Baebol i Talem Wanem . . .
?I Rong Oltaem Blong Kros?
“FASIN kros i wan fasin we man i lusum hed blong smoltaem.” Hemia nao tok we bifo, man Rom ya, Horace, wan man blong raetem ol vas, i talem blong tokbaot tingting we plante man i gat long saed blong wan long ol strong filing blong man. Nating se sam man nomo oli agri se fasin kros i wan fasin we man i lusum hed blong smoltaem, plante man oli ting se fasin ya i wan rabis fasin. Long ol yia biaen long 1500 K.T., ol pris blong Katolik oli mekem lis blong “seven sin we oli save givim ded long saed blong speret.” Yumi no sapraes se fasin kros tu i stap long lis ya.
I isi blong luk from wanem oli ting olsem. Baebol i talem se: “I nogud yu kros, i nogud yu faerap.” (Ol Sam 37:8) Mo aposol Pol i givim advaes long kongregesen blong Efesas se: “Yufala i mas lego olgeta fasin blong kros. Yufala i mas no holem kros, mo yufala i mas no kros kwik. Yufala i mas no sakem tok blong yufala i go antap, mo yufala i mas no tok nogud long yufala.”—Efesas 4:31.
Be maet yu gat tingting se, ‘?Hemia nomo samting we Baebol i talem long saed blong fasin kros? Tingbaot, Pol i talem tu se long “Lasdei blong wol,” taem ya we yumi stap long hem, “laef long wol ya bambae i kam strong tumas.” ’ (2 Timote 3:1-5) ?Yu ting se God i rili wantem we yumi stap long taem ya we ol man ‘oli wael olgeta, oli no wantem ol fasin we i gud nomo, oli no man blong sore’—mo neva yumi mas kam kros smol?
Stret Tingting
Ol poen we Baebol i talem long saed blong bisnes ya oli no isi olsem. Eksampel, makemgud ol tok blong Pol long Efesas 4:26, se: “Sipos yufala i kros, yufala i no letem we kros ya i lidim yufala, blong yufala i mekem ol sin.” Bambae vas ya i mekem tingting blong yumi i fasfas sipos oltaem fasin kros i wan sin we i save mekem man i “ded long saed blong speret,” wan sin we man i mas kasem panis blong olwe from.
Pol i stap talem bakegen tok blong Ol Sam 4:4, we i talem se: ‘I gud yufala i fraet, yufala i seksek, be yufala i no mas mekem sin.’ Vine’s Expository Dictionary of Biblical Words i soem se Hibru wod ya we oli tanem i kam “fraet,” ra·ghazʹ long vas ya, i minim “seksek wetem strong filing.” ?Be wanem strong filing ya? ?Hem i fasin kros? Long Ol Sam 4:4 long Septuagint Baebol, oli tanem ra·ghazʹ i kam “kros” long Grik lanwis, mo i klia se hemia nao samting we Pol i minim long ples ya.
?From wanem Baebol i no blokem fasin kros olgeta? From we i no olgeta fasin kros i nogud. Tingting ya se, “neva i stret mo neva man i mas letem hem blong i kam kros,” olsem wan man blong eksplenem mining blong Baebol i talem, i no stanap long Baebol. R. C. H. Lenski, wan man blong stadi long Baebol, i eksplenem Efesas 4:26 long fasin we i stret se: “Tingting ya se man i mas blokem fulwan ol fasin blong kros mo se man i no mas kros nating long eni samting we i hapen, tingting ya i blong ol man Stoika mo i no tingting blong ol Kristin man.” I sem mak, tija ya, William Barclay i talem se: “Fasin kros i mas kamaot long laef blong wan Kristin, be hem i mas fasin kros we i stret.” ?Be wanem ya “fasin kros we i stret”?
Fasin Kros We i Stret
Nating se fasin kros i no wan bigfala fasin blong Jeova, Baebol i tokbaot plante taem we hem i harem i kros mo i soemaot kros blong hem. Be, i gat tufala samting we i soem se oltaem fasin kros blong hem i stret. Faswan, hem i neva kam kros we i no gat wan gudfala risen from. Mo sekenwan, hem i soemaot kros blong hem long fasin we i folem loa mo i stret, neva hem i lusum hed.—Eksodas 34:6; Ol Sam 85:3.
Jeova i kros tumas taem man i minim nomo blong mekem ol fasin we i no stret. Eksampel, hem i talem long ol man Isrel se sipos oli mekem i strong tumas long ol woman mo ol pikinini we oli no gat rod blong blokem olgeta, bambae ‘hem i harem ol woman mo pikinini ya, taem oli krae long hem blong givhan long olgeta.’ Hem i givim woning se: “Nao bambae mi kros long yufala.” (Eksodas 22:22-24; lukluk Proveb 21:13.) Jisas, olsem Papa blong hem, i laekem tumas ol pikinini long hat blong hem. Wan dei, taem ol man blong Jisas we oli ting se oli stap mekem i gud long Jisas, oli traem blong blokem sam pikinini blong oli no kam long hem, ‘Jisas i tok strong’ long olgeta nao i putum han blong hem i goraon long ol pikinini ya. (Mak 10:14-16) Makemgud se Grik tok we oli tanem i kam “tok strong,” i minim “harem nogud long bodi no kam kros.” !Hem i rili gat ol strong filing!
Mo tu, fasin kros we i stret i kasem hat blong Jisas taem hem i luk ol bisnesman mo ol man blong jenisim mane, we oli mekem haos blong wosip blong Papa blong hem i “kam ples blong haed blong ol man blong stil.” !Hem i kafsaedem ol tebel blong olgeta mo i ronemaot olgeta long ples ya! (Matyu 21:12, 13; Jon 2:15) Taem ol Farisi mo ol tija blong Loa oli soem se oli tingbaot ol rul blong olgeta we oli no impoten tumas long saed blong Sabat, bitim we oli tingbaot ol sikman we oli nidim help, Jisas i “harem nogud tumas, taem i luk fasin blong olgeta we oli no gat sore nating” mo i “lukraon long fes blong olgeta we oli stap raon long hem, wetem kros.”—Mak 3:5, Phillips.
I sem mak, bifo, Moses we i fasgud long God i fulap long kros ya we i stret, agensem ol man Isrel we oli no stap tru long God, nao hem i sakem daon tufala pis ston we Loa blong Moses i stap long tufala. (Eksodas 32:19) !Mo stret man ya, Esra we i wan man blong raetem ol kopi blong Loa, i kros tumas long ol man Isrel from oli no obei long loa blong God long saed blong mared, mekem se hem i brekem kot blong hem, mo tu i pulumaot sam hea blong hem!—Esra 9:3.
Olgeta we oli “laekem ol samting we i gud,” oli strong blong “no laekem nating ol samting we i nogud.” (Emos 5:15) Taswe, maet ol Kristin tede, oli save harem se kros ya we i stret i stap kam antap long hat blong olgeta, taem oli luk we ol man oli minim nomo blong mekem mo oli no tanem tingting blong olgeta long ol fasin olsem fasin blong spolem narafala, fasin tu fes, fasin blong gyaman, fasin blong no stap tru long narawan, no ol fasin we oli no stret folem loa.
Bosgud Long Fasin Kros
I gat gudfala risen from wanem Baebol i talem plante taem se fasin kros i olsem wan faea. Olsem faea, fasin kros i gat prapa wok blong hem. Be hem i save mekem bigfala trabol tu. I defren olgeta long Jeova mo Jisas, plante taem, ol man oli kros blong nating nomo, no oli soemaot kros blong olgeta long fasin we i no stret.—Lukluk Jenesis 4:4-8; 49:5-7; Jona 4:1, 4, 9.
Be fasin we maet i no stret tu, se, man i kros be i no soemaot, no i mekem olsem we i no kros. Tingbaot, Pol i givim advaes se: “Yufala i mas no stap kros, gogo kasem san i godaon.” (Efesas 4:26) Baebol i givim sam rod blong soem fasin kros, olsem fasin blong “tingting gud long ol samting,” talemaot ol filing blong yu long wan bigman long saed blong speret we yu trastem, no long kwaet fasin, go toktok long man we i mekem nogud.—Ol Sam 4:4; Proveb 15:22; Matyu 5:23, 24; Jemes 5:14.
!From samting ya, yumi no save talem stret se i rong oltaem blong kros! !Jeova mo Jisas, tufala i bin kam kros—mo bambae tufala i kros bakegen! (Revelesen 19:15) !Sipos yumi wantem folem tufala, yumi save fesem sam taem we i rong blong no kam kros! Bigfala samting i blong folem advaes blong Baebol, mekem sua se yumi gat gudfala risen blong ol filing blong yumi, mo se yumi soemaot long stret fasin, long Kristin fasin.
[Futnot]
a Grup blong man samwe 300 B.K.T. we oli bilif se ol waes man oli neva soem filing, glad, sore, haremgud, harem nogud.
[Tok pija long pej 24]
Ken mo Ebel