Baebol i Talem Se Bambae Mi Luk Hem

Rosalía Phillips i talem stori ya

“!Bambae oli laekem yu tumas! !Yu yu naf blong kam wan bigfala woman blong singsing!” Hemia tok we daerekta blong mifala i talem long mi. Hem i stap sidaon long fored blong piano blong hem, mo hem i talem tok ya jes bifo we mi mi go long stej blong singsing. Fo narafala memba blong grup blong mifala oli mekem signal blong singaot mi mi kam long stej. Mi mi werem wan naesfala red dres we i saen we i saen. Long olgeta memba blong grup ya, mi nao mi laswan blong joen. Mi seksek we mi seksek. Mi mi stap long wan long ol beswan haos sinema long Mexico City, mo mi rere blong singim faswan singsing we i lidim mi blong kam wan woman blong sinema. Hemia long manis Maj 1976, wan manis bifo we mi gat 18 yia blong mi.

TRI yia bifo long taem ya, papa blong mi i ded. Mi mi tingbaot hem oltaem nomo. Olgeta man oli tingbaot hem. Oli bin lavem mo respektem hem from we hem i wan long ol beswan man blong mekem ol fani sinema long kantri ya. Hem i mekem 120 sinema long ol yia we ol wok blong mekem sinema i stap kam antap bigwan long Meksiko. Nem blong papa blong mi, Germán Valdés (no “Tin-Tán”), i stap long fored blong ol sinema olbaot long Sentrol mo Saot Amerika, mo long ol ples long Yurop mo Yunaeted Stet we ol man oli toktok lanwis blong Spen. Tede, nating se hem i ded 30 yia finis, be oli stap soem yet ol sinema blong hem long televisin.

Stat long taem we mi mi smol nomo, haos blong mifala i fulap oltaem long ol bigman blong sinema mo singsing. Mama blong mi mo tufala sista blong hem, trifala i mekem wan grup blong singsing, nem blong hem Las Hermanitas Julián (Ol Gel Julián). Brata blong hem, Julio Julián i wan bigman blong singsing opera long Yurop, mo woman blong hem we i blong Spen, nem blong hem Conchita Domínguez, hem i singsing opera long voes we i antap olgeta. Mo tu, tufala brata blong papa blong mi, nem blong tufala Manuel “Loco” (we i minim ‘krangke man ya’) Valdés mo Ramón Valdés, we ol man oli singaot hem se Don Ramón, tufala i man blong aktem ol fani stori long televisin, mo ol man oli savegud tufala.

Mi mo brata blong mi Carlos, mitufala i savegud ol ples blong mekem ol sinema, ol ples blong lukluk ol sinema mo plei, mo ol ples blong rikodem miusik. Hemia from we oltaem papa blong mitufala i stap tekem mitufala i go wetem hem, taem hem i go wok mo taem hem i mekem ol so blong hem long ol defdefren ples. Long fasin ya nao hem i mekem se famle blong mifala i joengud oltaem. Ol ples ya oli defren olgeta long haos blong mifala we i fulap long trufala lav mo fasin joengud. Mi mi save papa blong mi olsem wan man we i no fraet blong soemaot lav blong hem, hem i smat oltaem, mo hem i haremgud long laef. Hem i glad blong givim presen i go long narafala man, mo samtaem hem i bitim mak long saed ya. Hem i tijim mi se glad i no kamaot from ol samting we yumi gat. Blong stap glad, mi mas givim samting long ol narafala.

Wan Nogud Jenis

Klosap long en blong yia 1971, mama blong mi i talem wan badnius long mi mo brata blong mi. Hem i se ol dokta oli faenemaot wan sik we papa blong mitufala i gat. Mo from we i no gat meresin blong sik ya, bambae hem i mas ded. Blong wan yia haf, mi lukluk papa blong mi i safa bigwan, hem i stap laef nomo wetem help blong ol strong meresin.

Mi rimemba yet dei ya we ambulans i kam long haos blong tekem Papa i go long hospital. Mi save finis se hem i no save kambak. Mi no save faenem tok blong eksplenem olsem wanem mi mi harem nogud tumas. Mi gat tingting se sipos hem i safa olsem, i stret tu we mi mi safa. Ale mi yusum han blong mi blong kilim faea blong wan sigaret, mo mi krae we mi krae. Long Jun 29, 1973, papa blong mi i ded. Mi stat tingbaot ol kwestin ya: ‘?From wanem papa blong mi we i gud tumas, mo we i givim bigfala glad long olgeta man, i mas lego mifala? ?Hem i stap wea? ?Mi mi save toktok long hem mo harem voes blong hem? ?Naoia we hem i no moa stap, from wanem mi mi laef?’

Wan Wok We i Blong Nating Nomo

Mi mi spel smoltaem blong kamgud bakegen long filing blong mi. Biaen, mi stat blong mekem wan kos blong lanem olsem wanem blong flasemgud ol haos. Be mi mi stronghed lelebet, mo mi lego skul. Mi mo mama blong mi, mitufala i ting se i moagud we mitufala i joen moa wetem ol narafala man. Ale mitufala i stap go long plante lafet blong ol bigman blong sinema mo singsing. Plante taem, man we i bos blong lafet i talem se, “Rosalía, plis yu singim wan singsing blong yu long mifala.” Oli laekem voes blong mi mo oli laekem we mi soemaot filing blong mi long ol singsing blong mi. Oli stap talem se mi mi kasem ol fasin ya long papa mama blong mi.

Wan man we i harem mi mi singsing long wan lafet, hem i man blong raetem ol singsing mo i bos blong wan grup blong singsing, nem blong grup ya ‘Arturo Castro mo Ol Castros 76.’ Nao hem i askem long mi blong joenem grup blong hem. Fastaem mi mi no wantem. Nating se mi laekem miusik tumas mo mi plei gita mo mi raetem ol singsing stat long taem we mi gat 14 yia, be mi no wantem we samting ya i kam wok blong mi. Be mama blong mi i strong long mi blong joen, mo tu, mi mi tingbaot se mi mas givhan long famle blong mi long saed blong mane, taswe biaen mi joenem grup ya. Samting ya i lidim mi blong mekem faswan singsing blong mi long fored blong fulap man, olsem mi talem fastaem finis.

Oltaem mi stap kasem wok. Grup blong mifala i goraon long Meksiko, i stap mekem tu so long wan naet. Mifala i go long Kwotemala, Veneswela, New York, mo Las Vegas. Mi mi joen long grup ya blong tu yia. Biaen mi gat janis blong mekem ol sinema. Long tu sinema, oli askem long mi blong aktem nambatu woman, mo long wan narafala sinema, mi aktem nambawan woman. Mi mi kasem tu bigfala praes from wok blong mi long ol sinema ya.

Wan dei, wan man blong televisin i toktok i kam long mi long telefon. Kampani blong hem i bigwan moa long ol narafala kampani long kantri ya. Hem i talem se oli gat wan plan blong “givhan long ol man mo woman blong sinema blong oli kasem fasples long wok blong olgeta.” Nao hem i askem long mi blong saenem wan kontrak blong wok blong kampani ya nomo. Mo tu, hem i wantem we mi aktem nambawan woman long wan stori long televisin we i gohed evri wik, wan stori we i soemaot laef blong ol man. Hem i talem se nem blong stori ya bambae i sem mak long nem blong mi. Bambae mi save kasem fasples long wok blong mi mo bambae oli givim bigfala pei long mi, nating se mi no wok oltaem. Mi mi harem se i no stret we mi kasem ol samting ya, mo tu, mi fraet se bambae mi no moa fri blong mekem samting we mi mi wantem. Ale, mi no saenem kontrak ya. Be mi mi agri blong mekem stori ya long televisin, hemia from we long rod ya mi save gohed blong stadi long yunivesiti long saed blong wok ya blong mekem ol sinema. Nating se i olsem, mi mi no hapi yet. Tingting blong mi i trabol taem mi luk we sam man mo woman blong sinema oli wokhad blong plante yia blong kam naf blong aktem nambawan man no woman long wan sinema. Be oli givim wok ya long mi​—⁠speseli from we mi mi gel blong Tin-Tán.

Biaen mi mekem plante kaset blong miusik. Faswan, hemia miusik blong stori ya long televisin we mi tokbaot antap. Mi nomo mi raetem miusik ya mo ol wod blong hem. Biaen, mi mekem sam kaset long London, long wan ples blong rikodem miusik we ol man oli savegud hem. Mi gohed blong mekem ol kaset blong miusik, mo plei long ol sinema mo long televisin. Oli stat raetem ol stori long saed blong mi long fas pej blong niuspepa, long haf ya we i tokbaot ol sinema mo plei. Naoia mi mi kasem fasples long wok blong mi. Nating se i olsem, mi harem se mi sot long wan samting long laef blong mi. Mi luk we ol man blong sinema oli praod, oli wantem kam hae moa long ol narafala, oli stap mekem ol rabis fasin long saed blong seks, mo oli gat tu fes. Sloslo, mi no moa trastem ol narafala.

Long yia 1980, jes bifo long koltaem, mi go long wan lafet blong famle, mo mi luk Angkel Julio long ples ya. Hem i tekem disisen blong no moa wok long opera. Hem i tokbaot wan paradaes we God i promes blong mekem, mo mi mi lesingud. Angkel Julio i talem se soasore mo ol fasin we oli no stret long wol ya bambae oli lus, mo lav bambae i kam nambawan fasin long wol. Hem i talem tu se Jeova hem i nem blong trufala God. Samting we mi laekem harem moa, hemia se long Paradaes ya bambae yumi luk olgeta we yumi lavem olgeta tumas, taem oli laef bakegen long ded. Hop ya blong luk papa blong mi bakegen, i mekem mi mi haremgud tumas. Mi neva stop blong sore long papa blong mi, mo mi wantem tumas blong haremsave lav blong hem bakegen, mo blong harem ol gudfala tok blong hem blong leftemap tingting blong mi. !Bambae i gud tumas sipos hem i save kambak bakegen! Be long hat blong mi, mi no ting se samting ya i save hapen. Angkel Julio i givim wan Baebol long mi mo i singaot mi mo mama blong mi blong folem hem i go long wan asembli blong ol Witnes blong Jeova we bambae i kamaot sam wik afta long taem ya. Mitufala i talem se maet mitufala i go.

Disisen Blong Jenisim Laef Blong Mi

Wan naet, mi stap ledaon long bed, mi stap smok wan sigaret, mo mi stap ridim Baebol ya we angkel blong mi i givim. Ol tok we mi ridim long buk blong Ol Proveb i mekem mi mi luksave se laet, save, mo laef, i kamaot long God, be tudak, ol tingting we i fasfas, mo ded, i kamaot long wan narafala ples. Long naet ya, mi smok laswan sigaret long laef blong mi, mo mi wet long Mama blong kamhom. Mi krae long hem, mi askem long hem blong givhan long mi blong mekem sam bigfala disisen long laef blong mi. Biaen, mi go long haos sinema we mi stap praktis blong mekem Cordelia long plei blong Shakespeare, nem blong hem King Lear. Mi mi aot long plei ya, mo tu, mi livim boefren blong mi we hem i nambawan man long plei ya.

Be mi no save yet olsem wanem blong mekem wok blong God, taswe i no gat samting blong mekem tingting blong mi i strong. Ale, tingting blong mi i foldaon olgeta. Mi prea long God blong i givhan long mi blong joen wetem ol man we oli laekem mi from ol fasin blong mi wan, i no from we mi kasem gudfala voes blong singsing long papa mama blong mi, mo i no from we ol man oli savegud nem blong mi. Mi no moa joen long ol fren blong mi mo long ol narafala samting we mi mekem fastaem.

Rod Blong Rili Win Long Laef

Taem tingting blong mi i fasfas olsem, mi tingbaot we angkel blong mi i bin singaot mitufala blong go long asembli. Mi toktok long hem long telefon, nao hem i kam tekem mi mi go long stadium ya. Samting we mi luk long ples ya i tajem hat blong mi. Mi luk we i gat oda, ol man oli no tok swea, oli no smok, mo oli no traem blong switim narafala. Ol tok blong Baebol we mi harem long ples ya i mekem mi mi tingbaot ol tok we mi bin ridim long buk ya Is the Bible Really the Word of God?a we mi faenem long haos jes afta we papa blong mi i ded.

Stret long taem ya, kampani blong mekem sinema i askem long mi blong mekem nambawan woman long wan stori long televisin bakegen we i soemaot laef blong ol man. Mi mi laekem pat ya we oli wantem givim long mi from we i luk olsem se i leftemap ol fasin we God i laekem, we asembli ya i bin tokbaot. From samting ya, mi tekem wok ya. Be long semtaem, mi stap tingbaot wan vas blong Baebol we i talem se: “Bambae yufala i no go joen wetem ol man we oli no Kristin, blong mekem wan wok, olsem we man i putum yok long tufala buluk blong mekem tufala i wok wanples . . . delaet mo tudak, tufala i no save stap wanples.”​—⁠2 Korin 6:⁠14.

Mi harem se mi wantem mekem God i glad moa. Mi wantem go long miting long Haos Kingdom wetem angkel mo anti blong mi. Mifala i mas draevem trak wan aoa blong kasem kongregesen ya, be nating, mi mi go blong trifala Sande. Biaen, angkel blong mi i tekem mi mi go long wan kongregesen long ples blong mi. Mitufala i kamtru taem miting klosap i finis. Long ples ya, mi mitim Isabel, wan yangfala woman olsem mi. Hem i kaen mo i no traem mekem olsem we hem i impoten. Taem angkel blong mi i talem se mi mi Rosalía Valdés, i olsem we hem i no save nem blong mi nating. Mi mi glad long samting ya. Hem i askem sipos hem i save kam long haos blong mi blong stadi Baebol wetem mi.

Mitufala i stadi long buk ya Trutok blong Soemaot Rod blong Itenel Laef.b Isabel i glad blong kam long taem we i stret long mi. Sam samtaem, hem i mas wet kasem let naet, gogo mi finisim wok blong mi long stori ya long televisin. Mi mi haremgud tumas. Isabel i laekem mi nomo from we mi wantem lanem ol trutok blong Baebol. Hem i no gat tu fes, hem i no haedem samting, hem i soem respek mo gudfala fasin. Hemia ol fasin we mi bin ting se man i save kasem nomo sipos hem i stadi long ol waes blong wol, mo ol samting we i naes. Ale mitufala i mekem plan blong stadi moa. Long sam wik, mitufala i mekem plante stadi.

Fastaem, i had long mi blong sakemaot ol tingting we oli no stret, be sloslo, ol trutok blong Baebol oli tekem ples blong olgeta. Mi tingbaot olsem wanem promes ya blong God i leftemap tingting blong mi: “Bambae i no longtaem, ol man nogud oli lus. Bambae yu save lukaot olgeta, be bambae yu no save faenem olgeta. Ol man we tingting blong olgeta i stap daon, bambae oli tekem graon ya i blong olgeta. Nao bambae oli harem gud, from we oli stap gud, mo oli gat plante samting.” (Ol Sam 37:​10, 11) Mo tu, mi stat blong bilif tru long hop ya blong luk papa blong mi bakegen long Paradaes. Oltaem mi tingting long tok blong Jisas se: “I nogud yufala i sapraes long samting ya, from we i gat taem i stap kam we ol dedman bambae oli harem voes blong mi, nao bambae oli aot long beregraon blong olgeta. Olgeta we . . . oli stap mekem ol gudfala fasin, oli mas stanap bakegen blong kasem laef.”​—⁠Jon 5:​28, 29.

Mi finisim wok blong mi long stori long televisin, mo wantaem nomo oli wantem givim narafala wok long mi. Wok ya i save mekem se plante moa man bambae oli save nem blong mi. Be sipos mi tekem wok ya, bambae mi soemaot se mi agri long ol rabis fasin long saed blong seks, wosip blong ol aedol, mo plante narafala giaman tingting. Mi mi lanem finis se Setan i rili stap, mo se hem i no wantem we yumi mekem wosip long Jeova. Ale mi no tekem wok ya, mo mi stat tu blong go long olgeta miting blong ol Witnes. Mama blong mi mo brata blong mi, tufala i no kasem save from wanem mi lego gudfala janis ya blong wok mo bigfala mane we mi save kasem from. Be tufala i luk tu we mi mi stap jenis. Fastaem mi mi no glad mo tingting blong mi i slak, be naoia mi smat mo mi glad. !Yes, mi faenem risen blong laef!

Mi harem se mi wantem talemaot ol samting we mi stap lanem long ol narafala. I no longtaem, mi kam wan pablisa blong gud nius blong Kingdom blong God. Taem mi stap prij, plante taem i had blong pulum tingting blong man blong haos i go long Baebol, from we oli luksave mi se mi mi wan woman blong sinema. Wanwan taem, mi mo sista we i prij wetem mi, mitufala i kamtru long haos taem ol man oli stap lukluk stori long televisin we mi mi stap insaed long hem. !Oli no save bilivim se sem woman i stap stanap long doa blong olgeta!

Long Septemba 11, 1982, mi mi tekem baptaes blong soemaot se mi givim laef blong mi i go long Jeova. Naoia mi save risen blong laef, mo wok blong mi i jenis. Taem mi luk olsem wanem Isabel i wok strong long wok blong prij, samting ya i pulum mi tu. Hem i wan fultaem paenia, hemia wan Witnes blong Jeova we i prij fultaem. I no longtaem, mi mi folem hem long ol Baebol stadi we hem i mekem. Isabel i kam besfren blong mi.

Klosap mi lego olgeta wok blong mi long sinema, nao mi mo mama blong mi mitufala i mas laef long fasin we mitufala i no nidim plante mane. Mo tu, mi raetem miusik blong namba fo kaset blong mi, we sam singsing long hem oli tokbaot ol niufala tingting mo bilif blong mi. Mi wokem wan singsing long saed blong strong hop we mi mi gat blong luk papa blong mi bakegen, nem blong singsing ya “Baebol i Talem Se​—⁠Bambae Mi Luk Hem.” Taem mi singim singsing ya long mama blong mi, klosap hem i krae. Hem i luksave se mi rili bilif long samting ya we singsing blong mi i talem. Mi mi glad tumas taem hem i talem se hem i wantem stadi Baebol. Tu yia biaen, hem i tekem baptaes. Hem i stap gohed strong long wok blong Jeova kam kasem naoia.

Sloslo mi no moa faenem i had blong talem ‘no’ long ol man we oli wantem givim wok long mi. Mo taem mi kasem wan traem no wan samting i pulum mi, mi tingbaot papa blong mi, mo mi tingbaot we bambae mifala evriwan i save stap tugeta long wan naesfala paradaes, nao tingting blong mi i kam strong bakegen blong mekem wok blong Jeova.

Wan dei, wan kampani i askem long mi blong wok long wan stori blong ol pikinini long televisin, Sesame Street, we oli wantem wokem blong ol kantri long Latin Amerika. Mi bin ting se mi no save mekem wok ya, mi talem long bos blong kampani ya se mi no save leftemap ol holide blong wol mo ol betde, from we Baebol i no agri long ol samting ya. Hem i talem se sipos mi tekem wok ya, bambae hem i respektem bilif blong mi, mo bambae mitufala i saenem wan kontrak blong mekem promes long saed ya. Ale mi tekem wok ya mo mi mekem 200 stori. Hemia laswan wok we mi mekem long ol sinema.

I gat wan kontrak nomo we mi mas finisim, hemia wetem kampani ya blong mekem ol kaset. Ale mi rikodem ten singsing we mi wokem, wetem singsing ya long saed blong papa blong mi mo laef bakegen. Mi bin gat janis blong singim singsing ya long televisin mo long sam ples we oli singaot mi blong go toktok long fored blong ol man. Long olgeta taem ya, mi tokbaot bilif blong mi. Be sloslo, kampani ya blong mekem ol kaset i traem fosem mi blong pulum ol man moa long saed blong seks. Ale, mi lego wok ya.

Ol Blesing Long Wok Blong God

Long Disemba 1983, mi mo Isabel mitufala i go luk hedkwota blong ol Witnes blong Jeova long Brooklyn, New York. Long ples ya, mi mitim wan man we biaen i kam hasban blong mi, nem blong hem Russell Phillips. Mitufala i raetem leta long mitufala blong klosap tu yia. !Mi rimemba gud dei ya we mi stat long wok blong fultaem paenia​—⁠Russel i stap long New York mo i sanem ol naesfala flaoa i kam long mi!

Blong wan yia, mi mekem wok blong paenia wetem Isabel. Biaen, hed ofis blong ol Witnes blong Jeova long Meksiko i singaot hem blong kam wok long ples ya. Ol storian blong Isabel long saed blong niufala wok ya i pulum mi blong wantem mekem moa wok, mo sipos Jeova i wantem, mi glad tu blong wok long Betel.

Russell i wan narafala blesing long laef blong mi. Hem i lavem Jeova mo ogenaesesen blong Hem, mo samting ya i tijim mi blong tinghae long wok blong prij fultaem. Hem i laekem tumas wok we hem i mekem blong tri yia long Betel long Brooklyn. Afta we mitufala i mared, mitufala i mekem wok blong fultaem paenia long Colorado long Yunaeted Stet. Biaen, oli singaot mitufala blong joen long wok blong go long ol defdefren kantri blong givhan blong bildim ol haos Betel. !Mitufala i sapraes bigwan taem oli sanem mitufala blong mekem wok ya long Meksiko! Long Epril 1990, mitufala i kasem bigfala blesing blong kam memba blong famle blong Betel long Meksiko. Eksampol blong Russel i leftemap tingting blong mi bigwan. Mi laekem tumas fasin blong hem we hem i rere blong lego samting we hem i laekem. From samting ya, hem i lego kantri mo famle blong hem blong givhan long wok blong Kingdom long kantri blong Meksiko.

Mi mo Russel mitufala i haremgud tumas long blesing ya blong wok long Betel long Meksiko. Be ol samting ya i jenis taem mi faenemaot se mi mi gat bel. Mitufala i sek long nius ya. Nating se i olsem, mitufala i bin tinghae oltaem long ol papa mama we oli tijim ol pikinini blong olgeta blong folem trutok, ale mitufala i glad blong mekem niufala wok ya. Long Oktoba 1993, Evan i bon, mo tu yia haf biaen, Gianna i bon. I tru se mitufala i mas hadwok oltaem blong tijimgud tufala pikinini ya, be taem mitufala i harem olsem wanem Evan we i gat 11 yia blong hem mo Gianna we i gat 8 yia blong hem, tufala i talemaot bilif blong tufala long wok blong prij, ale mitufala i harem se ol hadwok blong mitufala i no blong nating nomo.

Naoia Russell i stap wok long wan Regional Building Committee blong ol Haos Kingdom, mo mi mi jes stat bakegen long wok blong fultaem paenia. Long ol 20 yia we oli pas finis, mi bin givhan long 12 famle blong mi mo 8 narafala blong oli lanem trutok blong Baebol mo mekem wok blong Jeova.

Taem tufala pikinini blong mitufala oli askem long mi se, “?Mama, i had long yu blong lego wok ya blong mekem ol sinema?” Mi mi ansa wetem tok blong aposol Pol: “Naoia mi luk olgeta samting blong laef blong mi bifo olsem samting blong mekem mi mi lus, nao mi lego olgeta blong mi save kasem samting we i moa gud olgeta, we mi mi save Jisas Kraes, Masta blong mi. Be from Kraes, mi mi sakemaot olgeta samting ya blong laef blong mi bifo. Mi luk olgeta olsem rabis nomo, blong mi save kasem Kraes.” (Filipae 3:⁠8) !Mi mi talem bigfala tangkiu long Jeova we hem i tekemaot mi long wan laef we i blong nating nomo! Hem i soem risen blong laef long mi mo i mekem mi mi joen wetem ol gudfala man blong hem. Mi no save kam taed blong talem tangkiu long hem, from fulap blesing we hem i givim tru long Pikinini blong hem Jisas Kraes. Plante taem mi singim wetem glad singsing ya we mi mi wokem long saed blong papa blong mi. Mi mi gat strong tingting se bambae mi luk hem bakegen.

[Futnot]

[Tok blong pija long pej 12]

Mi wetem papa mama blong mi mo brata blong mi taem mi gat wan yia nomo

[Tok blong pija long pej 14]

Mi stap singsing wetem Arturo Castro mo Ol Castros 76

[Credit Line]

Angel Otero

[Tok blong pija long pej 16]

Mi wetem famle blong mi tede

[Foto Credit Line blong pija long pej 12]

Activa, 1979