Ol Skul—?I Tabu Blong Tokbaot Olgeta?
“I GAT tu samting we mi neva tokbaot: !skul mo politik!” Hemia toktok we plante man oli talem long Ol Wetnes blong Jeova taem oli tokbaot Baebol long olgeta. Mo yumi kasem save from wanem ol man ya oli tingting olsem.
Taem ol man oli tokbaot politik, plante taem kros i kam antap mo rao i save kamaot. Plante man oli no bilif long ol gyaman promes, mo oli luksave se plante bigman blong politik oli wantem kasem paoa, haenem, mo mane nomo. Sore tumas, samtaem fasin seraot insaed long politik i save mekem faet i kamaot.
Maet yu tingting se, ‘Be samting ya i tru long saed blong ol skul tu, ?no? ?I no tru se strong tingting blong sam man long saed blong skul i bin mekem plante faet i kamaot tede?’ Long Not blong Aerlan, ol Katolik mo Protestan oli stap agensem olgeta longtaem finis. Long Balkan Stet, ol memba blong Is Otodoks Jyos, Katolik, mo sam narafala, oli rao from graon. ?Wanem i kamaot from? Ol rabis fasin blong faet mo fasin blong ol man blong no laeklaekem olgeta i gohed nomo.
Plante man oli traem haedem bilif blong olgeta mo ol bilif blong famle blong olgeta, taem sam narafala oli wantem kilim olgeta i ded from. Long Afrika, plante handred yia oli pas we fasin agens i gohed bitwin ol man blong Krisendom mo ol man blong ol skul we oli kam long narafala ples no ol skul we oli folem kastom blong olgeta. Samting ya i bin pusum ol papa mama blong givim tu nem long ol pikinini blong olgeta, blong protektem pikinini ya smol. Kastom ya i stap yet tede. Olsem nao, wan yangfala boe i save talemaot hem olsem wan memba blong jyos no wan memba blong narafala skul, taem hem i yusum wan nem no narafala nem blong hem. Taem yumi tingbaot se wan man i save kilim narafala man i ded from skul blong hem, ale yumi no sapraes we sam man oli no wantem tokbaot skul long open ples.
Long tingting blong sam man, i tabu blong tokbaot skul, nating se i no gat man i wantem kilim olgeta i ded from. Oli fraet se sipos oli tokbaot bilif blong olgeta wetem wan man blong narafala skul, bambae oli rao blong nating nomo. Sam narafala bakegen oli bilif se olgeta skul oli gud. Oli talem se, sipos wan man i glad long bilif blong hem, i westem taem blong tokbaot olsem wanem skul blong hem i defren long ol narafala.
Ol studen tu we oli stadi dip long ol defren bilif mo tijing blong ol skul, oli no agri fulwan. Buk ya The New Encyclopædia Britannica i gat wan haf blong hem, “Stadi Blong Ol Skul Mo Skelem Olgeta.” Hem i talem se: “Samtaem nomo . . . i bin gat fasin agri bitwin ol man blong stadi long saed blong ol [skul] . . . Taswe, tru long histri, fasin blong tokbaot skul i bin wan samting we i mekem rao i kamaot.”
Wan diksonari i tokbaot skul olsem “rod blong man i soemaot bilif mo respek long wan bigfala paoa we i bitim paoa blong man, hemia Man ya we i Wokem olgeta samting mo we i stap rulum heven mo wol.” Samting ya i minim se skul i wan impoten haf long laef blong man. I tru, skul i bin mekem bigfala wok long olgeta ples long wol blong jenisim histri blong man. Oxford Illustrated Encyclopedia of Peoples and Cultures i talem se, “I no gat wan grup blong man long eni ples long wol we i no bin traem faenem rod blong putum oda mo mining long laef, tru long skul.” From we skul i joen wetem ol impoten samting olsem “oda” mo “mining” blong laef, i nidim wan rod we i moa gud bitim fasin blong rao mo agyu from. I nidim we man i toktokgud—long evri saed blong samting ya—wetem wan narafala. ?Be wetem hu? ?Mo wanem gudfala samting i save kamaot from?