“Wan Man Blong Lukaot i Mas . . . Bos Long Tingting Blong Hem”
“Wan man blong lukaot i mas . . . bos long tingting blong hem.”—TAETAS 1:7, 8, NW.
1, 2. ?Wanem eksampel we William blong Orange i soemaot long fasin blong no toktok, mo wanem frut i kamaot from?
HISTRI i soemaot wan gudfala eksampel long fasin blong holemtaet ol filing blong yumi. Bitwin long yia 1500 mo yia 1600 wan yang prins blong Neselan nem blong hem William blong Orange wetem King Henri 2 blong Franis, tufala i go lukaot ol wael anamol long bus. Nao king ya i talemaot plan blong hem long William se hem wetem king blong Spen tufala i gat plan blong waepemaot olgeta Protestan skul long Franis mo long Neselan, hemia olgeta skul blong Krisendom. King Henri i ting se yangfala William i strong long skul Katolik olsem hem, taswe hem i talemaot olgeta samting we hem mo king blong Spen tufala i plan blong mekem. Samting ya we William i harem i mekem hem i fraet from hem i gat ol gudfala fren we oli stap long Protestan skul. Be hem i no mekem King Henri i luksave filing blong hem, hem i soem bigfala intres long ol plan ya we king i stap talemaot long hem.
2 I no longtaem William i gat jans blong wokem ol plan blong spolem rabis plan blong tufala king ya. Hem i mekem kantri ya Neselan i fri long rul blong Katolik blong Spen. From se William i stap bos long tingting blong hem taem hem i harem plan blong king ya fastaem, ol man oli stap singaotem hem se “William the Silent,” (William man we i no toktok). William blong Orange i wokem gud plan blong hem mekem se: “Hem nao i stampa blong independen blong bigfala kantri ya Neselan.”
3. ?Wanem gudfala frut ol man oli save kasem taem ol Kristin elda oli bos long tingting blong olgeta?
3 ‘William the Silent’ i holemtaet prapa tingting blong hem, from samting ya hem wan mo ol man blong hem oli harem gud. Long sem fasin, ol Kristin elda tede oli mas soemaot frut blong tabu speret, hemia fasin blong bos long tingting. (Galesia 5:22, 23) Taem oli stap mekem olsem, olgeta wanwan mo ol kongregesen oli save harem gud. Be sipos oli no bos long tingting blong olgeta, bigfala trabol i save kamaot from.
Ol Elda Oli Mas Bos Long Tingting Blong Olgeta
4. ?Wanem advaes we aposol Pol i givim blong soemaot se ol elda oli mas bos long tingting blong olgeta?
4 Pol i wan elda mo hem i luksave se fasin blong bos long tingting i impoten tumas. Taem hem i givim advaes long ol elda we oli kam long Efesas blong luk hem, hem i se: “Yufala i mas stap lukaotgud long yufala mo long ol man ya we Tabu Speret i putum olgeta oli stap finis long han blong yufala.” Ol elda oli mas stap lukaotgud long olgeta i min se oli mas bos long tingting blong olgeta oli mas lukaot long fasin blong olgeta. Pol i makem sem poen ya taem hem i raet long Timote i se: “Yu mas lukaotgud long fasin blong yu, mo long ol tok we yu stap tijim ol man long hem.” Advaes olsem i soemaot se Pol i stap tingtinggud long ol slak fasin blong man se sam man maet oli save tingting strong long wok blong prij bitim oli stap mekem ol fasin we oli stap tijim ol man long hem i wok long laef blong olgeta. Taswe hem i talemaot poen ya se oli mas lukaotgud long olgeta.—Ol Wok 20:28; 1 Timote 4:16.
5. ?Olsem wanem oli putumap ol Kristin elda, mo wanem vas long Baebol oli soemaot ol mak ya?
5 Long olgeta yia we oli pas, wok blong ol elda we Baebol i tokbaot i stap kam moa klia. Tede, yumi luk se fasin blong kam elda i no olbaot. Hed-Kampani blong ol Wetnes blong Jeova, no olgeta ya we oli mekem wok long nem blong Hed-Kampani oli putumap ol elda. Bodi blong elda ya i mekem wok long nem blong “slef ya we i stret mo waes.” (Matthew 24:45-47, NW) Aposol Pol i tokbaot ol mak we wan Kristin man blong lukaot, no wan elda i mas kasem, long leta blong hem long 1 Timote 3:1-7 mo Taetas 1:5-9.
6, 7. ?Wanem mak ol elda oli mas kasem we i nidim fasin blong bos long tingting?
6 Long 1 Timote 3:2, 3 Pol i talem se ol man blong lukaot oli no mas bitim mak long fasin blong olgeta. Blong wan elda i mekem olsem long fasin we i stret hem i mas bos long tingting blong hem. Wan man we i kasem mak blong kam wan elda i no mas man blong kros no man blong rao. Ol mak ya i soemaot se wan elda i mas bos long tingting blong hem. Mo tu, wan elda i no man blong drong, no dring tumas waen, hem i mas bos long tingting blong hem.—Lukluk New World Translation Reference Bible, long Engglis, 1 Timote 3:2, 3, 8, futnot.
7 Long Taetas 1:7, 8 Pol i makemaot se wan man blong lukaot i mas bos long tingting blong hem. Tingbaot ol fasin long ol vas ya we wan elda i mas gat, ol fasin ya oli soemaot se elda i mas bos long tingting blong hem. Eksampel, wan man blong lukaot i no mas gat poen long hem, yes, hem i no mas gat poen nating long hem. Taswe wan elda i mas bos long tingting blong hem blong hem i kasem ol mak ya.
Taem Oli Givhan Long Ol Narafala Man
8. ?Wanem fasin wan elda i mas gat taem hem i givim advaes we oli soemaot nid blong hem i bos long tingting?
8 Mo bakegen wan man blong lukaot i mas gat longfala tingting taem hem i stretem ol narafala Kristin man. Blong mekem olsem hem i mas bos long tingting blong hem. Eksampel, long Galesia 6:1 i se: “Ol brata mo sista. Sipos wan long yufala i foldaon, i mekem samting we i no stret, yufala we Speret blong God i stap long yufala, yufala i mas givhan long hem blong stretem hem. Be yufala i mas mekem long kwaet fasin. Mo yufala tu i mas lukaotgud long yufala, blong sam samting bambae i no kam traem yufala.” Blong elda i soemaot kwaet fasin hem i mas bos long tingting blong hem. Mo tu, fasin blong bos long tingting i save mekem se elda ya i lukaotgud long fasin blong hem wan. I sem mak, taem wan elda i go blong givhan long wan man we hem i harem nogud long tingting blong hem, i impoten tumas blong hem i bos long tingting blong hem. Maet elda ya i gat narakaen tingting long man ya, be hem i mas kaen, hem i mas gat longfala tingting, mo hem i mas traem luksave long trabol blong man ya. I nogud hem i kwik blong givim advaes. Elda ya i mas rere blong lesin mo faenemaot samting we i rili mekem trabol long man ya.
9. ?Ol elda oli mas mekem wanem taem oli givim advaes long ol man we tingting blong olgeta i nogud?
9 Taem elda i wantem givhan long olgeta we oli harem nogud tumas i stret blong folem advaes long Jemes 1:19 i se: “Ol brata mo sista long Kraes. Bambae yufala i no fogetem samting ya. Yufala evriwan i mas rere oltaem blong lesin, be yufala i mas no hareap blong tok. Mo yufala i mas no hareap blong kros.” Yes taem wan elda i toktok wetem wan man we i kros no fasin blong hem i narakaen, elda ya i mas lukaot se hem i no givimbak long sem fasin. Hem i mas bos long tingting blong hem blong hem i no save tok kros blong givimbak long man ya. “Sipos i gat man we i mekem i no stret long yufala, bambae yufala i no mekem i no stret long hem bakegen.” (Rom 12:17) Taem yumi givimbak nogud fasin long wan man, samting ya i mekem moa trabol. Taswe Tok blong God i givim bakegen gudfala advaes long ol elda i se: “Wan ansa, taem hem i kwaet, i save mekem kros i godaon.”—Proveb 15:1.
Long Ol Miting Mo Long Kot-Komiti
10, 11. ?Wanem i hapen long miting blong ol elda we i soemaot se oli mas bos long tingting blong olgeta?
10 Narafala ples we ol Kristin man blong lukaot oli mas tingbaot blong oli bos long tingting blong olgeta, hemia taem oli stap gat ol miting. Oli mas bos long tingting blong olgeta nao oli save toktok long kwaet fasin long saed blong trutok mo stret fasin. Ol elda wanwan oli mas bos long tingting, blong wan i no kam olsem bos from hem i toktok tumas long ol miting olsem. Sipos wan elda i gat fasin ya, i gud wan narafala elda i save givim advaes long hem.—Lukluk 3 Jon 9.
11 Mo tu long ol miting blong ol elda, wan elda we maet hem i stap wari tumas hem i save kam kros mo faerap long ol tok blong hem. !Ol fasin olsem i soemaot se man ya i no bos long tingting blong hem! I gat tu risen from wanem ol fasin olsem oli nogud. Faswan samting, man i save letem ol filing blong hem oli mekem se hem i no luksave ol risen blong wan bisnes from we hem i no bos long tingting blong hem. Sekenwan samting, taem wan elda i kros, hem i save mekem ol narafala elda tu oli kros no oli harem nogud long tingting blong olgeta. Taswe ol elda oli mas lukaotgud, from ol defren tingting oli save seraotem wok blong olgeta. Samting ya i save spolem olgeta wanwan mo tu i save spolem kongregesen.—Lukluk Ol Wok 15:36-40.
12. ?Ol elda oli mas lukaotgud blong bos long tingting blong olgeta taem oli mekem wanem?
12 Ol elda oli mas bos long tingting blong olgeta. Oli no mas gat fasin blong laekem man from kala no laen blong hem mo oli no mas yusum paoa blong olgeta long fasin we i no stret. Hem i isi tumas blong yumi foldaon long ol traem ya from we yumi sinman mo ol tingting blong yumi we oli no stret gud olgeta oli save gat paoa long ol tok mo fasin blong yumi. Samtaem ol elda oli no stretem ol pikinini no sam famle blong olgeta we oli mekem rabis fasin. Ol elda oli mas bos long tingting blong olgeta nao filing long saed blong famle i no save blokem olgeta blong oli stretem trabol ya.—Dutronome 10:17.
13. ?From wanem ol elda long kot-komiti oli mas bos long tingting blong olgeta?
13 Narafala samting se taem ol elda oli sidaon long kot-komiti oli mas gat fasin blong bos long tingting. Ol elda oli mas mekem olsem from we oli no mas letem filing blong olgeta i bos long olgeta. Sipos long taem blong kot-komiti wan man i krae be ol elda oli no mas letem samting ya i slakem tingting blong olgeta blong stretem hem. Mo tu wan elda i mas lukaotgud blong hem i no mas kros taem ol man oli tok nogud blong mekem ol gyaman tok blong spolem hem, olsem man blong apostasi i save mekem. Pol i givim tok we i stret nomo i se: “Mo man blong wok blong Masta blong yumi, hem bambae i no man blong faet. Hem i mas wan man blong mekem i gud long olgeta man.” I nidim fasin blong bos long tingting, blong yumi stap kwaet taem ol man oli mekem nogud long yumi. Pol i gohed blong talem se “man blong wok blong Masta” i mas “wan gudfala man blong tij, we tingting blong hem i longfala. Hem i mas wan man we i save stretem ol man we oli agens long hem, long fasin we i kwaet nomo.” Blong wan man i stap kwaet mo holemtaet tingting blong hem taem hem i toktok wetem wan man we i agensem hem, samting ya i nidim fasin blong bos long tingting.—2 Timote 2:24, 25.
Wetem Woman
14. ?Wanem advaes ol elda oli mas tingbaot taem oli stap toktok wetem woman?
14 Ol elda oli mas lukaotgud blong bos long tingting blong olgeta taem oli stap wetem ol woman. I no stret blong wan elda i go hem wan blong visitim wan sista. Wan elda i mas tekem narafala elda no wan man blong givhan blong go wetem hem long visit olsem. Pol i luksave trabol olsem taswe hem i talem tok ya long Timote we hem i wan elda i se: “Yu mas tok gud long woman we i olfala, olsem we hem i stret mama blong yu. Mo yu mas tok long yang woman olsem we hem i stret sista blong yu, mo we fasin blong yu i klin gud.” (1 Timote 5:1, 2) Yumi luk sam elda oli putum han blong olgeta long sam sista olsem wan papa i stap mekem long pikinini blong hem. Be fasin olsem i save trikim olgeta, from hem i no trufala lav blong Kristin man, be hem i save pulum olgeta blong oli gat rabis tingting. —Lukluk 1 Korin 7:1.
15. ?Wanem samting i kamaot blong soemaot se wan elda we i no bos long tingting blong hem i save spolem nem blong Jeova?
15 Sam elda oli spolem trutok from we oli no bos long tingting blong olgeta taem oli stap wetem ol sista long kongregesen. Sam yia bifo, oli bin sakemaot wan elda long kongregesen from we hem i slip wetem wan Kristin sista we hasban blong hem i no wan Wetnes. Long sem naet taem oli talemaot se oli sakemaot elda ya, hasban blong sista ya i kros tumas i kam insaed long Haos-Kingdom wetem masket mo i sutum tufala ya we oli mekem rabis fasin. Tufala i no ded. Oli karemaot masket long man ya, mo long nekis dei nyuspepa blong ples ya i raetem ol tok ya long fas pej i se ‘masket i faerap insaed long jyos.’ !Hemia i wan bigfala sem long kongregesen mo long nem blong Jeova from elda ya i no bos long tingting blong hem!
Long Ol Narafala Samting
16. ?From wanem ol elda oli mas lukaotgud blong bos long tingting taem oli stap givim pablik tok?
16 Taem wan elda i givim wan pablik tok hem i mas bos long tingting blong hem. Wan man we i toktok long fored blong ol man hem i no mas fraet. Hem i mas stanap stret. Sam elda oli tok fani long fored blong mekem ol man oli laf. Samting ya i mekem se elda ya i stap toktok blong mekem ol man we oli stap lesin oli glad nomo. Be fasin blong foldaon long ol traem olsem i soemaot se man i no bos long tingting blong hem. Mo tu taem wan man i givim tok mo i bitim taem blong hem samting ya i soemaot se man ya i no bos long tingting blong hem, mo tu hem i no mekem rere tok ya.
17, 18. ?Wan elda i mas skelem ol wok blong hem olsem wanem, mo olsem wanem samting ya i soemaot se hem i bos long tingting blong hem?
17 Ol elda we oli stap hadwok oli mas skelemgud taem mo paoa blong olgeta. Oli mas bos long tingting blong olgeta blong oli skelemgud wok blong olgeta. Sam elda oli tingting tumas long ol nid blong kongregesen mekem se oli no tingbaot famle blong olgeta. Wan sista i talem long waef blong wan elda se hem i harem gud long visit blong elda ya nao waef blong elda ya i se: “!Mi mi wantem sipos hem i save mekem visit long mi samtaem!”—1 Timote 3:2, 4, 5.
18 Wan elda i mas bos long tingting blong hem blong skelemgud taem we hem i stap yusum long prapa stadi blong hem mo taem we hem i yusum long wok blong prij, no taem we hem i yusum blong mekem visit long ol brata sista. From hat blong yumi i save trikim yumi, i isi blong wan elda i spenem moa taem long wan samting we hem i laekem bitim long ol narafala samting. Sipos hem i laekem ol buk, bambae hem i spenem moa taem long stadi wanwan bitim mak. Sipos hem i faenemaot se i hadwok blong go long ol haos wanwan, bambae i faenem sam eskyus blong hem i go mekem visit long ol brata sista.
19. ?Wanem rul ol elda oli mas folem blong soemaot se oli bos long tingting blong olgeta?
19 Ol elda oli no mas talemaot ol tok we i blong olgeta nomo. Taswe oli mas bos strong long tingting blong olgeta. Wan advaes i stret nomo long samting ya i se: “Yu no mas talemaot olbaot ol tok we narafala i talem long yu nomo.” (Proveb 25:9) Hemia i wan long ol rul we ol elda oli stap brekem bitim ol narafala rul. Sipos wan elda i gat wan gudfala waef we i waes mo hem i stap storeyan gud wetem hem, bambae hem i gat tingting blong talemaot no tokbaot samting we i no stret blong talemaot. Samting olsem i nogud mo hem i no waes. Ol man oli no moa save trastem yu. Ol brata mo ol sista long saed blong speret oli kam talemaot tingting no trabol blong olgeta long ol elda from we oli trastem, se ol elda oli no save talemaot long ol narafala man olbaot. Be taem wan elda i talemaot ol tok ya long waef blong hem, samting ya i no stret, hem i no waes, mo i soemaot se elda ya i no laekem waef blong hem from hem i givim hevi baden long woman blong hem.—Proveb 10:19; 11:13.
20. ?From wanem i impoten blong ol elda oli mas bos long tingting blong olgeta?
20 Taswe yumi save talem se fasin blong bos long tingting i impoten tumas mo i impoten se ol elda oli mas gat fasin ya. From we olgeta oli gat wok ya blong lidim ol man blong Jeova, oli gat plante samting blong talemaot long fes blong God. From we God i givim plante wok long olgeta blong oli mekem, bambae hem i askem moa long olgeta. (Luk 12:48; 16:10; lukluk Jemes 3:1.) Hem i wok blong ol elda blong oli soemaot gudfala eksampel, blong ol narafala man oli folem. Antap moa se, ol elda oli stap long wan ples we oli save mekem i gud long ol narafala man no oli save mekem i nogud long ol narafala man, samting ya i dipen sipos oli bos long tingting blong olgeta no no gat. Taswe Pol i talem se: “Wan man blong lukaot i mas . . . bos long tingting blong hem.”
Tingtingbak
◻ ?Wanem ol rul blong Baebol we ol elda oli nidim fasin blong bos long tingting blong oli mas folem?
◻ ?From wanem ol elda oli mas bos long tingting blong olgeta taem oli stretem ol narafala Kristin man?
◻ ?Olsem wanem ol elda oli mas bos long tingting blong olgeta taem oli gat ol miting?
◻ ?Wanem i traem ol elda long fasin blong no talemaot ol tok we ol narafala man oli talemaot long olgeta nomo?
[Tok Blong Pija Long Pej 20]
Hem i impoten blong soemaot fasin blong bos long tingting taem ol elda oli gat ol miting
[Tok Blong Pija Long Pej 23]
Ol Kristin elda oli mas bos long tingting blong olgeta blong holem ol tok we ol man oli talemaot long olgeta nomo