?God i Glad Long Fasin Blong Wosip Long Sam Samting Blong Bifo?
BLAD blong “San Gennaro,” hem i wan long olting blong ol dedman we ol skul oli stap yusum long wosip. Oli talem se blad ya i stap kam wora tri taem long wan yia. I sem mak long Sraod blong Turin, oli talem se hemia kaliko we oli yusum bifo blong kavremap bodi blong Jisas long hem. Olting blong bifo we ol man oli stap talem se oli blong Jisas, hemia smol bed we hem i bon long hem (oli kipim insaed long wan bigfala jyos long Rom), speling buk blong hem, mo bitim 1,000 nil we oli talem se oli yusum blong nilim Jisas long pos. I gat plante hed blong man, we oli stap talem se oli blong Jon Baptaes mo, long plante ples long Yurop, i gat fo bodi blong dedman we oli talem se i blong “Santa Lucia.”
Ol taon oli gat big nem from we oli holem olting blong dedman, wan long olgeta ya hem i Traea, long Jemani. Long ples ya oli gat plante “tabu klos” mo oli kipim klos we Jisas i stap werem kolosap long bodi blong hem. Long Vatikan Siti i gat bitim taosen samting blong dedman we oli stap kipim olgeta long wan spesel ples. Mo plante taosen samting we oli blong ol dedman, oli kipim olgeta insaed long jyos blong “Tabu Ersela” long taon ya Kolon long Jemani. Yumi save mekem lis long olgeta i go moa. Long Itali nomo, i gat 2,468 ples we oli talem se oli tabu ples from i gat olting blong ol dedman we oli blong skul i stap.
Fasin blong wosip long olting blong ol dedman oli ting se i stat long ol yia we i ron biaen long 300 K.T., semtaem wetem fasin blong wosip long ol man we oli ting se oli tabu. Ol skul, ol bisnes, ol politik oli mekem se olting blong ol dedman bifo oli stap kam plante moa long ol handred yia we oli pas finis, mo plante taosen oli stap yet tede. Namba tu Kaonsel Blong Vatikan i talem se: “Folem kastom, Jyos i givim ona long ol tabu man mo i givim ona long olting blong olgeta mo ol pija blong olgeta.” (Constitution “Sacrosanctum Concilium” sulla sacra Liturgia, long I Documenti del Concilio Vaticano II, 1980, Edizioni Paoline) Long 1983 Jon Pol 2 i tokbaot “olting blong ol dedman bifo mo ol samting we ol man oli stap givim ona long hem,” long Codex Iuris Canonici (Ol Rul Blong Jyos—Rul Namba 1190). Ol man blong Anglikan mo ol man blong Otodoks jyos olgeta tu oli stap givim ona long olting blong ol dedman.
From ol samting olsem, plante nil we oli yusum blong nilim Jisas mo ol hed we oli talem se oli blong Jon Baptaes, i klia nomo se ol samting ya oli gyaman nomo. Eksampel, ol sayentis oli yusum samting we oli kolem ‘radyo kabon’ blong makem yia blong ol samting blong bifo, ale oli faenemaot se Sraod blong Turin i gyaman samting nomo. Taswe taem oli stap mekem plante toktok from samting ya long 1988, Marco Tosatti we ol man oli save gud hem long Vatikan, i askem se: “Ol man blong sayens oli yusum ol samting blong sayens blong faenemaot yia blong Sraod. Sipos oli mekem olsem long ol narafala samting blong bifo we ol man oli stap wosip long olgeta, ?bambae i soemaot wanem?”
Man we i waes i no wantem wosip long wan gyaman samting. Be i no hemia nomo blong yumi tingbaot.
?Baebol i Talem Wanem?
Baebol i no talem se ol man blong God, ol man Isrel bifo, oli stap givim ona long olting blong ol dedman, taem oli stap kalabus long Ijip. Jekob i ded long Ijip mo oli karem dedbodi blong hem i go long Kenan blong berem ‘insaed long hol blong ston we i stap long Makpela.’ Pikinini blong hem Josef i ded tu long Ijip, mo ol bun blong hem oli karem i go long Kenan blong berem. (Jenesis 49:29-33; 50:1-14, 22-26; Eksodas 13:19) Be Baebol i no tokbaot ol man Isrel se oli stap givim ona long ol dedbodi blong Jekob no Josef olsem wan samting blong yusum long wosip blong olgeta.
Tingbaot tu, wanem i hapen long saed blong profet Moses. God i soemaot long Moses olsem wanem blong hem i lidim ol man Isrel long 40 yia. Taem hem i kasem 120 yia, hem i go antap long hil ya Nebo blong lukluk Promes Lan, mo biaen hem i ded. Maekel, jif blong ol enjel, mo Devel Setan tufala i rao from dedbodi blong Moses. Maekel i spolem eni plan we maet Setan i gat blong pulum ol man Isrel blong oli wosip long dedbodi blong Moses. (Jud 9) Nating se oli sore we Moses i ded, be oli no kipim olting blong hem blong oli stap givim ona long hem. God i no wantem samting olsem i kamaot taswe hem i no makem wan prapa beregraon blong Moses blong ol man oli save.—Dutronome 34:1-8.
Sam man oli ting se ol tok we oli stap long 2 King 13:21 i soemaot fasin ya. Hem i se: “Nao taem i kam blong olgeta oli berem wan dedman, nao, oli luk se i gat wan grup blong ol rabis man i stap long ples ya. Nao wantaem nomo, oli sakem man ya we i ded finis long beregraon blong profet Elaesa mo oli goaot. Taem dedbodi ya i tajem ol bun blong Elaesa, semtaem hem i laef bakegen mo i stanap long leg blong hem.” Hemia wan merikel we i kamaot from bun blong wan dedman we hem i wan profet blong God. Be long taem ya Elaesa i ded mo hem i “no save wan samting” taem merikel ya i kamaot. (Eklesiastis 9:5, 10) Taswe yumi save talem se God nomo i mekem man ya i laef bakegen, hem i yusum tabu speret blong hem olsem paoa blong hem. Mo tu Baebol i no tokbaot se, biaen ol man oli stap kipim ol bun ya blong Elaesa blong oli stap ona long hem.
Sam skul blong Krisendom oli talem se oli stap givim ona long olting blong ol dedman from Ol Wok 19:11, 12. Yumi ridim se: “Nao God i stap yusum Pol blong mekem ol merikel we oli narafala olgeta. Taem ol man oli karem ol ankejif mo klos we oli kasem bodi blong Pol finis, nao oli go putum long ol sikman, ol sik blong olgeta oli finis, mo ol devel oli goaot long olgeta.” Plis yufala i save makem se God nomo i yusum Pol blong mekem ol merikel ya we oli narafala olgeta. Aposol Pol i no mekem ol merikel ya long prapa paoa blong hem, mo hem i no laekem fasin ya we ol man oli stap foldaon blong ona long fored blong hem.—Ol Wok 14:8-18.
I Narakaen Long Baebol Tijing
Fasin blong wosip long olting blong ol dedman i narakaen long ol tijing blong Baebol. Eksampel, impoten samting se fasin ya blong wosip i kamaot from bilif ya se ol man oli gat wan sol we i no save ded. Plante milyan memba blong jyos oli bilif se sol blong ol man ya we oli stap ona long olgeta olsem “tabu man” oli stap laef long heven. Taswe ol man ya oli stap prea long ol “tabu man ya” blong oli givhan long olgeta mo blokem olgeta long ol trabol mo blong oli karem tok blong olgeta i go long God. Folem wan buk blong wan jyos, Katolik nao i stap givim ona long olting blong ol dedman from “paoa blong Tabu Man blong karem tok i go long God.”
Baebol i se sol blong ol man i save ded. Ol man oli no gat wan sol we i stap insaed long olgeta no i narakaen long bodi we oli gat mo taem oli ded sol ya i go samples. No gat. Baebol i talem se: “Nao Jeova God i tekem sam graon, i wokem man long hem, mo hem i blu long nus blong man ya, i putum win blong laef long hem. Nao long fasin ya, man ya i kam wan laef sol.” (Jenesis 2:7, NW) Bilif se ol man oli gat sol we i no save ded samtaem, i defren from Baebol i talem se: “Sol we i sin—hem wan bambae i ded.” (Esikel 18:4) Tok ya i stret long olgeta man—olgeta ya tu we ol man oli stap wosip long olgeta olsem ol “tabu man”—from yumi evriwan i gat sin mo yumi save ded from sin we yumi kasem long fas man ya Adam.—Rom 5:12.
Yumi no mas mekem wosip long ol “tabu man” from God i no givim raet long olgeta blong oli stap karem ol tok blong ol man i go long hem. Jeova God i talemaot se Pikinini blong hem nomo, Jisas Kraes, i save mekem olsem. Aposol Pol i talem se Jisas Kraes i ded, “God i mekem hem i laef bakegen long ded, mo hem i stap sidaon long raetsaed blong God, i stap tekem ol tok blong yumi long God.”—Rom 8:34, The Jerusalem Bible; lukluk Jon 14:6, 14.
Narafala risen blong yumi no wosip long ol “tabu man” mo olting blong ol dedman we ol skul oli stap yusum long wosip, from Baebol i tokbaot fasin ya blong mekem wosip long ol narafala god. Wan long ol Ten Loa we God i givim long ol man Isrel i se: “Yu yu no mas katem aedol, no pija blong enikaen samting we i stap long heven, no we i stap daon long wol, no we i stap long wora aninit long graon. Yu no mas bodaon long hem no yu mekem wok blong hem, from we mi Hae God Jeova mi nomo yu save mekem wosip long mi.” (Eksodas 20:4, 5, NW) Sam handred yia i pas, aposol Pol i talem long ol Kristin se: “I nogud yufala i stap mekem wosip blong ol narafala god.” (1 Korin 10:14) I sem mak long tok we aposol Jon i raetem se: “Yufala i mas lukaot gud blong yufala i no go krangke long ol narafala god we i blong gyaman nomo.”—1 Jon 5:21.
Baebol i no sapotem fasin blong ona long ol “tabu man” mo olting blong ol dedman we ol skul oli stap yusum. Sam man oli wantem wan samting we oli save luk no oli save tajem we oli ting se i tabu mo i gat paoa blong sevem olgeta. Plante man oli ting se olting blong ol dedman we ol skul oli stap yusum long wosip we oli save luk i olsem we i joenem heven mo wol. Plis yu tingbaot poen ya blong smoltaem.
Fasin blong lukluk, mo tajem olting blong ol dedman we ol skul oli stap yusum long wosip i no laenap wetem fasin blong wosip we Jisas i talem se God i wantem. Jisas i se: “I gat taem i stap kam, yes, taem ya i kam finis, we prapa man blong mekem wosip i save mekem wosip long Papa blong yumi long trutok we i kamaot long tingting blong hem. Hemia nao ol prapa man blong mekem wosip we Papa blong yumi i wantem blong oli stap mekem wosip long hem. God, hem i Speret, mo olgeta we oli mekem wosip long hem oli mas mekem long trutok [mo wetem speret, NW] we i stap kamaot long tingting blong olgeta.” (Jon 4:23, 24) Jeova God i wan “Speret” Man, ol man oli no save lukluk hem. Blong yumi wosipim hem “wetem speret” i min se lav mo bilif we i kamaot long hat blong yumi i pusum yumi blong mekem olsem. (Matyu 22:37-40; Galesia 2:16) Yumi no save wosip long God wetem ‘trutok’ sipos yumi stap givim ona long olting blong ol dedman bifo. Be yumi mas no laekem nating ol gyaman samting we ol skul oli stap yusum blong mekem wosip, yumi mas lanem wil blong Hem we Baebol i soemaot klia long yumi mo yumi mas mekem.
From samting ya yumi no sapraes taem James Bentley, wan man blong save, i talem se ‘ol man Hibru bifo oli no stap ona long olting blong ol dedman.’ Hem i gohed tu blong talem se long ol 400 yia stat long taem ya we Steven i ded long hem kam kasem taem we Lusian i digimaot bodi blong hem, tingting blong ol Kristin i jenis bigwan long fasin blong wosip long olting blong ol dedman. Long ol yia we oli ron biaen long 400 K.T. ol gyaman Kristin skul oli stat blong lego finis ol klia tijing blong Baebol long fasin blong wosip long ol narafala god, dedman i stap olsem wanem, mo wok blong Jisas olsem man blong “toktok long God oltaem from yumi.”—Rom 8:34; Eklesiastis 9:5; Jon 11:11-14.
Sipos yumi wantem se God i glad long wosip blong yumi, yumi mas meksua se wosip blong yumi i no joen wetem fasin blong wosip long ol narafala god no gyaman god. Blong God i akseptem wosip blong yumi, wosip i mas go nomo long Hemia we i wokem yumi, Jeova God, i no long olting blong ol dedman no long ol samting we God i wokem. (Rom 1:24, 25; Revelesen 19:10) Yumi mas kasem stret save long Baebol mo bildimap strong bilif. (Rom 10:17; Hibrus 11:6) Sipos yumi stap wokbaot long trufala wosip, bambae fasin blong yumi i laenap wetem ol tijing blong Baebol se God i no glad long wosip we man i mekem long olting blong ol dedman.
[Tok Blong Pija Long Pej 5]
Nating se man i laef bakegen from ol bun blong Elaesa be ol man oli no wosip long hem