Wajtaoa LAEBRI LONG INTENET
Wajtaoa
LAEBRI LONG INTENET
Bislama
  • BAEBOL
  • OL BUK
  • OL MITING
  • fl chap. 9 pp. 59-66
  • Stat Trenem Ol Pikinini Taem Oli Smol Nomo

I no gat video yet long haf ya.

Sori, i gat problem taem i stap lodem video ya.

  • Stat Trenem Ol Pikinini Taem Oli Smol Nomo
  • ?Olsem Wanem Blong Mekem Famle Blong Yu i Hapi?
  • Ol Sabtaetol
  • Sem Samting
  • !NAOIA I TAEM BLONG STAT!
  • GIVHAN LONG PIKININI BLONG YU BLONG KAM BIGMAN
  • ?BAMBAE MI EKSPLENEM SEKS OLSEM WANEM?
  • TIJIM OL BIGFALA LESIN LONG HEM
  • STANEMAP OL GUDFALA RUL
  • Stat Trenem Pikinini Blong Yu Taem Hem i Bebi Nomo
    Spesel Rod Blong Mekem Famle i Hapi
  • Wok Blong Ol Papa Mama
    ?Olsem Wanem Blong Mekem Famle Blong Yu i Hapi?
  • ?From Wanem i Impoten Blong Stretem Ol Pikinini Long Lav?
    ?Olsem Wanem Blong Mekem Famle Blong Yu i Hapi?
  • Ol Papa Mama, Protektem Sas Presen Blong Yufala
    Wajtaoa—2005
Luk Moa Samting
?Olsem Wanem Blong Mekem Famle Blong Yu i Hapi?
fl chap. 9 pp. 59-66

Japta 9

Stat Trenem Ol Pikinini Taem Oli Smol Nomo

1-4. ?Olsem wanem yumi save se smol pikinini i naf blong lanem plante samting?

SAMFALA oli talem se taem pikinini i jes bon, tingting blong hem i emti, hem i olsem wan pej blong buk we i no gat tok long hem nating. Be tok ya i no rili tru. Taem bebi i stap long bel blong mama yet, hem i harem plante filing. Mo tu, hem i kasem sam fasin from laen blong hem nomo. Taem hem i bon, hem i stat lanem plante moa samting. Bren blong hem i no olsem wan pej nomo. Hem i olsem plante buk, we oli stap rere blong wan man i raetemdaon fulap save long olgeta.

2 Taem pikinini i jes bon, bren blong hem i smol nomo. Be hem i gru kwik. Tu yia biaen, bren i hevi moa, i bitim tri taem bren blong hem taem hem i bon. Biaen, hem i no moa gru kwik olsem. Taem hem i kam bigman, bren i fo taem moa hevi, i bitim taem hem i bon. Bren i kwik blong lanem plante samting tu. Ol man we oli stadi long bisnes ya, oli talem se taem ol pikinini oli bon go kasem namba fo yia blong olgeta, oli lanem moa save, i bitim ol samting we oli lanem long ol 13 yia we oli ron biaen. Samfala oli talem se: “Olgeta samting we pikinini i mas lanem taem hem i bon go kasem namba 5 yia blong hem, oli strong moa, i winim ol samting we hem i mas lanem long ol yia biaen.”

3 Ol bigman, oli save finis wanem raetsaed mo lefsaed blong wan samting. Oli save mining blong antap mo daon, fulap mo emti, smol mo big, hevi mo no hevi. Be pikinini i mas lanem ol samting ya wetem plante narafala samting bakegen. Taem hem i bebi, hem i mas stat blong haremsave toktok blong ol man. Mo biaen, hem i mas lanem blong toktok tu.

4 Samfala oli talem se: “I hadwok moa long bren blong lanem wan lanwis, i winim ol narafala samting we hem i mas lanem.” Sipos yu traem lanem wan narafala lanwis samtaem, ating yu agri long tok ya. Traem tingbaot: Ol bigman oli save toktok finis. Wan bebi, hem i no save toktok nating. Be bren blong hem, hem i naf blong lanem mo yusum wan lanwis. Antap moa, long plante famle we papa mama tufala i toktok defren lanwis, ol pikinini oli save toktok tufala lanwis ya, mo i no hadwok long olgeta. !Mo oli lanem ol samting ya taem oli no skul yet! Taswe, yumi save talem se wan smol pikinini i gat wan gudfala bren, we i stap rere blong lanem fulap save.

!NAOIA I TAEM BLONG STAT!

5. ?Papa mama tufala i mas stat blong trenem pikinini wetaem?

5 Aposol Pol i raetem leta i go long fren blong hem, Timote. Hem i talem se taem Timote i “pikinini yet,” hem i savegud ol tok blong Baebol. (2 Timote 3:15) Ol papa mama we oli waes, oli luksave se pikinini i naf blong lanem fulap samting taem hem i bebi nomo. Ol bebi oli lukluk mo lesin long evri samting we i hapen raonabaot long olgeta. Nating we papa mama tufala i no luksave, be hem i stap lanem plante samting. Hem i holem ol save ya i stap long tingting blong hem. Nao hem i joenem moa save long hem, mo hem i stap skelem ol save ya long bren blong hem. !Be lukaot! Kwiktaem nomo bebi i save lanem blong pulum papa mo mama blong mekem evri samting we hem i wantem. Taswe, advaes blong Baebol i stret long ol bebi tu, i se: “Tijim pikinini boe blong yu long rod ya we i stret blong hem. Nating we bambae hem i kam olfala, be hem i no save lego rod ya samtaem.” (Proveb 22:6) Fastaem, bebi i mas lanem lav, from lav mo filing we yu yu soemaot long hem. Be samtaem yu mas stretem hem tu, long kaengud mo stret fasin.

6. (a) ?I gud blong yusum wanem kaen toktok, taem yu storeyan long smol pikinini? (b) ?Yumi mas tingting olsem wanem long ol kwestin we pikinini i askem?

6 Taem yu tok long bebi blong yu, yusum ol tok we i isi, we yu wantem se hem i yusum biaen. I nogud blong talem ol “bebi tok,” hemia ol krangke tok we i no gat mining. Taem pikinini i save toktok, bambae hem i askem fulap kwestin long yu, olsem: ‘?From wanem ren i foldaon? ?Mi mi kam olsem wanem? ?Long dei, ol sta oli go wea? ?Yu yu stap mekem wanem? ?From wanem yu mekem olsem? ?From wanem samting ya i olsem?’ Bambae hem i no save finis long ol kwestin blong hem. Lesin gud long ol kwestin ya. Bambae hem i lanem fulap save from ol ansa blong yu. Sipos yu yu blokem ol kwestin ya, hem i no save kam bigman long saed blong tingting.

7. ?Olsem wanem yu yu save ansa long ol kwestin blong pikinini? ?From wanem i gud blong ansa olsem?

7 Aposol Pol i talem se: “Taem we mi pikinini yet, mi stap tok olsem pikinini, mi gat save olsem pikinini, mo tingting blong mi i tingting blong pikinini nomo.” (1 Korin 13:11) Yumi no mas fogetem samting ya. Traem givim ol isi ansa long ol kwestin blong pikinini. Traem givim ol ansa we oli no longfala tumas. Maet pikinini i askem se: ‘?From wanem ren i foldaon?’ Hem i no wantem wan bigfala ansa. Maet yu ansa olsem nomo: ‘Sam klaod long skae oli kam fulap long wora, ale, oli hevi tumas, nao wora ya i foldaon.’ Hemia nomo i naf. Pikinini i save tingbaot wan samting blong smoltaem nomo. Afta, hem i mas tingbaot wan narafala samting. Taem pikinini i smol, yu givim melek nomo long hem, gogo hem i save kakae strong kakae. Long sem fasin, fastaem yu mas givim smol save nomo long hem, gogo tingting blong hem i naf blong kasem bigfala save.—Ridim Hibrus 5:13, 14.

8, 9. ?Olsem wanem yu save tijim pikinini blong yu blong rid?

8 Oltaem yu mas tijim pikinini blong yu. Olsem yumi ridim finis, Timote i save fulap long saed blong Baebol, taem hem i pikinini nomo. Ale, sloslou save blong hem i kam bigwan. I olsem taem papa no mama i tijim pikinini blong rid. Fastaem, yu nomo yu save ridim sam store long hem. Taem hem i bebi nomo, yu save holem hem, ale yu save ridim sam store long hem long gudfala voes. Bambae hem i glad mo hem i harem we i stap sef. Ating hem i no haremsave ol tok we yu yu ridim long hem. Be hem i save se i wan gudfala samting from we hem i harem gud. Biaen, yu save lanem hem long ol leta olsem A, B, C. Biaen bakegen, yu save joenem olgeta blong mekem wan wod, gogo hem i save joenemgud ol toktok. Taem yu stap tijim hem, mekem olsem we yutufala i pleplei nomo. Olsemia, bambae hem i glad blong lanem moa.

9 Wan papa mo mama, tufala i mekem olsem: Taem pikinini blong tufala i gat 3 yia, tufala i ridim buk long hem. Long sem taem, tufala i soem buk ya long hem. Tufala i ridim buk gogo tufala i kasem wan wod olsem “God,” “Jisas,” “Man,” no “Tri.” Ale, tufala i stop, tufala i wet long pikinini nao blong talem nekiswan wod. Sloslou, pikinini i lanem plante wod. Taem hem i gat 4 yia nomo, hem i save ridim kolosap evri wod long buk. Semtaem, yu save tijim hem blong raetem ol wod we hem i lanem. Fastaem hem i save raetem wan leta olsem A, B, C nomo. Afta, yu save tijim hem blong joenem olgeta blong mekem sam wod. Taem pikinini i save raetem nem blong hem, bambae hem i glad tumas.

10. ?From wanem i waes blong givhan long pikinini blong yusumgud save mo fasin blong hem wan?

10 Fasin blong olgeta pikinini i no sem mak. Olgeta wanwan oli gat fasin blong olgeta. Yu mas givhan long olgeta blong yusumgud fasin mo save blong olgeta wanwan. Sipos yu mekem olsem, pikinini i no save jelas long narafala pikinini from samting we narafala i save mekem. Yu mas luksave ol fasin blong ol pikinini wanwan, mo yu mas laekem olgeta from. Taem yu stap givhan long olgeta blong winim sam nogud fasin no tingting, yu no mas traem fosem olgeta blong tingting olsem yu yu wantem. I moa gud we yu lidim olgeta blong yusum ol gudfala fasin mo tingting blong olgeta wanwan.

11. ?From wanem i no waes blong skelem fasin blong wan pikinini wetem fasin blong wan narafala pikinini?

11 Sipos papa mama tufala i stap skelem pikinini blong olgeta wetem ol narafala pikinini, nao tufala i daonem hem, hem i save jelas. Sipos tufala i leftemap hem antap long ol narafala, hem i save tingbaot hem wan nomo. Tru, pikinini i bon wetem fasin blong tingbaot hem wan nomo. Be hem i no tinghae tumas long hem wan yet. Hem i no ting se hem i moa gud bitim ol narafala pikinini. Taswe Jisas i yusum wan smol pikinini olsem wan eksampel, blong stretem fasin blong sam disaepol blong hem, taem oli wantem hae moa long ol narafala disaepol. (Matyu 18:1-4) Yu no mas daonem pikinini blong yu mo leftemap narafala. Sipos yu mekem olsem, maet hem i ting se yu no moa laekem hem. Fastaem, maet hem i harem nogud nomo. Be biaen, bambae hem i save agensem yu. Mo tu, sipos yu stap talem long hem se hem i moa gud i winim ol narafala pikinini, hem i save kam flas. Mo bambae ol man oli no moa laekem hem. Yu mas laekem pikinini blong yu from fasin blong hem wan nomo. Yu no mas skelem hem wetem ol narafala pikinini blong luk se i olsem wanem. I gud tumas we yumi evriwan i no sem mak. Ol haf blong wan string band oli no sem mak. Be taem oli joen tugeta oli mekem gudfala myusek. Ol pikinini tu oli gat fasin blong olgeta wanwan. Be oli save joenem ol fasin ya blong mekem wan gudfala famle, sipos oli stap folem ol rul we Jeova i stanemap.

GIVHAN LONG PIKININI BLONG YU BLONG KAM BIGMAN

12. ?Baebol i talem wanem long saed blong ol bigman, we i soemaot se pikinini i nidim we man i lidim hem?

12 Baebol i talem se: ‘Man i no naf blong makemaot rod blong hem wan.’ (Jeremaea 10:23) Plante man oli ting se tok ya i no tru. Taswe, oli no wantem se God i lidim olgeta. Oli stap folem tingting blong man nomo, gogo oli kasem fulap trabol. Ale, samting ya nomo i pruvum se tok blong God i tru. Jeova God i talem se man i save folem wan rod we hem i ting se i stret, be rod ya i blong go lus nomo. (Proveb 14:12) Longtaem finis, man i folem rod we i stret long tingting blong hem nomo. Taswe naoia i gat faet, hanggri, sik mo ded long wol. ?Sipos tingting blong bigman i save lidim hem i go kasem ded nomo, olsem wanem long tingting blong wan pikinini? ?Sipos bigman i no naf blong makemaot rod blong hem wan, olsem wanem long wan smol pikinini? ?Hem i naf blong jusum rod blong hem? No gat. Long Baebol, God i makemaot rod blong ol papa mama mo ol pikinini tu.

13, 14. ?Olsem Dutronome 6:6, 7 i talem, olsem wanem papa mama tufala i save tijim pikinini?

13 God i talem long ol papa mama se: “Ol tok ya we mi mi stap talem long yu tede, bambae yu mas fasem long hat blong yu. Mo bambae yu yu mas tijim pikinini blong yu long hem, mo yu yu mas talemaot olgeta taem yu yu spel long haos, taem yu yu wokbaot, taem yu yu go slip, mo taem yu yu girap.” (Dutronome 6:6, 7) Oltaem nomo yu mas tijim pikinini blong yu. Ating long moning, olgeta long famle oli hareap blong go long skul no wok. Be sipos oli dring ti tugeta, oli save prea tugeta blong talem tangkyu long Jeova from kakae. Mo oli save storeyan smol long wan samting long saed blong speret. Sipos oli gat taem, oli save storebaot ol samting we bambae oli mekem long skul no wok, mo oli save tokbaot olsem wanem blong winim trabol we i save kamaot. Long taem blong “go slip,” ol smol pikinini oli harem gud sipos papa mama tufala i toktok wetem olgeta. Ol pikinini oli laekem taem man i storeyan long olgeta, mo oli save lanem plante samting from. Baebol i gat fulap save long hem. Papa mama tufala i save tingtinggud fastaem, ale tufala i save storeyan long kwaet fasin we i soemaot lav mo filing. Nao pikinini bambae i harem gud tumas. Ol pikinini oli laekem blong harem ol ekspiryens we oli kamaot finis long papa mo mama tu. Oli save lanem plante lesin from ol store ya. I oraet nomo sipos yu no talem wan nyufala store evritaem. Oli glad blong lesin long sem store bakegen. Sipos yu toktok wetem pikinini blong yu olsem, bambae hem tu i wantem toktok wetem yu. I gud we yufala i prea tugeta long naet. Samting ya bambae i tijim pikinini blong stap kolosap long God, nambawan Man blong lidim hem mo lukaot long hem.—Efesas 3:20; Filipae 4:6, 7.

14 Taem yufala i ‘spel long haos’ no yufala i ‘wokbaot’, yu yu gat plante jans blong trenem pikinini blong yu. Yu save yusum ol samting we hem i intres long hem blong tijimgud hem. Samtaem, yu save tijim hem taem yu pleplei wetem hem. Wan papa mo mama tufala i storebaot wan plei we i pulum tingting blong ol pikinini blong tufala long ol samting we oli bin lanem long wan Baebol stadi:

‘Wan smol boe blong wan narafala famle i gat 6 yia nomo, mo i no lesingud long ol miting. Wan dei mifala i pulum hem i go long miting wetem mifala. Ale, taem mifala i stap wokbaot i go long miting, mifala i talem long hem se: “Biaen, yumi pleplei. Taem yumi gohom, yumi traem singim ol singsing we yumi bin mekem long miting. Mo yumi traem tingtingbak long ol bigfala poen we yumi bin harem long miting.” Biaen, taem mifala i stap gohom, mifala i sapraes tumas. Smol boe ya i toktok fastaem. Bifo i hadwok long hem blong stap kwaet mo lesin. Be naoia hem i talem plante poen we oli kamaot long miting. Afta, ol pikinini blong mitufala tu oli talem sam poen we oli lanem. Mo mitufala i ademap sam poen bakegen. Long fasin ya, ol pikinini ya oli no ting se i wan wok. I olsem wan pleplei nomo.’

15. ?Olsem wanem yu yu save pulum pikinini blong kam moa gud long wok blong hem?

15 Taem pikinini i kam bigwan lelebet, bambae hem i talemaot tingting blong hem. Bambae hem i dro, mekem sam kaen wok, mo kilim gita. Bambae hem i harem gud from we hem i lanem ol samting ya, ale nao hem i save mekem hem wan. Ol samting we hem i save mekem i stap soemaot waes mo fasin blong hem. Sipos yu talem long hem se samting we hem i mekem ‘i gud tumas,’ bambae hem i glad tumas. Traem faenem ol wok blong hem we oli rili gud, mo leftemap tingting blong hem from. Sipos yu faenem ol nogud poen nomo long ol wok blong hem, bambae hem i harem nogud. Bambae hem i no moa traehad. Taem wok blong hem i no rili gud, traem askem wan kwestin. Be yu no mas mekem olsem we pikinini i ting se wok blong hem i nogud. Sipos hem i dro wan pija mo hem i mestem long sam haf blong hem, i nogud we yu yu jenisim pija ya olbaot. I moa gud we yu dro long wan narafala pepa, blong soemaot long hem olsem wanem hem i save mekem pija ya i moa naes. Olsemia, hem i save jenisim pija blong hem sipos hem i wantem. Taem yu leftemap tingting blong hem long ol wok we hem i mekem, yu yu stap givhan long hem blong kam bigman. Sipos yu daonem hem evritaem, bambae tingting blong hem i save foldaon. Ating bambae hem i no moa traem mekem wan samting nating. Yes, rul blong Galesia 6:4 i stret long ol pikinini tu, i se: “Evri man wanwan i mas traem ol wok we hem nomo i mekem. Nao oli save makem we oli kam man olsem wanem, from ol wok blong olgeta nomo, i no from wok blong sam narafala man.” Taem pikinini i traem mekem wan samting, yu mas leftemap tingting blong hem blong gohed long wok ya. Sipos yu ting se wok ya i stret long save blong hem, talem long hem. Sipos hem i no mekem gud, talem long hem se i gud we hem i bin traehad blong mekem, nao pulum hem blong traehad moa nekis taem. Yu mas rimemba se fastaem we hem i traem wokbaot long tu leg, hem i no save mekem. Be biaen hem i winim.

?BAMBAE MI EKSPLENEM SEKS OLSEM WANEM?

16. ?Olsem Baebol i talem, yumi mas ansa olsem wanem long ol kwestin blong pikinini long saed blong seks?

16 Oraet, yu yu stap ansarem ol kwestin blong pikinini blong yu, mo yu stap pulum hem blong toktok wetem yu. Be wan dei, yu sek from we hem i askem wan kwestin long yu long saed blong seks. ?Olsem wanem nao? ?Bambae yu givim wan stret ansa long hem? ?No bambae yu gyaman long hem? Bambae yu talem long hem se yu bin faenem smol brata no sista blong hem aninit long lif taro? ?Bambae yu givim stret save long hem long saed ya? No bambae hem i lanem ol rong save from ol rabis tok blong ol narafala pikinini raonabaot? Baebol i tok stret long saed blong seks, mo ol haf blong bodi blong man mo woman. (Jenesis 17:11; 18:11; 30:16, 17; Levitikas 15:2) God i givim loa long ol man se oli mas hivap blong lesin long tok blong hem. Hem i talem se: “Hivimap olgeta, ol man, ol woman, mo ol smol pikinini . . . blong oli save lesin mo oli save lan.” (Dutronome 31:12) Taswe, ol smol pikinini tu, oli harem taem oli storebaot ol loa blong God long saed blong seks. Olgeta oli lanem blong respektem ol tok ya. Oli no lesin long ol doti tok olbaot.

17-19. ?Olsem wanem yu save storeyan lelebet lelebet wetem pikinini long saed blong seks?

17 I no hadwok tumas blong eksplenem seks long pikinini. Ol pikinini oli stat lukluk ol haf blong bodi blong olgeta taem oli smol nomo. I gud we yu yu talemaot prapa nem blong olgeta haf ya long hem olsem: Han, leg, nus, bel, as, samting blong man, samting blong woman. Sipos yu yu talem gud ol nem ya long hem, smol pikinini i no save sem. Be sipos yu talem olsem we hem i doti tok no tokhaed, bambae pikinini i sem. Taem pikinini i askem ol kwestin long saed blong seks, plante papa mama oli fraet. Oli ting se bambae pikinini i wantem save evri samting wantaem. Be fasin blong pikinini i no olsem. Fastaem hem i askem smol nomo. Ale taem hem i kam bigwan lelebet, bambae hem i askem moa, gogo hem i faenem ansa long olgeta kwestin blong hem. Be i gud we yu gohed blong yusum prapa nem blong ol haf blong bodi. Mo i gud we yu eksplenem long isi tok nomo.

18 Wan eksampel: Maet samtaem pikinini blong yu i askem se: ‘?Ol bebi oli stat olsem wanem?’ Yu yu save ansa se: ‘Oli gru insaed long bel blong mama blong olgeta.’ Plante taem hemia nomo i naf blong ansarem kwestin blong hem. Samtaem bakegen maet hem i askem se: ‘?Bebi i kamaot long bel blong mama olsem wanem?’ Yu save ansa se: ‘I gat wan spesel ples long bodi blong mama we i save open blong letem bebi i kamaot.’ Hemia nomo i naf, gogo hem i askem sam moa kwestin bakegen.

19 Samtaem biaen, maet pikinini i askem se: ‘?Bebi i stat olsem wanem?’ Yu yu save ansa olsem se: ‘Fastaem papa mo mama tufala i mas wantem wan bebi. Ale, wan ‘sid’ blong papa i mas joen wetem wan smosmol ‘eg’ long bel blong mama. Taem tufala samting ya i joen, bebi i stat. Hem i olsem wan sid we yu yu planem long graon, we i gru gogo hem i kam wan flaoa no wan tri.’ Store ya i save gohed moa nekis taem. Yu yu save ademap wan moa haf long store ya taem pikinini i naf blong kasem save long hem. Biaen bakegen, maet pikinini i askem se, ‘?Olsem wanem sid blong papa i go insaed long mama?’ Yu save talem long hem se: ‘Yu save, boe i gat samting blong hem. Gel i gat wan hol daon long bodi blong hem we samting blong boe i save go insaed long hem. Ale, i olsem we man i planem sid blong hem. God i wokem ol man mo woman olsemia, blong tufala i save mekem wan pikinini. Nao pikinini i save gru insaed long bel blong mama gogo hem i rere blong kamaot.’

20. ?From wanem i gud we papa mama tufala nomo i ansarem ol kwestin blong pikinini long saed blong seks?

20 Fasin ya blong tok tru mo storeyan gud wetem pikinini long saed blong seks i winim fasin blong gyaman long hem blong haedem trutok. Sipos yu gyaman long hem, pikinini i save ting se seks i wan nogud samting. (Ridim Taetas 1:15) I stret we papa mama tufala nomo i storeyan long pikinini long saed blong seks. Tufala i save eksplenem from wanem papa mo mama blong pikinini tufala i mas mared finis. Mo tufala i save eksplenem from wanem tufala i mas laeklaekem tufala, mo from wanem tufala i mas laekem ol pikinini mo keagud long olgeta. Olsem ya nao, papa mama tufala i save storeyan wetem pikinini long klin, gudfala fasin. From samting ya, pikinini bambae i no tingbaot seks olsem wan doti samting.

TIJIM OL BIGFALA LESIN LONG HEM

21. ?Wanem fasin blong pikinini i mekem se i impoten we papa mama tufala i givim gudfala eksampel long hem?

21 Jisas i talem long sam man long taem blong hem se “oli olsem ol pikinini ya we oli stap sidaon long open ples, oli stap singsingaot long olgeta, se: ‘Mifala i stap bloem bambu blong yufala i danis, be yufala i no save danis. Mifala i stap singsing long sing blong ded, be yufala i no save krae.’ (Matyu 11:16, 17) Long pleplei blong olgeta, ol pikinini ya oli stap mekem olsem ol bigman oli mekem taem man i ded mo long ol lafet blong olgeta. Pikinini i bon wetem fasin we hem i wantem folem ol bigman, taswe eksampel blong papa mama i gat bigfala paoa long hem.

22. ?Fasin blong papa mama i save mekem wanem long pikinini?

22 I stat long taem we pikinini i bon, hem i lanem plante samting from ol toktok blong yu. Be hem i lesin long fasin blong yu blong toktok tu. Hem i harem taem yu yu toktok strong no taem yu yu toktok kaen long hem, long hasban no waef blong yu, mo long ol narafala man. Pikinini i luk ol fasin we tufala i soemaot long tufala mo long ol narafala man. Eksampel blong yutufala i stap tijim pikinini long fulap samting. Ol samting ya oli impoten moa i bitim taem we hem i lanem blong wokbaot long tu leg no blong talem ol leta olsem A, B, C. Ol save mo fasin ya we yutufala i tijim long pikinini, oli save mekem laef blong hem i hapi. Eksampel we yutufala i soemaot long pikinini taem hem i bebi i save pulum hem blong laekem ol stret fasin taem hem i stat toktok mo rid.

23, 24. ?Sipos papa mama tufala i wantem se pikinini i kasem ol gudfala fasin, tufala i mas mekem wanem?

23 Long Efesas 5:1, 2 aposol Pol i talem long ol Kristin se: “From we yufala i pikinini blong God, we hem i laekem yufala tumas, yufala i mas traehad blong folem fasin blong hem.” Fastaem Pol i talem olsem wanem yumi save folem fasin blong God, i se: “Yufala i mas lego olgeta fasin blong kros. Yufala i mas no holem kros, mo yufala i mas no kros kwik. Yufala i mas no sakem tok blong yufala i go antap, mo yufala i mas no tok nogud long yufala. Mo yufala i mas finis long fasin ya we yufala i stap badfren long yufala. Yufala i mas wokem i gud long yufala, yufala i mas gat gladhat long yufala. Mo yufala i mas fogivim yufala, olsem we God i fogivim yufala finis, we yufala i joen long Kraes.” (Efesas 4:31, 32) Sipos papa mama tufala i tok strong mo singaot oltaem, tufala i tok smolsmol agens long narafala, tufala i kwik blong faerap, no tufala i flas, i hadwok long smol pikinini blong fogetem ol nogud fasin ya. Be sipos tufala i kaen gud, tufala i tingbaot narafala man, mo tufala i gat stret tingting mo gudfala fasin, pikinini tu bambae i folem ol fasin ya. Yu mas soemaot ol fasin we yu yu wantem se pikinini blong yu i folem. Yu mas kasem ol mak we yu yu wantem se pikinini i kasem.

24 Papa mama tufala i mas stanemap ol rul long famle. Be i nogud sipos tufala i no folem ol rul ya. ?Sipos yu yu stap gyaman olsem, yu save talem long ol pikinini blong yu se oli no mas gyaman? ?Sipos yu yu mekem wan promes long ol pikinini blong yu, be biaen yu fogetem promes ya, yu ting se bambae oli holem ol promes we oli mekem long yu? ?Sipos yutufala i no soemaot respek long yutufala, yu ting se pikinini i save lanem respek? ?Olsem wanem pikinini i save lanem tingting daon sipos papa mama tufala i neva soemaot tingting daon mo talem sore? I nogud we tufala i mekem olsem we tufala i no save mestem, from we sipos tufala i mekem wan mastik, maet pikinini i ting se tufala i mekem i stret nomo, from we tufala i no talemaot se tufala i mestem. Taem man i talem wan samting be biaen hem i no mekem, hem i gyaman, olsem ol Farisi bifo. Long saed blong ol Farisi, Jisas i talem long ol man se: “Yufala i mas harem olgeta tok blong olgeta, mo yufala i mas mekem olgeta samting we oli talem. Be i nogud yufala i folem fasin blong olgeta, from we olgeta oli no mekem fasin blong olgeta i stret long tok blong olgeta.” !Papa mama, sipos yutufala i no wantem ol smol Farisi long famle blong yutufala, oraet yutufala i no mas mekem olsem ol bigfala Farisi!—Matyu 23:3.

25. ?Pikinini i lanem lav olsem wanem?

25 Fastaem ol pikinini oli lanem lav from we oli kasem lav. Man i no save pem lav. Papa mama tufala i save pem plante presen long pikinini. Be lav i rili wan samting long saed blong speret, we i kamaot long hat. Lav i no save kamaot long paos blong yu. Mo ol presen oli no save tekem ples blong trufala lav. Sipos yu yu traem pem lav, yu yu mekem olsem we hem i no sas nating. Samting we i moa gud i winim ol presen we yu save givim long pikinini blong yu, hemia taem, paoa, mo lav blong yu. Mo bambae hem tu i soemaot sem kaen fasin long yu. (Luk 6:38) 1 Jon 4:19 i tokbaot lav we yumi gat long God, i se: “Yumi mas laekem tumas ol man, from we God i laekem yumi tumas fastaem.”

26, 27. ?Olsem wanem yu yu save tijim pikinini se hem i save harem gud taem hem i givim wan presen?

26 Ol pikinini oli lanem blong givim presen taem oli kasem presen. Oli save lanem se yu harem gud taem yu givim wan samting, taem yu givhan, no taem yu serem wan samting. Yu yu save halpem olgeta blong luksave se bambae oli hapi sipos oli givim wan samting long yu, long narafala pikinini no long bigman. Plante taem, ol bigman oli no tekem presen we pikinini i wantem givim long olgeta. Oli ting se oli stap soemaot lav taem oli letem pikinini i holem presen ya i blong hem nomo. Be tingting ya i no stret. Wan man i talem se:

“Fastaem, sipos pikinini i wantem givim sam loli long mi, mi mi talem no. Mi mi ting se mi stap soemaot kaen fasin long hem from we mi save se hem i laekem tumas ol loli ya. Mi mi ting se pikinini bambae i hapi, be no gat. Afta, mi mi luksave se mi mi blokem fasin gladhat blong hem. I olsem we mi mi tanem baksaed long presen blong hem mo long hem tu. Naoia, taem wan pikinini i wantem givim presen long mi, evritaem mi mi tekem. Mi wantem se hem i harem gud from we hem i givim wan samting.

27 Long wan famle, papa mama tufala i wantem givhan long smol boe blong tufala blong soemaot “gladhat blong givhan long ol man, mo blong seraot ol samting blong olgeta,” olsem 1 Timote 6:18 i talem. Ale, taem oli joen wanples blong stadi Baebol, tufala i givim smol mane long hem blong putum long bokis blong ol presen mane. From samting ya, boe ya i save lanem se i impoten blong yusum olting blong hem blong givhan long saed blong speret tu.

28, 29. ?Olsem wanem yu yu save tijim pikinini se i impoten blong talem sore taem hem i rong?

28 From toktok mo eksampel blong yu, pikinini i save lanem lav mo gladhat. Long sem fasin, hem i save lanem blong talem sore taem hem i rong. Wan papa i talem se: “Taem mi mi mekem mastik long pikinini blong mi, mi mi talemaot long hem. Mi mi eksplenem from wanem mi mekem i rong, mo mi mi talem sore long hem. From samting ya, taem hem i mestem, i isi moa long hem blong talemaot. Hem i luksave se samtaem mi mi mestem, mo hem i save se bambae mi gat sore long hem taem hem i mestem.” Wan store we i soemaot samting ya i olsem: Wan strenja i visitim wan famle, mo papa i stap talemaot nem blong ol pikinini long hem. Man ya i storebaot samting ya i se:

“Papa i talemaot nem blong olgeta, ale afta, wan smol boe we i gat bigfala smael i kam insaed. Papa i talem se: ‘Mo hem ya we sot blong hem i doti, hem i lasbon boe long famle.’ Wantaem, fes blong boe i jenis. Smael blong hem i lus. Papa i luk we boe ya i sem mo wora i stap kam long ae blong hem. Kwiktaem nomo hem i pulum boe i kam kolosap long hem, nao hem i talem se: ‘Mi mi rong blong tok olsem. Mi mi sore.’ Boe ya i krae lelebet, i goaot long rum, be smoltaem biaen, hem i kam insaed bakegen. Smael blong hem i bigwan nao. Mo hem i werem wan klin sot tu.

29 Tru tumas, ol papa mama we oli gat tingting daon olsem, oli save mekem filing i kam strong moa long famle. Samtaem biaen, tufala i save storeyan wetem pikinini olsem wanem blong skelem ol trabol long laef. Tufala i save tijim hem blong no tingting hevi tumas long ol smosmol trabol. Hem i mas lanem blong laf lelebet long ol smol samting we oli hapen long hem. Mo hem i mas lanem se ol narafala oli no stret olgeta, olsem we hem tu i no stret olgeta.

STANEMAP OL GUDFALA RUL

30-32. ?From wanem i impoten we papa mama tufala i stat tijim pikinini long wanem i stret mo wanem i no stret, taem hem i smol yet?

30 Long taem blong yumi, plante papa mama oli no save ol gudfala rul we oli mas stanemap long famle. From samting ya, fulap pikinini oli neva lanem wanem i impoten mo wanem i no impoten. Sam papa mama oli ting se oli no gat raet blong talem long pikinini se wan samting i stret mo wan samting i no stret. Be sipos ol papa mama oli no talem, ol narafala pikinini, ol man we oli stap raonabaot, video mo televisin, bambae oli pulum tingting blong pikinini. Plante yangfala oli no wantem storeyan wetem ol olfala, oli mekem stronghed, oli tekem drag mo mekem rabis fasin long saed blong seks. From samting ya, fulap papa mama oli fraet. Be pikinini i tekem fasin blong hem longtaem finis, taem hem i smol nomo, taem ol trabol ya oli no kamaot long hem yet.

31 Ol man we oli skulgud, oli talem se ol pikinini oli kasem “bighaf blong fasin blong olgeta taem oli no skul yet. Yumi evriwan i save se i isi nomo blong trenem mo tanem tingting blong wan pikinini we i no skul yet. . . . Be mifala i faenemaot se ol samting we pikinini i lanem mo ol samting we oli kamaot long hem taem hem i smol nomo, oli gat paoa long hem plante yia biaen tu. Samtaem oli bos long hem blong olwe.”

32 Ol nogud fasin mo tingting we hem i tekem oli save jenis. Be papa mama tufala i mas kwik blong traem jenisim olgeta. Wan man we i stadi long bisnes ya i tokbaot wanem i save hapen sipos tufala i no mekem olsem. Hem i se: “I isi lelebet blong jenisim fasin blong pikinini we i no kasem 7 yia yet. Be sipos yu wet, bambae i strong tumas blong jenisim hem. Mo evri yia biaen, bambae i kam strong moa.”

33. ?Wanem ol bigfala samting we ol pikinini oli mas lanem?

33 Ol smol pikinini oli mas lanem plante samting. Be bigfala samting, se oli mas lanem wanem i tru mo gyaman, stret mo no stret. Aposol Pol i raetem leta i go long ol Kristin long Efesas, nao hem i pulum olgeta blong kasem stret save. Hem i se: “Long fasin ya, bambae yumi no moa stap olsem pikinini. Ol tok blong ol man ya blong gyaman, we oli save wokem ol trik, mo oli save lidim ol man oli go krangke, bambae oli no save tantanem yumi. Bambae yumi no olsem kenu we solwora i save sakem i go olbaot, win i save tekem i go, no gat. Yumi mas talem trutok, long fasin ya we yumi laekem ol man tumas. Nao long olgeta fasin blong yumi, bambae yumi save gru blong kam bigman, blong joen long Kraes ya, we hem i olsem hed blong yumi.” (Efesas 4:13-15) Sipos papa mama tufala i slak blong tijim pikinini blong laekem trutok mo stret fasin, bambae pikinini i no save agensem ol nogud fasin. Ol yia we pikinini i no skul yet oli pas kwiktaem. Yu no mas letem ol yia ya oli lus. Yusum gud impoten taem ya, nating we i sot nomo, blong tijim olgeta long ol samting we i tru mo stret. Sipos yu mekem olsem, bambae yu no sore biaen.—Proveb 29:15, 17.

34. ?From wanem i impoten blong stanemap ol gudfala rul we oli no olbaot? ?Wanem nambawan stampa blong ol gudfala rul ya?

34 Aposol Pol i talem se: “Wol ya wetem ol fasin blong hem, oli stap jenis.” Tru tumas, fasin blong laef, filing blong ol man, mo ol samting we man i wantem, oli stap jenis. (1 Korin 7:31, NW) Wol ya i olbaot nomo. Ol papa mama oli sinman tu. Taswe oli mas lukaot we fasin blong olgeta i no olbaot tu. Sipos olgeta oli tingbaot ol pikinini blong olgeta mo oli wantem mekem famle i hapi, oli mas stanemap ol gudfala rul we oli no olbaot. Taem ol pikinini oli smol yet, ol papa mama oli mas tijim olgeta se Baebol i save givim ol gudfala ansa mo advaes long enikaen trabol we oli kamaot. Nating we laef i strong mo plante taem tingting i fasfas, be tok blong God i save stap olsem wan ‘laet we i stap lidim olgeta, hem i laet blong rod blong olgeta.’—Ol Sam 119:105.

35. ?Wok blong trenem pikinini i impoten olsem wanem?

35 Yes, naoia yu yu gat wan nambawan jans blong tijim ol pikinini blong yu long ol samting we i stret mo i no stret. Ol gudfala rul ya oli save givhan long olgeta olwe. I no gat wan narafala wok we i bigfala moa, i winim wok blong trenem ol pikinini blong yu. !Taem oli jes bon, taem oli pikinini yet, yu mas statem wok ya!

    Ol buk long Bislama (1987-2026)
    Logaot
    Login
    • Bislama
    • Serem
    • Setemap Olsem Yu Wantem
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Rul
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Serem