“Taem Blong Skelem Mo Jajem Laef Blong Man”—?Wan Tijing We i Kamaot Long Baebol?
OKTOBA 22, 1844, hemia wan spesel dei long tingting blong samwe 50,000 man long Is Saed blong Yunaeted Stet. Lida blong skul blong olgeta, William Miller, i bin talem se bambae Jisas Kraes i kambak long dei ya. Ol Mileraet ya, hemia nem we ol man oli putum long olgeta, oli wet long ol haos miting blong olgeta, gogo kasem tudak. Long delaet blong nekiswan dei, Masta i no kamtru yet. Ale, tingting blong ol man ya i foldaon bigwan, mo oli gobak long haos blong olgeta. Stat long taem ya, oli kolem dei ya se “Dei we Tingting i Foldaon Bigwan.”
Be, smoltaem biaen, tingting blong olgeta i no moa foldaon, oli kasem hop bakegen. Wan yangfala woman we nem blong hem Ellen Harmon, i pulum wan smol grup blong ol Mileraet ya blong bilif se hem i bin luk sam vison we oli kamaot long God. Ol vison ya oli soemaot se dei ya we olgeta oli bin makem, i stret nomo. Hem i bilif se wan spesel samting i bin hapen long dei ya. Yes, Kraes i bin go insaed long “tabu ples we i tabu tumas long haos prea blong heven.”
Bitim ten yia biaen, wan prija blong SDA, James White (we i maredem Ellen Harmon) i stanemap wan tok blong eksplenem wok we Kraes i mekem stat long Oktoba 1844. Long nyuspepa ya, Review and Herald, blong Janewari 29, 1857, James White i talem se Jisas i bin stat blong “skelem mo jajem laef blong man.” Mo kam kasem naoia, tijing ya i stap olsem wan stampa bilif blong samwe seven milyan Seven Dei Adventis.
Be biaen, sam man blong hae save long Seven Dei Adventis (SDA) Jyos, we ol man oli ona long olgeta, oli stat askem kwestin se bilif ya we Kraes i “skelem mo jajem laef blong man” i rili kamaot long Baebol, no nogat. ?From wanem tingting blong olgeta i hafhaf long saed ya? Sipos yu yu wan SDA, ating yu yu intres blong save moa long saed blong kwestin ya. Be, fastaem, ?wanem mining blong bilif ya “taem blong skelem mo jajem laef blong man”?
?Wanem Ya Bilif Ya?
Stampa vas we oli yusum blong sapotem bilif ya, hem i Daniel 8:14. Vas ya i talem se: “Hem i talem long mi se, Go kasem tu taosen tri handred dei; nao bambae wok blong klinim haos prea i kamtru.” (King James Version) From tok ya “nao bambae wok blong klinim haos prea i kamtru,” plante SDA oli joenem vas ya wetem Levitikas japta 16. Japta ya i tokbaot taem ya we hae pris blong ol man Jyu long taem bifo i klinim haos prea long Dei blong Stretem Ol Sin. Mo tu, oli joenem ol tok ya blong Daniel wetem Hibrus japta 9, we i tokbaot Jisas olsem Bigfala Hae Pris long heven. Wan SDA we i gat hae save, i talem se tingting ya i stanap long wan rod we oli kolem “fasin blong yusum ol vas blong pruvum tok.” Man we i folem rod ya, hem i faenem “wan tok, olsem, haos prea long Dan. 8:14, nao hem i faenem semfala tok ya long Lev. 16, mo bakegen long Hib. 7, 8, 9.” Nao hem i talem “se olgeta vas ya oli stap tokbaot semfala samting nomo.”
Ol SDA oli tingting olsem se: Ol pris blong Isrel bifo oli mekem wok evri dei long wan rum blong haos prea we oli kolem Tabu Ples. Long rod ya, ol man oli save kasem fogif from ol sin blong olgeta. Long Dei blong Stretem Ol Sin, hae pris i gat wan wok, we hem i mekem wan taem nomo evri yia long Tabu Ples we i Tabu Tumas (rum we i stap insaed olgeta long haos prea). Long rod ya, hem i ravemaot sin blong olgeta man. Ol SDA oli talem se wok blong Kraes olsem pris long heven, i gat tu haf blong hem. Faswan haf i stat taem hem i go antap long heven long faswan handred yia, mo i finis long 1844. Long taem ya nao, hem i fogivim sin blong ol man. Namba tu haf, hemia “taem blong jajmen,” we i stat long Oktoba 22, 1844, mo i stap gohed yet tede. Wok ya bambae i ravemaot olgeta sin blong man. ?Olsem wanem hem i ravemaot sin blong olgeta man?
Oli talem se, stat long 1844, Jisas i stap lukluk ol buk long heven blong skelem laef blong olgeta man we oli talem se oli Kristin (fastaem ol dedman, mo biaen olgeta we oli laef), blong jajem olgeta se oli stret blong kasem laef we i no save finis, no nogat. Wok ya nao oli kolem “taem blong skelem mo jajem laef blong man.” Ol man we hem i jajem olgeta se oli naf blong kasem laef, bambae hem i ravemaot ol sin blong olgeta long buk ya. Be, Ellen White i eksplenem se olgeta we hem i jajem olgeta se oli no naf blong kasem laef, bambae hem i ravemaot ‘nem blong olgeta long buk blong laef.’ Long rod ya, God i “makemaot fyuja blong olgeta man se bambae oli kasem laef no bambae oli ded.” Long taem ya, haos prea long heven i kam klin mo Daniel 8:14 i kamtru. Hemia nao tijing blong ol SDA. Be wan buk blong olgeta, we nem blong hem Adventist Review, i talemaot klia se: “Yumi no save faenem wan ples long Baebol we i yusum tok ya taem blong skelem mo jajem laef blong man.”
Wan Mastik Long Ol Wod
Tijing ya i mekem tingting blong samfala SDA i trabol. Wan man we i luklukgud long bisnes ya, i talem se: “Long ol yia we oli pas, ol lida blong skul blong mifala oli bin trabol bigwan long tingting blong olgeta, taem oli tingtingdip long tijing ya we i stap longtaem finis i kam, long saed blong taem blong skelem mo jajem laef blong man.” Hem i gohed blong talem se, long ol yia we oli jes pas, tingting blong olgeta we i trabol, i jenis i kam tingting we i no bilif fulwan, from we sam man blong hae save oli stat “askem kwestin long ol bigfala poen we mifala i yusum blong sapotem tijing ya long saed blong haos prea.” Naoia, bambae yumi skelem tu poen we olgeta oli yusum blong sapotem tijing ya.
Faswan bigfala poen: Daniel japta 8 i joen wetem Levitikas japta 16. Tingting ya i no save stanap strong from tu problem: ol wod mo ol vas raonabaot. Fastaem, tingbaot ol wod. Ol SDA oli bilif se ‘haos prea we i klin’ long Levitikas japta 16 i olsem wan profet tok we i poen i go long ‘haos prea we i klin’ long Daniel japta 8. I luk olsem se fasin ya blong joenem tufala japta ya i stret nomo. Be biaen, ol man blong tanem Baebol i go long narafala lanwis, oli faenemaot se oli mekem mastik taem oli tanem Hibru veb ya tsa·dhaq΄ (we i minim “blong gat stret fasin”) long Daniel 8:14, i kam, “kam klin” long King James Version. Wan tija we i stadi long saed blong ol skul, Anthony A. Hoekema, i talem se: “Sore tumas we oli tanem tok ya olsemia se kam klin, from we Hibru veb we oli yusum blong talem kam klin [ta·her΄] i no stap nating long vas ya.”a Veb ya ta·her΄ i stap long Levitikas japta 16 we King James Version i tanem se “kam klin” mo “stap klin.” (Levitikas 16:19, 30) Taswe, tok blong Tija Hoekema i stret nomo taem hem i talem se: “Sipos Daniel i stap tokbaot wok blong klinim haos prea long Dei blong Stretem Ol Sin, bambae hem i yusum ta·her΄, i no tsadaq [tsa·dhaq΄].” Be, yumi no save faenem tsa·dhaq΄ long Levitikas, mo wod ya ta·her΄ i no stap long Daniel. Oli mekem wan mastik taem oli tanem tok ya, ol wod ya oli no rili soem se tufala vas ya oli minim sem samting.
?Ol Vas Raonabaot Oli Soemaot Wanem?
Naoia tingbaot ol vas we oli stap raonabaot. Ol SDA oli talem se Daniel 8:14 i “wan vas we i olsem wan aelan,” hemia se, mining blong hem i no joen nating wetem ol vas bifo long hem. Be, ?yu yu tingting olsemia taem yu ridim Daniel 8:9-14, we i stap long bokis long narafala pej, “Daniel 8:14 Mo Ol Vas Raonabaot Long Hem”? Vas 9 i tokbaot wan man blong agens, hemia wan smol hon. Vas 10 kasem 12 i soemaot se man ya blong agens bambae i girap agensem haos prea. Vas 13 i askem kwestin ya se: ‘?Fasin agens ya bambae i gohed gogo kasem wetaem?’ Mo vas 14 i ansa se: “Go kasem tu taosen tri handred naet mo moning; mo bambae tabu ples i kam stretgud bakegen.” Yumi luksave klia se, vas 13 i stanemap wan kwestin we ansa blong hem i stap long vas 14. Wan man blong stadi long tijing blong ol skul, Desmond Ford, i talem se: “Sipos yumi seraotem Dan. 8:14 long kwestin ya [“?Go kasem wetaem?” long vas 13] yumi eksplenem olbaot nomo, i olsem wan bot we i stap long solwora be i no gat angka.”b
?From wanem ol SDA oli seraotem vas 14 long ol narafala vas raonabaot? From we sipos oli joenem ol vas ya, samting ya bambae i soem se mining we oli talem i no stret, nao oli save sem long fes blong ol man. Ol vas raonabaot oli soem se wok blong smol hon ya nao i mekem haos prea i kam doti, olsem vas 14 i tokbaot. Be, bilif long saed blong “taem blong skelem mo jajem laef blong man,” i talem se wok blong Kraes i mekem haos prea i doti. Oli talem se Jisas i karem ol sin blong ol man blong bilif oli go long haos prea blong heven. Taswe, ?wanem bambae i hapen sipos ol SDA oli agri wetem tijing ya mo ol vas raonabaot? Tija Raymond F. Cottrell, wan SDA we bifo hem i joen long wok blong raetem SDA Bible Commentary, i talem se: “Sipos mifala i gyaman bakegen se tijing blong ol SDA long saed blong Daniel 8:14 i laenap wetem ol vas raonabaot, i olsem we mifala i stap talem se smol hon ya hem i Kraes.” Tija Cottrell i talem se: “Mifala i no save talem se ol vas raonabaot oli laenap wetem tingting blong ol SDA.” Taswe, long saed blong bilif ya, “taem blong skelem mo jajem laef blong man,” jyos blong SDA i mas mekem wan disisen—oli mas jusum se bambae oli agri wetem bilif ya no oli agri wetem ol vas raonabaot long Daniel 8:14. Sore tumas be, oli agri long bilif ya mo oli sakemaot ol vas raonabaot. !Tija Cottrell i talem se, hem i no sapraes we sam man we oli gat stret save long saed blong Baebol oli tok agensem ol SDA se, taem “oli ridim wan vas, oli kasem wan mining” we “i no stap insaed long vas ya”!
Long 1967, Tija Cottrell i rerem wan kos long saed blong buk blong Daniel, we hem i sanem i go long olgeta SDA jyos raon long wol, blong oli save mekem kos ya evri Sabat dei. Kos ya i tijim se Daniel 8:14 i joen wetem ol vas raonabaot long hem. Hem i eksplenem tu se wok ya blong ‘klinim’ i no joen wetem ol man blong bilif. I gud blong makem se, fulwan kos ya i no tokbaot nating tijing ya long saed blong “taem blong skelem mo jajem laef blong man.”
Sam Narakaen Ansa
?Hamas SDA oli save se faswan bigfala poen ya i no strong naf blong sapotem bilif ya “taem blong skelem mo jajem laef blong man”? Tija Cottrell i askem 27 bigman blong SDA we oli stadi long ol tijing blong jyos se, ‘?Wanem sam risen we yufala i save givim long saed blong ol wod mo ol vas raonabaot, blong soem se Daniel japta 8 i joen wetem Levitikas japta 16?’ ?Wanem ansa blong olgeta?
“Ol twante-seven man ya oli talem klia se i no gat wan risen long saed blong ol wod mo ol vas raonabaot blong soem se Dan. 8:14 i stap tokbaot wan bigfala dei blong stretem ol sin mo taem blong skelem mo jajem laef blong man.” Hem i askem olgeta se, ‘?Yufala i gat sam narafala risen blong soem from wanem yufala i talem se ol vas ya oli tokbaot semfala samting?’ Bighaf blong ol bigman ya blong SDA, oli talem se i no gat wan narafala risen. Faef blong olgeta oli ansa se oli tingting olsemia from we Ellen White i bin tingting olsem. Tu long olgeta oli talem se bilif ya i stanap long “wan laki mastik” long wok blong tanem ol tok i go long narafala lanwis. Tija Ford, we i stadi long ol tijing blong skul, i talem se: “Ol tingting ya we ol beswan memba blong mifala we oli skulgud oli talemaot, i pruvum se tijing blong mifala long saed blong Dan. 8:14, we mifala i holem longtaem finis i kam, hem i no gat gudfala pruf blong sapotem hem.”
?Buk Blong Hibrus i Save Givhan?
Namba tu bigfala poen: Daniel 8:14 i joen wetem Hibrus japta 9. Man ya Ford, we i stadi long ol tijing blong skul, i talem se: “Taem ol faswan buk blong mifala oli eksplenem Dan. 8:14, oli yusum Hib. 9 oltaem.” Tingting blong joenem tufala vas ya i kamaot long 1844, long “Dei we Tingting i Foldaon Bigwan.” Wan Mileraet we nem blong hem Hiram Edson, i stap lukaot sam tok blong lidim hem, ale hem i sakem Baebol blong hem long tebel blong i open hem wan. ?Wanem i hapen? Baebol i open long Hibrus japta 8 mo 9. Tija Ford i talem se: “!Long tingting blong ol SDA, i no gat wan samting we i moa stret no wan saen we i bigfala moa bitim hemia, blong sapotem tingting blong olgeta se ol japta ya oli soemaot mining blong 1844 mo Dan. 8:14!”
Long buk ya Daniel 8:14, the Day of Atonement, and the Investigative Judgment, Tija Ford i talem se: “Tingting ya se tufala japta ya oli soemaot mining blong 1844 mo Dan. 8:14, i impoten tumas long ol SDA. Long Hib. 9 nomo . . . mifala i save faenem ol klia toktok blong eksplenem mining blong . . . bilif ya long saed blong haos prea, we i impoten tumas long mifala.” Yes, Hibrus japta 9 hem i stret japta long “Nyu Testeman” we i eksplenem bigfala mining blong tok blong Levitikas japta 16. Be ol SDA oli talem tu se Daniel 8:14 hem i stret vas long “Olfala Testeman” we i mekem olsem. Sipos tufala tok ya i tru, i minim se Hibrus japta 9 mo Daniel japta 8 oli mas tokbaot semfala samting tu.
Desmond Ford i luksave se: “I gat sam samting we man i luksave kwiktaem nomo taem hem i ridim Hibrus japta 9. Be, i no gat wan haf we i tokbaot buk blong Daniel, mo i no gat wan tingting nating we i laenap wetem Dan. 8:14. . . . Fulwan japta ya i jes talemaot mining blong Lev. 16.” Hem i talem se: “I gat wan buk nomo long Nyu Testeman we i tokbaot mining blong ol wok long haos prea, mo i no gat tijing blong mifala long saed blong haos prea nating long buk ya. Hemia wan samting we plante haeman blong SDA raonabaot long wol, we oli raetem ol buk, oli luksave.” Taswe, namba tu bigfala poen ya i no naf blong sapotem tijing ya we i kasem trabol.
Be, tingting ya i no wan nyufala samting. Tija Cottrell i talem se blong plante yia, “ol bigman blong jyos we oli stadi long Baebol, oli luksave se fasin blong eksplenem Daniel 8:14 mo Hibrus 9, we mifala i holem longtaem finis i kam, i kasem bigfala problem.” Samwe 80 yia bifo, haeman blong SDA, nem blong hem E. J. Waggoner, i raetem se: “Tijing blong ol SDA long saed blong haos prea wetem ‘taem blong ‘skelem mo jajem laef blong man’ . . . , i olsem we hem i agensem fasin ya we man i save kasem fogif blong ol sin blong hem.” (Confession of Faith) Bitim 30 yia bifo, oli tokbaot ol problem ya long Jenerol Konfrens, wetem ol lida blong SDA Jyos.
I Gat Problem Be Oli No Stretem
Jenerol Konfrens ya i stanemap wan “Komiti blong lukluk long ol Problem long Buk blong Daniel.” Komiti ya i mas mekem wan ripot long rod blong stretem ol problem long saed blong Daniel 8:14. Ol 14 memba blong komiti ya oli stadi long bisnes ya blong faef yia, be oli no talem wan rod we olgeta evriwan oli agri long hem, blong stretem ol problem ya. Long 1980, Tija Cottrell, we i wan long ol komiti ya, i talem se bighaf blong ol memba blong komiti ya oli ting se i gat “naf pruf finis” blong sapotem mining we ol SDA oli givim long Daniel 8:14, from “ol defren tingting we oli ting se oli stret,” mo se i moagud blong “fogetem” ol narafala problem ya nomo. Hem i ademap se: “Rimemba, nem blong komiti ya hem i Komiti blong lukluk long ol Problem long Buk blong Daniel. Be bighaf blong ol memba blong hem oli talem se i moagud blong fogetem ol problem ya mo no talem wan samting long saed ya.” Samting ya i sem mak nomo sipos “oli talem se oli no save wan rod blong eksplenem bisnes ya.” Taswe, sam memba blong komiti ya oli no sapotem tingting blong bighaf blong komiti ya, ale, i neva gat wan ripot i kamaot. Oli neva stretem ol problem long saed blong bilif ya.
Tija Cottrell i tokbaot miting ya we i no karem frut, i se: “Problem ya long saed blong Daniel 8:14 i stap yet, from we kam kasem naoia, yumi no wantem luksave se i gat wan problem i stap, hemia se i no gat pruf blong sapotem tijing ya. Bisnes ya bambae i no save finis sipos yumi gohed blong gyaman se i no gat problem, mo sipos yumi wanwan no yumi evriwan tugeta, i gohed blong holemtaet prapa tingting blong yumi mo sakemaot ol trufala pruf.”—Spectrum, wan nyuspepa blong Association of Adventist Forums.
Tija Cottrell i talem strong se ol SDA oli mas mekem “wan dip stadi bakegen long ol stampa tingting mo rul we oli folem blong eksplenem mining blong vas ya we i impoten tumas long ol SDA.” Mifala i wantem leftemap tingting blong ol SDA blong luklukgud long bilif ya “taem blong skelem mo jajem laef blong man,” mo luk sipos ol bigfala poen blong hem oli stanap strong long Baebol no long wan faondesen we i seksek, hemia ol tingting blong man we oli stap longtaem finis i kam.c Aposol Pol i givim waes advaes ya se: “Yufala i mas traem olgeta samting fastaem, nao yufala i save holemstrong ol samting we oli gud.”—1 Tesalonaeka 5:21.
[Ol futnot]
a Wilson’s Old Testament Word Studies i eksplenem mining blong tsadaq (no tsa·dhaq΄) se “mekem stret fasin, stap olsem wan man we i stret,” mo taheer (no ta·her΄) se “klia, fulap long laet, saengud; stap tabu, klin, no gat doti; stap longwe long olgeta samting blong spolem.”
b Tija Ford hem i wan tija long saed blong ol bilif blong skul, long Pasifik Yunion Kolej long Yunaeted Stet, hemia wan kolej blong jyos. Long 1980, ol lida blong SDA oli givim spel long hem long wok blong tija blong sikis manis, blong hem i mekem dip stadi long saed blong bilif ya, be oli sakemaot ol trutok we hem i faenemaot. Hem i raetem olgeta samting ya we hem i faenemaot long wan buk we nem blong hem Daniel 8:14, the Day of Atonement, and the Investigative Judgment.
c Blong luk wan fasin blong eksplenem Daniel japta 8 we i stanap long dip stadi, lukluk pej 188 kasem 219 long buk ya “Your Will Be Done on Earth,” we Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., i wokem.
[Bokis blong pija long pej 27]
Daniel 8:14 Mo Ol Vas Raonabaot Long Hem
DANIEL 8:9 “Mo long wan blong olgeta ya i gat wan narafala hon i kamaot, hon ya i smol. Mo hem i stap kam bigwan tumas, i go long saot mo i go long ples we san i kam antap mo long saed blong Ples we i Flasgud. 10 Mo hem i gohed blong kam bigwan moa, gogo hem i kasem ol ami blong heven. Nao hem i mekem se sam long ol ami ya mo sam long ol sta oli foldaon oli go long wol, mo hem i stap purumbut long olgeta. 11 Mo hem i mekem flas blong hem gogo hem i kasem Prins blong ami ya, mo hem i karemaot long hem, samting ya we i stap longtaem finis i kam, nao ples we haos prea blong hem i stanap strong long hem i foldaon. 12 Mo from ol rong, sloslou wan ami wetem samting ya we i stap longtaem finis i kam, oli go long han blong narafala. Mo hon ya i stap sakem trutok i go long graon, mo olgeta wok blong hem oli karem frut.
“13 Nao mi harem wan tabu man i stap toktok, mo wan narafala tabu man i talem long hemia we i stap toktok i se: ‘Vison blong samting ya we i stap longtaem finis i kam mo vison blong rong ya we i spolemgud ol ples, bambae oli stap gogo kasem wetaem? Mo ?gogo kasem wetaem bambae oli mekem tabu ples mo ami ya oli olsem samting blong purumbut nomo long hem?’ 14 Ale, hem i talem long mi se: ‘Go kasem tu taosen tri handred naet mo moning; nao tabu ples ya bambae i kam stretgud bakegen.’”—New World Translation of the Holy Scriptures.