ICIPANDWA 1
“Yehova Lesa Obe E O Ulepepa”
IFYO TWALALANDAPO SANA: Ico kulingile ukubela ukupepa ukwasanguluka na kabili
1, 2. Cali shani pa kuti Yesu abe mu matololo ya Yudea mu mwaka walenga 29, kabili finshi fyacitike ilyo ali mulya? (Moneni icikope pa ntendekelo.)
CALI nalimo mu kupwa kwa October nelyo mu kutendeka kwa November mu 29 C.E., Yesu ali mu matololo ya Yudea ku kapinda ka ku kuso aka Bemba Yafwa. Umupashi wa mushilo e wamutwele kuli iyi ncende pa numa ya kubatishiwa no kusubwa. Yesu aali muli aya matololo pa nshiku 40, umushali ifimuti lelo umwali fye amabwe ne mikonko. Ico ailile kuli ici cifulo ukushali icongo ni pa kuti afunge no kupepa, kabili alikwete ifingi ifya kutontonkanyapo sana. Nalimo pali iyi nshita Yehova alilandile no Mwana wakwe pa kuti amwafwe ukuipekanya, ilyo ifyali no kucitika ku ntanshi fishilacitika.
2 Nomba ilyo Yesu anakile pa mulandu ne nsala, Satana alishile kuli ena. Lyena ifyakonkelepo ukucitika filanda pe lyashi ilikalamba ilyakuma bonse abatemwa ukupepa ukwasanguluka ukubikako fye na imwe bene.
“Nga Uli Mwana wa kwa Lesa . . . ”
3, 4. (a) Mashiwi nshi Satana abalilepo ukulanda ilyo atunkile Yesu pa muku wa kubalilapo no walenga bubili, kabili finshi alefwaya ukuti Yesu aletwishika? (b) Bushe Satana abomfya shani imicenjelo imo ine na muno nshiku?
3 Belengeni Mateo 4:1-7. Ilyo Satana atunkile Yesu pa muku wa kubalilapo no walenga bubili, abomfeshe amashiwi ya kuti “Nga uli Mwana wa kwa Lesa.” Bushe Satana aletwishika nga ca kuti Yesu ali Mwana wa kwa Lesa? Awe. Ulya malaika uwali umwana wa kwa Lesa pa kubala, alishibe bwino ukuti Yesu e beli lya kwa Lesa. (Kol. 1:15) Ukwabula no kutwishika Satana alishibe na mashiwi ayo Yehova alandile ukufuma ku muulu ilyo Yesu alebatishiwa aya kuti: “Uyu e Mwana wandi, uwatemwikwa, uo nsekelamo.” (Mat. 3:17) Satana afwile alefwaya Yesu atendeke ukutwishika nga ca kuti, Wishi ali ne cishinka kuli ena, kabili nga alemusakamana. Ilyo Satana atunkile Yesu pa muku wa kubalilapo ukuti asangule amabwe ukuba umukate, cali kwati ele-eba Yesu ukuti ‘apo uli Mwana wa kwa Lesa, cinshi Wiso ashikupeelele ifya kulya muli yano amatololo umushaba nangu cimo?’ Ilyo alemutunka pa muku walenga bubili ukuti atoloke ukufuma pa muulu we tempele, cali kwati Satana ale-eba Yesu ukuti: ‘Apo uli Mwana wa kwa Lesa, bushe cine cine walicetekela Wiso ukutila kuti akucingilila?’
4 Na muno nshiku mwine, Satana abomfya imicenjelo imo ine. (2 Kor. 2:11) Ilyo Satana ashilasansa ababomfi ba kwa Lesa, alalolela banaka nelyo bafuupuka, kabili ilingi line tabasansa mu kulungatika. (2 Kor. 11:14) Afwaya twalatontonkanya ukuti Yehova te kuti atutemwe kabili takatale atubikako amano. Na kabili Katunka afwaya twalatontonkanya ukuti Yehova taaba na cishinka, takafikilishe ifyo atulaya mu Cebo cakwe. Nomba ubu, bufi ubwafiita fititi. (Yoh. 8:44) Kuti twacita shani pa kuti tulekaana ubu bufi bwa kwa Satana?
5. Bushe Yesu acitile shani ilyo bamutunkile pa muku wa kubalilapo no walenga bubili?
5 Moneni ifyo Yesu acitile ilyo Satana amutunkile pa muku wa kubalilapo no walenga bubili. Taletwishika ukuti Wishi alimutemenwe kabili alicetekele sana Wishi. Ukwabula no kupoosa inshita Yesu alikeene ukucita ifyo Satana amutunkile ukuti acite, kabili pa kukaana, alelanda ifyo Amalembo ya mushilo yalanda. Icaweme ca kuti, Yesu alelanda pa malembo umwaba ishina lya kwa Lesa ilya kuti Yehova. (Amala. 6:16; 8:3) Ifi alelanda pa malembo umwaba ishina lya kwa Lesa fyalelanga ukuti alicetekele sana Wishi. Ishina lya kwa Lesa ilyaibela lilangilila ukuti Yehova akafikilisha fyonse ifyo atulaya.a
6, 7. Finshi tufwile ukucita pa kuti tulekaana amatunko ya kwa Satana?
6 Kuti twakaana amatunko ya kwa Satana nga tuleleka ifyaba mu Cebo ca kwa Yehova filetutungulula, kabili nga tuletontonkanya sana pa fyo ishina lyakwe lipilibula. Nga tulekonka ifyo Amalembo yalanda pa fyo Yehova atemwa ababomfi bakwe na pa fyo ababikako amano, ukubikako fye na basakamikwa, ninshi kuti twakaana ifya bufi ifyo Satana alanda pali Yehova ukuti te kuti atutemwe, kabili te kuti atubikeko amano. (Amalu. 34:18; 1 Pet. 5:8) Kabili nga tuleibukisha ukuti Yehova lyonse alacita ifintu ukulingana no mwalola ishina lyakwe, tukatwalilila ukumucetekela pantu alafikilisha ifyo alaya.—Amapi. 3:5, 6.
7 Cinshi kanshi Satana afwaya sana? Cinshi afwaya kuli ifwe? Ico afwaya calishibikwe bwino ilyo atunkile Yesu pa muku walenga butatu.
‘Fukama no Kumpepa’
8. Ilyo Satana atunkile Yesu pa muku walenga butatu, cinshi caishibikwe ukuti e co alefwaisha?
8 Belengeni Mateo 4:8-11. Ilyo Satana atunkile Yesu pa muku walenga butatu, alisokolwele ifyo alefwaisha. Satana alilangile Yesu “amabufumu yonse aya pano calo ne fyo yacindama” (afwile amulangile mu cimonwa), lelo tamulangile ifyabipa ifyo aya mabufumu yacita. Lyena aebele Yesu ati: “Fyonse ifi ndekupeela nga wafukama no kumpepa.”b Ukumupepa—e ko Satana alefwaisha! Satana alefwaya Yesu aleke ukupepa Wishi no kutendeka ukumona uwalemutunka ukuti e lesa wakwe. Filya Satana aebele Yesu ukuti ali no kumupeela amabufumu, fyamoneke kwati fyali no kulenga Yesu ekacula. Satana aloseshe mu kuti Yesu asumina ukumupeela amabufumu, nga alikwete amaka yonse ne cuma ca fyalo fyonse. Kabili taali no kucula, taali no kufwala icisote ca myunga, tabali no kumufopaula no kumupoopela pa cimuti. Amabufumu ayakanaba ya kwa Satana, nga taebele Yesu ukuti alamupeela. Yesu taletwishika ukuti Satana e wakwete amaka pa mabufumu! (Yoh. 12:31; 1 Yoh. 5:19) Ukwabula no kutwishika, Satana nga alipeele Yesu icili conse pa kuti fye amufumye mu kupepa ukwasanguluka ukwa kwa Wishi.
9. (a) Finshi Satana afwaisha bakapepa ba cine balecita, kabili acita shani pa kututunka? (b) Bushe mu kupepa Lesa mwaba na finshi? (Moneni akabokoshi akaleti “Bushe Ukupepa Lesa Kwalola Mwi?”)
9 Na muno nshiku mwine, Satana afwaya tulemupepa, nampo nga ni mukulungatika nelyo mu nshila shimbi. Apo ni “lesa wa bwikashi buno,” e upokelela ukupepa kwa bufi konse ukwa mipepele yonse iyaba muli Babiloni Mukalamba. (2 Kor. 4:4) Nangu ca kuti alikwata abantu abengi ababa mu kupepa kwa bufi abamupepa, afwaya na baba mu kupepa kwa cine baleka ukucita ifyo Lesa afwaya. Alesha ukutubeleleka pa kuti tulefwaisha ukukwata ifyuma no kuba na maka muli cino calo cakwe, ukucila ukulacula “pa mulandu wa kucita icalungama.” (1 Pet. 3:14) Nga twasumina ifyo Satana atutunka ukuti tufume mu kupepa ukwasanguluka, no kulacita ifyo abantu ba muli ici calo ca kwa Satana bacita, kuti caba kwati tulemufukamina no kumupepa, ica kutila kuti aba lesa wesu. Kuti twacita shani pa kuti tukaane ili itunko?
10. Bushe Yesu acitile shani ilyo Satana amutunkile pa muku walenga butatu, kabili cinshi acitiile ifi?
10 Moneni ifyo Yesu acitile ilyo Satana amutunkile pa muku walenga butatu. Apo talefwaya ukuleka ukuba uwa cishinka kuli Yehova, apo pene fye aebele Katunka ati: “Fuma apa, we Satana!” Nga filya fine Yesu acitile pa muku wa kubalilapo no walenga bubili ilyo Satana amutunkile, no yu wine muku, alandile ifyaba pe lembo lya Amalango apaba ishina lya kwa Lesa, atile: “Calilembwa ukuti, ‘Yehova Lesa obe e o ulepepa, kabili eka fye e o ulebombela.’” (Mat. 4:10; Amala. 6:13) E ico Yesu alikeene ifyo Satana alefwaya ukumupeela, ifyali no kulenga alumbuka no kulaikala bwino ukwabula ukucula lelo pa nshita fye iinono. Alishibe ukuti Wishi fye e o tulingile ukulapepa, no kuti nga ‘apepa’ Satana nangu fye umuku umo, ninshi amunakila. Yesu alikaninine fye ukuleka Satana aba lesa wakwe. Apo Yesu alikeene ukucita ifyo Satana amwebele, ‘Satana Kaseebanya alimushiile.’c
“FUMA APA, WE SATANA!” (Moneni Paragrafu 10)
11. Kuti twacita shani pa kuti tukaane Satana na matunko yakwe?
11 Kuti twakaana Satana ne fyo abantu ba muli ici calo cakwe batutunka ukucita, pantu nga filya fine cali kuli Yesu na ifwe twalikwata insambu sha kuisalila. Yehova alitupeela ubupe ubusuma sana ubwa kuisalilapo ifya kucita. Kanshi takuli nangu umo uwingatupatikisha ukufuma mu kupepa ukwasanguluka, nangu fye cibumbwa ca mupashi ica maka, Satana. Nga twatwalilila ukukaana Satana no kuba ne ‘citetekelo icakosa’ cikaba kwati tulelanda atuti: “Fuma apa we Satana!” (1 Pet. 5:9) Tuleibukisha ukuti Satana alishiile Yesu ilyo amukeene. Ifi fine e fyo na Baibo itweba, itila: “Mulelwisha Satana Kaseebanya, na o akamufulumuka.”—Yako. 4:7.
Kuti twakaana amatunko ya muli cino calo ca kwa Satana (Moneni Amaparagrafu 11, 19)
Umulwani wa Kupepa Ukwasanguluka
12. Finshi Satana acitile mwi bala lya Edeni ifilanga ukuti mulwani wa kupepa ukwasanguluka?
12 Ilyo Satana atunkile Yesu pa muku walenga butatu, alengele caishibikwa ukuti e mulwani wa kubalilapo uwa kupepa ukwasanguluka. Imyaka iingi sana ku numa, Satana alilangile pa muku wa kubalilapo mwi bala lya Edeni ukuti, alipata ukupepa kwa kwa Yehova. Filya Satana asembeleke Efa, e lyo Efa na o ayasembeleka Adamu pa kuti batobe ifunde lya kwa Yehova, fyalengele Satana alebateka kabili alebatungulula. (Belengeni Ukutendeka 3:1-5; 2 Kor. 11:3; Ukus. 12:9) Kanshi aishileba lesa wabo kabili e o balepepa nangu ca kuti nalimo tabamwishibe uyu uwabalufishe. Na kabili filya Satana alengele abantu ba kubalilapo mu Edeni bapondokela Yehova, talesuusha fye imitekele ya kwa Lesa nelyo insambu akwata isha kuteka lelo alitendeke no kusansa ukupepa ukwasanguluka. Asanshile shani ukupepa ukwasanguluka?
13. Bushe ukupepa ukwasanguluka kwakuma shani imitekele ya kwa Lesa?
13 Ilyashi ilyakuma imitekele ya kwa Lesa lyalikuma no kupepa ukwasanguluka. Uwakwata insambu sha kuteka ku muulu na pe sonde kabili ‘uwabumbile ifintu fyonse,’ e o fye tulingile ukulapepa. (Ukus. 4:11) Ilyo Yehova abumbile Adamu na Efa abapwililika, ababika na mwi bala lya Edeni, alefwaya ukuti mu kupita kwa nshita, isonde lyonse likesulemo abantu abapwililika, abakalaitemenwa ukumupepa mu nshila iyasanguluka kabili ne mitima iyasanguluka. (Ukute. 1:28) Satana alisuushishe imitekele ya kwa Lesa pantu alekumbwa icifwile ukuya fye kuli Shikulu Mulopwe Yehova e kutila, ukumupepa.—Yako. 1:14, 15.
14. Bushe Satana alikumanishe ukucimfya ukupepa kwasanguluka? Londololeni.
14 Bushe Satana alikumanishe ukucimfya ukupepa ukwasanguluka? Alikumanishe ukufumya Adamu na Efa kuli Lesa. Ukutula ilya nshita, Satana alasansa ukupepa ukwasanguluka pantu afwaya ukufumya abantu abengi kuli Yehova Lesa. Satana alitwalilile ukutunka bakapepa ba kwa Yehova ilyo kushilaba icilonganino ca Bena Kristu. Ilyo abatumwa bonse bapwile ukufwa, Satana alengele mu cilonganino ca Bena Kristu mwaba ubusangu, kabili camoneke kwati ukupepa ukwasanguluka kwaloba. (Mat. 13:24-30, 36-43; Imil. 20:29, 30) Pa numa ya mwaka walenga 100 ninshi Yesu alibwelelamo kale ku muulu, abalepepa Yehova baishileba bankole lwa ku mupashi pa nshita iitali muli Babiloni Mukalamba, e kutila ukupepa konse ukwa bufi. Lelo Satana talenga ukufwaya kwa kwa Lesa ukwakuma ukupepa ukwasanguluka kwicitika. Takuli nangu cimo icingalenga Lesa afilwa ukufikilisha ukufwaya kwakwe. (Esa. 46:10; 55:8-11) Ifyo afwaya fyalikuma ishina lyakwe, kabili lyonse acita ifintu ukulingana ne fyo ishina lyakwe lipilibula. Yehova tafilwa ukufikilisha ukufwaya kwakwe.
Uucingilila Ukupepa Ukwasanguluka
15. Finshi Yehova acitile mu Edeni pali filya balya bacipondoka bacitile, e lyo na pa kuti ukufwaya kwakwe kukafikilishiwe?
15 Lilya line fye Yehova alicitilepo fimo mu Edeni pa fyo balya bacipondoka bacitile, pa kuti ukufwaya kwakwe kukafikilishiwe ku ntanshi. (Belengeni Ukutendeka 3:14-19.) Nangu ca kuti Adamu na Efa balitwalilile ukwikala mwi bala lya Edeni, Yehova alipingwile balya bacipondoka batatu. Alebapingula ukulingana ne fyo bakonkene ukubembuka. Abalilepo Satana, pakonka Efa e lyo alekelesha Adamu. Ilyo Yehova alepingula Satana uwabalilepo ukupondoka kabili uo Adamu na Efa bashalemona, alisobele ukuti kwali no kuba “umwana” uwali no kufumyapo ifyabipa ifyaishileko pa mulandu na bucipondoka bwabo. Uyu “umwana” walailwe akalenga ifyo Yehova afwaya ukucita ifyakuma ukupepa ukwasanguluka fikacitike.
16. Pa numa Adamu na Efa bapondoka mu Edeni, finshi Yehova atwalilila ukucitapo pa kuti ukufwaya kwakwe kukacitike?
16 Pa numa ya kuti Adamu na Efa bapondoka mu Edeni, Yehova alitwalilile ukucitapo fimo pa kuti ukufwaya kwakwe kukacitike. Alicitilepo fimo pa kuti abantu abashapwililika balemupepa ukulingana ne fyo afwaya, nga fintu tukamona mu cipandwa cikonkelepo. (Heb. 11:4–12:1) Alilengele na bamo abalembeleko Baibo pamo nga Esaya, Yeremia na Esekiele ukulemba amasesemo ayalanda pa fyo ukupepa ukwasanguluka kwali no kubako na kabili. Baibo yalilandapo sana pa kubwesha ukupepa ukwasanguluka. “Umwana” uo Yehova alaile, maka maka Yesu Kristu e ukalenga ukuti aya masesemo yonse yakafikilishiwe. (Gal. 3:16) Yesu e ucingilila ukupepa ukwasanguluka kabili alilangile ifi mu fyo ayaswike ilyo Satana amutunkile pa muku walenga butatu. Ukwabula no kutwishika, Yesu e o Lesa asala ukufikilisha aya masesemo ayalanda pa kubwesha ukupepa ukwasanguluka. (Ukus. 19:10) Ali no kulubula abantu ba kwa Lesa abali bankole lwa ku mupashi no kubwesha ukupepa ukwasanguluka nga filya fine kwali pa kubala.
Finshi Mufwile Ukucita?
17. Cinshi twatemenwa sana amasesemo yaba mu Baibo ayalanda pa kubwesha ukupepa ukwasanguluka?
17 Cilawama sana kabili icitetekelo cesu cilakoselako nga tulesambilila pa masesemo yaba mu Baibo ayalanda pa kubwesha ukupepa ukwasanguluka. Twalitemwa sana aya masesemo pantu tulafwaisha inshita ikafike ilyo ifibumbwa fyonse ifya mu muulu ne fya pano isonde, fikalapepela Shikulu Mulopwe Yehova pamo, mu kupepa ukwasanguluka. Na kabili aya masesemo yalalenga twaba ne subilo pantu yalalanda pa malayo yamo ayasuma nga nshi ayaba mu Cebo ca kwa Lesa. Bushe pali ifwe pali uushifwaya ukwisamonako ilyo Yehova akafikilisha ifyo atulaya pamo nga, ukubuusha balupwa lwesu ne fibusa abafwa, ukulenga isonde lyaba paradaise e lyo no kuba no bumi ubusuma umuyayaya?—Esa. 33:24; 35:5, 6; Ukus. 20:12, 13; 21:3, 4.
18. Finshi tukasambilila muli cino citabo?
18 Muli cino citabo tukasambilila pa masesemo ayasuma sana ayaba mwi buuku lya kwa Esekiele. Amasesemo ayengi pali aya, yalanda pa kubwesha ukupepa ukwasanguluka. Tukasambilila pa fyo amasesemo yaba mwi buuku lya kwa Esekiele yomfwana na masesemo yambi, ifyo yakafikilishiwa ukupitila muli Kristu e lyo ne fyo yatukuma.—Moneni akabokoshi akaleti “Ifyaba mwi Buuku lya kwa Esekiele.”
19. Finshi mulefwaisha ukulacita, kabili mulandu nshi?
19 Ilyo Yesu ali mu matololo ya Yudea mu mwaka wa 29, Satana alifililwe ukumufumya ku kupepa ukwasanguluka. Pali ino nshita e lyo Satana esha na maka yakwe yonse pa kuti atufumye mu kupepa kwa cine. (Ukus. 12:12, 17) Cino citabo nacilelenga tulepampamina fye pa kukaana umulwani wesu uututunka. Kabili ifyo tulanda ne fyo tucita nafilelanga ukuti twalisumina amashiwi ya kuti, “Yehova Lesa obe e o ulepepa.” Nga tulecita ifi, tukasuka tukamoneko ilyo ifyo Yehova afwaya fikafikilishiwa e kutila, ilyo bonse mu muulu na pe sonde bakalapepela pamo Yehova uwalinga ukupepa. Bakalamupepa ne mitima yabo iyasanguluka mu kupepa ukwasanguluka!
a Abantu bamo baishiba ukuti ishina lya kuti Yehova lipilibula ukuti “Alalenga Ifintu Fyabako.” Ili ishina lyalimulinga, pantu Yehova ni Kabumba kabili alafikilisha ifyo afwaya.
b Icitabo cimo icilanda pali Baibo calilanda pa mashiwi Satana alandile, citila: “Ilyashi ililanda pa muku wa kubalilapo ilyo Satana atunkile abantunse, e kutila Adamu na Efa, lilanga ukuti balingile ukusalapo nampo nga kucita ukufwaya kwa kwa Satana nelyo ukwa kwa Lesa. Kabili ici calola na mu kuti, balingile ukusalapo uo balingile ukulapepa nampo nga ni Lesa nelyo nga ni Satana. Satana alaibililika kabili aimona ukuti alicila Lesa umo fye uwabako.”
c Mwi buuku lya Mbila Nsuma ilyo Luka alembele, amatunko Satana atunkile Yesu tabayalemba ukulingana ne fyo yakonkene ukucitika, lelo mwi buuku lya kwa Mateo bayalemba ukulingana ne fyo yakonkene ukucitika. Moneni ifintu fitatu ifyalenga tulande ifi. (1) Ilyo Mateo alelanda pa fyo Satana atunkile Yesu pa muku walenga bubili, atendeke ne shiwi lya kuti “lyena,” ici cilangilila ukuti ili e tunko lyakonkelepo ukucitika. (2) Ilyo Satana atunkile Yesu pa muku wa kubalilapo no walenga bubili, aletendeka na mashiwi ya kuti “Nga uli mwana wa kwa Lesa.” Lyena mwi tunko lyalenga butatu amwebele amashiwi ayali no kulenga atoba ifunde lya kwa Lesa ilya kubalilapo. (Ukufu. 20:2, 3) (3) Amashiwi Yesu alandile aya kuti, “Fuma apa, we Satana!” afwile ayalandile pa numa ye tunko lyalenga butatu kabili ilya kulekeleshako.—Mat. 4:5, 10, 11.