Mulefwaisha Umusumba Uukatwalilila Ukubako

1. Bushe Yesu asobele ukuti cinshi cali no kucitikila umusumba wa Yerusalemu mu nshita ya batumwa?

ILYO kwashele inshiku ishinono ukuti Yesu Kristu bamwipaye, alyebele abasambi bakwe ubusesemo bumo. Ubu busesemo bwabalilepo ukufikilishiwa ilyo abashilika abena Roma baonawile umusumba wa Yerusalemu ne tempele. Abebele ukuti bushiku bumo, ‘abashilika bali no kushinguluka umusumba wa Yerusalemu.’ (Luka 21:20) Yesu aebele abasambi bakwe ukuti nga bamona fye abashilika bashinguluka umusumba, ilyo line balingile ukufulumuka. Na cine, abashilika abena Roma balishingulwike umusumba wa Yerusalemu.—Luka 21:​21, 22.

2. Finshi umutumwa Paulo afundile Abena Kristu abaleikala mu Yudea na mu Yerusalemu?

² Ilyo kwashele fye imyaka iinono ukuti abashilika abena Roma bashinguluke umusumba wa Yerusalemu, umutumwa Paulo alilembeele Abena Kristu abaleikala mu Yudea na mu Yerusalemu kalata umwali amashiwi ayacindama sana. Iyi kalata e yo twita ukuti ibuuku lya AbaHebere. Muli iyi kalata Paulo alifundile Abena Kristu abaleikala mu Yudea na mu Yerusalemu, pa fyo balingile ukucita pa kuti baipekanye ilyo ubwafya ubukalamba ubo bali no kukwata bushilaisa. Bwafya nshi bali no kukwata? Umusumba wa Yerusalemu bali no kuonaula. Aba Abena Kristu bali fye no kupusuka nga ca kuti baitemenwa ukusha amayanda yabo na makwebo ayo balecita. E ico Paulo alembele pa musumba wa Yerusalemu ati: “Tatwakwata umusumba uukatwalilila ukubako.” Lyena alandile ati: “Lelo tulefwaisha uukesa.”—Heb. 13:14.

3. Bushe “umusumba uwakwata imifula ine ine iya kukuulapo,” musumba nshi, kabili mulandu nshi tufwaila sana uyu musumba?

³ Abena Kristu abafulumwike mu Yerusalemu na mu Yudea, bafwile balebapumya kabili balebaseka. Lelo ifyo bacitile fyalengele bapusuke. Muno nshiku, abantu batumona kwati tatwakwata amano pantu tatwacetekela sana indalama, kabili tatumona ukuti abantu e bengapwisha amafya ayaba muno calo. Cinshi calenga twicetekela sana indalama, kabili twilamona ukuti abantu e bengapwisha amafya ayaba muno calo? Ni co twalishiba ukuti nomba line Ubufumu bwa kwa Lesa buli no konaula cino calo cabipa. Tufwaisha “umusumba uwakwata imifula ine ine iya kukuulapo” uukesa, e kutila, Ubufumu bwa kwa Lesa.a (Heb. 11:10; Mat. 6:33) Mu tumitwe utunono utuli muli cino cipande, (1) twalalanda pa fyo amashiwi ayo Paulo alembeele Abena Kristu mu nshita ya batumwa yalengele balafwaisha umusumba uwali no ‘kwisa,’ (2) twalamona ifyo Paulo abebele fyalengele baipekanye ilyo ubwafya ubo bali no kukwata bushilaisa, na (3) twalamona ifyo twingasambilila ku fyo abafundile.

MULECETEKELA YEHOVA UUSHAKATALE AMUSHA

4. Mulandu nshi Abena Kristu balemwena umusumba wa Yerusalemu ukuti walicindeme?

⁴ Abena Kristu balemona umusumba wa Yerusalemu ukuti walicindeme. Cinshi calengele baleumona ifi? Ni co muli ulya musumba e mo icilonganino ca Bena Kristu ica kubalilapo capangilwe mu mwaka wa 33 ninshi Yesu alibwelelamo ku muulu. Na kabili, e mwali ne bumba litungulula. Na cimbi icalengele ca kuti Abena Kristu abengi balikuulile amayanda muli ulya musumba kabili balikwete ne fintu fimbi ifingi. Na lyo line, Yesu aebele abasambi bakwe ukuti balingile ukufulumuka mu Yerusalemu na mu Yudea mwine.—Mat. 24:16.

5. Finshi Paulo aebele Abena Kristu pa kuti baipekanye?

⁵ Apo Paulo alefwaya Abena Kristu baipekanye ukufulumuka mu musumba wa Yerusalemu, alibebele ifyalengele beshibe ifyo Yehova alemona ulya musumba. Abebele ukuti Yehova alilekele ukumona ukuti bashimapepo balefwaikwa pe tempele, no kuti alilekele ukupokelela amalambo ayo baletuula pe tempele. (Heb. 8:13) Abengi abaleikala mu musumba wa Yerusalemu balikeene Mesia. Abantu tabali no kutwalilila ukuya ku Yerusalemu mu kupepa Yehova, kabili ulya musumba ne tempele fyali no konaulwa.—Luka 13:​34, 35.

6. Cinshi twingalandila ukuti amashiwi Paulo aebele Abena Kristu ayaba pa AbaHebere 13:​5, 6 ayalembele pa nshita iyalinga?

⁶ Ilyo Paulo alembeele AbaHebere kalata, mu musumba wa Yerusalemu mwali ubuyantanshi sana. Kalemba wa lyashi umo umwina Roma uwaliko pali ilya nshita alembele pali Yerusalemu ukuti, e wali umusumba uwalumbwike sana pa misumba yonse iya mu fyalo fyali ku Kabanga. Cila mwaka abaYuda abengi ukufuma mu fyalo ifingi baleya ku Yerusalemu mu kusefya imitebeto, kabili ifi fyalelenga muli ulya musumba mwaba indalama ishingi sana. Ukwabula no kutwishika, na Bena Kristu bamo balepanga indalama ishingi. Nalimo e calengele Paulo abalembele ukuti: “Mwilatemwa indalama mu mikalile yenu, lelo muleteka imitima ku fintu ifyo mukwete.” Lyena ayambwile amashiwi ayacindama ayo Yehova aeba ababomfi bakwe bonse aya kuti: “Nshakakushe nakalya kabili nshakakulekeleshe nakalya.” (Belengeni AbaHebere 13:​5, 6; Amala. 31:6; Amalu. 118:6) Abena Kristu abaleikala mu Yerusalemu na mu Yudea balingile ukulaibukisha aya amashiwi. Mulandu nshi? Pantu tapali no kupita inshita iikalamba ukutula apo Paulo abalembeele ilya kalata, bali no kusha amayanda, amakwebo ne fintu ifingi ifyo bakwete. Lyena bali no kulaikala ku cifulo cimbi, kabili imikalile yali no kubakosela.

7. Mulandu nshi twingalandila ukuti ino e nshita tulingile ukucetekela sana Yehova?

⁷ Ifyo tulesambililako: Finshi fili no kucitika? Cino calo cabipa cikonaulwa ilyo kukaba “ubucushi ubukalamba.” (Mat. 24:21) Kanshi na ifwe bene tufwile ukutwalilila ukuba abalola kabili abaipekanya nga filya fine cali ku Bena Kristu ba mu nshita ya batumwa. (Luka 21:​34-36) Ilyo kukaba ubucushi bukalamba, nalimo tukasha fimo ifyo twakwata nelyo fyonse fye. Pali iyi nshita, tukafwaikwa ukucetekela sana ukuti Yehova takatulekeleshe. Na pali ino ine nshita ilyo ubucushi bukalamba bushilatampa, kuti twalanga ifyo twacetekela Yehova. Yipusheni amuti, ‘Bushe ifyo ncita ne fyo mpanga ukucita filanga ukuti nalicetekela Lesa uwandaya ukuti akalansakamana, nelyo filanga ukuti nacetekela ifyuma?’ (1 Tim. 6:17) Kwena ku Bena Kristu ba mu nshita ya batumwa kuti twasambililako ifyo twingalacita pa kuti tukatwalilile ukuba aba cishinka ilyo kukaba “ubucushi ubukalamba.” Lelo ubu, bukaba bucushi ubukalamba ubushatala abubako. Nomba tukeshiba shani ifyo tufwile ukulacita ilyo ubu bucushi bukatendeka?

MULEUMFWILA ABALEMUTUNGULULA

8. Finshi Yesu aebele abasambi bakwe ukuti e fyo balingile ukucita?

⁸ Ilyo papitile fye imyaka iinono ukutula apo Paulo alembeele Abena Kristu AbaHebere kalata, Abena Kristu balimwene abashilika abena Roma bashinguluka umusumba wa Yerusalemu. Ilyo bamwene ifi, balishibe ukuti ilya yali ni nshita ya kufulumuka mu musumba pantu bali no kuonaula. (Mat. 24:3; Luka 21:​20, 24) Nomba bali no kufulumukila kwi? Yesu abebele fye ukuti: “Abakaba mu Yudea bakatendeke ukufulumukila ku mpili.” (Luka 21:21) Muli ilya ncende mwali impili ishingi. E ico ni mpili nshi bali no kufulumukilako?

9. Mulandu nshi nalimo cali no kukosela Abena Kristu ukwishiba impili sha kufulumukilako? (Moneni na mapu.)

⁹ Kwali impili ishingi isho Abena Kristu bali no kufulumukilako pamo nga: impili sha mu Samaria, impili sha mu Galili, Ulupili lwa Hermone ne mpili sha mu Lebanone e lyo ne mpili ishali bushilya bwa mumana wa Yordani. (Moneni mapu.) Muli shilya ncende sha mpili, mwali imisumba imo iyo abantu balemona kwati kuti bacingililwa nga bafulumukilako. Ku ca kumwenako, umusumba wa Gamla wabelele ku mpela ya lupili ulutali kabili calekosela sana abantu ukufikako. AbaYuda bamo balemona kwati ulya musumba waliweme ukufulumukilako. Lelo muli ulya musumba, e mo abaYuda na bena Roma balwilile inkondo iyabipa sana, kabili abantu abengi abaleikalamo balibepeye.b

10-11. (a) Bushe Yehova nalimo atungulwile shani Abena Kristu? (AbaHebere 13:​7, 17) (b) Bushe ifintu fyawamine shani Abena Kristu abaumfwilile abalebatungulula? (Moneni ne cikope.)

¹⁰ Cimoneka kwati Yehova alitungulwile aba Abena Kristu ukupitila mu baume abaletungulula mu cilonganino. Kalemba wa lyashi umo Eusebius alilembele pa fyalecitika pali ilya nshita. Alembele ukuti Lesa alisokolwelele abaume abaletungulula mu cilonganino ukuti Abena Kristu balingile ukufuma mu Yerusalemu no kuya ku musumba wa Pela mu Perea. Pela yali ni ncende iisuma iyo Abena Kristu balingile ukufulumukilako. Yali mupepi na Yerusalemu. Kanshi calyangwike ukufika bwangu kuli uyu musumba. Na kabili abantu abengi abaleikalamo tabali baYuda. E ico tabalelwisha abena Roma.—Moneni mapu.

¹¹ Abena Kristu abafulumukile ku mpili balikonkele ifyo Paulo abafundile ukuti balingile ‘ukumfwila abalebatungulula’ mu cilonganino. (Belengeni AbaHebere 13:​7, 17.) Ifi bacitile fyalengele bapusuka. Ilyashi lya kale lilangilila ukuti Lesa talekeleshe ‘abalelolela umusumba uwakwata imifula ine ine iya kukuulapo,’ e kutila Ubufumu bwa kwa Lesa.—Heb. 11:10.

12-13. Bushe Yehova atungulula shani abantu bakwe mu nshita isha-afya nga nshi?

¹² Ifyo tulesambililako: Yehova aleba abantu bakwe ifya kucita ukupitila mu baume abatungulula. Mu Baibo mwaliba amalyashi ayengi ayalangilila ifyo Yehova aletungulula abantu bakwe mu nshita isha-afya nga nshi ukupitila mu baume aba cishinka. (Amala. 31:23; Amalu. 77:20) Na muno nshiku mwine twali-imwena ukuti Yehova alatungulula abantu bakwe ukupitila mu baume aba cishinka.

¹³ Ku ca kumwenako, ilyo icikuko ca COVID-19 catampile, bamunyinefwe ‘abatungulula’ balyebele aba mu filonganino ifya kucita. Baeluda balibebele ifya kukonka pa kuti aba bwananyina batwalilile ukulongana no kulapepa Yehova. Ilyo papitile fye imyeshi iinono ukutula apo icikuko catendekele, twalilongene ukulongana kwa citungu mu ndimi ukucila pali 500. Bamunyinefwe na bankashi balitambile iyi programu pa Intaneti, pa TV kabili bali-ikutike na pa filimba. Tatwatalile atulonganapo ukulongana kwa citungu muli uyu musango. Na lintu kwali icikuko, twalitwalilile ukukwata ifya kulya fya ku mupashi. Ici calengele tutwalilile ukuba abaikatana. Kanshi kuti twacetekela ukuti nangu tukakwate amafya ya musango shani ku ntanshi, Yehova akatwalilila ukwafwa bamunyinefwe abatungulula pa kuti bakalepingulapo ukucita ifingatuwamina. Pa kuti tuipekanye ilyo ubucushi bukalamba bushilatendeka na pa kuti tukeshibe ifya kucita ilyo kukaba ubu bucushi, finshi fimbi tufwile ukulacita ukulunda pa kucetekela Yehova no kulaumfwila abaletutungulula?

MULELANGA UKUTI MWALITEMWANA KABILI MULAFWANA

14. Ukulingana ne fyo Baibo ilanda pa AbaHebere 13:​1-3, mibele nshi iyo Abena Kristu baalingile ukulalanga Abena Kristu banabo ilyo umusumba wa Yerusalemu bashilaonaula?

¹⁴ Ilyo ubucushi bukalamba bukatendeka, e lyo tukalafwaikwa ukulanga ukuti twalitemwana sana ukucila ne fyo twatemwana pali ino nshita. Pali ilya nshita, tukalafwaikwa ukulacita nge fyo Abena Kristu abaleikala mu Yerusalemu na mu Yudea balecita. Lyonse balelanga ukuti balitemwanene. (Heb. 10:​32-34) Lelo ilyo kwashele imyaka iinono ukuti umusumba wa Yerusalemu baonaule, balingile ukutemwana sana pantu bali “ba bwananyina,” kabili balingile ‘ukulapokelelana’ sana.c (Belengeni AbaHebere 13:​1-3.) Apo tulepalama ku mpela ya cino calo, na ifwe bene tulingile ukutemwana sana na ba bwananyina.

15. Mulandu nshi Abena Kristu balingile ukulalangila ukuti balitemwanene no kuti baleafwana ilyo bafulumwike?

¹⁵ Abashilika abena Roma balishingulwike umusumba wa Yerusalemu. Nomba mu kwangufyanya fye balibwelelemo. Ici calengele Abena Kristu bakwate inshita ya kufulumuka. Lelo bafulumwike fye ne fintu ifinono. (Mat. 24:​17, 18) Ilyo balefulumuka, balingile ukula-afwana mu nshila, kabili ilyo bafikile ku Pela balingile ukutwalilila ukwafwana pa kuti bonse bengakwata umwa kwikala ne ncito. Ukwabula no kutwishika, kwaleba inshita ilyo balekabila “ubwafwilisho mu kampampa,” kabili mu nshita sha musango uyu balingile ukulalanga ukuti balitemwanene, kabili balingile ukula-afwana.—Tito 3:14.

16. Kuti twalanga shani ukuti twalitemwa bamunyinefwe na bankashi abalekabila ubwafwilisho? (Moneni ne cikope.)

¹⁶ Ifyo tulesambililako: Apo twalitemwa bamunyinefwe na bankashi, tulabafwa nga balekabila ubwafwilisho. Ku ca kumwenako, abantu ba kwa Yehova abengi balafwaisha ukwafwa aba bwananyina mu fyo bakabila mu mikalile na mu fya kwa Lesa nga bafulumuka mu calo cabo pa mulandu wa nkondo na masanso ayakalamba. Nkashi umo umwina Ukraine uwafulumwike mu calo pa mulandu wa nkondo alandile ati: “Twalimona ifyo Yehova atutungulula ne fyo atwafwa ukupitila mu ba bwananyina. Bali ne cikuuku kuli ifwe kabili balitwafwile sana ilyo twali mu Ukraine, mu Hungary, ne li line twaba muno mu Germany.” Nga tuleafwa bamunyinefwe na bankashi mu fyo balekabila, ninshi tulebombela pamo na Yehova.—Amapi. 19:17; 2 Kor. 1:​3, 4. 

17. Mulandu nshi cicindamine ukuti ino ine nshita tuleafwa aba bwananyina kabili tulebalanga ukuti twalibatemwa?

¹⁷ Ukwabula no kutwishika, ilyo kukaba ubucushi bukalamba, tukalafwaikwa ukwafwana sana ukucila ne fyo twafwana pali ino nshita. (Haba. 3:​16-18) Pali ino nshita Yehova aletusambilisha ifyo tulingile ukulalanga ukuti twalitemwana na ba bwananyina kabili tulafwana. Ifi fine e fyo tukalafwaikwa ukulacita ilyo kukaba ubucushi bukalamba.

IFILI NO KUCITIKA KU NTANSHI

18. Kuti twapashanya shani Abena Kristu abafulumwike mu Yerusalemu?

¹⁸ Ilyashi lya kale lilangilila ukuti Abena Kristu abali ne cumfwila kabili abafulumukile ku mpili, balipuswike ilyo umusumba wa Yerusalemu baonawile. Nangu ca kuti balishile umusumba, Yehova ena tabashile. Finshi twingasambililako? Tatwaishiba fyonse ifikacitika ku ntanshi. Lelo Yesu atwebele ukuti tufwile ukuba ne cumfwila. (Luka 12:40) Tufwile no kulakonka ifyo twasambilila ku fyo Paulo afundile AbaHebere muli kalata iyo abalembeele. Na kabili, Yehova umwine alitulaya cila muntu ukuti takatushe kabili takatulekeleshe nakalya. (Heb. 13:​5, 6) E ico natutwalilile ukufwaisha umusumba uukatwalilila ukubako, e kutila Ubufumu bwa kwa Lesa. Nga tulecita ifi, Yehova akatupaala nga nshi umuyayaya.—Mat. 25:34.