelo uucito kufwaya kwa kwa Lesa ekalilila umuyayaya.” Bushe te kuti usobolepo ukwikalilila umuyayaya?—1 Yohane 2:15-17.

Icalo Cipya Icalaiwa

17. Cinshi inshita ya ku ntanshi yakwatila abo bafwaya Lesa wa cine?

¹⁷ Apo Lesa akapingula icalo ukupitila muli Kristu Yesu, cinshi cikakonkapo? Kale sana, mu Malembo ya ciHebere, Lesa aseseme ukuti akafikilisha imifwaile yakwe ya kutendekelako ukulosha ku mutundu wa muntu pali lino isonde, ukuilumbula, ukukwata ulupwa lwa buntunse lwa cumfwila ukuipakisha ubumi bwapwililika pe sonde lya paradise. Ukupinuna kwayeshiwe ukwa kwa Satana ukwa ilya mifwaile takwafumyapo bulayo bwa kwa Lesa. Muli fyo, Imfumu Davidi aali na maka ya kulemba ukuti: “Pantu incitatubi shikafitwa; lelo abalolela Yehova, bene bakapyaninine calo. Pashala panono, e lyo umubifi takabepo . . . Abalungama bakapyaninine calo, no kwikalamo inshiku pe.”—Ilumbo 37:9-11, 29; Yohane 5:21-30.

18-20. Kwaluka nshi kukacitika pali lino sonde?

¹⁸ Ni mu mibele nshi isonde likabelamo pa numa ya ico? Ilyakoweshiwa umupwilapo? Ilyashikisha? Ilyapwishiwamo imiti? Nakalya! Ku kutendekelako Yehova afwaile ukuti isonde lilingile ukuba parka wa paradise wasanguluka, uwashikatala. Ukwenekela kwa ico eko kwaba ukwabulo kusakamana ukubomfya bubi bubi kwa muntu ukwe sonde. Lelo Yehova alaya ukuti wene “akonaula abaleonaule calo.” Imibele iilepalamina ku konaulwa kwa cibulungwa conse yabako fye mu mwanda wa myaka walenga 20. Kuliko umulandu uuli onse, lyene, wa kucetekela ukuti mu kwangufyanya Yehova akabuula incitilo ukucingilila icikwatwa cakwe, ububumbo bwakwe.—Ukusokolola 11:18; Ukutendeka 1:27, 28.

¹⁹ Uku kwaluka kuli no kucitikako mu kwipipa pe samba lya mitantikile ya kwa Lesa iya ‘mulu upya ne calo cipya.’ Tacakapilibule iulu lipya na planeti mupya lelo, ukucila, imitekele ipya iya ku mupashi pe sonde lyacitwa cipya cipya lyaikalwamo na sosaite wa mutundu wa buntunse wabumbululwa cipya cipya. Muli ico calo cipya, tamwakabe incende ya kuliila abantu banabo pa mitwe nelyo ifinama. Tamwakabe lukaakala nelyo ukusumya umulopa. Tamwakabe ukubulwa amayanda, tamwakabe kucula ku nsala, tamwakabe kucitwo lumanimani.—Ukusokolola 21:1; 2 Petro 3:13.

²⁰ Icebo ca kwa Lesa citila: “Bakakuula amayanda no kwikalamo, bakalima na mabala ya myangashi no kulye fisabo fya yako; tabakakuule na bambi abekalamo, tabakalime na bambi abalyako; pantu inshiku sha bantu bandi shikaba nge nshiku sha muti, ne milimo ya minwe yabo abasalwa bandi bakasekelamo pa myaka iingi. . . . Umumbulu no mwana wa mpaanga fikamemena pamo, ne nkalamo ikalye mpimbili nge ŋombe, ne nsoka, ulukungu lukaba e cilyo ca iko; tafyakacite bubi kabili tafyakonaule monse mu lupili lwandi lwa mushilo, e fyo asosa Yehova.”—Esaya 65:17-25.

Icitendekelo ca Calo Cipya

21. Mulandu nshi icalo cipya caba icashininkishiwa?

²¹ ‘Ni shani fintu conse ci cikacitikako?’ e fyo pambi wingepusha. Pantu “Lesa, uushibepa, alaile ilyo shishilabako inshita sha muyayaya” ukuti umutundu wa muntu ukabweshiwamo no kukwata ubumi bwa muyayaya mu kupwililika. Kabili icishinte ca ili subilo ni co umutumwa Petro alumbulwile muli kalata wakwe wa ntanshi ku Bena Kristu banankwe abasubwa banankwe ati: “Abe uwapaalwa Lesa kabili Wishi wa kwa Shikulwifwe Yesu Kristu! Umwabelo luse lwakwe ulwingi atufyalile libili ku kuba no kucetekela kwa mweo mu kubuuka kwa kwa Yesu Kristu ku bafwa, ku kukwato bupyani ubushingabola, ubushingakowela, ubushingabonsa.”—Tito 1:1, 2; 1 Petro 1:3, 4.

22. Cinshi caba icitendekelo kwi subilo lya calo cipya, kabili mulandu nshi?

²² Ukubuuka kwa kwa Yesu Kristu e ca kutendekelako ce subilo lya calo cipya calungama pantu asontwa na Lesa ku kuteka ukufuma mu myulu pe sonde lyasangululwa. Paulo na o akomaile pa fyo ukubuuka kwa kwa Kristu kwakatama lintu alembele ati: “Lelo nomba Kristu abuushiwa ku bafwa, icisabo ca ntanshi ku balaala. Pantu apo ni mu muntu e mwaishiile imfwa, kabili ni mu muntu e mwaishiile ukwima ku bafwa. Pantu ifyo fine ni muli Adamu e mo bonse bafwila, e fyo na muli Kristu e mo bonse bakalengelwa aba mweo.”—1 Abena Korinti 15:20-22.

23. (a) Mulandu nshi ukubuushiwa kwa kwa Kristu kwakatamine? (b) Likambisho nshi ilyo Yesu wabuushiwa apeele ku bakonshi bakwe?

²³ Imfwa ya bulilambo ya kwa Kristu nge cilubula caumfwanako no kubuuka kwakwe fyaimike icitendekelo ce subilo lya ‘mulu upya,’ imitekele ya Bufumu, no mushobo wa buntunse wayalulwa, wabumbululwa, sosaite wa “calo cipya.” Ukubuuka kwakwe na kabili kwapeele ukucincisha ku kushimikila no kusambilisha ukwacitilwe ku batumwa bakwe aba citetekelo. Ubulondoloshi butweba ukuti: “Lelo abasambi ikumi na umo baile ku Galili, ku lupili uko Yesu [wabuushiwa] abasonteele. Kabili ilyo bamumwene, balimutootele, lelo bamo balitwishike. E lyo Yesu aishilesosa kuli bene, ati, Kuli ine kwapeelwa amaka yonse mu mulu na pano isonde; e ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya mupashi wa mushilo: mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele. Kabili, moneni, ine nakulaba na imwe ukufika na pa kupwa kwa nshita.”—Mateo 19:28, 29; 28:16-20; 1 Timote 2:6.

24. Mapaalo nshi na yambi ayo ukubuushiwa kwa kwa Yesu kwaebekesha?

²⁴ Ukubuuka kwa kwa Yesu na kabili kwebekesha ipaalo na limbi ku mutundu wa muntu—ukubuuka kwa bafwa. Ukwimya Lasaro ukufuma ku bafwa ukwa kwa Yesu cali cishibilo ca kubuuka kwa kusanshamo bonse ku nshita ya ku ntanshi. (Moneni amabula 249-50.) Yesu aali nasosa ukuti: “Mwisunguka pali ici; pantu inshita ileisa, iyo bonse aba mu nshishi bakomfwamo ishiwi lyakwe, no kufumamo; abalecite fisuma bakabuukila ku mweo, na balebombe fibi bakabuukila ku bupingushi.”—Yohane 5:28, 29; 11:39-44; Imilimo 17:30, 31.

25. (a) Kusala nshi kukabako kuli bonse mu calo cipya? (b) Musango nshi wa butotelo ukabamo mu calo cipya?

²⁵ Mwandi buseko ukuba na maka ya kusengela ukubwela kwa batemwikwa besu, inkulo imo imo mu kupalako ukucite co mu kukonkana! Mulya mu calo cipya, umuntu umo umo lyene akaba na maka ya kupingulapo pe samba lya mibele yapwililika napamo nga wene akapepa Lesa wa cine, Yehova, nelyo ukulufya ubumi pamo nga kakaanya. Ee, mu calo cipya, mukabamo fye ubutotelo bumo mpo, umusango umo uwa kupepa. Ukulumba konse kukaya kuli Kabumba wakwata ukutemwa, kabili umuntunse onse uwa cumfwila akabwekeshapo amashiwi ya kwa kemba wa malumbo ayatila: “Ndemutonda, mwe Lesa wandi, mwe Mfumu, ndecindika ne shina lyenu umuyayaya umuyayaya. . . . Yehova mukulu, kabili awamino kutashiwa apakalamba; ubukulu bwakwe te bwa kupenengamo.”—Ilumbo 145:1-3; Ukusokolola 20:7-10.

26. Mulandu nshi ufwile ukubebetela Icebo ca kwa Lesa, Baibolo?

²⁶ Nomba apo naucita ukulinganya kwa mabutotelo yakalamba ya mu calo, tulekulaalika ukubebeta mu kulundapo Icebo ca kwa Lesa, Baibolo, apo ifisumino fya Nte sha kwa Yehova fyashimpwa. Shininkisha we mwine ukuti Lesa wa cine kuti asangwa. Nampo ngo uli muHindu, umuShilamu, umuBuddha, umuShinto, umuConfucius, umuTao, umuYuda, Umwina Kristu, nelyo uwa citetekelo icili conse cimbi, nomba e nshita ya kubebeta ukwampana kobe na Lesa wa cine kabili uwa mweo. Napamo ubutotelo bobe bwapingwililwe kuli iwe ku cifulo wa fyalilweko, pali ico ushakwete kulama. Mu kushininkisha, takuli icilufiwa mu kubebeta cintu Baibolo ilanda pa lwa kwa Lesa. Ici kuti caba ishuko lyobe lya mu nshita ilya nshita ya bumi mu cituntulu ukwishiba imifwaile ya kwa Shikulu Mulopwe Lesa kuli lino isonde no mutundu wa muntu wabapo. Ee, ukusapika Lesa wa cine kobe ukwafumaluka kuti kwaikushiwa ukupitila mu kusambilila Baibolo ne nkombe sha kwa Yehova, Inte shakwe, abakuletele cino citabo.

27. (a) Kulaalika nshi uko Yesu aletambulwila kuli iwe? (b) Mu kumfwana no mutwe wa cino citabo, cinshi Esaya alelaalika uuli onse ukucita?

²⁷ Te muli bu ca fye Yesu asosele ati: “Lombeni, kabili cilepeelwa kuli imwe; fwayeni, kabili mulesanga; kunkunsheni, kabili kuleiswilwako kuli imwe.” Kuti waba pa kati ka abo basanga Lesa wa cine nga waumfwila ubukombe bwa kwa kasesema Esaya ubutila: “Fwayeni Yehova ilyo engasangwa, mulilileni ilyo ali mupepi. Imbifi ileke imibele ya iko, ne ncitatubi amapange ya iko; babwelele na kuli Yehova, na o akabacite nkumbu, babwelele na kuli Lesa wesu, pantu akabalekelela apakalamba.”—Mateo 7:7; Esaya 55:6, 7.

28. Ni bani bengakwaafwa ukusanga Lesa wa cine?

²⁸ Nga ca kuti ulesapika Lesa wa cine, yumfwe uwakakuka ukukumanya Inte sha kwa Yehova.c Apabuulo kulipilisha bakaba abasekelela ukukwaafwa ukwishiba Shifwe mu kupalamisha no kufwaya kwakwe ilyo kuciliko inshita.—Sefania 2:3.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 377]

Ifya Kwishiba Ubutotelo bwa Cine

1. Ubutotelo bwa cine bupepa Lesa umo eka uwa cine, Yehova.—Amalango 6:4, 5; Ilumbo 146:5-10; Mateo 22:37, 38.

2. Ubutotelo bwa cine butambika inshila ya kuli Lesa ukupitila muli Kristu Yesu.—Yohane 17:3, 6-8; 1 Timote 2:5, 6; 1 Yohane 4:15.

3. Ubutotelo bwa cine busambilisha kabili bubelesha ukutemwa kwabula akaso.—Yohane 13:34, 35; 1 Abena Korinti 13:1-8; 1 Yohane 3:10-12.

4. Ubutotelo bwa cine butwalilila ubwabula ukukantaikwa ku mapolitiki ya calo no kukansana. Tabubuulamo lubali mu nshita sha nkondo.—Yohane 18:36; Yakobo 1:27.

5. Ubutotelo bwa cine buleka Lesa ukuba uwa cine mu kupokelela Baibolo nge Cebo ca kwa Lesa.—Abena Roma 3:3, 4; 2 Timote 3:16, 17; 1 Abena Tesalonika 2:13.

6. Ubutotelo bwa cine tabutekelesha nkondo nelyo ulukaakala lwa pa lwakwe.—Mika 4:2-4; Abena Roma 12:17-21; Abena Kolose 3:12-14.

7. Ubutotelo bwa cine mu kutunguluka bwikatanya abantu ba mushobo uuli onse, ululimi, no mukowa. Tabushimikila kupupa uluko nelyo ulupato, kano ukutemwa.—Esaya 2:2-4; Abena Kolose 3:10, 11; Ukusokolola 7:9, 10.

8. Ubutotelo bwa cine bukoselesha ukubombela Lesa, te pa mulandu wa bunonshi bwa kaso nelyo amalipilo, lelo ukufuma ku kutemwa. Tabukatamika bantu. Bukatamika Lesa.—1 Petro 5:1-4; 1 Abena Korinti 9:18; Mateo 23:5-12.

9. Ubutotelo bwa cine bubilisha Ubufumu bwa kwa Lesa nge subilo lya cine ilya muntu, te mano yamo aya buntunse ya bupolitiki nelyo ukwangalila capamo.—Marko 13:10; Imilimo 8:12; 28:23, 30, 31.

10. Ubutotelo bwa cine busambilisha icine ukulosha ku mifwaile ya kwa Lesa ku muntu ne sonde. Tabusambilisha ubufi bwa butotelo ubwa mweo uushifwa no kulunguluka kwa ciyayaya muli helo. Busambilisha ukuti Lesa kutemwa.—Abapingushi 16:30; Esaya 45:12, 18; Mateo 5:5; 1 Yohane 4:7-11; Ukusokolola 20:13, 14.

[Icikope]

Inte shileshimikila mu Netherlands

[Ifikope pe bula 373]

Isonde lyalikwata amaka ya kuba paradise—kuli ici kamfulumende walungama ubelelela uwa calo alakabilwa, kabili alaiwa na Lesa

[Icikope pe bula 374]

Pa ntanshi ya kubwekela ku mulu, Yesu akambishe abasambi bakwe ukushimikila no kusambilishe mbila nsuma mwi sonde lyonse

[Icikope pe bula 379]

Ukubuuka ku bafwa kukaleta ukusekelela ku lupwa lwa buntunse mu kusaalala kwe sonde