Sam Nius Blong Wol
Nogud Frut We i Kamaot From Noes
Namba blong ol man long India i stap go klosap long wan bilian. Dr. S.B.S. Mann, wan tija blong Hae Skul blong Chandigarh, long India, i bin talem se long evri 10 man i gat wan man we i harem nogud from sora blong hem i fas lelebet. Hemia i minim klosap wan handred milian man. Dr. Mann i talem toktok blong hem taem oli openem miting ya we evri yia grup blong ol dokta we oli lukaot long saed blong sora, nus mo nek, long India oli stap holem. Hem i se noes we i kamaot long hon blong ol trak, enjin blong trak, ol mesin, mo ol plen, we i mekem se bigfala problem ya long saed blong helt i kamaot. Hem i talem se, bigfala haf blong fol ya i go tu long ol faea krak we oltaem ol man oli stap yusum long taem blong ol lafet. Eksampel, long taem blong lafet ya Dasehra, ol man long olgeta ples long kantri ya, oli wokem ol samting olsem bigbigfala doli we oli pija blong sam spesel man long ol kastom stori blong Hindu, mo we oli olsem saen blong ol rabis paoa long medel blong ol man. Ale, oli fulumap ol doli ya wetem plante faea krak mo oli laetem. Taem olgeta faea krak ya oli faerap, oli mekem wan noes we i bigfala tumas. Biaen long lafet ya, i gat lafet blong Deepawali we i tekem faef dei. Long taem ya tu, oli mekem plante milian faea krak oli faerap.
Papa We i Soem Intres i Gat Pikinini We i Hapi
Niuspepa ya The Times blong London, i talem se, ol papa we oli soem se oli intres long ol wari blong pikinini boe blong olgeta, wok blong olgeta long skul, mo fasin fren we oli gat wetem ol man raonabaot, oli mekem ol yangfala man ya oli gat “strong tingting we i pusum olgeta blong wantem wok, mo i mekem se oli gat tras mo hop.” Wan stadi we oli kolem Tomorrow’s Men i askem kwestin long 1,500 boe we oli gat ol yia bitwin 13 mo 19. Stadi ya i soem se 90 pesen blong ol boe we papa blong olgeta i spenem taem wetem olgeta mo i soem intres long ol traehad we oli mekem blong gru moa long save, oli “tinghae long olgeta wan, oli hapi, mo oli gat tras.” Long narasaed, 72 pesen blong ol boe we papa blong olgeta i neva soem intres long olgeta, “oli no tinghae long olgeta wan mo oli no gat tras, oli wari kwiktaem, oli no moa laekem skul mo oli joen long trabol mekem se polis i save holem olgeta.” Adrienne Katz we i joen long stadi blong Tomorrow’s Men, i talem se i no nidim we ol papa oli spenem fulap taem wetem ol pikinini blong olgeta. Hem i talem se: “Impoten samting hemia blong mekem pikinini i harem se narafala i wantem hem, i lavem hem mo i lesin long hem.”
Dak Bus We Oli Stap Brekem Daon
Niuspepa blong Brasil, Jornal do Commercio, i talem se: “Fasin blong lukaot anamol blong kilim, katem daon ol tri, mo mekem faea long bus, i no ol samting ya nomo we oli mekem denja long laef blong ol anamol mo ol tri.” Fasin blong brekem daon bus i go long defren haf, i mekem se sam anamol oli stap long denja blong oli lus olgeta. Fasin ya i kamaot taem ol man oli livim sam haf blong bus i stap we oli no katem daon tri long hem. Marcelo Tabarelli, wan man Brasil we i stadi long agrikalja, i talem se, plante long ol haf blong ol bus ya oli no kasem 10 hektea nating. Tabarelli i talem se: “Ol bigfala anamol oli no save laef long ol eria we oli smol olsem.” Wan samting se, ol bus we man i brekemdaon long ol smosmol haf “oli spolem fasin we ol anamol mo tri oli gat blong seraotem ol sid i go olbaot blong gru, mo fasin blong muf i go long ol defren ples long bus long ol defren taem blong yia.” Samting ya i mekem se “namba blong [tri mo anamol] i godaon.” Eksampel, tingbaot ol pijin blong bus olsem pijin ya Toucan. Tabarelli i talem se: “Man i save faenem olgeta yet. Be jans we oli gat blong gohed blong stap laef, i smol we i smol.”
Ridim Buk Aninit Long Blangket
Niuspepa blong Jemani long saed blong helt, Apotheken Umschau, i talem se fasin blong rid aninit long blangket we laet i no klia gud i save spolem ae blong pikinini. Long Yunivesiti blong Tübingen, oli mekem stadi long ol smol faol mo oli faenem se ae blong olgeta i no save grugud sipos ol samting we faol i luk oli no klia mo i no gat naf laet. Taem wan pikinini i rid aninit long blangket, tufala samting ya i hapen: hem i no save luk klia samting, from we ae i no save wok gud taem wan buk i stap klosap tumas, mo narafala samting se, i no gat naf laet. Semfala niuspepa ya i talem se: “Ol yangfala we oli gat bitwin 13 mo 19 yia, oli laekem blong ridim stori buk wetem toj laet we oli holem aninit long blangket. Taem oli mekem olsem, i tru, samting ya i givhan long olgeta blong rid gud. Be tu, hem i mekem se bambae i no longtaem ae blong olgeta i no save lukluk klia ol samting we oli stap longwe lelebet nomo long olgeta.”
Fasin Blong Mekem Trabol Long Ol Pikinini Raon Long Wol
World Health Organization (WHO), we i stap long Geneva, Swiselan, i talem se raonabaot 40 milian pikinini raon long wol oli stap safa from narafala i mekem nogud long olgeta. Niuspepa ya New York Times, i tokbaot wan stadi we ol man oli mekem long 19 kantri, long ol pikinini we oli gat ol yia we i go kasem 14 yia. Stadi ya i soemaot se 29 pesen blong ol boe mo 34 pesen blong ol gel, oli talem se narafala i bin mekem nogud long olgeta long saed blong seks. WHO i talem se, long Yunaeted Stet nomo, raonabaot tu milian pikinini evri yia oli kasem kil from we narafala i mekem nogud long olgeta.
Lanem Blong Smael
Niuspepa ya Ashai Evening News i talem se, long Japan, wan kantri we ol man blong hem oli tinghae blong mekem gudfala wok, “oli stap sanem ol man blong wok, oli go long skul blong lanem olsem wanem blong fren gud wetem narafala. Ol kampani oli luksave se fasin blong smael, laf, mo tok fani, i wan isi rod blong oli salem moa samting long taem ya we ekonomi i slou mo i godaon.” Long wan skul, ol studen oli sidaon long fored blong glas mo oli tren blong smael—“oli traem blong mekem beswan smael we oli save mekem.” Tija i talem long olgeta blong tingbaot wan man we oli laekem tumas. Ol tija ya oli traehad blong halpem ol studen blong kwaetem tingting blong olgeta mo mekem wan trufala smael we i kamaot isi nomo long olgeta. Antap long ol skul, sam bisnes oli sanem ol wokman blong olgeta blong odarem kakae blong olgeta long ol bigfala restoron blong tekawe. Hemia ol ples we ol man blong wok oli tren blong smael oltaem. ?Fasin blong smael i givhan long bisnes? Folem wanem we niuspepa ya i talem, wan kampani blong salem ol prodak blong skin mo fes, i givim wan kos blong smael long bitim 3,000 wokman blong hem. Biaen kampani ya i luk se mane we oli winim long ol samting we oli salem i go antap long 20 pesen. Wan woman we i wok long kampani ya i talem se, kos ya i givhan blong mekem ofis blong hem i kam wan ples we hem i glad blong wok long hem. Hem i talem se: “I naes blong stap long medel blong ol bos we oli smael oltaem.”
Faenemaot Kwiktaem Mo Sevem Laef
Niuspepa ya Times of Zambia i givim ripot ya se: “Prapa rod blong givhan mo tritim ol man we oli kasem kansa hemia blong faenemaot samting ya kwiktaem.” Sore tumas, long sam haf blong Afrika, i hadwok blong save stret namba blong ol man we oli stap ded from ol kansa we sipos oli pas long dokta kwiktaem, oli save faenemaot kansa ya long stat blong hem finis. Long saed blong ol woman, oltaem oli kasem kansa long basket blong pikinini no kansa blong titi. Long saed blong ol man, kansa i kasem olgeta oltaem long prostate gland mo bigfala gat blong olgeta (bowel). Taswe Zambia’s Central Board of Health i stap givim advaes long ol man blong oli go long hospital mo jekemap olgeta from kansa. Niuspepa ya Times i talem se taem oli kwik blong faenemaot kansa “hemia i min se soa i no bigwan mo i no mekem bigfala trabol long sik man no woman no long famle blong olgeta. Antap moa, i givhan long ol dokta blong oli save stat tingbaot sam samting finis blong givhan long stret taem.”
Mesin Blong Tekemaot Melek Blong Buluk
Sue Spencer, wan memba blong tim we i wokem wan robot blong tekemaot melek blong ol buluk, i talem se: “Fasin blong karemaot melek blong buluk, tu taem long wan dei, i no folem prapa fasin we ol buluk oli stap mekem oltaem.” Folem wanem we Spencer i talem, ol titi blong buluk we oli fulap bitim mak wetem melek, i save mekem se wan haf blong bodi i kam nogud mo i save givim sam narafala sik bakegen. Taswe, ?wan buluk i save mekem wanem sipos hem i harem se titi blong hem i fulap long melek long taem we ol wokman oli no wok? Mesin we i karemaot melek blong buluk i save givhan long saed ya. Folem wanem we magasin ya New Scientist i talem, oli stat yusum rod ya finis long Swiden. Eni taem nomo we ol buluk long fam ya blong Swiden oli nidim blong karemaot melek long olgeta, oli save wokbaot i go long wan haos we mesin ya i stap insaed long hem. Wanwan long ol 30 buluk blong fam ya, oli werem wan lektronik jen raon long nek blong olgeta. Samting ya i givhan long mesin blong luksave wanwan long ol buluk ya. Sipos hem i stret taem blong ol buluk oli karemaot melek long olgeta, wan get bambae i open we i lidim ol buluk oli go stret long haos blong mekem samting ya. Ol han blong mesin ya blong tekemaot melek blong buluk we wan spesel laet i lidim olgeta, oli faenem titi blong buluk mo wetem fasin we i keagud, oli putum ol kap i fas long titi blong buluk blong tekemaot melek blong hem.
I Nogat Wan Gudfala Samting Nating i Kamaot From
University of California Berkeley Wellness Letter i talem se: “Fasin blong smok i no mekem man i stap bunbun. Plante long olgeta we oli smok, antap moa ol yangfala woman, oli ting se fasin ya i save mekem se oli stap bunbun. Be, wan stadi we oli mekem long 4,000 bigman we yia blong olgeta i stap bitwin 18 mo 30, i soem se “long seven yia we i pas, kilo blong olgeta i kam antap (olsem wan paon evri yia), nating sipos ol man ya oli smok no oli no smok.” Niuspepa ya i finisim tok blong hem olsem: “Fasin blong smok i no givhan long man blong stap bunbun. I no gat wan gudfala samting i kamaot from fasin ya.”
Kakae Tugeta
Long plante kantri ol papa mama oli komplen se ol pikinini oli no moa stap kakae wetem olgeta, be oli laekem moa blong go kakae long ol tekawe. Be samting ya maet i no stap hapen long Franis. Long wan stadi we niuspepa blong Franis, La Croix, i tokbaot, hem i soem se 84 pesen blong ol famle long Franis oli kakae tugeta long sapa. Yes, stadi ya i faenemaot se 95 pesen blong ol yangfala we oli gat bitwin 12 mo 19 yia, oli harem se fasin blong kakae tugeta olsem wan famle i givhan bigwan long olgeta. Ol man blong hae save oli talemaot klia se i impoten blong kakae tugeta oltaem olsem wan famle. Dr. François Baudier, we i stap wok long Franis Senta blong Helt Edukesen i makem gud samting ya long tok blong hem se: “Taem blong kakae, i no blong kakae nomo, be hem i wan taem blong serem ol tingting.”