Cipilibula Cinshi Ukutemwa Lesa?

MUPEPI ne myaka 6,000 iyapitapo, umwana wa buntunse uwa kubalilapo alifyelwe. Ilyo afyelwe, nyina wa uyu mwana, Efa, atile: “Nimpokelelo mwaume kuli Yehova.” (Ukutendeka 4:1) Ukulanda kwakwe kusokololo kuti, nangu cingatila kale kale balisenwikwe ukuya ku kufwa pa mulandu wa kupondoka kwabo, Efa no mulume wakwe, Adamu, bali bacili nabebukila ulwa kuti Yehova e Lesa. Pa numa baishilefyala umwana walenga babili. Aba bakalume bainikwe Kaini na Abele.

Ilyo aba bana baume balekula, ukwabulo kutwishika basambilile ifingi pa lwa kutemwa kwa kwa Yehova pa kubebeta fye ifyo abumba. Baliipakishe ukubalabata kwayemba mu fyabumbwa no kulekanalekana kwa nama ne filimwa. Lesa tabapeele fye ubumi lelo na kabili abapeele amaka ya kusangalala mu bumi.

Baishileishibo kuti abafyashi babo balengelwe abapwililika no kuti imifwaile ya pa kutendeka iya kwa Yehova yali ya kuti abantunse bakekale kuli pe na pe. Mu kumonekesha Adamu na Efa balibalondolwelele ibala lyayemba ilya Edene, kabili napamo balilondolwele umulandu babatamfishe mu mushi wa musango yo uwa paradise. Kaini na Abele bafwile na kabili balishibe ulwa busesemo bwa bulesa ubwalembwa pa Ukutendeka 3:15. Muli bulya busesemo e mo Yehova alumbulwile imifwaile yakwe iya kulungike fintu mu nshita yalinga pa kuti abo bamutemwa na bengaba aba bucishinka kuli wene bengamwenamo.

Ukusambilila pa lwa kwa Yehova ne mibele yakwe kufwile kwaleteleko muli Kaini na Abele ukufwaisha kwa kukwato kwebela kwa kwa Lesa. E co baletununuka Yehova ukupitila mu kupeela ifya kuninika kuli wene. Ubulondoloshi bwa Baibolo butila: “Ilyo shapite nshiku, e lyo Kaini atweleko ifisabo fya mu mushili ica bupe kuli Yehova. Na Abele na o atweleko amabeli ya mu mukuni wakwe, ne fya mafuta fya yako.”—Ukutendeka 4:3, 4.

Ukufwaisha ukwebela kwa kwa Lesa cali e ntendekelo ya kwampana na wene. Kaini aishilefika ku kupondokela Lesa, ilintu Abele wena atwalilile ukukuntwa no kutemwa kwine kwine ukwa kuli Lesa. Abele akananonka ukwishiba pa lwa mibele ya kwa Yehova ne mifwaile yakwe nga talundulwile ukwampana kwa musango yo na Lesa.

Na imwe bene kuti mwafika ku kwishiba Yehova. Ku ca kumwenako, muli Baibolo kuti mwasambililamo kuti Lesa muntu wa cine cine, te maka fye yabulo bumi ayaya yalepange fintu fimo ku mankumanya fye. (Linganyeniko Yohane 7:28; AbaHebere 9:24; Ukusokolola 4:11.) Baibolo na kabili isambilisho kuti Yehova ni “Lesa wa nkumbu kabili uusenamina, uukokolo kukalipa, kabili uwafulisho luse ne cishinka.”—Ukufuma 34:6.

“Ukunakila Kwawamo Kucile Lambo”

Nga fintu calangililwa ku bulondoloshi bwalembwa ubwa kwa Kaini na Abele, ukwishiba Lesa no kufwaisha ukukwato kwampana na wene tacikumanina. Ca cine, aba bamunyina babili baletununuka Lesa ne fya kuninika. Lelo, “Yehova alolekeshe Abele ne ca bupe cakwe; lelo Kaini ne ca bupe cakwe talolekesheko. Awe Kaini afulwe cibi, ne mpumi yakwe yawa.”—Ukutendeka 4:3-5.

Mulandu nshi Yehova akaanine ilambo lya kwa Kaini? Bushe kwaliko icili conse icalubene ku ca kuninika cakwe? Bushe Yehova akalifiwe pa mulandu wa kuti Kaini apeele “ifisabo fya mu mushili” mu cifulo ca kutwalako ilambo lya nama? Napamo te fyo. Pa numa, Lesa mu kusekelela alepokelela ifya kuninika fya ca buunga ne fitwalo fimbi ifya mu mushili ukufuma kuli bakapepa bakwe abengi. (Ubwina Lebi 2:1-16) Mu kushininkisha, kanshi, kwaliko cimo icalubene no mutima wa kwa Kaini. Yehova ali na maka ya kumona icali mu mutima wa kwa Kaini kabili alimusokele ati: “Cinshi ico wafulilwa? Cinshi ico iwilile ne mpumi yobe? Bushe auwamya, nga te kuti upokelelwe? Kabili nga tauwemye, pa mwinshi palaalililo lubembu; kabili ukufuluka kwakwe kuti kwalola kuli iwe, kabili iwe ukalamuteka.”—Ukutendeka 4:6, 7.

Ukutemwa Lesa ukwine kwine kupilibula ifingi ukucila fye pa kupeela amalambo. Uyo e mulandu wine Yehova akoseleseshe Kaini ‘ukuwamya.’ Ukunakila e ko Lesa aalefwaya. Ukunakila kwa musango yo kuli Lesa nga kwalyafwile Kaini ukupanga intendekelo isuma iya kwampana kwabamo kutemwa na Kabumba. Baibolo ikomaila pa mutengo waba mu kunakila muli aya mashiwi aya kuti: “Bushe Yehova abekelwa mu fya kuninika na malambo, nga mu kuumfwa kwi shiwi lya kwa Yehova? Mona, ukunakila kwawamo kucile lambo, kabili ukuumfwa kwawamo kucila amafuta ya basukusuku.”—1 Samwele 15:22.

Iyi mfundo yalimikwe mu kukosa pa numa mu kuba na mashiwi ya pali 1 Yohane 5:3 aya kuti: “Pantu uku e kutemwa Lesa, ukuti tunakile amafunde yakwe. Kabili amafunde yakwe tayayafisha.” Takwabako inshila yabako iya kulangilamo ukutemwa kwesu kuli Yehova ukucila pa kuinashisha ku kuteka kwakwe. Ici cilepilibula ukunakila kwi longo lya mafunde ya mibele isuma aya mu Baibolo. (1 Abena Korinti 6:9, 10) Cipilibulo kutemwe cisuma no kupato bubi.—Ilumbo 97:10; 101:3; Amapinda 8:13.

Inshila imbi iyacindama umo twingalangishisha ukuti twalitemwa Lesa yaba kutemwa kwesu umunensu. Baibolo itwebo kuti: “Ngo muntu atila, Natemwa Lesa, kabili apata munyina, ninshi wa bufi; pantu uushatemwa munyina uo amona, te kuti atemwe Lesa uo ashamona.”—1 Yohane 4:20.

Kuti Mwakwata Isenge na Lesa

Bamo pambi kuti batila, ‘Ndapepa Yehova. Ndomfwila amafunde yakwe. Ndasunga abantu banandi mu nshile isuma. Fyonse fyo ndacita. Lelo, nshiyumfwa uwapalamisha sana kuli Lesa. Nshiyumfwa ukumutemwa mu kukosa, kabili ico cilanenga ukuyumfwa uwa mulandu.’ Bamo kuti pambi bayumfwe fyo tabawaminwa ukufika ku kukwate senge lya musango yo na Yehova.

Pa numa ya kubomba mu kuipeela kuli Yehova pa myaka 37, Umwina Kristu umo alembele ati: “Imiku iingi mu bumi bwandi naliyumfwapo ukuti nalebepekesha fye mu mulimo wandi kuli Yehova, no kuti nalimo nshabikileko umutima wandi onse. Lelo nalishibe ukuti ukubombela Yehova cali e cintu calungama, kabili nshaleisuminisha ukuti ndeke. Nangu cibe fyo, lyonse ilyo nalebelenga ulwa umo uwaleti ‘umutima wakwe walesempaukamo no kutemwa Yehova,’ nalepapa nati, ‘Kanshi cinshi calubana kuli ine, apantu nshatala njumfwapo muli yo nshila?’” Ni shani twingasanga isenge na Lesa?

Lintu mu cine cine watemwo muntu, ilingi line ulatontonkanya pali uyo muntu. Ulafwaisho kupalamina kuli wene pantu walimutemwa. Ilyo wamumona imiku iingi, no kulanda nankwe, no kutontonkanya pali wene, e lyo no kumutemwa kukulilako. Ici cishinte cilabomba na ku kukusha ukutemwa kwenu kuli Lesa.

Pa Ilumbo 77:12, kalemba wapuutwamo atila: “Ndetontonkanyo kubomba kwenu konse, no kwetetule milimo yenu.” Ukwetetula kwalikatama mu kukusho kutemwa Lesa. Ici maka maka e fyo caba pa mulandu wa kuti wene tamoneka. Lelo lintu mulecililako ukutontonkanya pali wene, e lyo akacililako ukusanguko wa cine cine kuli imwe. E lyeka fye lintu mwingakusha ukwampana kwa kufuma ku mutima no kwabamo icitemwishi na wene—pa mulandu wa kuti alaba uwa cine cine kuli imwe.

Ukukongamina kwenu ku kwetetula libili libili pa nshila sha kwa Yehova ne mibombele yakwe kukashintilila pa bwingi bwa nshita mukutika kuli wene. Ukukutika kuba lintu mulebelenga no kusambilila lyonse Icebo cakwe, Baibolo. Kemba wa malumbo alanda ulwa muntu wa nsansa ukuba ni uyo uo “mu malango ya kwa Yehova e mwabo kubekwa kwakwe, ne fili mu malango yakwe afitontonkanya akasuba no bushiku.”—Ilumbo 1:1, 2.

Icintu na cimbi icakatama caba lipepo. Uyo e mulandu wine Baibolo mu kubwekeshabwekeshapo itukonkomesesha ukupepa—“inshita shonse,” ‘ukuba mu kupepa,’ ‘ukuba aba mukoosha mu kupepa,’ no ‘kupepa no kukanaleka.’ (Abena Efese 6:18; 1 Abena Korinti 7:5; Abena Roma 12:12; 1 Abena Tesalonika 5:17) Amapepo yesu aya kukanaleka kuli Yehova yakatulenga ukutemwikwa kuli wene, kabili ubulayo atupeela ubwa kuti akulatukutika bukatupalamika kuli wene. Ici cakoshiwe na kemba wa malumbo, lintu abilishe ati: “Natemwa Yehova pantu omfwe shiwi lyandi, ukupaapaata kwandi; pantu ateyamiko kutwi kwakwe kuli ine, na mu nshiku shandi shonse nakulalililako.”—Ilumbo 116:1, 2.

Ukupashanya Lesa wa Kutemwa

Yehova alibo musuma kuli ifwe. Pa kuba e Kabumba wa bubumbo bonse, mu kushininkisha aliba ne fingi ifyo atontonkanyapo no kusakamana. Lelo nalyo line, Baibolo itwebo kuti nangu aba ifyo uwa bukatebebe, nalyo line alasakamana ububumbo bwakwe ubwa buntunse. Alitutemwa. (1 Petro 5:6, 7) Kemba wa malumbo akoshe co mu kuba na mashiwi yakwe aya kuti: “Mwe Yehova, Shikulwifwe, ifyo lyabe likankaala ishina lyenu pano isonde ponse! Mwabika bukatebebe bwenu pa muulu mu myulu. Ilyo nalolesho muulu, umulimo wa minwe yenu, umweshi ne ntanda ifyo mwabumbile, ntila, Wa nshi umuntunse [umwina kufwa, NW], apo mumwibukisha, no mwana wa muntu, apo mumupempula?”—Ilumbo 8:1, 3, 4.

Ni shani fintu Yehova ebukisho muntunse umwina kufwa? Baibolo ilasuka itila: “Muli ici e mwasokolwelwo kutemwa kwa kwa Lesa muli ifwe, mu kuti Lesa natuma Mwane uwafyalwa eka ukuti ese pano isonde, ukuti tube no mweo muli wene. E muli ukutemwa, te mu kuti ifwe twatemenwe Lesa, lelo mu kuti wene atemenwe ifwe, no kutuma Mwane icikonsolwelo ca pa membu shesu.”—1 Yohane 4:9, 10.

Ni shani fintu ici cikonsolwelo ca pa membu caba bushininkisho bwakulisha ubwa kutemwa kwa kwa Lesa? Natulanguluke icacitike mwi bala lya Edene. Adamu na Efa balilolenkene no kupingulapo ukwa nampo nga kuinashisha kwi funde lya kwa Yehova mu kuba ne cilolelo ca bumi bwapwililika kuli pe na pe nelyo ukupondokela Yehova icali no kufumamo imfwa. Basalilepo ukupondoka. (Ukutendeka 3:1-6) Pa kucite fyo basenukile umutundu wa muntu onse ku mfwa. (Abena Roma 5:12) Mu kuituntumba batupuswile ishuko lya kuipingwila fwe bene. Takwali nangu umo muli ifwe uwali no kupingulapo pali ulya mulandu.

Nangu cibe fyo, Yehova mu kubamo kutemwa alibukishe umuntunse umwina kufwa, pa kwishibe camuponene. Ukupitila mu mfwa ya bulilambo iya Mwana Wakwe, Yesu Kristu, Yehova alipayanya inshila ya mwi funde iya kuti umo umo uwa ifwe engaisalila umwine umweo nangu imfwa, icumfwila nelyo ukupondoka. (Yohane 3:16) Cili kwati Yehova alitupeele inshita ya kuisosela—ishuko lya mu nshita ilya kuba kwati twabwelela ku Edene, no kuyaipingwila fwe bene. Uku kwaba kulangisha kwakulisha ukwa kutemwa ukwatala akucitwapo.

Elenganyeni ukukalipwa kuntu Yehova aumfwile ilyo amwene uko umwana wakwe ibeli aletukwa, ukucushiwa, no kupoopelwa nge ntalamisoka. Lelo Lesa alicishipikishe pa mulandu wa ifwe. Ilyo twailuka ifyo Yehova aitendekeleko ukututemwa, cilingile, mu kukonkapo, ukutukunta ukumutemwa no kutucincimusha ku kumufwaya. (Yakobo 1:17; 1 Yohane 4:19) Baibolo ilatulaalika ukuti ‘tufwaye Yehova no kumono bukose bwakwe, ukufwaye icinso cakwe pe; ukwibukishe fipesha amano ifyo acitile, ifya kupapa fyakwe, ne fya bupingushi fya mu kanwa kakwe.’—Ilumbo 105:4, 5.

Ukuikuminisha mu kupalamisha no kukwato kwampana kwabamo kutemwa na Lesa, pa kuba cibusa wakwe, tacili cintu icishingacitika. Kuti cacitwa. Ca cine kwena, mu mano fye ayene yene tatwingalinganya ukutemwa kwesu uko twingatemwa Lesa no kwampana tukwata na bantunse. Ukutemwa kuntu tutemwa umunensu wa mu cupo, abafyashi besu, abana banensu, abana besu, nelyo ifibusa kwalipusana ku kutemwa uko tutemenwako Lesa. (Mateo 10:37; 19:29) Ukutemwa Yehova kusanshamo ukuipeelesha kwesu, ukupepa kwesu, no kuipeela kuli wene ukwabule fipangano. (Amalango 4:24) Takwaba ukwampana na kumbi ukwakwatamo ifintu fya musango yo. Nalyo line, kuti twalundulula ukukuntwa kwakosa kabili ukwashika ukulola kuli Lesa mu nshila ya mucinshi, no kututuma.—Ilumbo 89:7.

Nangu line mwaba abashapwililika, ukupala Kaini na Abele mwalikwata amaka ya kutemwa Kabumba wenu. Kaini aliisalile umwine, ukuilunda kuli Satana, kabili abele e nkomi ya kubalilapo iya buntunse. (1 Yohane 3:12) Mu kupusanako, Abele akebukishiwa kuli Yehova pamo ngo muntu wa citetekelo no bulungami kabili akalambulwa no bumi muli Paradise uuleisa.—AbaHebere 11:4.

Na imwe bene muli no kusalapo. Mu kuba no kwaafwa kwa mupashi wa kwa Lesa ne Cebo cakwe, mu cine cine kuti mwafika ku kutemwa Lesa ‘umutima wenu onse, no mweo wenu onse, na ku maka yenu yonse.’ (Amalango 6:5) Yehova, na o, akatwalililo kumutemwa, pantu aba e “kalambula wa bamufwayafwaya.”—AbaHebere 11:6.

[Icikope pe bula 7]

Ilambo lya kwa Abele lyalipokelelwe kuli Lesa