Mi No Faenem Gol, Be Mi Faenem Ol Daemon”
MICHALIS KAMINARIS I TALEM STORE YA
Mi mi go stap faef yia long Saot Afrika blong traem faenem gol. Be, mi gobak long ples blong mi wetem samting we i moa sas i bitim gol. Bambae mi storeyan long saed blong sas samting ya we mi kasem, mo we mi wantem serem wetem ol narafala.
MI MI bon long 1904, long wan aelan blong Gris we nem blong hem Sefalonia. Hem i stap long Solwora blong Ionia. Smoltaem biaen, papa mo mama blong mi tugeta oli ded, ale mi mi gruap mi wan nomo we mi no gat papa mo mama. Mi wantem tumas we wan man i halpem mi, mo plante taem mi prea long God. Nating se mi stap go oltaem long Grik Otodoks Jyos, mi no save wan samting long saed blong Baebol. Mi no faenem wan samting we i mekem mi mi haremgud.
Long 1929, mi mekem disisen blong go long wan narafala kantri, blong traem faenem wan laef we i moa gud. Mi lego aelan blong mi we i drae nomo i stap, mo mi karem sip we i pastru long Engglan i go long Saot Afrika. Afta we 17 dei i pas, sip i kasem Kep Taon, long Saot Afrika. Kwiktaem nomo, wan man blong kantri blong mi i askem mi blong wok blong hem. Be, ol sas samting we mi kasem long saed blong bodi oli no mekem mi mi haremgud.
Samting We i Sas Moa
Mi stap long Saot Afrika tu yia, nao wan Wetnes blong Jeova i kamtru long ples we mi mi wok long hem, mo i givim sam buk long mi we oli tokbaot Baebol, long Grik lanwis. Tu long ol buk ya, hemia Where Are the Dead? mo Oppression, When Will It End? Mi rimembagud olsem wanem mi mi glad tumas blong ridim ol buk ya. Olgeta vas we oli raetem insaed, mi lanem olgeta baehat. Wan dei, mi talem long wan fren long wok se: “Mi jes faenem samting we mi stap lukaotem plante yia finis. Mi kam long Afrika blong faenem gol, be mi faenem samting we i moagud, hemia ol daemon.”
Mi glad tumas blong kasem save se God i gat wan nem blong hem, hemia Jeova, mo se Kingdom blong hem i stanap finis long heven, mo se yumi stap laef long ol las dei blong wol ya. (Ol Sam 83:18; Daniel 2:44; Matyu 6:9, 10; 24:3-12; 2 Timote 3:1-5; Revelesen 12:7-12) !I nambawan tumas blong kasem save se Kingdom blong Jeova bambae i karem ol blesing we oli no save finis long olgeta man blong wol! Wan narafala samting we mi sapraes long hem, hemia se i gat ol man we oli stap talemaot ol nambawan trutok ya long olgeta ples blong wol.—Aesea 9:6, 7; 11:6-9; Matyu 24:14; Revelesen 21:3, 4.
I no longtaem, mi faenem adres blong hedkwota blong Watch Tower Sosaeti long Kep Taon, mo mi karem sam moa buk bakegen. Mi glad we mi glad tumas taem mi kasem wan Baebol blong mi. Samting we mi ridim i mekem se mi wantem tumas blong wetnes long ol narafala man. Ale, mi sanem sam buk we oli tokbaot Baebol, oli go long ol famle, fren, mo sam narafala man we mi save olgeta long taon blong mi, Liksurion. Taem mi gohed blong stadi, sloslou mi kasem save se blong mekem Jeova i glad, mi mas givim laef blong mi i go long hem. Taswe, wantaem nomo mi prea long hem blong talem se mi mekem olsem.
Wan taem, mi bin joen long miting blong ol Wetnes blong Jeova, be from we mi no save Engglis, mi no kasem save long wan samting we oli stap talem. Taem mi harem se i gat plante man Gris long Pot Elisabet, mi muf i godaon long ples ya, be mi no faenem wan long olgeta we hem i wan Wetnes. Taswe, mi mekem disisen blong gobak long Gris, blong joen long wok blong prij fultaem. Mi rimemba we mi bin talem long mi wan se, ‘Bambae mi gobak long Gris nating sipos mi mas go we mi haf neked nomo.’
Prij Fultaem Long Gris
Long 1934, taem ol tri oli stap putum flaoa, mi mi stap long wan bigfala sip blong Itali, nem blong hem Doulio. Mi kam kasem Masei, Franis, mo afta we mi stap long ples ya blong ten dei, mi aot bakegen blong go long Gris, long sip ya Patris. Taem mifala i stap yet long solwora, i gat wan trabol i kamaot long enjin blong sip. Long naet, oli givim oda blong slakem ol laef bot oli godaon long solwora. Long taem ya, mi tingbaot samting we mi bin talem, se bambae mi kasem Gris we mi haf neked. Be, wan paelot bot blong Itali i kam, mo i pulum sip ya i go kasem Nepels, Itali. Biaen, mifala i kasem Piraiévs (Pireas), Gris.
Mi aot long ples ya, mi go long Atens mo mi visitim hedkwota blong Watch Tower Sosaeti. Mi storeyan wetem Athanassios Karanassios, we hem i lukaot long hedkwota ya, mi askem long hem sipos mi save mekem wok blong prij fultaem. Long nekis dei, mi aot blong go long Peloponisos, long saot blong Gris. !Oli makem fulwan eria ya olsem ples we mi wan nomo bambae mi prij long hem!
Wetem bigfala glad mi stat prij. Mi go long ol wanwan taon, ol wanwan velej, ol wanwan plantesin, mo ol wanwan haos. I no longtaem biaen, Michael Triantafilopoulos i kam blong wok wetem mi. Hem nao i baptaesem mi long hot taem blong yia 1935—!bitim wan yia afta we mi stat long wok blong prij fultaem! I no gat sevis bas mo taksi long ples ya, taswe mitufala i wokbaot long leg nomo. Bigfala trabol we mitufala i kasem, hemia fasin agens blong ol lida blong skul, we oli mekem evri samting blong traem blokem mitufala. From samting ya, plante man oli gat tingting we i agensem mitufala. Be, nating se mitufala i kasem ol traem ya, mitufala i gohed blong mekem wok blong prij, mo mitufala i talemaot nem blong Jeova long plante ples kolosap mo farawe.
Stanap Strong Tru Long Fasin Agens
Wan moning, taem mitufala i stap prij long eria blong Akadia we i stap antap long ol hil, mi kam kasem velej blong Maguliana. Mi prij blong wan haoa, nao mi harem we oli stap kilim bel blong jyos. !I no longtaem, mi luksave se oli stap mekem samting ya from mi! Wan lida blong Grik Otodoks Jyos (hem i namba tu haeman afta long bisop), i pulum sam stronghed man blong oli mekem wan grup. Kwiktaem nomo, mi satem basket blong mi, mo long kwaet fasin, mi mekem wan smol prea i go long Jeova. Lida ya blong jyos i kam stret long mi, mo wan grup blong ol pikinini oli stap folem hem. Hem i singaot se, “!Man ya nao! !Man ya nao!”
Ol pikinini oli raonem mi. Lida ya blong jyos i kam fored long mi, nao i stat pusum mi wetem bigfala bel blong hem, i stap talem se hem i no wantem putum han blong hem long mi from we ‘maet hem i kasem wan rabis sik.’ Hem i singaot strong se, “!Kilim hem! !Kilim hem!” Be, stret long taem ya, wan polisman i kamtru, mo i karem mitufala i go long polis stesen. Oli jajem lida blong jyos ya se hem i pulum wan grup blong man blong oli mekem trabol, nao hem i mas pem faen blong 300 drakma, mo antap long hemia, praes blong mekem kot. Oli letem mi mi gofri.
Taem mitufala i kasem wan nyufala ples, mitufala i jusum wan bigfala taon olsem stampa ples blong wok blong mitufala. Ale, stat long ples ya, mitufala i wokbaot i go long ol ples raonabaot, maet fo haoa. Samting ya i minim se mitufala i aot long eli moning taem ples i tudak yet, mo mitufala i kambak long naet taem tudak i kam finis. Kolosap evri taem, mitufala i prij long wan no tu velej evri dei. Afta we mitufala i prij long olgeta velej raonabaot, mitufala i prij long stampa taon ya. Biaen, mitufala i muf i go long wan narafala eria bakegen. Plante taem, polis i holem mitufala from we ol lida blong jyos oli pulum ol man blong agensem mitufala. Long eria blong Panasus, long medel blong Gris, polis i traehad blong faenem mi blong plante manis. Be, oli neva kasem mi.
Wan dei, mi mo Brata Triantafilopoulos, mitufala i stap prij long velej blong Muriki long eria blong Beosia. Mitufala i seraotem velej i go long tu haf. From we mi mi yangfala moa, mi mi prij long ol haos we oli stap long ol hil. Wantaem nomo, mi harem ol man daon oli stap singaot. Taem mi stap resis i godaon, mi stap tingting se, ‘Ol man oli stap kilim Brata Triantafilopoulos.’ Ol man blong velej ya oli hivap long wan smol haos we ol man oli go blong dring kofe. Long ples ya, wan pris i stap jyamjyam olbaot, olsem wan buluk we i kros tumas. Hem i stap singaot se, “Ol man ya oli stap talem se yumi ya yumi ‘laen blong Snek.’ ”
Pris ya i kilim hed blong Brata Triantafilopoulos wetem wan wokingstik, ale i brekem stik ya. Blad i stap ron daon long fes blong brata ya. Afta we mi waepemaot blad ya, mitufala i faenem rod blong ronwe. Mitufala i wokbaot blong tri haoa go kasem taon blong Tebes. Long ples ya, i gat wan klinik, mo oli putum meresin long soa blong brata ya. Mitufala i talemaot bisnes ya long polis, mo plan i stap blong putum pris ya long kot. Be, from we pris ya i frengud wetem sam haeman, kot i no givim panis long hem.
Taem mitufala i stap prij long taon blong Lukas, ol sapota blong wan lida blong politik long ples ya, oli “holem” mitufala mo karem mitufala i go long haos we oli stap dring kofe long hem long velej. Long ples ya, ol man ya oli jajem mitufala long wan kot we olgeta nomo oli mekem. Lida ya blong politik mo ol man blong hem oli kam raon long mitufala mo tok strong—oli gogohed nomo—oli taetem ol han blong olgeta olsem we oli wantem faet, blong traem mekem mitufala i fraet. Olgeta evriwan oli fuldrong. Ol bigfala toktok blong olgeta agensem mitufala, oli stat long medel dei mo oli gohed gogo san i godaon finis. Mitufala i stap kwaet, mo mitufala i gohed blong smael nomo mo talemaot long olgeta se mitufala i no mekem wan samting we i rong. Long kwaet fasin, mitufala i prea long Jeova God blong givhan.
Kolosap tudak i kam, nao tu polisman oli sevem mitufala. Oli tekem mitufala i go long polis stesen mo mekem i gud long mitufala. Lida ya blong politik i traem blong soemaot se samting we hem i mekem i no rong. Taswe, long nekis dei, hem i kam mo i jajem mitufala se mitufala i stap talemaot ol gyaman tok agensem King blong Gris. Ale, polis i sanem mitufala, wetem tu man we oli mekem gad long mitufala, i go long taon blong Lamia, blong oli askem sam moa kwestin long mitufala. Oli putum mitufala long kalabus blong seven dei, nao oli fasem han blong mitufala long jen mo tekem mitufala i go long kot long Larisa.
Ol Kristin brata blong mitufala long Larisa, we oli bin kasem nyus blong mitufala fastaem finis, oli stap wet long mitufala taem mitufala i kamtru long ples ya. Gudfala kaen fasin we oli soemaot long mitufala i givim wan gudfala wetnes long ol gad. Olgeta man blong taon ya oli savegud loea blong mitufala. Hem i wan Wetnes blong Jeova we bifo hem i wan haeman blong ami. Taem hem i kam long kot mo i toktok long saed blong mitufala, hem i soemaot klia se olgeta tok agensem mitufala oli gyaman nomo. Nao oli letem mitufala i gofri.
Wok blong prij blong ol Wetnes blong Jeova i stap gohedgud, mekem se ol man oli agensem mifala moa. Long 1938 mo 1939, oli pasem wan loa we i agensem fasin ya blong traem pulum narafala blong jenisim skul blong hem. From samting ya, mi mo Michael i pas plante taem long kot. Afta long samting ya, hedkwota i talem long mitufala se i moagud we mitufala i wok wanwan, olsemia bambae mitufala i no pulum ae blong ol man kwiktaem i kam long wok we mitufala i stap mekem. Mi faenem i hadwok blong wok mi wan. Be, mi trastem Jeova, mo mi wokbaot leg nomo long fulwan eria blong Atika, Beosia, Tiotis, Yubea, Aetolia, Akanania, Yuritania, mo Peloponisos.
Samting we i halpem mi long taem ya, hemia ol naesfala tok blong man blong raetem Ol Sam, we i trastem Jeova. Hem i se: “Yu stap givim paoa long mi blong mi go faet long ol enemi blong mi. Mo yu stap mekem mi mi strong blong mi go insaed long ol strong ples blong olgeta. Hem nao God ya we i stap mekem mi mi strong, hem i stap mekem rod blong mi i stret. Hem i stap mekem leg blong mi i strong olsem leg blong nani, blong mi save wokbaot long ol ples we i nogud. Hem i stap holem mi mi sef taem mi stap wokbaot long ol klif.”—Ol Sam 18:29, 32, 33.
Long 1940, Itali i talemaot se bambae hem i mekem faet agensem Gris. Smoltaem biaen, ol ami blong Jemani oli kam insaed long kantri ya. Ol ami ya oli kam bos blong kantri ya, mo oli putum tabu long ol buk blong Watch Tower Sosaeti. Hemia wan hadtaem long ol Wetnes blong Jeova long Gris. Nating se i olsem, namba blong olgeta i gru bigwan—!stat long 178 Wetnes long 1940 i go kasem 1,770 long en blong Seken Bigfala Faet blong Wol long 1945!
Wok Long Betel
Long 1945, oli singaot mi blong go wok long hedkwota blong ol Wetnes blong Jeova long Atens. Long taem ya, Betel, we i minim “Haos blong God,” i stap long wan haos we oli rentem, long Lombadu Rod. Ol ofis oli stap antap, mo ples blong prentem buk i stap daon aninit long haos. Long ples ya, i gat wan smol mesin blong prentem ol buk mo wan narafala smol mesin blong katem pepa. Fastaem, tu man nomo oli wok long ples blong prentem buk. Be, i no longtaem, sam narafala we oli no stap long Betel oli kam evri dei blong givhan long wok ya.
Long 1945, mifala i stat bakegen blong kasem mo sanem toktok i go long hedkwota blong Watch Tower Sosaeti long Bruklin, Nyu Yok. Mo long Gris long yia ya, mifala i stat bakegen blong prentem Wajtaoa oltaem. Long 1947, hedkwota i muf i go long 16 Tenedu Rod, be mifala i gohed blong prentem buk long Lombadu Rod. Biaen, mifala i no moa prentem buk long Lombadu Rod, be mifala i yusum wan faktri we i blong wan Wetnes, samwe long 5 kilomita longwe long Lombadu Rod. Taswe, blong smoltaem, mifala i stap goraon long ol trifala ples ya.
Mi rimemba se evri dei, bifo we i brok delaet, mi mi aot long ples we mifala i slip long hem long Tenedu Rod, blong go long ples blong prentem buk. Ale, mi wok long ples ya kasem wan klok long aftenun, nao mi go long Lombadu Rod. Hemia ples we oli tekem ol pepa we mifala i prentem i go long hem. Long ples ya, mifala i benem, katem, mo somap ol pepa ya wetem han nomo. Afta, mifala i tekem ol magasin ya we mifala i wokem finis oli go long postofis, karem i go antap long namba tri store, halpem ol man blong postofis ya blong seraotem olgeta, mo putum stam long ol envlop, blong oli rere blong sanem i go.
Long 1954, namba blong ol Wetnes long Gris i kam antap bitim 4,000, mo mifala i nidim se ples blong wok i kam bigwan moa. Taswe, mifala i muf i go long wan nyufala Betel we i gat tri store blong hem, long bisnes eria blong Atens, long Katali Rod. Long 1958, oli askem mi blong lukaot long kijin, mo hemia wok blong mi go kasem 1983. Mo tu, long 1959, mi mared wetem Eleftheria. Kasem naoia, hem i stap olsem wan gudfala fren we i givhangud long mi long wok blong Jeova.
Stanap Strong Bakegen Tru Long Fasin Agens
Long 1967, ol ami oli kam bos blong gavman, mo oli putum tabu long wok blong prij bakegen. Be, from we mifala i lan finis long ol trabol olsem, kwiktaem nomo mifala i jenisim sam samting, mo mifala i gohed nomo blong mekem wok long fasin haed.
Mifala i mekem ol miting blong mifala long haos blong ol brata nomo, mo mifala i lukaotgud taem mifala i go prij long ol haos wanwan. Nating se i olsem, plante taem polis i holem ol brata, mo namba we oli pas long kot i kam antap bigwan. Oltaem nomo ol loea blong mifala oli stap ronron olbaot blong toktok long kot long ol defren ples long kantri. Nomata se i gat fasin agens olsemia, bighaf blong ol Wetnes oli gohed blong prij oltaem, antap moa long ol wiken.
Evritaem long Sarede no Sande, afta we wok blong prij long dei ya i finis, mifala i jekemap ol grup blong mifala blong luk sipos i gat sam we oli no stap. Plante taem, olgeta we oli no stap, polis i stap holem olgeta long polis stesen. Ale, mifala i karem blangket mo kakae i go long olgeta mo leftemap tingting blong olgeta. Mo tu, mifala i talemaot samting ya long ol loea blong mifala. Nao, olgeta ya oli go luk loea we i stanap agensem ol brata ya we oli kalabus, blong traem toktok from olgeta ya. !Mifala i glad nomo blong fesem ol traem olsemia from we mifala i stap safa long nem blong trutok!
Long taem ya we oli putum tabu long wok blong mifala, oli blokem wok blong prentem buk tu long Betel. Taswe, haos we mi mo Eleftheria i stap long hem long Atens, i kam olsem wan ples blong prentem buk. Eleftheria i yusum wan bigfala taepraeta blong mekem kopi blong sam store long Wajtaoa. Hem i putum ten pepa i go long taepraeta wantaem, mo i kilim strong ol ki blong bambae ol raeting i kamaot long ol ten pepa ya. Biaen, mi mi hivimap ol pepa ya mo mi somap olgeta. Mitufala i mekem olsem long evri naet go kasem medel naet. I gat wan polisman i slip long rum aninit long mitufala nomo, mo mitufala i stap tingbaot yet, from wanem hem i neva askem kwestin long saed blong samting we mitufala i stap mekem.
Bigfala Glad Taem Wok i Kam Bigwan Moa
Long 1974, gavman i rul long kantri blong Gris bakegen, mo mifala i save prij moa long open ples. Be, long ol seven yia we i gat tabu long wok blong mifala, mifala i glad blong luk bitim 6,000 nyufala Wetnes oli kam joen wetem mifala, mekem se namba blong ol man blong talemaot Kingdom i kasem 17,000.
Mo tu, mifala i stat bakegen long wok blong prentem ol buk long hedkwota. From samting ya, i no longtaem ol haos ya blong Betel long Katali Rod oli kam smol tumas. Taswe, mifala i pem wan pis graon we hem i bigwan olsem wan hekta, long eria blong Marusi long Atens. Nyufala Betel we oli bildim i gat 27 rum blong slip, wan faktri, ol ofis, mo sam narafala rum bakegen. Oli dediketem olgeta ya long Oktoba 1979.
Taem i pas nao ples ya i kam smol bakegen. Taswe mifala i pem wan narafala pis graon blong 22 hekta, kolosap 60 kilomita long not blong Atens. Pis graon ya i stap long Eleona, long wan hil we i lukluk i go long ol bigbigfala hil mo ol naesfala flat ples we oli gringud. Long ples ya nao, long Epril 1991, mifala i dediketem wan Betel we i bigfala moa. Hem i gat 22 haos long hem, we wanwan long olgeta i save karem eit man blong slip.
Afta we mi spenem bitim 60 yia long wok blong prij fultaem, mi haremgud blong stap strong yet long bodi blong mi. Mi save talem wetem glad se, mi ‘haremgud tumas long taem ya we mi gat waet hea.’ (Ol Sam 92:14) Mi mi tangkyu tumas long Jeova from we mi bin stap laef longtaem olsem, mekem se mi save luk wetem prapa ae blong mi, olsem wanem namba blong ol trufala man blong wosip long hem i kam antap bigwan. Profet Aesea i tokbaot samting ya, i se: “Ol get blong yu bambae oli stap open oltaem. Bambae oli no save sat long dei mo long naet, blong mekem se olgeta gudgudfala samting blong ol nesen oli save kam insaed.”—Aesea 60:11.
!I nambawan tumas blong luk se, plante milyan man long olgeta kantri oli stap kam insaed long ogenaesesen blong Jeova, mo oli stap kasem tijing blong oli kam naf blong laef tru long bigfala trabol mo blong go insaed long nyufala wol blong God! (2 Pita 3:13) Mi mi save talem tru se, wok blong prij fultaem i sas moa long mi i bitim olgeta samting we wol ya i save givim. Yes, mi mi no faenem ol sas samting olsem gol, be mi mi faenem ol daemon long saed blong speret we oli mekem laef blong mi i rij bitim mak.
[Tok blong pija long pej 23]
Michalis mo Eleftheria Kaminaris
(Raetsaed) Ples blong prentem buk long Lombadu Rod