‘Wan Haos Blong Prea Blong Olgeta Man’

“Oli raetem long Baebol we God i talem se ‘Haos blong mi, bambae ol man oli talem hem se Haos blong prea blong olgeta man.’ ”​—MAK 11:17.

1. ?Fastaem, Adam mo Iv, tufala i gat wanem fasin fren wetem God?

TAEM God i wokem Adam mo Iv, tufala i gat wan nambawan fasin fren wetem Papa blong tufala long heven. Jeova God i toktok stret wetem tufala, mo i talemaot long tufala, nambawan tingting we hem i gat long saed blong fyuja blong ol man. Ating, plante taem, tufala i presem Jeova from ol nambawan samting we hem i wokem raonabaot long tufala. Sipos Adam mo Iv, tufala i nidim advaes blong lidim tufala long wok blong tufala, olsem papa mo mama blong olgeta man, tufala i save toktok wetem God long eni ples long Paradaes we tufala i stap long hem. Tufala i no nidim wan pris long tempel blong givhan long tufala.​—Jenesis 1:​28.

2. ?Wanem jenis i kamaot taem Adam mo Iv, tufala i mekem sin?

² Ol samting oli jenis taem wan enjel i gyaman long Iv, i mekem Iv i ting se bambae laef blong hem i kam moagud sipos hem i sakemaot hae rul blong Jeova. Hem i talem long Iv se long rod ya, hem i save kam “olsem God.” Ale, Iv i kakae frut blong tri ya we God i putum tabu long hem. Biaen, Setan i yusum Iv blong pulum hasban blong hem. Sore tumas, Adam i lesin long waef blong hem we i mekem sin. Olsem nao, hem i soem se hem i tinghae moa long fasin fren we hem i gat wetem waef blong hem, i bitim fasin fren we hem i gat wetem God. (Jenesis 3⁠:​4-7) I olsem we Adam mo Iv, tufala i jusum Setan olsem god blong tufala.​—Skelem wetem 2 Korin 4:4.

3. ?Wanem ol nogud frut we oli kamaot from fasin rebel blong Adam mo Iv?

³ Taem faswan man mo woman, tufala i jusum Setan olsem god blong tufala, tufala i lusum nambawan fasin fren we tufala i gat wetem God. Antap long hemia, tufala i lusum hop blong laef foreva long paradaes long wol. (Jenesis 2:​16, 17) Sloslou, bodi blong tufala we i gat sin i lusum paoa gogo tufala i ded. Ol pikinini blong tufala, oli kasem sin blong tufala. From samting ya, Baebol i eksplenem se, “ol man oli stap ded.”​—Rom 5:​12.

4. ?God i givim wanem hop long ol sinman?

⁴ Ol sinman oli nidim wan samting blong mekem se oli save frengud bakegen wetem tabu Man we i wokem olgeta. Taem God i jajem Adam mo Iv se tufala i mas ded, hem i givim wan hop long ol pikinini blong tufala long fyuja. Hem i mekem olsem taem hem i promes se wan “laen” bambae i sevem ol man long ol trabol we i kamaot from fasin rebel blong Setan. (Jenesis 3:​15) Biaen, God i talemaot se Laen ya we bambae i blesem ol man, hem i mas kamtru long Ebraham. (Jenesis 22:18) God i stap tingbaot nambawan plan ya, taem Hem i jusum ol pikinini blong Ebraham, ol man Isrel, blong oli kam olsem nesen blong hem.

5. ?From wanem yumi mas intres long ol smosmol haf long kontrak blong Loa we God i mekem wetem ol man Isrel?

⁵ Long yia 1513 B.K.T.,a God i mekem wan kontrak wetem ol man Isrel, mo olgeta oli agri blong obei long ol loa blong hem. Olgeta we oli wantem wosip long God tede, oli mas intres bigwan long kontrak ya blong Loa, from we hem i poen i go long Laen we God i promes. Pol i talem se kontrak ya “i olsem sado nomo blong ol gudfala samting ya, we bambae oli save kamtru.” (Hibrus 10:1) Taem Pol i talem tok ya, hem i stap tokbaot wok we ol pris blong Isrel oli stap mekem long wan haos tapolen, no haos wosip we oli save karem i go long ol defren ples. Haos ya, oli kolem “tempel blong Jeova” no “haos blong Jeova.” (1 Samuel 1:​9, 24) I gud yumi luklukgud long tabu wok we ol pris oli mekem long tabu haos ya blong God long wol. Olsem nao, bambae yumi kasem save moa long plan we God i mekem wetem sore, blong mekem se ol sinman tede oli save frengud bakegen wetem hem.

Tabu Ples We i Tabu Tumas

6. ?Wanem samting i stap long Tabu Ples We i Tabu Tumas? ?Mo wanem i soem se God i stap long ples ya?

⁶ Baebol i talem se: “God ya we i Antap Tumas, hem i no save stap long wan haos we ol man nomo oli wokem.” (Ol Wok 7:​48) Taswe, blong soem se God i stap long haos blong hem long wol ya, i gat wan klaod i stap long rum we i insaed olgeta, we oli kolem Tabu Ples We i Tabu Tumas. (Levitikas 16:2) I klia se klaod ya i saen bigwan, i stap givim laet long Tabu Ples We i Tabu Tumas. Klaod ya i stap stret antap long wan tabu bokis we oli kolem, “bokis blong loa.” Insaed long bokis ya, oli putum ol flat ston we raeting long olgeta i soem sam long ol loa we God i givim long ol man Isrel. Antap long led blong bokis ya, i gat tufala jerubim we oli wokem long gol, we tufala i stretem wing blong tufala. Tufala i pija blong ol enjel we oli gat hae ples long ogenaesesen blong God long heven. Klaod blong laet we i kamdaon olsem merikel, i stap stret antap long led blong bokis ya, long medel blong tufala jerubim ya. (Eksodas 25:22) Hemia i pija blong God we i gat olgeta paoa, we i stap sidaon long wan kat long heven, mo kat ya i stanap antap long ol jerubim we oli laef. (1 Kronikel 28:18) Samting ya i soemaot from wanem King Hesekaea i prea se: “O Jeova blong ol ami, God blong Isrel, yu we yu stap sidaon antap long ol jerubim.”​—Aesea 37:16.

Tabu Ples

7. ?Wanem samting i stap insaed long Tabu Ples?

⁷ Namba tu rum we i stap insaed long haos tapolen, oli kolem Tabu Ples. Insaed long rum ya, long lefsaed, i gat wan naesfala samting blong putum laet i stanap long hem, we i gat seven laet antap long hem. Mo long raetsaed, i gat wan tebel we i gat sam spesel bred i stap long hem. Stret long medel, i gat wan olta, mo smel blong insens we i stap bon long hem i stap go antap. Olta ya i stap fored long wan kaliko we i seraotem Tabu Ples mo Tabu Ples We i Tabu Tumas.

8. ?Oltaem, ol pris oli mekem wanem wok long Tabu Ples?

⁸ Evri moning mo evri naet, wan pris i mas go insaed long haos tapolen blong bonem insens long olta blong insens. (Eksodas 30:​7, 8) Long moning, taem insens i stap bon, oli mas fulumap oel long ol seven laet we oli stap antap long samting we oli putum laet i stanap long hem, we oli wokem long gol. Long naet, oli laetem ol laet ya blong givim laet long Tabu ples. Evri Sabat dei, wan pris i mas tekem 12 bred we oli jes wokem, mo i mas putum antap long tebel blong bred ya.​—Levitikas 24:​4-8.

Yad Blong Haos Tapolen

9. ?Besin wora i blong mekem wanem? ?Mo yumi lanem wanem samting from?

⁹ Haos tapolen ya i gat yad blong hem tu. Raon long yad ya, oli wokem wan fenis long strong kaliko. Wan bigfala besin wora i stap long yad ya. Ol pris oli mas wasem han mo leg blong olgeta long wora ya, bifo we oli go insaed long Tabu Ples. Oli mas wasem han mo leg blong olgeta tu, bifo we oli bonem ol sakrifaes long olta we i stap long yad blong haos tapolen. (Eksodas 30:18-​21) Ol rul ya long saed blong klin fasin oli blong mekem ol man blong God tede oli tingbaot se oli mas traehad blong stap klin long bodi, fasin, tingting, mo long saed blong speret, sipos oli wantem se God i agri long wosip blong olgeta. (2 Korin 7:1) Samtaem biaen, wok blong karem faeawud blong mekem faea long olta, mo karem wora blong putum long besin, i kam wok blong ol slef blong tempel we oli no man Isrel.​—Josua 9:​27.

10. ?Wanem sam long ol presen we oli givim long olta blong sakrifaes?

¹⁰ Evri moning mo evri naet, pris i mas bonem wan yangfala man sipsip long olta olsem sakrifaes, mo tu, hem i givim sam sid mo dring i go long God olsem wan presen. (Eksodas 29:38-​41) Oli mekem sam narafala sakrifaes long ol spesel dei. Samtaem oli mas mekem wan spesel sakrifaes from wan sin we man i mekem. (Levitikas 5:​5, 6) Long sam narafala taem, wan man Isrel i save givim wan sakrifaes blong pis, olsem presen we i go long God. Sakrifaes ya, ol pris oli kakae haf blong hem, mo pris we i bonem sakrifaes ya i kakae haf. Samting ya i soemaot se ol sinman oli save gat pis wetem God. I olsem we oli save kakae wetem God. Ol man ya tu we oli blong narafala kantri, oli save wosip long Jeova, mo oli gat jans blong givim presen long haos blong Hem. Be blong soem ona we i stret long Jeova, ol pris oli tekem nomo ol presen we oli beswan. Ol sid we oli graenem blong givim olsem presen, oli mas smasemgud. Mo ol anamol we oli bonem olsem sakrifaes, i no mas gat wan samting i spolem bodi blong olgeta.​—Levitikas 2:1; 22:18-​20; Malakae 1:⁠6-8.

11. (a) ?Oli mekem wanem wetem blad blong ol anamol we oli bonem olsem sakrifaes? ?Mo fasin ya i pija blong wanem? (b) ?Wanem tingting blong God long saed blong blad blong man mo anamol?

¹¹ Blad blong ol sakrifaes ya, ol pris oli putum antap long olta. Hemia i blong mekem se evri dei, nesen blong Isrel i mas tingbaot se oli sinman. Oli nidim wan man blong sevem olgeta, we blad blong hem i save tekemaot sin blong olgeta blong olwe, mo sevem olgeta long ded. (Rom 7:​24, 25; Galesia 3:​24; skelem wetem Hibrus 10:3.) Mo tu, tabu fasin ya blong yusum blad, i mekem ol man Isrel oli tingbaot se blad i pija blong laef, mo se laef i blong God. Stat long taem bifo i kam, God i talem se ol man oli no mas yusum blad long wan narafala fasin.​—Jenesis 9:4; Levitikas 17:10-​12; Ol Wok 15:28, 29.

Dei Blong Stretem Ol Sin

12, 13. (a) ?Wanem ya Dei Blong Stretem Ol Sin? (b) ?Bifo we hae pris i save karem blad i go insaed long Tabu Ples We i Tabu Tumas, hem i mas mekem wanem?

¹² Wan taem evri yia, long dei ya we oli kolem Dei Blong Stretem Ol Sin, fulwan nesen blong Isrel, wetem ol man blong narafala kantri we oli wosip long Jeova, oli no mas mekem wan wok, mo oli mas livim kakae blong olgeta. (Levitikas 16:29, 30) Long impoten dei ya, i olsem we nesen ya i kam klin long ol sin, blong oli save haremgud long fasin fren blong olgeta wetem Jeova blong wan moa yia bakegen. Naoia, yumi traem mekem pija long tingting blong yumi mo tingbaot sam impoten samting we oli kamaot long taem ya.

¹³ Hae pris i stap insaed long yad blong haos tapolen. Afta we hem i wasem han mo leg blong hem long besin wora, hem i kilim wan buluk blong mekem sakrifaes. Hem i kafsaedem blad blong buluk ya i go long wan besin. Bambae oli yusum blad ya long wan spesel rod, blong stretem sin blong laen blong Livae we olgeta oli pris. (Levitikas 16:​4, 6, 11) Be bifo we hae pris i gohed blong mekem sakrifaes, i gat wan samting we hem i mas mekem. Hem i karem sam insens long wan besin we oli wokem long gol. Mo tu, hem i go long olta, i karem sam hot jakol long wan samting we oli stap yusum blong karem jakol we faea i laet long hem. Nao hem i go insaed long Tabu Ples, mo i wokbaot i go stret long kaliko we i blokem Tabu Ples We i Tabu Tumas. Hem i wokbaot sloslou i goraon long kaliko ya, mo i stanap fored long bokis blong kontrak. Long ples ya, we i no gat wan narafala man i save luk hem, hem i kafsaedem insens ya i go long hot jakol ya. Nao Tabu Ples ya we i Tabu Tumas i kam fulap long smok we i gat gudfala smel.​—Levitikas 16:12, 13.

14. ?From wanem hae pris i mas go insaed long Tabu Ples We i Tabu Tumas wetem blad blong tu defren anamol?

¹⁴ Naoia, i olsem se God i rere blong soem sore mo letem olgeta oli fren wetem hem. Hemia nao risen from wanem oli kolem led blong Bokis ya se “jea blong sore” no “led blong mekem pis.” (Hibrus 9:5, futnot) Ale, hae pris i goaot long Tabu Ples we i Tabu Tumas, i tekem blad blong buluk, nao i go insaed bakegen long Tabu Ples We i Tabu Tumas. Folem samting we Loa i talem, hem i putum fingga blong hem i go long blad ya, mo i sakem fingga ya we i gat blad long hem i go seven taem long fored blong led blong Bokis. (Levitikas 16:14) Biaen, hem i gobak long yad blong haos tapolen, mo i kilim wan nani. Hemia i blong tekemaot sin “blong olgeta man.” Hem i tekem sam blad blong nani ya, mo i karem i go insaed long Tabu Ples We i Tabu Tumas, nao i mekem olsem we hem i bin mekem wetem blad blong buluk. (Levitikas 16:15) I gat wan narafala impoten wok tu we oli mekem long Dei Blong Stretem Ol Sin. Eksampel, hae pris i mas putum han blong hem antap long hed blong wan narafala nani, mo i mas talemaot “sin blong ol man Isrel.” Ale, oli tekem nani ya we i laef yet i go long drae ples. I olsem we nani ya i karem sin blong nesen blong Isrel i go longwe. Long fasin ya, evri yia i gat rod blong stretem ol sin ‘blong ol pris mo blong olgeta man long kongregesen.’b​—Levitikas 16:16, 21, 22, 33.

15. (a) ?Olsem wanem tempel blong Solomon i sem mak long haos tapolen? (b) ?Buk blong Hibrus i talem wanem long saed blong tabu wok we oli mekem long haos tapolen mo tempel?

¹⁵ Long ol faswan 486 yia afta we God i mekem kontrak wetem ol man Isrel, oli yusum haos tapolen we oli save karem i go wetem olgeta, olsem stampa ples blong mekem wosip long God blong olgeta, Jeova. Biaen, Solomon blong Isrel i kasem blesing ya blong bildim wan haos wosip we i save stap oltaem. Tempel ya i moa big mo i moa naes bitim haos tapolen. Be plan we God i givim long hem blong folem, i kolosap sem mak long plan blong haos tapolen. Olsem haos tapolen, tempel ya i pija blong wan plan blong wosip we i bigwan moa mo i moa gud, we bambae Jeova nomo ‘i stanemap, i no ol man we oli stanemap.’​—Hibrus 8:​2, 5; 9:​9, 11.

Faswan Tempel mo Seken Tempel

16. (a) ?Wanem samting Solomon i askem wetem lav, taem hem i dediketem tempel? (b) ?Olsem wanem Jeova i soem se hem i agri long prea blong Solomon?

¹⁶ Taem Solomon i dediketem naesfala tempel ya, tabu speret i pusum hem blong askem se: “Long saed blong ol man blong narafala kantri we oli no blong nesen blong yu, Isrel, mo we oli kam long ol ples farawe blong presem hae nem blong yu . . . , mo oli kam stanap fored blong haos prea nao oli prea long yu, yu we yu stap long heven, we i ples blong yu, plis yu lesin long olgeta. Yu mekem long ol man ya blong narafala kantri olsem we oli askem long yu. Samting ya i blong mekem se olgeta man long wol bambae oli save nem blong yu, nao bambae oli fraetgud long yu olsem ol man blong yu, Isrel, mo i blong mekem oli save se nem blong yu i stap long haos ya we mi mi bildim.” (2 Kronikel 6:​32, 33) Long wan klia fasin, God i soem se hem i akseptem prea ya we Solomon i mekem blong dediketem tempel ya. Faea i aot long heven, i kam kakae anamol we oli putum antap long olta, blong bonem olsem sakrifaes. Nao bigfala laet blong Jeova i kam, i fulumap tempel.​—2 Kronikel 7:​1-3.

17. ?Biaen, wanem i hapen long tempel we Solomon i bildim, mo from wanem?

¹⁷ Sore tumas, ol man Isrel oli lusum gudfala fraet we oli gat long Jeova. Biaen, oli sakem doti long hae nem blong Jeova. Oli mekem plante blad i ron, oli mekem wosip long aedol, oli slip wetem woman blong narafala man, oli slip wetem stret famle blong olgeta, mo oli mekem raf fasin long ol pikinini we oli no gat papa, ol wido, mo ol man blong narafala kantri. (Esikel 22:​2, 3, 7, 11, 12, 26, 29) Taswe, long yia 607 B.K.T., God i mekem jajmen blong hem i kamtru long olgeta, taem i lidim ol ami blong Babilon oli kam spolem tempel. Ol man Isrel we oli no ded, ol man Babilon oli tekem olgeta oli go kalabus long Babilon.

18. ?Long namba tu tempel, sam man blong ol narafala nesen we oli sapotem wosip blong Jeova long fulhat blong olgeta, oli kasem wanem blesing?

¹⁸ Afta long 70 yia, wan smol grup blong ol man Jyu oli gobak long Jerusalem, mo oli kasem jans blong bildim bakegen tempel blong Jeova. Long taem ya, i no gat naf pris mo Livaet blong mekem wok long namba tu tempel ya. From samting ya, ol Netinim, we oli pikinini blong ol slef long tempel we oli no man Isrel, oli kasem bigfala blesing blong wok long haos blong God. Be, oli neva kam sem mak olsem ol pris mo ol Livaet.​—Esra 7:​24; 8:​17, 20.

19. ?God i mekem wanem promes long saed blong namba tu tempel? ?Mo olsem wanem ol tok ya oli kamtru?

¹⁹ Fastaem, i luk olsem se seken tempel ya i no naes olsem faswan tempel. (Hagae 2:3) Be Jeova i promes se: ‘Bambae mi seksekem olgeta nesen, mo ol gudgudfala samting blong olgeta nesen bambae oli kam insaed. Mo bambae mi fulumap haos ya wetem ol gudgudfala samting. . . . Haos ya bambae i moa gud mo i moa naes bitim hemia blong fastaem.’ (Hagae 2:​7, 9) Olsem Jeova i bin talem, namba tu tempel i moa gud mo i moa naes. Hem i stap 164 yia moa, bitim faswan tempel. Mo plante moa man oli aot long plante moa kantri, ale oli kam blong wosip long yad blong hem. (Skelem wetem Ol Wok 2:​5-​11.) Long taem blong King Herod, oli stat blong mekem namba tu tempel ya i kam nyuwan bakegen. Mo oli mekem yad blong hem i kam bigfala moa. Tempel ya i stap antap long wan bigbigfala platfom we oli wokem long ston, mo i gat ol naesfala vranda oli goraon long hem. Taswe, hem i moa naes mo i bigfala moa bitim tempel we Solomon i bildim. Afsaed, i gat wan bigfala yad. Hemia yad blong ol man blong ol narafala nesen, we oli wantem wosip long Jeova. I gat wan stonwol i seraotem Yad ya blong ol man blong ol narafala nesen, mo yad we i insaed long tempel we i blong ol man Isrel nomo.

20. (a) ?Wanem nambawan samting i kamaot long seken tempel we i no kamaot long faswan tempel? (b) ?Wanem i soem se ol man Jyu oli gat rong tingting long saed blong tempel, mo from samting ya, Jisas i mekem wanem?

²⁰ I gat wan samting i kamaot long namba tu tempel ya we i no bin kamaot long faswan tempel. Pikinini blong God, Jisas Kraes, i tij insaed long yad blong hem. Be, olsem long faswan tempel, ol man Jyu oli no gat stret tingting long blesing we oli gat blong lukaot long haos ya blong God. Yes, oli letem ol bisnesman oli mekem bisnes long yad blong hem, we hem i ples blong ol man blong ol narafala nesen. Mo tu, oli letem ol man oli pastru long tempel olsem sotkat, taem oli stap karem sam samting i go long wan narafala ples long Jerusalem. Fo dei bifo we Jisas i ded, hem i klinim tempel, hem i ronemaot olgeta we oli stap mekem samting insaed long hem we i no joen nating wetem wosip. Hem i stap talem long olgeta se: “Oli raetem long Baebol we God i talem se ‘Haos blong mi, bambae ol man oli talem hem se Haos blong prea blong olgeta man.’ Be yufala i tanem hem finis i kam ples blong haed blong ol man blong stil.”​—Mak 11:15-​17.

God i Lego Haos Blong Hem Long Wol Ya Foreva

21. ?Jisas i soemaot se wanem bambae i hapen long tempel blong Jerusalem?

²¹ Jisas i no fraet blong mekem samting ya we i leftemap klin wosip blong God. From samting ya, ol lida blong skul blong ol man Jyu oli wantem kilim hem i ded. (Mak 11:18) Jisas i save finis se i no longtaem, bambae oli kilim hem i ded. Taswe, hem i talem long ol lida blong skul blong ol man Jyu se: “God i gowe long yufala finis, ples blong yufala i emti nomo.” (Matyu 23:37, 38) Olsem nao, hem i soemaot se i no longtaem, bambae God i no moa agri long wosip we ol man oli stap mekem long tempel long Jerusalem. Bambae hem i no moa stap olsem “wan Haos blong prea blong olgeta man.” Taem ol disaepol oli talem long Jisas se ol haos blong tempel ya oli gudfala tumas, Jisas i talem long olgeta se: “?Yufala i luk haos ya? . . . Bambae i no gat wan ston i save stap long ples blong hem, bambae oli brekemdaon olgeta evriwan.—Mat. 24:​1, 2.

22. (a) ?Olsem wanem ol tok blong Jisas long saed blong tempel oli kamtru? (b) Ol faswan Kristin oli no moa putum tingting blong olgeta i strong long wan ples blong wosip long wol. ?Be oli traehad blong kasem wanem?

²² Profet tok ya blong Jisas i kamtru 37 yia biaen. Hemia long yia 70 K.T.,c taem ol ami blong Rom oli spolemgud Jerusalem mo tempel blong hem. Samting ya i givim klia pruf se God i lego haos blong hem long wol ya. Jisas i no bin talem se bambae oli bildim bakegen wan narafala tempel long Jerusalem, no gat. Aposol Pol i raet long ol Hibru Kristin blong tokbaot taon ya blong Jerusalem, i se: “Long wol ya, yumi no gat wan prapa taon blong yumi we bambae i save stap oltaem nomo, no gat. Yumi stap lukaot prapa taon blong yumi we bambae i save kamtru.” (Hibrus 13:14) Ol faswan Kristin oli bin wet blong kam haf blong “Jerusalem ya we i stap long heven”​—taon ya we i minim Kingdom blong God. (Hibrus 12:22) Taswe, tempel long wol ya i no moa stampa ples blong trufala wosip blong Jeova. Long nekis stadi, bambae yumi tokbaot plan ya we i moagud we God i putumap, blong olgeta we oli wantem wosip long hem ‘wetem speret mo trutok.’​—Jon 4:​21, 24, NW.

[Ol futnot]

Ol Kwestin Blong Tingtingbak

◻ ?Adam mo Iv, tufala i lusum wanem fasin fren wetem God?

◻ ?From wanem yumi mas intres long ol defren haf blong haos tapolen?

◻ ?Yumi lanem wanem long ol wok we oli mekem long yad blong haos tapolen?

◻ ?From wanem God i letem ol man oli spolem tempel blong hem?

[Bokis blong pija long pej 10, 11]

Tempel We Herod i Bildim Bakegen

1. Tabu Ples We i Tabu Tumas

2. Tabu Ples

3. Olta blong Bonem Sakrifaes

4. Ples blong Wora We Oli Wokem Long Kopa

5. Yad Blong Ol Pris

6. Yad Blong Ol Man Isrel

7. Yad Blong Ol Woman