Endeni Nga Fintu Mwakambishiwa na Lesa
“Endeni, tuyenina ku lupili lwa kwa Yehova . . . , ukuti atulange imibele yakwe, no kuleka twende mu nshila shakwe.”—MIKA 4:2.
1. Ukulingana na Mika, cinshi Lesa aali no kucitila abantu bakwe mu nshiku sha kulekelesha?
KESEMA wa kwa Lesa Mika asobele ukuti “mu nshiku sha ku mpela,” mu nshita yesu, abantu abengi mu kucincila bali no kufwaya Lesa, ku kumupepa. Aba baali no kukoseleshanya, abati: “Endeni, tuyenina ku lupili lwa kwa Yehova . . . , ukuti atulange imibele yakwe, no kuleka twende mu nshila shakwe.”—Mika 4:1, 2.
2, 3. Ni shani fintu ukusobela kwa kwa Paulo ukwa bantu ukuba abatemwe ndalama kulefikilishiwa ilelo?
2 Ukusambilila kwesu ukwa 2 Timote 3:1-5 kuti kwatwaafwa ukumona ifya kufumamo fya kusambilishiwa na Lesa “mu nshiku sha kulekelesha.” Mu cipande cifumineko, twatendekele pa kumona ubunonshi bwisa kuli abo abomfwila ukusoka kwa kwa Paulo ukwa kukanaba “abaitemwa.” Paulo alundilepo ukuti mu nshita yesu abantu na kabili bali no kuba “abatemwe ndalama.”
3 Takuli nangu umo uukabila digiri wa ku koleji mu lyashi lya muno nshiku ku kumfwikisha ifyo ayo mashiwi yalinga bwino inshita shesu. Bushe tawabelenga ulwa babomba ne ndalama ne ntungulushi sha tubungwe twa bukwebo abashaikushiwa ku kufola amamilioni cila mwaka? Aba abatemwe ndalama batwalilila ukufwaya ishafulilako, nelyo fye mu nshila sha bufumfuntungu. Amashiwi ya kwa Paulo na kabili yalinga abengi ilelo abo, ilintu tababa aba fyuma, baba aba lunkumbwa, abashitala abekushiwa. Napamo walishiba abantu abengi aba musango yo mu ncende wikala.
4-6. Ni shani fintu Baibolo yafwa Abena Kristu ukusengauka ukusanguka abatemwe ndalama?
4 Bushe cintu Paulo alumbwile cili fye lubali lushingasengaukwa ulwa cifyalilwa ca buntunse? Te fyo ukulingana na Katendeka wa Baibolo, uyo kale sana aimike cine ci: “Ukutemwe ndalama e shinte lya bubi bonse; bamo pa kushitinamina balufiwa ukufuma ku citetekelo, no kuilasamo abene amalangulusha ayengi.” Mona, Lesa tatile, ‘Indalama e shinte lya bubi bonse.’ Ukucila atile, “ukutemwe ndalama” kwaba e shinte.—1 Timote 6:10.
5 Ku ca kusekesha, ifishingulwike ku mashiwi ya kwa Paulo filasumina ukuti Abena Kristu ba mu mwanda uwa myaka uwa kubalilapo bamo abasuma baali aba fyuma muli ino micitile ya fintu, nampo nga bapyene fye ifyuma nelyo banonkele fyene ukupitila mu kubomba. (1 Timote 6:17) Cilingile ukuba icamonekesha, kanshi, ukuti te mulandu ne mibele yesu iya fya ndalama, Baibolo ilatusoka ulwa busanso bwa kusanguka uwatemwe ndalama. Bushe Baibolo ilatambika ukukambisha ukwalundwapo ukuli konse pa lwa kusengauka ubu bulema bwabipisha kabili ubwaseeka? Mu cituntulu ilacite fyo, pamo nga mu Lyashi lya pa Lupili ilya kwa Yesu. Amano ya liko yalilumbuka mu calo conse. Mona, ku ca kumwenako cintu Yesu asosele pali Mateo 6:26-33.
6 Nga fintu calembwa pali Luka 12:15-21, Yesu alandile ulwa muntu uwaleesha ukutuulika ifyuma fyafulilako lelo uyo uwafwile mu kupumikisha. Cinshi cali icishinka ca kwa Yesu? Atile: “Muibake ku lunkumbwa lonse; ico umweo wa muntu tawaba mu kufula kwa fintu ifyo akwata.” Capamo no ko kufunda, Baibolo ilasenuka ubunaŋani kabili yebekesha ubucindami bwa kubombesha kwa bufumacumi. (1 Abena Tesalonika 4:11, 12) Aa, bamo kuti bapaasha abati ifisambilisho fya musango yo tafyalinga nshita yesu—lelo fyalilinga, kabili filebomba.
Ukufundwa no Kunonshiwa
7. Mulandu nshi twakwata uwa kucetekela ifyo mu kutunguluka kuti twabomfya ukufunda kwa Baibolo pa lwa fyuma?
7 Mu nko ishingi, kuti wasanga ifya kukumanya fya cine cine ifya baume na banakashi ukufuma mu fipimo fyonse ifya kwangalila pamo ne fya bunonshi ababomfya ifishinte fya bulesa pa lwa ndalama. Baliinonsha abene ne ndupwa shabo, kwati fintu fye na ba ku nse bengamona. Ku ca kumwenako, mu citabo Religious Movements in Contemporary America, ukufuma ku usabankanishishako universiti ya Princeton, kalondolola mikowa umo alembele ukuti: “Mu fitabo [fya Nte] na mu malyashi ya cilonganino balacinkulwako ukuti tabashintilila pali bamotoka bapya, ifya kufwala fyaumo mutengo, nelyo imikalile ya mataki ku cipimo cabo. Pa nshita imo ine Nte ali no kupeela uwa mwingishe ncito umulimo wa kasuba kamo uwalinga [kabili ali no] kuba umufumacumi mu kusakamanisha . . . Ukukongama kwa musango yo kulenga nelyo fye umuntu uushakwata ukulamuka ukwingi ukuba umubomfi ufumamo cimo, kabili Inte shimo mu North Philadelphia [U.S.A.] balisumbulwa ukufika mu fishingamo fya ncito ifikalamba.” Mu kulengama, abantu abapokelela ukukambisha ukufuma kuli Lesa ukupitila mu Cebo cakwe balicenjeshiwa ku mibele ya mutima iyo icilenga ukuba icakoselako ukubomba ne mibele ya ndakai. Ifya kukumanya fyabo fishinina ukuti ukukambisha kwa mu Baibolo fitungulula ku bumi bwawaminako, ubwa nsansa.
8. Mulandu nshi amashiwi “aba mataki,” “aba miiya,” na “aba miponto” yengasuntinkanishiwa, kabili cinshi caba ubupilibulo bwa ishi numbwilo shitatu?
8 Kuti twasuntinkanya ifintu fyakonkapo fitatu ifyo Paulo atantika. Mu nshiku sha kulekelesha, abantu baali no kuba “aba mataki, aba miiya, aba miponto.” Ifi fitatu tafyapalana, lelo fyonse fyayampana ku cilumba. Ica kubalilapo “mataki.” Dikishonari imo isoso kuti ishiwi lya kutendekelako ilya ciGreek pano lipilibula: “‘Umo uuituumika ukucila mu cipimo’ nelyo ‘uulaya ukucila pa fintu engacita.’” Kuti waumfwikisha umulandu amaBaibolo yamo yabomfeshe numbwilo “uwa matutumuko.” Mu kukonkapo kwaisa “aba miiya,” nelyo mu kukonke shiwi “ukumoneka uwacisha bambi.” Ica kulekelesha, “aba miponto.” Bamo kuti pambi batontonkanya aba miponto nga bo abalanda mu musaalula ulwa kwa Lesa, lelo ubupilibulo bwa pe shinte busanshamo imilandile ya kucena, iya kubifye shina, nelyo iya nsele ukulungatika ku bantunse. E co Paulo alelosha ku miponto yalungatikwa kuli Lesa na ku muntu.
9. Mu kupusana ne mibele ya mutima iya kucena iyaanana, mibele ya mutima nshi iyo Baibolo ikoselesha abantu ukulundulula?
9 Uyumfwa shani nga ca kuti uli pa kati ka bantu abalinga ubulondoloshi bwa kwa Paulo, nampo nga fibusa fya pa ncito, pa sukulu, nelyo ba lupwa? Bushe cilalenga imibombele yobe ukwangukilako? Nelyo bushe abantu ba musango yo balapikanya ubumi bobe, ukucilenga ukube cakoselako kuli iwe ukubomba ne nshita shesu? Icebo ca kwa Lesa, nangu ni fyo, citusambilisha ukutaluka kuli iyi mibele ya mutima, ukupeela ukukambisha pamo ngo ko kusangwa pali 1 Abena Korinti 4:7; Abena Kolose 3:12, 13; na Abena Efese 4:29.
10. Cinshi cilangisha ukuti abantu ba kwa Yehova balanonshiwa ukufuma ku kupokelela ukukambisha kwa Baibolo?
10 Nangu ca kuti Abena Kristu baba abashapwililika, ukubomfya uku kukambisha kushaiwamina kulabaafwa apakalamba muli shino nshita shayafya. Magazini wa cina Italy La Civiltà Cattolica atile umulandu umo Inte sha kwa Yehova batwalilila ukukula “wa kuti akabungwe kapeela ifilundwa fya kako ukwishibikwa kwalungatika kabili ukwakosa.” Lelo, pa kusoso kuti ‘ukwishibikwa kwakosa,’ bushe kalemba apilibwile “aba mataki, aba miiya, aba miponto”? Mu kupusanako, uyu magazini wa ciJesuit, alandapo ukuti akabungwe “kapeela ifilundwa fya kako ukwishibikwa kwalungatika kabili ukwakosa, kabili cifulo uko ifilundwa bapokelelwa mu kuba ne cikabilila no kuyumfwa kwa bumunyina na buumo.” Bushe tacili icamonekesha ukuti ifintu Inte basambilishiwa filebaafwa?
Ukukambisha Kulanonsha Ifilundwa fya Lupwa
11, 12. Ni shani fintu Paulo alangishe mu kulungika ifyo imibele mu ndupwa ishingi yali no kuba?
11 Kuti pambi twatantika ifintu fyakonkapo fine, ifyo ifyaampana mu nshila imo. Paulo asobele ukuti mu nshiku sha kulekelesha, abengi baali no kuba “aba bucintomfwa ku bafyashi, abashitootela, ababula bucishinka, ababulwe citemwishi ca cifyalilwa.” Walishiba ukuti bubili ubwa ubu bulema—ukuba uushitootela no kubula bucishinka—fyaba mpanga yonse ukutushinguluka. Nalyo line, kuti twamona mu kwanguka umulandu Paulo afibikile pa kati ka “bucintomfwa ku bafyashi” no ‘kubulwe citemwishi ca cifyalilwa.’ Ifi fine filasuntinkanishiwa.
12 Mupepi no muntu uuli onse uubebeta, umwaice nelyo umukalamba, kuti asumina ukuti bucintomfwa ku bafyashi bwalyanana, kabili bulebipilako. Abafyashi abengi balailishanya ukuti abacaice bamoneka ukuba abashitootela pali fyonse ifyo babacitila. Imisepela iingi ilailishanya ukuti abafyashi babo mu cituntulu tababa aba bucishinka kuli bene (nelyo ku lupwa mu cinkumbawile) lelo baba abashikama mu ncito shabo, umusamwe, nelyo fye mu kuisakamana abene. Ukucila ukwesha ukusanga uuli uwa cilubo, mona ifya kufumamo. Ubulwani pa kati ka bakalamba ne misepela ilingi line butungulula abapungwe ukupanga icipimo cabo ica mibele isuma, nelyo imibele ya bucisenene. Ica kufumamo? Icipimo casumbana ica kwimita kwa bapungwe, ukuponya amafumo, na malwele yapishiwa mu kwampana kwa bwamba. Ilingi line nga nshi, ukubulwa icitemwishi ca cifyalilwa pa ŋanda kutungulula ku lukaakala. Napamo kuti washimika ifya kumwenako ukufuma mu ncende wikalamo, ifili bushinino bwa kuti icitemwishi ca cifyalilwa cileshibantukila.
13, 14. (a) Mu kulolenkana no kubotelela kwa ndupwa ishingi, mulandu nshi tulingile ukupeela ukusakamana kuli Baibolo? (b) Musango nshi uwa kupanda amano kusuma uko Lesa apeela pa lwa bumi bwa lupwa?
13 Ici kuti pambi calondolola umulandu abantu abafulilako balealukila abo pa nshita imo abalemoneka ukuba ulubali lwa bantu babo, aba mukowa umo wine, umutundu, nelyo ibumba. Sunga mu muntontonkanya, nangu cibe fyo, ukuti tatuleimya ifi fintu ku kukomaila pa mbali shabipa isha bumi ilelo. Ubuseko bwesu ubwa mpikwe bubili buli bwa kuti: Bushe ifisambilisho fya Baibolo kuti fyatwaafwa ukusengauka ukucula ukufuma ku bulema umutumwa Paulo atantawile, kabili bushe tukanonkelamo mu kubomfya ifisambilisho fya Baibolo mu bumi bwesu? Ifyasuko kuti fyaba ee, nga fintu cingamonwa ukukuma kuli filya fishinka fine mu mutande wa kwa Paulo.
14 Ubulondoloshi bwa cinkumbawile kuti bwalungamikwa ubwa kuti: Takwaba ukusambilisha ukwacila ukusambilisha kwa Baibolo mu kuletako ubumi bwa lupwa ubukafya umutima kabili ubwakwata ukutunguluka kusuma. Ico cishininkishiwa ku ca kumwenako fye ica kufunda uko kwingaafwa ifilundwa fya lupwa te kusengauka fye ifimfokonshi lelo ku kutunguluka. Pa Abena Kolose 3:18-21 palangilila bwino ico, nangula ca kuti kwalibako ifiputulwa na fimbi ifyawamisha kabili ifibomba ifyalungatikwa ku balume, abakashi, na bana. Uku kukambisha kulabomba mu kasuba kesu. Ca cine, nelyo fye mu ndupwa sha Bena Kristu ba cine, mulaba impika no kusonsomba. Lelo, ifya kufumamo fya cinkumbawile fishinina ukuti Baibolo ilepayanya ukusambilisha kwa kwaafwa nga nshi ku ndupwa.
15, 16. Mibele nshi kasapika umo asangile lintu alefwailisha pa lwa Nte sha kwa Yehova mu Zambia?
15 Pa mwaka umo na citika kasapika ukufuma ku Universiti ya Lethbridge, Canada, asapike ubumi bwa kwangalila capamo mu Zambia. Asondwelele ukuti: “Inte sha kwa Yehova bakumanya ukutunguluka kwakulilako ukucila ifilundwa fya mabutotelo yambi mu kusungilila ukwikatana kwa cupo ukwashikatala. . . . Ukutunguluka kwabo kwimininako ukwampana kwawamishiwa ukwa kulanshanya pa kati ka mulume no mukashi, abo, mu kweshaesha kwabo ukusangwa ukupya, ukwabulwe cintiinya, ukwa kubombela pamo, baba abalubulula mu fintu basunga umo no munankwe ku wasumbuka umupya, Lesa. . . . Umulume Inte ya kwa Yehova asambilishiwa ukukosoka mu kubelesha icishingamo ku busuma bwa mukashi na bana. . . . Abalume na bakashi balakoseleshiwa ukuba abantu umo umo aba bumpomfu . . . Uku kupinda kwakatama ukwa bumpomfu kulakosha icupo.”
16 Uko kusapika kwashimpilwe pa fya kukumanya fya cine cine ifyalekanalekana. Ku ca kumwenako, uyu kasapika atile mu kupusanako ne cipimo caimikwa, “abaume Inte sha kwa Yehova ilingi line nga nshi balasangwa baleafwa abakashi babo mu mabala, te pa kupuusa ifimpuusa fye, lelo na pa kutanda no kulima.” Muli ifyo cili icamonekesha ukuti iminshipendwa ya fya kukumanya mu kusaalala kwe sonde filangisha ukuti ukukambisha kwa Baibolo kulambukila ubumi.
17, 18. Fya kufumamo nshi ifya kupapusha ifyaisa pa bwelu mu kufwailisha pa lwa bupyani bwa butotelo no kwampana kwa bwamba ukwa pa ntanshi ya cupo?
17 Icipande cifumineko calumbwile ukusanga muli Journal for the Scientific Study of Religion. Mu 1991 yakwetemo icipande cakwete umutwe wa kuti “Ubupyani bwa Butotelo no Kwampana kwa Bwamba Ukwa pa Ntanshi ya Cupo: Ubushininkisho Ukufuma ku Ciputulwa Cinono ica Luko ica Bakalambako.” Napamo walishiba ifyo ukwampana kwa bwamba ukwa pa ntanshi ya cupo kwaba ukwaanana. Pa mushinku wacaice abengi balanakila ku nsuuna, kabili abapungwe abengi bakwata aba kwampana nabo abafulisha. Bushe ifisambilisho fya Baibolo kuti fyayalula iyi nshila yaseeka?
18 Baprofesa batatu abafwailishe uyo mulandu baenekele ukusanga ‘ukuti aba myaka ya kwaluka na bakalambako abakushiwa mu cikulilo cacilapo ukwikatilila ku Bwina Kristu te kuti mu kupalishako bakwate ukwampana kwa bwamba ukwa pa ntanshi ya cupo.’ Lelo cinshi cintu ifishinka fyalangile? Mu cinkumbawile, pa kati ka maperesenti 70 na maperesenti 82 baliibimbile mu kwampana kwa bwamba ukwa pa ntanshi ya cupo. Kuli bamo “ubupyani bwa kwikatilila ku mafunde ya butotelo [bwacefesheko] ukupalishako kwa kwampana kwa bwamba ukwa pa ntanshi ya cupo, lelo takwacitile fyo mu mulandu wa ‘kwampana kwa bwamba ukwa pa ntanshi ya cupo ukwa bapungwe.’” Bakasapika balandile pa misepela imo ukufuma ku ndupwa ishimoneka isha butotelo “abalangishe ukucitikako kukalamba ukwasumbukako ukwa kwampana kwa bwamba ukwa pa ntanshi ya cupo lintu balinganishiwa kuli baProtestanti Bene Bene.”—Utulembo tunono twesu.
19, 20. Ni shani fintu ukukambisha kwa kwa Lesa kwafwa no kucingilila imisepela iingi pa kati ka Nte sha kwa Yehova?
19 Baprofesa basangile icapusanininako pa kati ka misepela ya Nte sha kwa Yehova, abali pa kati “ke bumba ilyali ilyapusanininako ukufuma kuli bambi.” Mulandu nshi? “Icipimo ca kukakililwako no kulingamo kwa kwangalila pamo icaletelweko ne fya kukumanya, ukwenekela, no kubimbwamo mu mibombele ya butotelo . . . limbi mu cinkumbawile kuti caletako ifipimo fyasumbukako ifya kukakatila ku fishinte fya citetekelo.” Balundilepo ukuti: “Inte benekelwa ukufikilisha ukukakililwako kwabo ukwa bukabila bwa mbila nsuma lintu bali aba myaka ya kwaluka na bakalambako.”
20 E co ukukambisha kwa Baibolo kwayambukile Inte sha kwa Yehova ku busuma pa kubaafwa ukusengauka bucisenene. Ico cipilibula ukucingililwa ukufuma ku malwele yapishiwa mu kwampana kwa bwamba, yamo aya yene ayashingondapwa na yambi aya kulenge mfwa. Cipilibula ukukanakwata ukutitikisha kwa kuponya amafumo, uko Baibolo isambilisha ukuti kwalingana no kwipaya. Na kabili cipilibula abakalambako ababa na maka ya kwingila mu cupo na kampingu wasanguluka. Ico cipilibula ifyupo ifyakuulwa pa mufula uwacilapo ukukosa. Cili fisambilisho fya musango yo e fingatwaafwa ifya kubomba ne mpika, ukuba aba butuntulu bwawaminako, aba nsansa.
Ukukambisha Kwashininkishiwa
21. Fintu nshi ifyo Paulo mu kulungika asobele ku nshita yesu?
21 Nomba bwelela kuli 2 Timote 3:3, 4, no kumona cimbi ico Paulo atile cali no kulenga inshita shesu ishakosa ukubomba nasho ku bengi—lelo te kuli bonse: “[Abantu baali no kuba] abatalama, aba lwambo, ababulo kuiteka, abankalwe; . . . abashatemwa busuma, bashikamfutu, bacintalika, abatuumikwa, [kabili] abatemwo kwangala ukucisho kutemwa Lesa.” Fintu ico caba icalungika! Nangu ni fyo, ukukambisha ukufuma muli Baibolo kuti kwatucingilila no kutupangasha ifya kubomba ne mpika, ukutupangasha ifya kutunguluka.
22, 23. Paulo asondwelele umutande wakwe mu kuba no kukonkomesha nshi ukwashininkishiwa, kabili kwa bupilibulo nshi?
22 Umutumwa Paulo apwisha umutande wakwe pa cishinka cashininkishiwa. Ayalwila icishinka ca kulekelesha mwi kambisho lya bukapepa ilyo nalyo ilingatuletela ubunonshi bushingapimwa. Paulo alumbula abo “abakwate mimonekele ya bukapepa, lelo abakaana amaka ya buko. Ku babe fi talukako.” Ibukisha ukuti imisepela mu macalici yamo mu cishinka bakwata icipimo casumbukako ica kwampana kwa bwamba ukwa pa ntanshi ya cupo ukucila pali avareji. Iye, nelyo fye nga ca kuti bucisenene bwa abo baya ku macalici bwali fye pa cipimo ca pa kati, bushe ico te kuti cibe bushinino bwa kuti umusango wabo uwa kupepa tawaba na maka? Mu kulundapo, bushe ifisambilisho fya butotelo mu cituntulu filaalula incitilo sha bantu mu bukwebo, ifyo babomba na baba pe samba lyabo, nelyo ifyo basunga ba lupwa lwabo?
23 Amashiwi ya kwa Paulo yalangisha ukuti tufwile ukubika mu kubomba ifyo tusambilila ukufuma mu Cebo ca kwa Lesa, ukukwata inshila ya kupepa iyo ilangisha amaka yene yene aya buKristu. Ukukuma kuli abo umusango wabo uwa kupepa ushaba na maka, Paulo atweba ukuti: “Ku babe fi talukako.” Ilyo likambisho lyaumfwika, ilikatuletela ubunonshi bwashininkishiwa.
24. Ni shani fintu ukukonkomesha mu Ukusokolola icipandwa 18 kwalinganako no kufunda kwa kwa Paulo?
24 Mu nshila nshi? Cisuma, ibuuku lya kulekelesha ilya Baibolo lilangisha umwanakashi wa mampalanya, cilende, uwitwa Babiloni Mukalamba. Ubushininkisho bulanga ukuti Babiloni Mukalamba emininako ubuteko bwa mu kusaalala kwa calo ubwa butotelo bwa bufi, ubo Yehova Lesa abebeta no kukaana. Lelo tatuli no kusanshiwamo. Ukusokolola 18:4 kutukonkomesha ukuti: “Fumenimo muli wene, mwe bantu bandi, epali mwawilako mu membu shakwe, epali mwakumako ku fikunka fyakwe.” Bushe ubo te bukombe bumo bwine ubo Paulo alengele ukumfwika ubwa kuti, “ku babe fi talukako”? Ukubomba kwesu mu kumfwana na bo ni nshila na imbi umo twinganonkelamo mu kukambisha kwa kwa Lesa.
25, 26. Ni nshita nshi iya ku ntanshi iilolela abo abapokelela no kubomfya ukukambisha ukufuma kuli Yehova Lesa nomba?
25 Mu kwangufyanya Lesa mu kulungatika akacilima mu milandu ya buntunse. Akapyangapo ubutotelo bwa bufi bonse ne micitile ya fintu iibifi iyashala. Ico cikaba ca kulenga ubuseko, nga fintu Ukusokolola 19:1, 2 kulangisha. Pe sonde abo abapokelela no kukonka ukukambisha kwa kwa Lesa bakasuminishiwa ukutwalilila ukukonka ifisambilisho fyakwe lintu ifipindami fya ishi nshita shayafya fyapita.—Ukusokolola 21:3, 4.
26 Ukwikala muli ulya Paradise wa pe sonde uwabweshiwa kukaba ukwa kulenga ukucankwa kushingelenganishiwa. Lesa alaya ifyo kuti cacitikako kuli ifwe, kabili kuti twamucetekela umupwilapo. Muli ifyo atupeela imilandu yafulisha iya kupokelela no kukonka ukusambilisha kwakwe ukwa kwaafwa. Lilali? Natukonke ukukambisha kwakwe nomba mu nshita shesu ishayafya no kutwalilila ukwingila muli Paradise uo alaya.—Mika 4:3, 4.
Ifishinka fya Kwetetulapo
◻ Ni shani fintu abantu ba kwa Yehova banonshiwa ukufuma ku kufunda kwakwe pa lwa fyuma?
◻ Fya kufumamo nshi ifisuma ifiisa ku babomfi ba kwa Lesa ukupitila mu kubomfya Icebo cakwe ifyo magazini wa ciJesuit aikalileko bunte?
◻ Bunonshi nshi bwisa ku ndupwa shibomfya kukambisha kwa bulesa ubwasokolwelwe no kusapika mu Zambia?
◻ Kucingilila nshi uko kukambisha kwa bulesa kupayanishisha abacaice?
[Akabokoshi pe bula 15]
WE MUTENGO ULAKULA!“
Abapungwe balolenkana no busanso bwakulisha ubwa AIDS pantu balitemwa ukweshaesha ifya kwampana kwa bwamba ne miti ikola, baibika mu kapoosa mweo no kwikalila umusamwe wa ilyo line, kabili pantu bayumfwa nga bamunshifwa no kusaalula ubulashi,” e fisosa lipoti yapeelwe pa kukumana pa lwa AIDS na bapungwe.—Daily News ya New York, iya pa Mulungu, March 7, 1993.
“Abapungwe abakashana abacincila mu kwampana kwa bwamba baleisa pa bwelu nga ‘bali pa ntanshi’ mu cikuko ca AIDS, e fisangile ukusapika kwa United Nations mu Europe, Africa na Southeast Asia.”—The New York Times, iya pali Cisano, July 30, 1993.
[Ifikope pe bula 16, 17]
Ukukambisha kwa Baibolo kulanonsha Inte sha kwa Yehova mu cilonganino na pa ŋanda