“Werem Ol Tul Blong Faet Blong Delaet Ya”
“I kolosap nomo we tudak bambae i finis, delaet i kamtru long yumi. I gud yumi lego long ol fasin we oli blong tudak nomo. I gud yumi [werem ol tul blong faet blong delaet ya, “NW”].—ROM 13:12.
1, 2. ?Bighaf blong ol man Isrel long faswan handred yia oli mekem wanem taem “prapa laet ya” i kamtru long olgeta? ?Oli mekem olsemia, nating we oli kasem wanem blesing finis?
JISAS KRAES hem i “prapa laet we i save givim laet long olgeta man.” (Jon 1:9) Taem hem i kam olsem Mesaea long 29 K.T., hem i kamtru long wan nesen we God i jusumaot olgeta se oli wetnes blong Hem. Ol tekem nem ya se oli blong Jeova, be samfala long nesen ya oli no tinghevi long promes ya. (Aesea 43:10) Plante man Isrel oli stap wet long Mesaea. Samfala oli save long sam profet tok we oli talemaot Mesaea se hem i hu. Mo tu, Jisas i prij long olgeta ples long Palestaen, mo hem i mekem plante merikel long fored blong fulap man. Ol man long ol ples raonabaot oli wokbaot i kam blong harem hem, mo oli laekem ol wok mo toktok blong hem.—Matyu 4:23-25; 7:28, 29; 9:32-36; Jon 7:31.
2 Be biaen, bighaf blong ol man Isrel oli tanem baksaed long Jisas. Gospel blong Jon i talem se: “Hem i kamtru long stret ples blong hem, be ol man ples blong hem oli no glad long hem, oli no wantem luk hem.” (Jon 1:11) ?From wanem? Ansa long kwestin ya bambae i givhan long yumi blong no mekem mastik ya we ol man long taem bifo oli mekem. Bambae i givhan long yumi blong ‘lego long ol fasin we oli blong tudak nomo, mo [werem ol tul blong faet blong delaet ya, NW].’ Olsem nao yumi save blokem nogud jajmen we i sem mak long jajmen blong ol man Isrel long faswan handred yia.—Rom 13:12; Luk 19:43, 44.
Ol Lida Blong Skul Oli Agensem Laet
3. ?Olsem wanem ol lida blong skul blong ol man Isrel oli soemaot se oli ‘lida we oli blaen nomo’?
3 Long olgeta man Isrel ya, ol lida blong skul oli strong moa blong agensem laet. Nating we ol tija ya oli ‘save gud Loa ya,’ be oli mekem fulap rul we plante taem oli agensem Loa blong God, nao oli traem fosem ol man blong folem ol rul ya. (Luk 11:45, 46) Long fasin ya oli ‘mekem tok blong God i olsem nating nomo from ol kastom blong olgeta we olgeta oli stap tijim ol man long hem.’ (Mak 7:13; Matyu 23:16, 23, 24) Olgeta oli ‘lida we oli blaen nomo.’ Oli stap blokem laet ya i no save saenaot.—Matyu 15:14.
4, 5. (a) ?Taem ol man Isrel oli stap asaskem long olgeta se Jisas i trufala Mesaea, no no gat, ol Farisi oli mekem wanem? (b) ?Olsem wanem ol Farisi oli soemaot se hat blong olgeta i nogud?
4 I gat wan taem we plante man Isrel oli stap asaskem long olgeta se Jisas i trufala Kraes no no gat. Nao ol Farisi oli kros from, oli sanem sam soldia blong holem Jisas. Be ol soldia oli no tekem Jisas i kam, oli talem nomo long ol Farisi se: “!Be i no gat man samtaem we i stap tok olsem man ya!” Be ol Farisi oli strong, oli talem long ol soldia se: “?Weswe? ?Hem i gyaman long yufala tu? ?Yufala i luk wan lida blong yumi we i bilif long hem finis? ?No wan Farisi? Ol man olbaot ya oli no save Loa blong Moses nating. Taswe God i kros finis long olgeta.” Nao Nikodimas we hem i wan memba blong kot ya Sanhedrin, hem i tok long olgeta, se i no stret we oli jajem wan man be oli no harem hem fastaem. Be ol Farisi oli no wantem harem, oli ansa long hem se: “?Man, yu tu yu man Galili? Yu go ridim Baebol bakegen. Bambae yu tu yu luk we profet i no save kamaot long Galili.”—Jon 7:46-52.
5 ?From wanem ol lida blong skul blong nesen ya we i blong God nomo oli mekem olsemia? From we hat blong olgeta i kam nogud. (Matyu 12:34) Oli ting se ol narafala man oli nating nomo, mo tingting ya i soemaot se oli flas. Oli talem se ‘i no gat wan lida no wan Farisi we i bilif long hem finis.’ Taem ol Farisi oli tok flas olsemia, i olsem we oli stap talem se olgeta nomo oli gat raet blong talem sipos Mesaea i tru no no gat. Mo tu, oli gyaman, oli traem daonem Jisas from we hem i kamaot long Galili. I moa gud oli faenemaot trutok fastaem, se Jisas i bon long Betlehem, olsem ol profet tok long saed blong Mesaea i talem finis.—Maeka 5:2; Matyu 2:1.
6, 7. (a) ?Taem Jisas i mekem Lasros i laef bakegen, ol lida blong skul oli mekem wanem? (b) ?Jisas i talem wanem blong soemaot se ol lida blong skul oli laekem tudak?
6 Taem Jisas i mekem Lasros i laef bakegen, ol lida blong skul ya oli soemaot klia se oli strong blong agensem delaet. Sipos man we i fraetgud long God i luk ol merikel we Jisas i mekem, wantaem hem i luksave se paoa blong Jeova i stap long Jisas. Be ol lida blong skul ya oli no tingting olsem. Taem oli luk ol merikel blong Jisas, oli fraet se ol man bambae oli no moa tinghae long olgeta. Oli talem se: “?Bambae yumi mekem olsem wanem? From we man ya i stap mekem plante saen ya. Sipos yumi letem hem i stap gohed long fasin ya, bambae olgeta man oli save bilif long hem. Nao bambae ol man Rom oli save kam spolem haos blong God blong yumi, wetem ol man blong kantri blong yumi.” (Jon 11:44, 47, 48) Nao oli mekem plan blong kilim i ded Jisas wetem Lasros. Ating oli ting se hemia nao rod blong blokem delaet.—Jon 11:53, 54; 12:9, 10.
7 Olsem nao, ol lida blong skul ya blong nesen ya blong God oli gowe long delaet from we oli flas, oli tinghae tumas long olgeta nomo, oli gat tu tingting, mo oli tingbaot olgeta nomo. Kolosap long en blong minista wok blong Jisas, hem i mekem se sin blong olgeta i kam long klia ples, i se: “Ol tija blong Loa mo ol Farisi, sore tumas long yufala. Yufala i gat tu tingting. I olsem we yufala i stap lokem doa long fes blong ol man we oli wantem kam [insaed long kingdom blong heven, NW]. Yufala i no wantem blong [kam insaed long hem], mo yufala i stap blokem ol narafala man tu, oli no save kam.”—Matyu 23:13.
Oli Tingbaot Olgeta Nomo Mo Oli Flas
8. ?Wanem sam samting we oli kamaot long Nasaret we oli soemaot se hat blong samfala i nogud?
8 Ol lida blong skul blong ol man Isrel long faswan handred yia oli tanem baksaed long delaet. Mo bighaf blong ol man Isrel oli folem olgeta from we hat blong olgeta tu i nogud. Olsem nao, wan taem ol man oli singaot Jisas blong mekem toktok long haos prea long Nasaret. Ale hem i ridim haf blong profet tok blong Aesea, nao hem i eksplenem mining blong hem. Fastaem, olgeta long kongregesen oli lesin long hem. Biaen hem i skelem fasin blong ol man long taem blong hem wetem ol man long taem bifo. Hem i soemaot se ol man ya long taem blong hem oli tingbaot olgeta nomo mo oli sot long bilif. Nao olgeta oli kam kros tumas, oli traem kilim Jisas i ded. (Luk 4:16-30) Fasin flas olsem wetem sam narafala rabis fasin, oli blokem olgeta blong oli no save kam long delaet.
9. ?Olsem wanem nogud tingting blong fulap man Galili i kam long klia ples?
9 Wan taem bakegen, Jisas i mekem merikel, i givim kakae long fulap man kolosap long Bigfala Lugun blong Galili. Ol man we oli luk merikel ya oli talem se: “Tru hemia nao profet ya, we bifo oli bin talem se ‘Bambae hem i kam long wol.’ ” (Jon 6:10-14) Taem Jisas i go long narafala ples long bot, ol man oli folem hem. Be Jisas i save se plante blong olgeta oli folem hem, be i no from we oli laekem delaet. Hem i talem long olgeta se: “Yufala i stap lukaot mi, be i no from we yufala i luk ol saen ya we mi mi mekem, i from we yufala i kakae bred ya olsem we yufala i wantem.” (Jon 6:26) Tok blong Jisas i tru nomo, from we i no longtaem samfala we oli biaen long hem, oli gowe long hem, oli folem ol fasin blong wol bakegen. (Jon 6:66) Oli tingbaot olgeta nomo, oli holem tingting ya se: “?Bambae mi mi winim wanem from?” Nogud tingting ya i blokem olgeta oli no save kam long delaet.
10. ?Wanem tingting blong bighaf blong ol hiten man long saed blong delaet?
10 Taem Jisas i ded mo i laef bakegen, ol man Isrel we oli bilif long hem oli gohed blong karem laet i go long ol narafala man Isrel. Be i gat smol nomo we oli wantem kam long laet. From samting ya, aposol Pol mo sam narafala we oli olsem “wan laet long ol nesen,” oli go long sam narafala kantri raonabaot, nao oli talemaot gud nyus long ol ples ya. (Ol Wok 13:44-47) Plante hiten man oli harem toktok blong olgeta. Be Pol i talemaot tingting blong bighaf blong ol hiten man, i se: “Yumi stap talemaot Kraes ya, we ol man oli nilim long [pos, NW]. Tok ya, . . . ol hiten man oli harem olsem we i krangke nomo.” (1 Korin 1:22, 23) Bighaf blong ol hiten man oli no wantem kam long delaet. Ol gyaman hiten bilif mo ol gyaman waes tok blong ol man blong wol i blokem olgeta blong oli no save luk delaet.—Ol Wok 14:8-13; 17:32; 19:23-28.
‘Yufala i Aot Long Tudak’
11, 12. ?Long faswan handred yia, hu i laekem delaet? ?Mo tede, hu i wantem kam long delaet?
11 Nating we bighaf blong ol man long faswan handred yia oli no wantem harem gud nyus, be plante we hat blong olgeta i gud oli ‘aot long tudak, oli kam long gudfala laet blong God.’ (1 Pita 2:9) Aposol Jon i tokbaot olgeta ya, i se: “Be long olgeta we oli glad long hem [Kraes], oli bilif long hem, hem i givim raet long olgeta blong oli kam pikinini blong God.” (Jon 1:12) I stat long Pentekos 33 K.T., tabu speret i kamdaon long olgeta we oli laekem delaet, nao oli kam pikinini blong God we bambae oli rul wetem Jisas long Kingdom blong hem long heven.
12 Long taem blong yumi, ol laswan blong ol pikinini blong God we tabu speret i makemaot olgeta, oli kam wanples finis. Oli stap mekem profet tok blong Daniel i kamtru, i se: “Oli saenaot olsem ol laet long skae . . . , oli pulum plante man blong oli mekem stret fasin.” (Daniel 12:3) Oli mekem laet blong olgeta i saenaot gogo i pulum bitim fo milyan “narafala sipsip” oli kam long trutok. Ol man ya oli harem gud from we i olsem we oli stret man long fes blong God. (Jon 10:16) Nao olgeta ya tu, oli mekem laet blong olgeta i saenaot olbaot long wol. Taswe naoia laet ya i saenaot moa i bitim ol taem bifo. Long faswan handred yia, “tudak i no save winim [laet ya].” Long taem blong yumi i sem mak.—Jon 1:5.
‘I No Gat Tudak Nating i Stap Long God’
13. ?Aposol Jon i givim wanem woning long yumi?
13 Be yumi no mas fogetem woning we aposol Jon i givim, se: “ ‘God hem i olsem delaet, i no gat tudak nating i stap long hem.’ Oraet, nao sipos yumi talem se yumi stap kampani wetem God, be long semtaem nomo yumi stap wokbaot long tudak, hemia yumi stap gyaman nomo, fasin blong yumi i no folem trutok nating.” (1 Jon 1:5, 6) I klia se ol Kristin man oli save foldaon long sem trap we ol man Isrel bifo oli foldaon long hem. Oli save tekem nem ya olsem wetnes blong God, be long semtaem, maet oli stap folem ol fasin blong tudak nomo.
14, 15. ?Wanem sam fasin blong tudak we oli kamaot long Kristin kongregesen long faswan handred yia? ?Yumi lanem wanem from?
14 Yes, samting ya i kamaot long faswan handred yia. Baebol i tokbaot bigfala trabol we i kamaot long Korin, nao kongregesen i seraot from. (1 Korin 1:10-17) Aposol Jon i givim woning long ol Kristin we tabu speret i makemaot olgeta se oli mas blokem fasin blong no laekem nating olgeta. Mo Jemes i givim advaes long sam man se oli no mas tinghae moa long ol rijman i bitim ol puaman. (Jemes 2:2-4; 1 Jon 2:9, 10; 3 Jon 11, 12) Buk blong Revelesen i tokbaot taem we Jisas i jekemap seven kongregesen blong Esia Maena. Nao hem i talem se sam fasin blong tudak oli stap insaed long ol kongregesen ya, olsem apostasi,a wosip blong ol aedol, rabis fasin long saed blong seks, mo fasin blong wantem plante tumas samting. (Revelesen 2:4, 14, 15, 20-23; 3:1, 15-17) Long taem ya, Kristin kongregesen i nyu nomo, be samfala oli ronwe long delaet ya finis. Kongregesen i mas sakemaot samfala, mo samfala oli drif sloslou gogo oli stap “afsaed long ples blong tudak.”—Matyu 25:30; Filipae 3:18; Hibrus 2:1; 2 Jon 8-11.
15 Ol samting ya we oli kamaot long faswan handred yia oli soemaot ol defren rod we tudak blong wol blong Setan i save kam insaed long tingting blong wanwan Kristin no long ful kongregesen. Yumi mas lukaot we samting ya i no hapen long yumi. ?Olsem wanem?
Nyufala Fasin Blong Laef
16. ?Pol i givim wanem gudfala advaes long ol man Efesas?
16 Pol i tokbaot ol man Efesas, i se: “Tingting blong olgeta ya i stap long tudak nomo. Nao oli stap longwe tumas long laef ya we God i stap givim.” From samting ya, Pol i pulum olgeta blong oli kamaot long tudak olsem. Blong oli no moa gobak long tudak, oli mas wokem ol fasin blong delaet long hat blong olgeta. Pol i talem se: “Yufala i mas sakem olfala fasin blong laef blong yufala we yufala i stap folem bifo, mo we i stap kam nogud, from we i stap mekem yufala i wantem tumas ol samting we oli blong gyaman nomo. Mo yufala i mas kam olsem nyufala man, from paoa we i stap wok long tingting blong yufala. . . . Yufala i mas putum nyufala fasin blong laef we God i wokem olsem we hem i wantem. Fasin ya i kamaot long trufala stret fasin mo fasin blong obei long hem oltaem.”—Efesas 4:18, 22-24, NW.
17. ?Tede olsem wanem yumi save blokem fasin blong gobak long ol wok blong tudak?
17 I olsem we Pol i stap talem se yumi mas katemaot wan haf long bodi blong yumi. Yumi mas katemaot olfala fasin blong laef, nao yumi save letem ‘paoa blong nyufala fasin i wok long tingting blong yumi.’ Long ples ya, Pol i no stap tok long olgeta we oli jes intres long trutok nomo. Hem i stap tok long ol Kristin we oli baptaes finis. Taem yumi tekem baptaes, yumi no stop blong wokem nyufala fasin blong laef, no gat. Yumi mas gohed nomo. Sipos yumi no moa traehad blong wokem nyufala fasin blong laef, ating olfala fasin bambae i kambak bakegen, nao bambae yumi kam flas bakegen, tingting blong yumi i go antap tumas, mo yumi save tingbaot yumi nomo. (Jenesis 8:21; Rom 7:21-25) Samting ya i save lidim yumi long ol fasin blong tudak bakegen.
“From Laet Blong Yu Nao, Mifala i Stap Luk Delaet”
18, 19. ?Stret long tok blong Jisas mo Pol, olsem wanem yumi save luksave “ol pikinini blong delaet”?
18 Yumi no mas fogetem se blong yumi kasem laef we i no save finis, God i mas jajem yumi fastaem se hem i glad long yumi. Mo bambae hem i jajem yumi from poen ya: ?Yumi laekem delaet olsem wanem? Taem Jisas i tokbaot poen ya finis, hem i se: “Man we i stap mekem ol fasin we i no stret, hem i no laekem delaet, i agens long hem, mo i no save kam long delaet, from we delaet ya bambae i soemaot ol fasin blong hem. Be man we i stap mekem ol stret fasin nomo, hem i save kam long delaet, blong delaet ya i soemaot we ol fasin ya we hem i stap mekem, be God i bin givhan long hem blong i mekem olsem.”—Jon 3:19-21.
19 Tok we Pol i raetem i go long ol man Efesas i agri long tingting ya, i se: “Yufala i mas stap wokbaot olsem ol pikinini blong delaet, from we frut blong delaet, hemia we man i mekem olkaen fasin we i gud, mo i stret, mo i tru.” (Efesas 5:8, 9, NW) Taswe ol wok mo fasin blong yumi oli stap soemaot sipos yumi pikinini blong delaet, no yumi pikinini blong tudak. Be blong man i mekem ol stret fasin ya, hat blong hem i mas gud. Taswe yumi mas lukaot long hat blong yumi. Yumi no mas fogetem se yumi mas gohed blong jenisim fasin blong laef blong yumi. Mo yumi mas lukaot long paoa we i stap wok long tingting blong yumi.—Proveb 4:23.
20, 21. (a) ?Ol pikinini we oli bon insaed long ol Kristin famle, oli kasem wanem spesel traem? (b) ?Olgeta pikinini evriwan blong ol Kristin papa mama oli kasem wanem traem?
20 Samtaem, samting ya i wan spesel traem long ol pikinini we taem oli bon, papa mama blong olgeta oli Wetnes blong Jeova finis. ?Olsem wanem i traem olgeta? Long wan saed, ol pikinini ya oli gat nambawan blesing. Oli save trutok taem oli pikinini nomo, taswe oli neva stap long tudak blong wol blong Setan. (2 Timote 3:14, 15) Be sam pikinini we oli gat blesing ya oli no gat tangkyu from, mo oli neva lanem blong rili laekem delaet ya. Samting ya i kamaot long bighaf long ol man Isrel long faswan handred yia. Oli gruap long nesen we i blong Jeova finis. Ale oli save sam samting finis long saed blong trutok. Be trutok ya i no tajem hat blong olgeta.—Matyu 15:8, 9.
21 Responsabiliti blong ol Kristin papa mama long fored blong God i blong tijim ol pikinini blong olgeta long ol fasin blong delaet. (Dutronome 6:4-9; Efesas 6:4) Nao biaen, pikinini ya hem wan i mas laekem delaet ya moa i bitim ol fasin blong tudak. Hem i mas mekem laet blong trutok i joen long laef blong hem. Taem hem i stap gruap, ating sam fasin blong wol blong Setan oli pulum hem. Ating hem i laekem fasin blong sam fren blong hem we oli no kea, oli no wantem responsabiliti. Ating long haeskul oli tijim hem se hem i mas sakem olgeta bilif, mo tingting ya i save pulum hem tu. Be hem i neva mas fogetem se sipos hem i livim delaet, ‘wol ya i fulap long tudak nomo.’ (Aesea 60:2) Tru, wol ya we i tudak we i tudak i no save givim wan gudfala samting nating long yumi.—1 Jon 2:15-17.
22. ?Jeova i givim wanem blesing naoia long olgeta we oli kam long delaet? ?Mo bambae hem i givim wanem blesing long olgeta long fyuja?
22 King Deved i talem se: “Yu [Jeova] yu stampa blong laef blong olgeta samting, mo from laet blong yu nao, mifala i stap luk delaet. Plis yu no lego fasin ya blong yu blong laekem tumas olgeta we oli save yu.” (Ol Sam 36:9, 10) Olgeta we oli laekem tumas delaet oli kam we oli save gud long Jeova. Samting ya i save givim laef long olgeta. (Jon 17:3) From we Jeova i laekem olgeta mo hem i gat kaen gud fasin, hem i stap sapotem olgeta naoia. Mo long fyuja, taem bigfala trabol i kamaot long wol, bambae hem i protektem olgeta gogo nyufala wol i kamtru. Bambae hem i mekem olsem long yumi tu, sipos yumi sakem ol fasin blong tudak blong wol blong Setan naoia. Long nyufala wol, ol man bambae oli kasem stret laef long Paradaes bakegen. (Revelesen 21:3-5) Ol man we Jeova i jajem olgeta se hem i glad long olgeta, bambae oli save stap long delaet blong Jeova gogo i no save finis. !Hemia i nambawan hop! !Mo hemia i save givim paoa long yumi naoia blong “sakem ol fasin we oli blong tudak nomo mo . . . werem ol tul blong faet blong delaet ya”!—Rom 13:12, NW.
[Futnot]
a Fasin blong lego trutok mo agensem hem.
Tingtingbak
◻ ?From wanem bighaf blong ol man Isrel long taem blong Jisas oli tanem baksaed long delaet?
◻ ?Long taem blong yumi, olsem wanem delaet i saenaot bigfala?
◻ ?Ol eksampel long faswan handred yia oli givim wanem woning long saed blong fasin we man i tingbaot hem wan mo fasin flas?
◻ ?Blong stap long delaet yumi mas mekem wanem?
◻ ?Ol man we oli laekem delaet bambae oli kasem wanem blesing long fyuja?
[Tok Blong Pija Long Pej 15]
Bighaf blong ol man Isrel long taem blong Jisas oli no laekem delaet
[Tok Blong Pija Long Pej 18]
Long ol yia we oli pas, oli yusum plante defren rod blong mekem laet i saenaot blong pulum sam man oli kam disaepol
[Tok Blong Pija Long Pej 19]
“Yufala i mas sakem olfala fasin blong laef . . . Yufala i mas putum nyufala fasin blong laef”