Fastaem Mi No Save Rod Blong Folem Be Biaen Mi Faenem Mining Blong Laef

ELI wan moning mi stap slip, ale wantaem nomo, mi sek long tu bigfala man we oli stap lukluk raon long rum blong mi. Traem tingbaot olsem wanem mi fraet mo mi harem nogud. Mama blong mi i stap stanap kolosap, fes blong hem i no gat kala, mo hem i no save mekem wan samting, hem i sapraes tumas. Tufala man ya oli polis.

Wantaem nomo, mi save samting we oli stap lukaotem. Nating we mi traem soemaot se mi strong mo mi no fraet, be dip insaed long mi, mi fraet bigwan. Mi luksave se i no longtaem, bambae polis i holemtaet grup blong mifala we i stap stil long Nyu Jesi, Yunaeted Stet. Ol polis ya oli tok strong, oli talem long mi blong jenisim klos blong mi. Nao oli karem mi mi go long hedkwota blong polis blong askem kwestin long mi.

?Olsem wanem mi kasem trabol olsemia? I stat taem we mi mi yangfala yet. Taem mi gat samwe long 16 yia, mi luksave finis se mi mi wan yangfala we i stronghed stret. Long ol yia 1960, plante yangfala oli ting se i gud blong rebel, nating se oli no gat risen blong mekem. Sipos oli folem fasin ya, bambae “ol fren blong olgeta oli laekem olgeta.” Mo mi mi agri fulwan wetem tingting ya. Taswe, taem mi gat 16 yia, oli sakemaot mi long haeskul. Biaen, mi westem taem blong mi nomo long ples blong plei biliad. Long ples ya, mi joen long wan grup blong ol yangfala we oli stap stil olbaot. Afta we mi joen wetem olgeta long sam smosmol wok blong stil, mi haremgud mo glad we mifala i bin trikim narafala. Long tingting blong mi, hemia wan pleplei nomo.

Ale, long ol naen manis we oli kam biaen, mifala i gohed long wok ya blong stil. Grup blong mifala i stil moa long ol bigfala ofis we plante taem i gat bigfala mane i stap long olgeta. Taem mifala i gohed blong stil we i no gat man i faenemaot mifala, mifala i kam strong moa long wok ya. Nao, mifala i mekem disisen blong stilim mane long bang long taon blong mifala.

Hemia faswan taem we ol samting oli go rong. Nating se mifala i go insaed long bang ya isi nomo, be naet ya we mifala i spenem insaed i nogud. Mifala i save brekem lok blong ol kabod we oli stap long fored nomo, i no olgeta biaen. Wan narafala bigfala problem hemia se, from we mifala i stil long bang ya, FBI (Fedral Buro blong Investigesen) i stat blong lukluk insaed long bisnes ya. Nao we FBI i biaen long mifala, i no longtaem, polis i kam holem mifala evriwan.

Trabol We i Kamaot From Nogud Fasin

Kot i jajem mi from 78 taem we mi bin stil. Mi sem bigwan taem oli ridimaot ol wanwan store ya blong stil wetem bigfala voes, long fored blong olgeta man long kot. Samting ya, wetem ol toktok long nyuspepa long saed blong fasin stil blong mifala, i mekem papa mama blong mi oli harem nogud tumas. Be, long taem ya, mi no wari tumas we mi stap mekem tufala i harem nogud mo sem. Oli jajem mi se mi mas go long wankaen kalabus we i blong stretem ol yangfala, gogo kasem taem we mi kamgud. Maet samting ya i minim se mi mas stap long kalabus ya go kasem we mi gat 21 yia. Be, from hadwok blong wan gudfala loea, oli karem mi mi go long wan spesel skul, blong tijim mi blong kamgud bakegen.

Nating se mi no go long kalabus, oli talem se mi mas stap longwe long ol narafala man long ples blong mi, mo mi mas no moa joen wetem ol fren blong mi. From samting ya, oli sanem mi long wan praevet skul long Newak. Skul ya i karem olkaen stronghed pikinini, olsem mi, blong stretem olgeta. Antap long samting ya, evri wik mi mas go luk wan spesel dokta long saed blong tingting, we i save storeyan wetem mi mo traem halpem mi blong winim problem blong mi. Olgeta samting ya, papa mama blong mi nao oli pem​—mane we oli spenem long samting ya i bigwan tumas.

Traehad Blong Kamgud Bakegen

Ating from we plante nyus i kamaot long saed blong stronghed grup blong mifala we i stil, wan nyuspepa long taon i karem store ya se: “Oli No Yusum Stik.” Store ya i agensem panis we mifala i bin kasem, from oli ting se i no strong inaf. Taem mi ridim ol tok ya, hemia fastaem we tingting blong mi i stikim mi. Taswe, mi katemaot haf ya long nyuspepa mo mi mekem promes long mi wan se, wan dei, long eni rod, bambae mi soem long papa mama blong mi se mi sore from hadtaem, sem, mo ol kaon we mi bin mekem long tufala.

Mi gat tingting ya se, wan rod blong pruvum long papa mama blong mi se mi jenis, hemia blong winim ol tes blong mi long haeskul, wetem klas ya we mi stap long hem fastaem. Taswe, mi stat blong stadi strong moa i bitim eni taem long laef blong mi. Samting we i kamaot from, hemia se long en blong yia, mi pas long fored blong jaj bakegen wetem man ya we i stap jekemap fasin blong mi oltaem. Strongfala fes blong jaj ya i jenis mo hem i smael, taem hem i luk se long olgeta tes long ful yia, mi kasem mak we kolosap i hae olgeta. Ale, nao rod i open blong mi gobak long olfala haeskul blong mi, mo wan yia biaen, mi pas.

Mi No Save Rod Blong Folem Yet

Long yia 1966, plante skul fren blong mi oli go blong faet long Vietnam. Be mi mi go long Konkod Kolej long Wes Vijinia. Long skul ya, mi lanem blong tekem drag, maj long rod blong agensem ol faet, mo mi lanem wan nyufala fasin blong laef we i mekem tingting blong mi i hafhaf long saed blong ol rul we papa mama blong mi tufala i bin tijim long mi. Mi stap traem faenem wan samting, be mi no save se hem i wanem. Taem ol holide blong Dei Blong Talem Tangkyu oli kamtru, mi mi no gohom. Mi wokbaot long rod mo stopem enikaen trak nomo blong karem mi long saot, krosem ol Hil blong Blu Rij go kasem Florida.

Mi neva bin wokbaot plante olsem bifo, mo mi glad tumas blong luk plante nyufala ples we oli defren. Yes, mi glad go kasem Dei ya blong Talem Tangkyu. Long dei ya, oli putum mi long kalabus long Deitona Bij from we mi mi no gat ples blong slip, mi stap wokbaot olbaot nomo. Mi mi sem tumas blong ring i go long papa mama blong mi, be ol man we oli lukaot long kalabus oli mekem olsem. Bakegen, papa blong mi i mekem se mi no nidim blong stap longtaem long kalabus. Hem i pem wan bigfala faen blong mi save aot.

Afta long samting ya, mi no moa stap long skul. Wetem wan basket long han blong mi, mo tingting ya blong wantem go long plante ples, mi wokbaot long rod bakegen. Mi stopem ol trak long rod mo mi wokbaot olbaot long is saed blong Yunaeted Stet kolosap long solwora. Wanwan taem mi wok blong winim smol mane. Papa mama blong mi, oli neva save se mi mi stap wea. Sam samtaem nomo, mi gobak blong visitim tufala. Mi sapraes se oltaem, taem mi gobak, tufala i glad blong luk mi. Nating se i olsem, mi no save stap kwaet wetem tufala.

From we mi no moa skul, gavman i no moa luk mi olsem wan studen. Taswe, oli save askem mi blong go joen long ami. Long pepa blong mi, oli raetem se 1-A, we i min se mi mi naf blong go joen long ami. Mi save se smoltaem nomo biaen, bambae oli singaot mi blong go long ami. Mi harem nogud blong tingbaot se nyufala fasin fri we mi jes faenem, bambae i finis, mo mi mas stap fas long ol rul blong ami. Ale, mi mekem disisen blong lego kantri ya long wan sip. Long taem ya, mi kasem wan jans blong tren from wan nyufala wok. ?Hemia nao trufala mining blong laef?

Laef Long Sip Olsem Man Blong Wok Long Ami Blong Narafala Kantri

Wan man we hem i fren blong famle blong mi longtaem finis, hem i kapten long wan bigfala kago sip blong Yunaeted Stet. Hem i talem long mi se i gat wan nyufala program we i jes stanap blong trenem ol man blong fiksimap enjin blong ol sip. Oli glad blong letem mi mi joen long program ya we i gohed blong tu yia. Samting ya i givhan long mi long tu rod, wan se mi no nid blong joen long ami, mo namba tu se bambae mi save kasem stefeket from wok ya blong fiksimap enjin blong ol sip. Long 1969, mi kasem stefeket blong mi mo mi saenem pepa long San Fransisko blong go wok long wan sip, olsem namba tri man blong fiksimap enjin blong sip ya. Ale, kwiktaem nomo, mifala i aot i go long Vietnam wetem wan kago blong ol tul blong faet. I no gat wan bigfala samting i kamaot long trep ya. Ale, mi finis blong wok long sip ya taem mifala i kasem Singapo.

Long Singapo, mi saenem pepa blong go long wan sip we i stap givim wok long ol man we oli no joen long yunion. Sip ya i stap ron long solwora kolosap long Vietnam, stat long Kam Ran Bei long saot, i go kasem Da Nang long not, kolosap long ples we ol ami oli no gat raet blong stap long hem. Long ples ya, mifala i harem ol bom oli stap faerap oltaem. Be, long saed blong mane, wok ya i gud. Taem enemi i stap traem blong sutum sip blong mifala, mifala i kasem moa mane from denja mo trabol we mifala i fesem. Taswe, mi stap kasem bitim 3,500,000 VT long wan yia, olsem wan man we i wok blong ami blong narafala kantri. Nating se mi kasem plante mane, mi harem yet se laef blong mi i no gat mining, mo mi stap tingbaot se from wanem yumi stap laef​—?mi mi stap go wea?

Wan Smol Mining i Kam Long Laef Blong Mi

Afta long wan taem we ol enemi oli faet strong agensem mifala, wan man we i wok wetem mi long ol enjin, nem blong hem Albert, i stat tokbaot God, se bambae hem i mekem pis i kamaot long wol ya i no longtaem. Mi lesingud, from samting ya we i stap talem long mi, i narakaen. Taem mifala i stap gobak long Singapo, Albert i talem long mi se bifo, hem i wan Wetnes blong Jeova, be hem i kam slak. Ale, long Singapo, mitufala i traem faenem ol Wetnes. I no gat wan man we i save givhan long mifala blong faenem olgeta. Be long laswan naet bifo we sip i aot, Albert i faenem wan Wajtaoa long ples blong sidaon long hotel. I gat wan adres i stap long hem. Be mifala i no gat taem blong go long adres ya, from we long nekis moning mifala i aot blong go long Sasebo, Japan. Long ples ya, sip i mas go tu wik long wan dok blong oli fiksimap.

Ale, mifala i givim pei long olgeta man we oli wok long sip, mo Albert tu i livim sip ya. Be wan wik biaen nomo, mi sapraes blong kasem wan leta long hem, we i talem se i gat wan bigfala asembli blong ol Wetnes blong Jeova long Sasebo long wiken we i kam. Mi mekem disisen blong go long asembli ya mo faenemaot ol samting we i stap tokbaot.

Bambae mi neva fogetem dei ya​—Ogis 8, 1970. Mi kasem ples blong asembli long wan taksi. Taem mi aot long taksi ya, mi luk se i gat plante handred man Japan raonabaot long mi we oli jenisgud. Nating se bighaf blong olgeta oli no save toktok Engglis, be oli wantem sekhan long mi. Mi mi neva luk wan samting olsem bifo. Nating se mi no kasem save long wan wod nating we asembli i stap talem long lanwis blong Japan, be mi wantem kambak bakegen long nekis dei​—jes blong luk sipos bambae oli welkamem mi long sem fasin, no no gat. !Mi sapraes se yes, oli welkamem mi long sem fasin nomo!

Mifala i karem ol nyufala man blong wok long sip, ale, wan wik biaen, mifala i stap ron long solwora bakegen blong go long Singapo. Faswan samting we mi mekem long Singapo, mi karem wan taksi i go kasem adres we mifala i bin faenem bifo long Wajtaoa. Wan woman we i soem gudfala fasin fren i openem doa blong haos ya, mo hem i askem sipos hem i save halpem mi. Mi soem Wajtaoa we mi bin faenem wetem adres long hem, nao wantaem nomo, hem i talem long mi blong kam insaed. Ale, mi mitim man blong hem, mo tufala i talem se oli misinari we oli kam long Ostrelya, nem blong tufala, Norman mo Gladys Bellotti. Mi eksplenem olsem wanem nao mi bin kasem adres blong olgeta. Tufala i kaengud long mi mo tufala i ansarem plante kwestin we mi askem. Mi aot long haos blong tufala wetem wan bigfala plastik we i fulap long ol buk we oli tokbaot Baebol. Taem mifala i ron long solwora blong Vietnam long ol manis biaen, mi ridim plante long ol buk ya, olsem hemia we nem blong hem Trutok Blong Soemaot Rod Blong Itenel Laef.

Hemia fastaem long laef blong mi, we mi harem se i gat wan stret rod blong folem mo wan mining blong laef. Long nekis trep we mifala i mekem blong go long Singapo, mi lego wok blong mi long sip ya.

Mi Harem Nogud Taem Mi Gohom

Mo tu, hemia fastaem we mi harem se mi wantem tumas blong gohom. Ale, sam wik biaen, mi kasem ples blong mi. Mi glad tumas, mo mi wantem tokbaot ol Wetnes blong Jeova wetem papa mama blong mi. Be, tufala i no glad. Mi kasem save long filing blong tufala, from we fasin blong mi i nogud yet. Yes, afta sam wik nomo, mi faerap long kros long wan naetklab long ples blong mi, ale mi brekem mo smasem evri samting we i stap insaed long hem. Taem mi wekap bakegen, mi stap long wan rum long kalabus.

Nao mi stat bilif se maet mi no save jenis, maet bambae mi neva save stretem ol nogud fasin blong mi mo winim fasin kros ya. Maet bambae mi stap olsem wan rebel long ful laef blong mi from we mi no save jenis. Mi harem se mi no moa save stap wetem papa mama blong mi. Mi mas aot. Ale, sam dei biaen, mi karem ples long wan kago sip blong Nowei we i stap go long Engglan.

Engglan Mo Skul Blong Drama

Mi laekem Engglan, be wan trabol nomo hemia wok. Taswe, mi mekem disisen blong traem joen long wan skul blong drama, mo mi sapraes se London Skul blong Dramatik At i agri blong karem mi. Long tufala yia we mi stap long London, mi dring bitim mak, goaot oltaem wetem ol fren, mo tekem olkaen drag.

Nao mi mekem disisen blong gobak blong luk famle blong mi bakegen long Yunaeted Stet. Be, tingbaot olsem wanem we oli sapraes taem oli luk ol narakaen klos we mi putum. Mi putum wan longfala blak kaliko we i goraon long ol solda blong mi, mo mi fasem hem long nek wetem wan gol jen we i gat tufala hed blong laeon long hem. Mi werem wan kot we i red, wan longfala blak traoses we oli flasem wetem skin blong buluk, mo traoses ya oli go insaed long ol bigfala but we oli kam kasem ni blong mi. !I klia from wanem papa mama blong mi oli no glad, mo from wanem mi harem se i no stret blong stap wetem tufala! Taswe, mi gobak long Engglan. Ale, long 1972, mi kasem stefeket blong mi long saed blong drama. Naoia mi kasem wan narafala mak long laef blong mi. Be semfala kwestin i stap: ?Bambae mi mekem wanem naoia? Mi gat tingting ya yet se mi wantem faenem mining blong laef.

Tingting Ya We Mi No Save Rod Blong Folem, i Finis

I no longtaem afta long samting ya, mi faenem se laef blong mi i stat blong kam stret lelebet. Samting ya i kamaot taem mi stat blong savegud wan woman we i stap long nekiswan haos, nem blong hem Caroline. Hem i wan skul tija we i kam long Ostrelya. Hem i wan woman we i folem ol stret rul mo laef blong hem i no olbaot​—fasin blong hem i defren olgeta long hemia blong mi. Mitufala i gudfala fren blong tu yia, be i no gat wan filing blong lav bitwin long mitufala. Ale, Caroline i go long Amerika blong tri manis. From we mitufala i gudfala fren, mi mekem plan blong hem i go stap wetem papa mama blong mi blong sam wik. Ating papa mama blong mi oli stap tingbaot olsem wanem wan gel olsem i save joen wetem wan man olsem mi.

Smoltaem afta we Caroline i go, mi talem long ol fren blong mi se bambae mi tu, mi gobak long ples blong mi. Oli mekem wan bigfala lafet blong talem tata long mi. Be mi mi no gobak long Amerika. Mi godaon long Saot Kensington, long London nomo. Long ples ya, mi rentem wan smol rum, mo mi telefon i go long branj ofis blong ol Wetnes blong Jeova long London. Mi stat luksave stret rod we mi mas folem long laef blong mi. Bifo we wan wik i pas, wan man mo woman blong hem we tufala i gat nambawan fasin, oli kam luk mi mo mekem plan blong stadi Baebol wetem mi. From we mi bin ridim sam buk blong ol Wetnes bifo, mi mi wantem tumas blong stadi kwiktaem, ale, mi askem sipos mi save stadi tu taem long wan wik. Taem brata we i mekem stadi blong mi, Bob, i luk se mi laekem stadi ya tumas, hem i askem mi blong kam long Haos Kingdom. I no longtaem biaen, mi stat go long olgeta miting evri wik.

Taem mi faenemaot se ol Wetnes blong Jeova oli no smok, mi mekem disisen blong stopem fasin ya wantaem nomo. Be, ?olsem wanem long klos blong mi? Mi no moa wantem werem ol klos we oli narakaen, ale, mi pem wan gudfala sot, nektae, traoses mo kot. I no longtaem biaen, mi naf blong joen long wok blong prij long ol haos wanwan. Fastaem mi fraet, be afta, mi laekem wok ya tumas.

Mi gat tingting ya se taem Caroline i kambak, bambae hem i sapraes bigwan. !Tingting ya i stret nomo! Hem i no save bilif se mi jenis bigwan olsem long sot taem nomo​—long lukluk mo klos blong mi mo long plante narafala fasin bakegen. Mi eksplenem long hem se ol Baebol stadi we mi mekem oli halpem mi, mo mi askem hem tu blong stadi Baebol. Fastaem hem i no wantem. Biaen, hem i agri be hem i wantem se mitufala i stadi long semtaem. Mi glad tumas blong luk we hem i kasem save kwiktaem, mo i no longtaem biaen, hem i stat blong laekem tumas olgeta trutok blong Baebol.

Afta long sam manis, Caroline i mekem disisen blong gobak long Ostrelya. Mo hem i gohed wetem Baebol stadi blong hem long Sidni. Mi mi stap long London gogo mi tekem baptaes, hemia seven manis biaen. Nao mi wantem gobak long Yunaeted Stet blong luk famle blong mi bakegen. !Mo long taem ya, mi gat strong tingting blong mekem evri samting long fasin we i stret!

Mi Go Luk Papa Mama Blong Mi, Mo Evri Samting i Defren

Papa mama blong mi oli no moa save nao olsem wanem long mi. Oli wantem save wanem i kamaot long mi naoia​—!mi luk naes tumas! Be, mi mi glad se mi rili haremgud wetem tufala ya, i no sem mak olsem bifo. Nating se papa mama blong mi tufala i no kasem save olsem wanem mi jenis bigwan, oli gohed blong soemaot kaengud fasin mo longfala tingting, olsem oltaem. Long ol manis we oli kam biaen, mi gat jans blong mekem wan Baebol stadi wetem tufala. Mi statem wan stadi wetem tu bigfala sista blong mi tu, we ating oli sapraes se fasin blong laef blong mi i jenis. !Yes, hemia nao taem we mi rili haremgud blong kambak long famle blong mi!

Long Ogis 1973, mi folem Caroline i go long Ostrelya. Long ples ya, long 1973, mi glad blong luk hem i tekem baptaes, long semtaem wetem 1,200 narafala man mo woman, long wan bigfala asembli blong ol Wetnes blong Jeova. Long nekis wiken, mitufala i mared long Kanbera, bigfala taon blong Ostrelya. Long ples ya, mi bin joen long wok blong prij fultaem long ol 20 yia we oli pas, mo blong 14 yia, mi bin mekem wok blong elda long wan kongregesen.

Mi talem tangkyu long woman blong mi from wok we hem i bin mekem blong givhan long mi blong trenem trifala pikinini blong mitufala​—Toby, Amber, mo Jonathan. Nating se mifala i fesem sem trabol olsem ol narafala famle, mi save gohed yet long wok blong prij olsem wan fultaem paenia, mo long semtaem, mi save givim olgeta samting we famle blong mi i nidim long saed blong bodi.

Tede, long Yunaeted Stet, papa mama blong mi tufala i givim laef blong tufala finis long Jeova blong mekem wok blong hem. Nating se naoia tufala i gat bitim 80 yia, tufala i joen yet long wok blong talemaot Kingdom. Papa blong mi i wok olsem wan man blong givhan long kongregesen. Tufala bigfala sista blong mi tu oli gohed strong long wok blong Jeova.

!Mi talem tangkyu tumas long Jeova God we laef blong mi i no moa olbaot, olsem ol yia bifo we mi no save rod blong folem! Hem i givhan long mi blong kasem save long nambawan rod blong folem long laef blong mi. Mo antap long samting ya, hem i blesem mi wetem wan famle we i joengud mo i gat lav.​—David Zug Partrick i talem store ya.

[Tok Blong Pija Long Pej 15]

David mo woman blong hem, Caroline