Ukusanga Ulufungulo ku Citemwishi ca ba Bwananyina

“Ku . . . kuipeelesha kwenu ukwa bukapepa lundeniko icitemwishi ca ba bwananyina.”—2 PETRO 1:5-7, NW.

1. Cinshi cili e cimo ica milandu ikalamba iyo ukubungana kwa bantu ba kwa Yehova kwabela tushita twa nsansa utwa musango yo?

PA KASHITA kamo shiŋanga uushali umo uwa Nte sha kwa Yehova asangilwe ku kupwishe isukulu lya Watch Tower Bible School of Gilead ukwa mwana mwanakashi wakwe, uko umwana wakwe apokelele ukukansha kwa bumishonari. Aali uwaebekeshiwa nga nshi na cinkupiti wa nsansa ica kuti atubulwile ukuti kufwile ukubako amalwele yanono nga nshi pa kati ka aba bantu. Cinshi calengele ulya cinkupiti ukuba uwa nsanse fyo? Mu kupalako, cinshi cilenga ukubungana konse ukwa bantu ba kwa Yehova, mu filonganino, pa kulongana kwa muputule, na pa mabungano ya citungu, ukuba utushita twa nsansa? Bushe tacili citemwishi ca ba bwananyina balangisha ukulola kuli umo no munankwe? Ukwabulo kutwishika, icitemwishi ca ba bwananyina caba e mulandu umo uyo casoselwa ukuti takwabako ibumba limbi ilya butotelo ilipokelela ubuseko ubwingi, insansa, no kwikushiwa ukufuma mu butotelo nge fipokelela Inte sha kwa Yehova.

2, 3. Mashiwi nshi yabili aya ciGreek ayabomba ne fyo tulingile ukuyumfwa pa lwa umo no munankwe, kabili mibele ya kwishibikilwako nshi iyapusana iya yako?

² Tulingile ukwenekela ukumona icitemwishi ca ba bwananyina ica musango yo mu cilolwa ca mashiwi ya mutumwa Petro pali 1 Petro 1:22 ayatila: ‘Apo mwasangulule mitima yenu mu cumfwila ca ku Cine ku [citemwishi ca, NW] ba bwananyina icabulo bumbimunda, temwaneni ku mitima ya kubilima.’ Lumo ulwa mbali sha kutendekelako ishe shiwi lya ciGreek ilyapilibulwa pano “icitemwishi ca ba bwananyina” ni phi·liʹa (icitemwishi). Ubupilibulo bwa liko bwalyampana mu kupalamisha ku bupilibulo bwa a·gaʹpe, ishiwi ilyo ilingi line lipilibulwa “ukutemwa.” (1 Yohane 4:8) Ilintu icitemwishi ca ba bwananyina no kutemwa ilingi line filabomfiwa mu kushinkaana, fyalikwata imibele ya kwishibikilwako iya kulungatika. Tatulingile ukufifulunganya kuli cimo ne cinankwe, nge ficita bakapilibula ba Baibolo abengi. (Muli ici cipande ne cikonkelepo, twalabomba na limo limo ilya aya mashiwi.)

³ Ukukuma ku bupusano pa kati ka aya mashiwi yabili aya ciGreek, uwasambilila umo asosele ukuti phi·liʹa “mu cine cine lishiwi lya cikabilila no kupalamisha ne citemwishi.” Pa lubali lumbi, a·gaʹpe yakwata ifingi ifya kucita no muntontonkanya. Muli fyo ilintu twaebwa ukutemwa (a·gaʹpe) abalwani besu, tatwakwata icitemwishi kuli bene. Mulandu nshi cishabele fyo? Pa mulandu wa kuti “ukubishanya kubi konaule mibele isuma.” (1 Abena Korinti 15:33) Icilangilila mu kulundapo ukuti palibapo bupusano mashiwi ya mutumwa Petro aya kuti: “Ku . . . citemwishi ca ba bwananyina lundeniko kutemwa.”—2 Petro 1:5-7; linganyeniko Yohane 21:15-17.a

Ifya Kumwenako fya Citemwishi ca ba Bwananyina Icaibela nga Nshi

4. Mulandu nshi Yesu na Yohane bakwatile icitemwishi caibela kuli umo no munankwe?

⁴ Icebo ca kwa Lesa citupeela ifya kumwenako ifingi ifishaiwamina ifya citemwishi ca ba bwananyina icaibela nga nshi. Ici icitemwishi caibela tacili ca kufumamo ca kukuntwa fye lelo cashintilila pa kutesekesha kwa mibele yapulamo. Ukwabulo kutwishika ica kumwenako cacilishapo kwishibikwa ni cilya ica citemwishi ico Yesu Kristu akwatile umutumwa Yohane. Ukwabulo kutwishika, Yesu alikwete icitemwishi ca ba bwananyina ku batumwa bakwe bonse aba busumino, kabili ico cali ni pa mulandu usuma. (Luka 22:28) Inshila imo alangilemo ici yali ni pa kusamba amakasa yabo, muli fyo ukubapeela isambililo mu kuicefya. (Yohane 13:3-16) Lelo Yesu akwatile Yohane icitemwishi caibela, ico Yohane alumbula libili libili. (Yohane 13:23; 19:26; 20:2) Kwati fye fintu Yesu akwete umulandu wa kulangishisha icitemwishi ku basambi bakwe na batumwa bakwe, Yohane mu kupalishako apeele Yesu umulandu ku kumukwatila icitemwishi caibela pa mulandu wa kutesekesha kwakwe ukwashika ukwa kuli Yesu. Kuti twamona ici ukufuma ku kulemba kwa kwa Yohane, monse mubili mwi Landwe lyakwe na mu makalata yakwe ayapuutwamo. Fintu libili libili alumbulula ukutemwa muli uko kulemba! Ukutesekesha kwacilapo bukulu ukwa kwa Yohane ukwa mibele ya ku mupashi iya kwa Yesu kumonwa mu co alembele muli Yohane ifipandwa 1 na 13 ukufika ku 17, capamo na ku kuloshako kwabwekeshiwabwekeshiwapo uko acita ku kubako kwa pa ntanshi ya buntunse ukwa kwa Yesu.—Yohane 1:1-3; 3:13; 6:38, 42, 58; 17:5; 18:37.

5. Cinshi cingasoswa pa lwa citemwishi caibela cintu Paulo na Timote bakwatile umo no munankwe?

⁵ Mu kupalako, tatwingafwaya ukusuula icitemwishi ca ba bwananyina icaibela nga nshi ico umutumwa Paulo na cibusa wakwe uwa Bwina Kristu Timote bakwatile umo no munankwe, ico, mu cine cine, cashimpilwe pa kutesekesha imibele ya umo no munankwe. Ukulemba kwa kwa Paulo kwakwatamo ukulandapo kushaiwamina pa lwa kwa Timote, pamo ngo kwa kuti: “Nshikwete muntu uwalingana nankwe umutima, untu engasakamane cine cine ifya kuli imwe. . . . Mwaishibo kweshiwa kwakwe, ukuti abombele pamo na ine ku mbila nsuma, ngo mwana kuli wishi.” (Abena Filipi 2:20-22) Kwalibako kuloshako ukwingi ukwa pa lwakwe muli bakalata bakwe kuli Timote uko kusokolola icitemwishi ca cikabilila ica kwa Paulo kuli Timote. Ku ca kumwenako, moneni 1 Timote 6:20 apatila: “We Timote, bake caseekeshiwa kuli iwe.” (Moneni na kabili 1 Timote 4:12-16; 5:23; 2 Timote 1:5; 3:14, 15.) Ukucilisha caba ni mu kulinganya amakalata ya kwa Paulo kuli Timote na kalata wakwe kuli Tito e mo icitemwishi caibela ica kwa Paulo kuli uyu mulumendo cebekeshiwilwa. Timote afwile ayumfwile mu nshila imo ine pa lwa bucibusa bwabo, nga fintu cingamonwa ukufuma ku mashiwi ya kwa Paulo pali 2 Timote 1:3, 4 ayatila: “Njibukisha iwe mu mapepo yandi ukwabulo kuleka; . . . pa kwibukishe filamba fyobe, ndefuluko kukumona, ukuti njisulemo ukusansamuka.”

6, 7. Kuyumfwa nshi kuntu Davidi na Yonatani bakwatile umo no munankwe, kabili mulandu nshi?

⁶ Amalembo ya ciHebere na yo yatupayanishisha ifya kumwenako fishaiwamina, pamo nga cilya ica kwa Davidi na Yonatani. Tubelengo kuti pa numa Davidi aipeye Galyati, “umutima wa kwa Yonatani walundene no mutima wa kwa Davidi—Yonatani amutemwa ngo mutima wakwe.” (1 Samwele 18:1) Ukutesekesha ica kumwenako ca kwa Davidi ica kupimpila ishina lya kwa Yehova no kubulwo mwenso kwakwe mu kuya ku kukumanya Galyati ipaka ukwabulo kutwishika kwalengele Yonatani ukukwata icitemwishi caibela kuli Davidi.

⁷ Yonatani alikwete icitemwishi ca musango yo kuli Davidi ica kuti abikile ubumi bwakwe bwine mu busanso mu kucingilila Davidi ukufuma ku Mfumu Shauli. Takwaliko inshita iyo Yonatani akeenye ukusalwa kwa kwa Davidi kuli Yehova ku kuba imfumu yali no kukonkapo iya kwa Israele. (1 Samwele 23:17) Davidi mu kulinganako alikwatile Yonatani icitemwishi cashika, icimonekela ku co asosele lintu aleloosha imfwa ya kwa Yonatani ati: “Kwabo bulanda kuli ine pa mulandu obe, we munyinane Yonatani! Umusuma nga nshi kuli ine: kwapesha amano ukutemwa kobe kuli ine, kwacilo kutemwa kwa banakashi.” Mu cine cine, ukutesekesha kwaswatuka kwaishibishe ukwampana kwabo.—2 Samwele 1:26.

8. Banakashi nshi babili balangishe icitemwishi caibela kuli umo no munankwe, kabili mulandu nshi?

⁸ Na kabili twalikwata ica kumwenako cishaiwamina mu Malembo ya ciHebere ica citemwishi caibela pa lubali lwa banakashi babili, Naomi na nafyala uwafwililwe Ruti. Ibukisheni amashiwi ya kwa Ruti kuli Naomi aya kuti: “Mwimpaapaata ukumusha, no kubwela mu kumukonka; pantu uko mwakulaya nakulaya, no ko mwakulaikala nakulaikala; abantu benu e bantu bandi, na Lesa wenu e Lesa wandi.” (Ruti 1:16) Bushe tatufwile ukusondwelela ukuti Naomi, ku myendele yakwe no kulanda kwakwe pa lwa kwa Yehova, alyafwile ukubalamuna uku kwankulako kwabamo kutesekesha pa lubali lwa kwa Ruti?—Linganyeniko Luka 6:40.

Ica Kumwenako ca Mutumwa Paulo

9. Cinshi cilanga ukuti Paulo aali ca kumwenako ukukuma ku citemwishi ca ba bwananyina?

⁹ Nga fintu tumwene, umutumwa Paulo alikwatile Timote icitemwishi ca ba bwananyina icaibela nga nshi. Lelo na kabili aimike ica kumwenako cawamisha ica kulumbulula icitemwishi ca ba bwananyina ica cikabilila kuli bamunyina mu cinkumbawile. Aebele baeluda ukufuma ku Efese ukuti “imyaka itatu ubushiku na kasuba [talekele] ukukonkomesho muntu onse ne filamba.” Icitemwishi ca ba bwananyina ica cikabilila? Ukwabulo kutwishika! Kabili bayumfwile mu nshila imo ine pa lwa kwa Paulo. Batile bashumfwa fye ukuti tabakatale abamumona na kabili, “bonse balilile icibi, kabili bawile Paulo pa mukoshi, balamufyompa.” (Imilimo 20:31, 37) Icitemwishi ca ba bwananyina icashimpwa pa kutesekesha? Ee! Icitemwishi cakwe ica ba bwananyina na kabili cimonwa ukufuma ku mashiwi yakwe pali 2 Abena Korinti 6:11-13 ayatila: “Utunwa twesu twayasamina kuli imwe, mwe bena Korinti; imitima yesu naikula. Tamwacincintilwa kuli ifwe, lelo mwacincintilwa mu nda shenu. Nomba kube ukukabushanya (ndesosa nga ku bana), na imwe imitima ikule.”

10. Kubulisha nshi ukwa citemwishi ca ba bwananyina kwatungulwile Paulo ukushimika ifya kwesha fyakwe muli 2 Abena Korinti icipandwa 11?

¹⁰ Mu kulengama, abena Korinti abengi balipelebele mu kutesekesha icitemwishi ca ba bwananyina ku mutumwa Paulo. Muli fyo, bamo aba bene bailishenye ukuti: “Bakalata wakwe bena balyafya kabili balikosa; lelo imimonekele yakwe yalitompoka, ne nsoso yakwe yabe ya fye.” (2 Abena Korinti 10:9, 10) Uyo e mulandu Paulo aloseshe ku “batumwa bacishamo” ababo kabili aliseshiwe ku kusosa ulwa fya kwesha ifyo aali nashipikishako, nga fintu fyalembwa pali 2 Abena Korinti 11:5, 22-33.

11. Bunte nshi bwabako ukukuma ku citemwishi ca kwa Paulo ku Bena Kristu ba mu Tesalonika?

¹¹ Icitemwishi ca cikabilila ica kwa Paulo kuli abo apyungileko caba icamonekesha ukucilisha ukufuma ku mashiwi yakwe pali 1 Abena Tesalonika 2:8 ayatila: “Ico twamufulukishe, twabekelwe ukumupeelapo te mbila nsuma ya kwa Lesa yeka yeka, lelo ne mitima yesu iine, pa kuti mwaishileba abatemwikwa kuli ifwe.” Na kuba, alikwete icitemwishi ca musango yo kuli aba bamunyina bapya ica kuti lintu afililwe ukupembelela ukumfwa pa lwa bene—uwafwaisha nga nshi ku kwishiba fintu baleshipikisha ukupakasa—atumine Timote, uwapeele lipoti musuma uyo wapembeswile Paulo apakalamba nga nshi. (1 Abena Tesalonika 3:1, 2, 6, 7) Insight on the Scriptures ilalandapo bwino kuti: “Icikakilo capalamisha ica citemwishi ca ba bwananyina e po cali pa kati ka kwa Paulo na abo apyungileko.”

Ukutesekesha—Ulufungulo ku Citemwishi ca ba Bwananyina

12. Milandu nshi yabako iya kulangisha kwesu ukwa citemwishi ku ba bwananyina?

¹² Ukwabulo kutwishika, ulufungulo ku citemwishi ca ba bwananyina kutesekesha. Bushe ababomfi bonse aba kwa Yehova tabakwata imibele iyo tutesekesha, iyo ibalamuna icitemwishi cesu, ukutulenga ukubafuluka? Ifwe bonse tulefwaya intanshi Ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe. Ifwe bonse tulelwisha abalwani besu aba munsaunte batatu: Satana ne fibanda fyakwe, icalo cibifi pe samba lya kulama kwa kwa Satana, no kukongama kwa kaso ukwapyanwa ukwa mubili wawa. Bushe tatulingile lyonse ukumone fyo bamunyinefwe balebomba apo bengapesha mu cilolwa ca mibele? Uuli onse mu calo aba atemwa ku lubali lwa kwa Yehova nelyo ulubali lwa kwa Satana. Bamunyinefwe baipeela ne nkashi baba ku lubali lwa kwa Yehova, ee, ulubali lwesu, na muli fyo bawaminwa icitemwishi cesu ica bwananyina.

13. Mulandu nshi tulingile ukukwatila icitemwishi ca cikabilila kuli baeluda?

¹³ Ni shani pa lwa kutesekesha baeluda besu? Bushe tatulingile ukukwata imibele ya cikabilila mu mitima yesu kuli bene mu cilolwa ca nshila bacucutikilamo mu mabuseko ya cilonganino? Ukupala ifwe bonse, bali no kuipayanishisha abene ne ndupwa shabo. Na kabili balikwata ukukakililwako kumo kwine nga ifwe bonse ku kucite sambililo lya pa lwabo, ukusangwa ku kulongana kwa cilonganino, no kwakana mu butumikishi bwa mwi bala. Mu kulundapo, balikwata ukukakililwako kwa kupekanya imbali sha programu wa kulongana, ukupeela amalyashi ya cintubwingi, no kusakamana impika isho shisako mu cilonganino, isho pa nshita shimo shimo shibimbamo amaawala ayengi aya kulubulula kwa bupingushi. Mu cine cine, tulefwaya ‘ukucindika ababe fi.’—Abena Filipi 2:29.

Ukulumbulula Icitemwishi ca ba Bwananyina

14. Malembo nshi yatukambisha ukulangisha icitemwishi ca ba bwananyina?

¹⁴ Pa kusekesha Yehova, tufwile ukulumbulula ukuyumfwa kwa cikabilila ukwa citemwishi ca ba bwananyina ku basumina banensu, nga fintu fye Yesu Kristu na Paulo bacitile. Tubelengo kuti: “Mu [citemwishi ca ba bwananyina] mukwate icitemwishi cabondoka kuli umo no munankwe.” (Abena Roma 12:10, Kingdom Interlinear) “Ukukuma ku [citemwishi ca ba bwananyina], tamulekabila ifwe ukumulembelapo, pantu imwe mwe bene mwalisambilishiwa kuli Lesa ukutemwana.” (1 Abena Tesalonika 4:9, Int) “Lekeni [icitemwishi ca ba bwananyina] cenu citwalilile.” (Hebrews 13:1, Int) Mu kushininkisha Shifwe wa ku muulu alatemunwa lintu twalanga icitemwishi ca ba bwananyina ku bana bakwe aba pe sonde!

15. Ni nshila nshi shimo isha kulumbulwilamo icitemwishi ca ba bwananyina?

¹⁵ Mu nshita sha batumwa Abena Kristu bakwete icibelesho ca kuposhanya mu kuba no “kufyompana kwa mushilo” nelyo “kufyompana kwa kutemwa.” (Abena Roma 16:16; 1 Petro 5:14) Mu cine cine kulumbulula kwa citemwishi ca ba bwananyina! Ilelo, mu mbali ishingi ishe sonde, ukulumbulula kwalingisha kwaba kumwentula kwafumaluka ukwa bucibusa no kufunkana iminwe ukwashangila. Mu fyalo fya ciLatin, pamo nga Mexico, kwabako kuposha mu musango wa kukumbata, mu cine cine ukulumbulula kwa citemwishi. Ici icitemwishi ca cikabilila pa lubali lwa aba bamunyina kuti calondolola umulandu kubeleleko ukwingilishiwako kukalamba ukulecitika mu fyalo fyabo.

16. Mashuko nshi aya mu nshita twakwata ku kulangisha icitemwishi ca ba bwananyina pa Mayanda yesu aya Bufumu?

¹⁶ Lintu twaingila mu Ŋanda ya Bufumu, bushe tulacita ukubombesha kwa kulumbulula icitemwishi ku ba bwananyina? Kukatulenga ukukwata amashiwi ya kukoselesha aya kusosa, ukucilisha kuli abo abamoneka ukuba abapopomenwa. Twaebwa ‘ukukosha abatompoke mitima.’ (1 Abena Tesalonika 5:14) Iyo mu cine cine ni nshila imo iyo twingapishishamo icikabilila ca citemwishi ca ba bwananyina. Inshila na imbi iishaiwamina yaba ya kulumbulula ukutasha pa lyashi lya cintubwingi ilishaiwamina, ulubali lwa programu ulwapeelwa bwino, ukubombesha kusuma ukucitilwe kuli kalanda umusambi wa mu Sukulu lya Butumikishi bwa Teokratiki, na fimbipo.

17. Ni shani fintu eluda umo anonkele icitemwishi ca cilonganino?

¹⁷ Ni shani pa lwa kulaalika abantu balekanalekana ku mayanda yesu ku ca kulya nelyo utwa kulya twayanguka pa numa ya kulongana nga ca kuti tabwilile sana? Bushe tatulingile ukuleka ukufunda kwa kwa Yesu pali Luka 14:12-14 ukutungulula? Inshita imo uwali kale mishonari alisontelwe pamo nga kangalila wa kutangilila mu cilonganino uko bonse bambi baali ba mushobo wapusanako. Amweneko ukubulisha kwa citemwishi ca ba bwananyina, e co abuulileko incitilo ya kulungike mibele. Shani? Ubushiku bwa pa Mulungu no Mulungu, alaalike ulupwa lwapusanapusana ku ca kulya. Ukufika ku mpela ya mwaka umo, bonse balelangisha icitemwishi ca ba bwananyina ica cikabilila ukulola kuli wene.

18. Ni shani fintu twingalangisha icitemwishi ca ba bwananyina kuli bamunyinefwe ne nkashi abalwele?

¹⁸ Lintu munyina nelyo nkashi alwele, pa ŋanda nelyo mu cipatala, icitemwishi ca ba bwananyina cikatulenga ukuleka uyo muntu ukwishiba ukuti tulasakamana. Kabili ni shani pa lwa abo abaleikala mu mayanda ya kulelelamo? Mulandu nshi uwa kukanabatandalila pa lwesu, ukutuma lamya, nelyo ukutuma kardi wa kulumbulula ukuyumfwa kwa cikabilila?

19, 20. Ni shani fintu twingalanga ukuti icitemwishi cesu ica ba bwananyina nacikushiwako?

¹⁹ Lintu tulecito kulumbulula kwa musango yo ukwa citemwishi ca ba bwananyina, kuti twaipusha fwe bene atuti, ‘Bushe icitemwishi candi ica ba bwananyina caliba na kapaatulula? Bushe ifya kusangwilako fya musango yo pamo ngo musango wa nkanda, amasomo, nelyo ifikwatwa fya ku mubili filasonga ukulangisha kwandi ukwa citemwishi ca ba bwananyina? Bushe ndekabila ukukushako mu citemwishi candi ica ba bwananyina, nga fintu umutumwa Paulo acincishe Abena Kristu mu Korinti ukucita?’ Icitemwishi ca ba bwananyina cikatulenga ukumona bamunyinefwe mu nshila yashininkishiwa, ukubatesekesha pa mibele yabo iyawama. Icitemwishi ca ba bwananyina na kabili cikatwaafwa ukusekelela pa kulunduluka kwa kwa munyinefwe mu cifulo ca kufimbila kwene.

²⁰ Icitemwishi ca ba bwananyina na kabili cilingile ukutulenga ukuba abaibukila ku kwaafwa bamunyinefwe mu butumikishi. Cilingile ukuba nga fintu lumo ulwa nyimbo shesu (Namba 51) lucibiika aluti:

“Mwafwilishe banaka bonse,

Na bo balande mu kushipa.

Mwilalaba ba myaka inono;

Bafweni ukutamfyo mwenso.”

21. Kwankulako nshi twingenekela lintu twalanga icitemwishi ca ba bwananyina?

²¹ E co shi twilaba ukuti mu kulumbulula icitemwishi ca ba bwananyina, icishinte ico Yesu alondolwele mu Lyashi lyakwe ilya pa Lupili cilabomba ica kuti: “Peeleni, lyene kukapeelwa kuli imwe icilingilo cisuma; icashindailwa, icasunkaniwa, icasempauka, e cikapeelwa mu ceni cenu; pantu mu cilingilo ico mulingilamo bambi, e mukalingilwa imwe.” (Luka 6:38) Tulanonkelamo fwe bene lintu twalanga icitemwishi ca ba bwananyina, ukulumbulula umucinshi washika kuli abo abali babomfi ba kwa Yehova nga fintu ifwe fwe bene twaba. Mu cine cine aba nsansa ni abo abacankilwa mu kulangisha icitemwishi ca ba bwananyina!

[Futunoti]

Ni Shani Fintu Wingasuka?

◻ Mashiwi nshi aya ciGreek ayabomba ne nkuntu shesu, kabili ni shani fintu yapusana?

◻ Cinshi caba e lufungulo ku citemwishi ca ba bwananyina?

◻ Fya kumwenako nshi ifya mu Malembo twakwata ifya citemwishi ca ba bwananyina icaibela?

◻ Mulandu nshi tulingile ukukwatila icitemwishi ca cikabilila kuli bamunyinefwe na kuli baeluda?

[Icikope pe bula 15]

Umutumwa Petro acincishe bamunyina ukulunda ku citetekelo cabo icitemwishi ca ba bwananyina ne mibele imbi iya Bwina Kristu