Bilif Long Baebol Olsem We i Tok Blong God Stret
‘Mo tu, oltaem mifala i stap talem tangkyu long God from yufala. From we taem mifala i tekem tok ya blong God i kam long yufala, yufala i kasem, i no olsem we i tok blong man nomo. Yufala i kasemgud, olsem we i tok blong God stret. Mo i tru, tok ya i olsem nomo. Mo tok ya i stap wok yet long yufala we yufala i bilif long hem.’—1 TESALONAEKA 2:13.
1. ?Wanem kaen save long Baebol i mekem se buk ya i rili nambawan?
TABU Baebol i wan buk we oli tanem i go long moa lanwis bitim ol narafala buk long wol. Mo tu, oli seremaot moa long hem bitim ol narafala buk. Ol man oli luksave se hem i wan long ol beswan wok blong ol man blong raetem buk. Be, samting we i moa impoten se, Baebol i givim ol advaes we olgeta man oli rili nidim blong lidim olgeta. Ol man blong evri kala mo blong evri kantri, nomata wanem wok no haenem we oli gat, oli nidim. (Revelesen 14:6, 7) Baebol i ansa long ol kwestin long fasin we i mekem se maen mo hat, tufala wantaem i haremgud. Ol kwestin olsem: ?Wanem mining blong laef blong man? (Jenesis 1:28; Revelesen 4:11) ?From wanem ol gavman blong man oli no save putum pis mo seftaem we i stap longtaem? (Jeremaea 10:23; Revelesen 13:1, 2) ?From wanem ol man oli ded? (Jenesis 2:15-17; 3:1-6; Rom 5:12) Long wol ya we i fulap long trabol, ?olsem wanem yumi save winim ol problem blong laef? (Ol Sam 119:105; Proveb 3:5, 6) ?Olsem wanem long fyuja blong yumi?—Daniel 2:44; Revelesen 21:3-5.
2. ?From wanem Baebol i givim ol ansa we yumi save trastem fulwan, long ol kwestin we yumi askem?
2 ?From wanem Baebol i givim ol klia ansa long ol kwestin ya? From we hem i Tok blong God. God i yusum ol man, blong oli raetem Baebol. Be 2 Timote 3:16, i talem klia, se “olgeta tok ya blong Baebol oli kamaot long God fastaem.” Baebol i no tingting blong wanwan man, blong eksplenem ol samting we oli hapen long laef blong ol man. “I no gat tok blong profet [we i talemaot fyuja, ol oda blong God, ol gudfala fasin blong laef we Baebol i tokbaot] i kamaot from we man nomo i wantem olsem. Taem tok blong ol profet i kamaot, ol profet oli talem, be tabu speret i stap givim tok long olgeta, nao oli talemaot tok we i kamaot long God.”—2 Pita 1:21.
3. (a) Talem sam eksampel we oli soem olsem wanem ol man long sam kantri oli rili bin tinghae long Baebol. (b) ?From wanem sam man oli rere blong lusum laef blong olgeta, blong oli save ridim Baebol?
3 Plante man we oli luksave ol gudgudfala samting insaed long Baebol, oli bin go long kalabus, oli ded tu, from we oli gat wan Baebol mo oli ridim. Long ol yia we oli pas, samting ya i hapen long Spen we bighaf blong ol man oli Katolik. Ol lida blong skul, oli fraet se bambae oli lusum paoa we oli gat long ol man, sipos ol man oli ridim Baebol long prapa lanwis blong olgeta. Samting ya i kamaot long Albania tu. Ol haeman we oli no bilif long God, oli wokem strong plan blong finisim olgeta skul. Be, wanwan man we oli fraetgud long God, oli lukaotgud long ol Baebol we oli gat, oli ridim mo oli serem wetem ol narafala. Long Namba Tu Bigfala Faet blong Wol, long rabis kalabus blong Saksenhaosen, oli pasem wan Baebol i go long ol defren rum long haos kalabus, long fasin haed (nating se fasin ya i tabu). Ale olgeta we oli gat jans blong ridim, oli lanem baehat sam haf blong hem, blong oli save tokbaot wetem ol narafala. Long ol yia stat long 1950, long ol ples long Is Jemani, we long taem ya, oli stap aninit long rul blong Komunis, ol Wetnes blong Jeova we oli stap long kalabus from we oli holemtaet bilif blong olgeta, oli pasem sam smol haf blong Baebol long ol presin man, blong oli ridim long naet. Oli mekem samting ya, nating se oli save kasem strong panis ya we oli lokem olgeta wanwan long ol defren rum blong longtaem, sipos oli faenemaot olgeta. ?From wanem ol Wetnes oli mekem samting ya? From we oli luksave se Baebol i Tok blong God. Mo oli save se, “kakae nomo i no save mekem man i laef.” Be “evri tok we Jeova i talem, hemia nao samting blong mekem man i laef.” (Dutronome 8:3) Ol tok ya, we oli kamaot long Baebol, oli givhan long ol Wetnes ya blong stap laef long saed blong speret, nating se ol man we oli no gat sore nating, oli kilim olgeta mo mekem oli harem nogud tumas long bodi blong olgeta.
4. ?Baebol i mas stap long wanem ples long laef blong yumi?
4 Yumi no mas livim Baebol i stap long wan bokis, we yumi tekemaot samtaem nomo blong jekem wan samting. Mo yumi mas ridim, i no long taem ya nomo we yumi joen wetem ol Kristin brata sista blong yumi, blong mekem wosip. Evri dei, yumi mas ridim, blong kasem help long ol samting we yumi stap fesem, mo blong faenemaot stret rod we yumi mas folem.—Ol Sam 25:4, 5.
Oli Raetem Blong Man i Ridim Mo Kasem Save Long Hem
5. (a) ?Yumi evriwan i mas gat wanem samting, sipos yumi gat rod blong kasem? (b) ?Long Isrel bifo, olsem wanem ol man oli faenemaot ol samting we oli stap long Baebol? (c) ?Olsem wanem Ol Sam 19:7-11 i gat paoa long tingting blong yu, long saed blong fasin blong ridim Baebol?
5 Long taem blong yumi, kolosap se i gat Baebol long evri kantri. Mo mifala i askem long ol man we oli ridim Wajtaoa magasin blong oli kasem wan Baebol. Long taem we oli raetem Baebol, i no gat ol mesin blong prentem buk. Ol man oli no gat prapa Baebol blong olgeta. Be Jeova i mekem rod blong ol man blong hem oli save harem ol samting we oli raetem bifo. Taswe, Eksodas 24:7 i givim ripot, se afta we Moses i raetemdaon ol tok we Jeova i talem, hem “i tekem buk ya blong promes blong Hae God . . . nao i ridimaot ol tok ya long olgeta man.” Ol man Isrel oli bin luk ol bigbigfala samting we oli kamaot long paoa blong God long Hil Sinae. Taswe, oli save se ol tok we Moses i ridimaot long olgeta, oli kam long God, mo se oli nidim tok ya. (Eksodas 19:9, 16-19; 20:22) Yumi tu, yumi nidim save we i stap insaed long Tok blong God.—Ol Sam 19:7-11.
6. (a) ?Bifo we nesen blong Isrel i go insaed long Promes Lan, Moses i mekem wanem? (b) ?Olsem wanem yumi save folem eksampel blong Moses?
6 Taem nesen blong Isrel i stap mekemrere blong krosem Jodan Reva, blong go insaed long promes Lan, mo blong livim laef ya we oli muf i go olbaot long draeples, i stret we oli tingtingbak long Loa blong Jeova mo ol samting we Hem i bin mekem long olgeta. Speret blong God i pusum Moses, nao hem i tokbaot Loa ya bakegen wetem ol man Isrel. Hem i mekem olgeta oli tingbaot ol smosmol haf blong Loa. Mo tu, hem i makemgud ol bigfala rul mo tingting we oli mas lidim olgeta, long saed blong fasin fren blong olgeta wetem Jeova. (Dutronome 4:9, 35; 7:7, 8; 8:10-14; 10:12, 13) Tede, sipos yumi go long ol nyufala ples mo yumi fesem ol nyufala samting long laef, i gud blong tingbaot olsem wanem ol advaes blong Baebol oli mas lidim yumi long samting we bambae yumi mekem.
7. ?Smoltaem afta we ol man Isrel oli krosem Jodan, oli mekem wanem blong makem Loa blong Jeova long maen mo hat blong olgeta?
7 Smoltaem afta we ol man Isrel oli krosem Jodan Reva, oli hivap wanples bakegen blong tingtingbak long ol samting we Jeova i yusum Moses blong talem long olgeta. Nesen ya i hivap samwe long 50 kilomita long not blong Jerusalem. Stret haf blong ol laen blong Isrel, oli hivap long fored blong Hil ya Ebal. Mo narafala haf, oli hivap long fored blong Hil ya Gerisim. Long ples ya, wetem “bigfala voes,” Josua “i ridimaot olgeta tok blong loa, ol blesing mo ol trabol.” Olsem nao, long stret taem we oli nidim, ol man, ol woman, ol pikinini, mo ol strenja, oli harem bakegen ol fasin we loa i talem se oli no mas mekem. Hemia ol fasin we oli save mekem se Jeova i no glad long olgeta, mo ol blesing we oli save kasem sipos oli obei long Jeova. (Josua 8:34, 35) Tingting blong olgeta i mas kliagud long ol fasin we i gud mo ol fasin we i nogud long ae blong Jeova. Mo tu, long hat blong olgeta, oli mas wokem fasin blong laekem tumas ol fasin we oli gud mo no laekem nating ol fasin we oli nogud, olsem wanwan long yumi i mas mekem tede.—Ol Sam 97:10; 119:103, 104; Emos 5:15.
8. ?Wanem blesing i kamaot from fasin blong ridim Tok blong God long sam bigfala asembli long Isrel?
8 Antap long ol impoten taem ya long histri, we ol man Isrel oli ridim Loa, Dutronome 31:10-12 i tokbaot fasin blong ridim Tok blong God oltaem. Evri seven yia, fulwan nesen i mas kam wanples blong harem riding long Tok blong God. Long fasin ya, oli kasem kakae long saed blong speret. Samting ya i mekem se oltaem, long maen mo hat blong olgeta, oli tingbaot ol promes long saed blong Laen. Olsem nao, fasin ya i lidim ol man blong God long Mesaea. Taem ol man Isrel oli go insaed long Promes Lan, rod ya we God i stanemap long draeples blong fidim ol man Isrel long saed blong speret, i no stop. (1 Korin 10:3, 4) Long defren fasin, Tok blong God i karem moa mining, taem God i givim moa save long ol profet.
9. (a) ?Ol man Isrel oli mas ridim Baebol nomo taem oli hivap long ol bigfala grup? Eksplenem. (b) ?Olsem wanem oli tijim prapa famle blong olgeta long saed blong Baebol, mo from wanem oli mekem olsem?
9 Fasin blong tokbaot bakegen ol advaes long Tok blong God, i no kamaot long ol taem ya nomo we ol man Isrel oli hivap wanples. Evri dei, oli mas tokbaot sam haf long Tok blong God, mo ol rul we oli stap insaed long haf ya. (Dutronome 6:4-9) Long plante ples tede, i isi blong ol yangfala oli gat wan prapa Baebol blong olgeta. Mo i impoten tumas we oli gat wan Baebol. Be samting ya i no sem mak long Isrel bifo. Long taem ya, taem ol papa mama oli tijim Tok blong God, oli mas dipen long ol samting we oli save baehat, mo ol trutok we oli holemgud i stap long hat blong olgeta. Mo tu, oli save yusum smol save we maet oli bin raetemdaon. Oli talem bakegen mo bakegen, blong traehad blong mekem ol pikinini blong olgeta oli laekem Jeova mo ol rod blong hem. Plan blong samting ya, i no blong fulumap hed wetem save nomo. Hem i blong halpem ol wanwan memba blong famle blong laef long fasin we i soemaot se oli laekem Jeova mo Tok blong hem.—Dutronome 11:18, 19, 22, 23.
Ridim Baebol Long Haos Wosip
10, 11. ?Oli folem wanem program blong ridim Baebol long haos wosip, mo wanem tingting blong Jisas long ol taem ya?
10 Samtaem afta we oli tekem ol man Jyu oli go kalabus long Babilon, oli stanemap ol haos wosip. Blong oli save ridim mo tokbaot Tok blong God long ol ples ya blong miting, oli wokem sam moa kopi blong Baebol. Hemia nao samting we i mekem se, i gat 6,000 olfala kopi blong hanraet i stap yet, we oli gat sam haf blong Hibru haf blong Baebol insaed long olgeta.
11 Fasin blong ridimaot Tora, hemia ol faef faswan buk blong ol Baebol we yumi stap yusum tede, i wan impoten haf blong sevis we oli mekem long haos wosip. Ol Wok 15:21 i givim ripot se, long faswan handred yia K.T., oli ridimaot Baebol long evri Sabat dei. Mo Misna i soem se, long seken handred yia, oli ridimaot Tora tu, long namba tu mo namba faef dei blong wik. Oli givim haf long samfala blong oli ridimaot. Wan i ridim haf blong hem fastaem, afta, narawan i ridim haf blong hem. Ol man Jyu we oli stap long Babilon, kastom blong olgeta i blong ridim fulwan Tora evri yia. Long Palestaen, kastom blong olgeta i blong mekem riding ya i kavremap tri yia. Mo tu, oli ridim mo eksplenem wan haf blong tok blong ol Profet. Oltaem Jisas i stap long haos wosip long ples blong hem long Sabat dei, blong joen long program blong ridim Baebol.—Luk 4:16-21.
Ansa Mo Mekem i Wok
12. (a) ?Taem Moses i ridimaot Loa long ol man Isrel, olsem wanem oli kasem blesing from? (b) ?Oli ansa olsem wanem?
12 Fasin blong ridim tabu Baebol i no blong folem wan kastom nomo. Mo tu, i no jes blong givim moa save long ol man we oli wantem save moa. Taem Moses i ridim “buk blong promes” long ol man Isrel long flat ples, fored long Hil ya Sinae, hem i ridim blong oli kasem save long ol responsabiliti blong olgeta fored long God, mo blong oli fulumap ol responsabiliti ya. ?Bambae oli mekem olsem? Oli mas givim wan ansa long ol riding ya. Oli luksave samting ya, ale, wetem bigfala voes, oli talem se: ‘Olgeta samting we Jeova i talem, mifala i glad blong mekem mo blong obei long hem.’—Eksodas 24:7; lukluk Eksodas 19:8; 24:3.
13. ?Taem Josua i ridimaot trabol we oli save kasem sipos oli no obei, ol man Isrel oli mas mekem wanem, mo wetem wanem plan long tingting blong olgeta?
13 Biaen, taem Josua i ridimaot ol blesing mo ol trabol we God i promes long olgeta, oli mas givim wan ansa. Afta we Josua i ridimaot ol wanwan trabol, hem i givim oda ya se: “Mo evri man oli mas talem se, ‘!Amen!’ ” (Dutronome 27:4-26) Olsem nao, afta we hem i ridimaot wanwan long olgeta fasin nogud, oli soemaot se oli agri wetem tingting blong Jeova blong no laekem nating ol fasin ya. !Ating hemia i rili wan taem we i wekemap filing blong ol man, taem fulwan nesen i talem wetem bigfala voes se oli agri!
14. ?Long taem blong Nehemaea, from wanem fasin blong ridim Loa long fes blong ol man i rili givim blesing?
14 Long taem blong Nehemaea, taem olgeta man oli hivap long Jerusalem blong harem Loa, oli luksave se oli no stap folem fulwan ol oda blong Loa ya. Long taem ya, oli kwik blong folem ol samting we oli lanem. ?Wanem frut i kamaot? “Oli haremgud we oli haremgud tumas.” (Nehemaea 8:13-17) Afta long wan wik we oli ridim Baebol evri dei long taem blong lafet, oli luksave se oli mas mekem sam samting moa. Oli prea, mo oli tokbaot bakegen ol samting we Jeova i bin mekem long ol man blong hem, stat long taem blong Ebraham i kam. Fasin ya i pusum olgeta blong mekem wan promes blong folem ol samting we Loa i talem, blong no mared wetem ol man no woman blong ol narafala kantri. Mo oli mas karem ol responsabiliti blong lukaotgud long haos prea mo ol wok blong hem.—Nehemaea, japta 8-10.
15. ?Olsem wanem ol oda long Dutronome 6:6-9 oli soem se, fasin blong tijim Tok blong God insaed long famle i no mas kam olsem kastom nomo?
15 I sem mak, insaed long ol famle, fasin blong tijim Baebol i no wan kastom nomo. Olsem yumi luk finis, folem ol pija tok long Dutronome 6:6-9, ol man Isrel oli mas ‘fasem Tok blong God olsem wan saen long han blong olgeta’—hemia i min se oli mas soemaot long eksampel mo wok blong olgeta se oli laekem ol rod blong Jeova. Mo oli mas putum Tok blong God ‘olsem wan mak bitwin long tufala ae blong olgeta’—oltaem oli mas tingbaot ol rul blong Baebol, mo ol disisen blong olgeta oli mas stanap long ol rul ya. (Skelem fasin blong toktok long Eksodas 13:9, 14-16.) Oli mas ‘raetem long doa blong haos blong olgeta mo long get’—blong makem se ol man long haos mo velej blong olgeta, oli respektem mo oli folem Tok blong God. Long ol narafala tok, laef blong olgeta i mas givim plante pruf se oli laekem mo oli folem ol stret tingting blong Jeova. !Samting ya i save givhan bigwan long olgeta! ?Olsem wanem long famle blong yumi? ?Tok blong God i impoten olsem long evri dei laef blong olgeta? Sore tumas, ol man Jyu oli mekem ol samting ya oli kam olsem wan kastom nomo. Oli fasem paos ya we i gat tok blong God insaed, long bodi blong olgeta, olsem we samting ya i gat paoa blong givim laki mo lukaot long olgeta. Wosip blong olgeta i no moa kamaot long hat. From samting ya, Jeova i no agri long wosip ya.—Aesea 29:13, 14; Matyu 15:7-9.
Responsabiliti Blong Olgeta We Oli Lidim Ol Narafala
16. ?From wanem fasin blong ridim Baebol oltaem i impoten long Josua?
16 Long saed blong fasin blong ridim Baebol, olgeta we oli lidim nesen blong Isrel, oli kasem spesel advaes. Jeova i talem long Josua se: ‘Yu mas lukaotgud blong folem olgeta loa.’ Blong fulumap responsabiliti ya, hem i kasem oda ya se: ‘Yu mas ridim long voes we i smol, long dei mo long naet, . . . nao bambae yu save win long ol rod blong yu mo bambae yu save wok long waes fasin.’ (Josua 1:7, 8) Josua i ridim Baebol oltaem. Mo samting ya i halpem hem blong holem klia tingting long ol loa we Jeova i givim long ol man blong Hem. Samting ya i tru tu long ol Kristin elda tede. Mo tu, Josua i mas save olsem wanem Jeova i mekem long ol man blong Hem, taem ol defren samting oli hapen long laef blong olgeta. Taem hem i ridim ol tok long saed blong ol stampa tingting blong God, i impoten we hem i tingbaot olsem wanem responsabiliti blong hem i joen wetem ol tingting ya blong God.
17. (a) ?Sipos ol king oli wantem kasem blesing from fasin blong ridim Baebol, olsem Jeova i talem, oli mas mekem wanem afta we oli ridim? (b) ?From wanem i impoten tumas we ol Kristin elda oli ridim Baebol oltaem mo tingting dip long hem?
17 Jeova i givim oda, se man we i rul olsem king long ol man blong Hem, hem i mas mekem wan kopi blong Loa blong God, jes afta we hem i kam king. Kopi we hem i raetem, i mas laenap wetem kopi we ol pris oli gat. Afta, hem i mas “ridim, long olgeta dei blong laef blong hem.” Hemia i no jes blong hem i save talem baehat olgeta samting we i stap insaed long loa. No gat. Be i blong mekem se hem i ‘lanem blong fraet long Jeova, God blong hem,’ mo ‘blong mekem se hem i no kam flas long hat blong hem, we i leftemap hem wan antap long ol brata blong hem.’ (Dutronome 17:18-20) Blong mekem samting ya, hem i mas tingting dip long ol samting we hem i stap ridim. I klia se, sam long olgeta king ya, oli ting se oli no save mekem samting ya from we oli bisi tumas long wok blong olgeta blong lidim ol man. Taem oli tingting olsem, fulwan nesen i safa. Wok blong ol elda long Kristin kongregesen i no olsem wok blong ol king. Be, i impoten tumas we ol elda oli ridim mo tingting dip long Tok blong God, olsem ol king bifo oli mas mekem. Sipos ol elda oli mekem olsem, bambae samting ya i halpem olgeta blong holem stret tingting long saed blong ol man we God i putum long kea blong olgeta. Fasin ya bambae i halpem olgeta tu blong fulumap responsabiliti blong olgeta, blong tij long fasin we i rili givim ona long God mo i mekem ol Kristin brata mo sista oli strong long saed blong speret.—Taetas 1:9; lukluk Jon 7:16-18; skelem wetem 1 Timote 1:6, 7.
18. ?Aposol Pol i soem wanem eksampel we fasin blong ridim mo stadi long Baebol oltaem bambae i halpem yumi blong folem?
18 Aposol Pol, we hem i wan Kristin elda long faswan handred yia, i savegud tabu Baebol. Taem hem i prij long ol man Tesalonaeka bifo, hem i yusum Baebol blong mekem olgeta oli tingtinggud, mo hem i halpem olgeta blong kasem save long mining blong ol tok blong Baebol. (Ol Wok 17:1-4) Hem i kasem hat blong olgeta we oli wantem blong lesin. Olsem nao, plante man we oli lesin long hem oli bilif. (1 Tesalonaeka 2:13) ?Wanem frut i kamaot from program blong yu blong stadi mo ridim Baebol? ?Yu yu save yusum Baebol blong mekem ol man oli tingtinggud? ?Ples we yu putum Baebol riding long laef blong yu, mo fasin blong yu blong ridim Baebol, i soem se yu rili luksave mining blong fasin ya blong holem Tok blong God long laef blong yu? Long nekis haf, bambae yumi tokbaot olsem wanem yumi save ansa ‘yes’ long ol kwestin ya, nating se i gat sam we laef blong olgeta i bisi tumas.
?Bambae Yu Yu Ansa Olsem Wanem?
◻ ?From wanem sam man oli bin rere blong lusum laef mo fasin fri blong olgeta, blong oli save ridim Baebol?
◻ ?Olsem wanem yumi kasem blesing taem yumi tingtingbak long ol rod we God i mekem, blong ol man Isrel bifo oli save harem Tok blong hem?
◻ ?Yumi mas mekem wanem wetem ol save we yumi ridim long Baebol?
◻ ?From wanem fasin blong ridim mo tingting dip long Baebol i rili impoten long ol Kristin elda?
[Tok blong pija long pej 9]
Jeova i talem long Josua se: ‘Yu mas ridim long voes we i smol, long dei mo long naet’