Meyemé
1 MIÑYE’ELANE YA BIBLE
Metiñe me Zambe ma so miñye’elane mié. Miñye’elane mite mi ne benya mejôô bia koone me Bible été. Mia volô bia na bi yem avale Yéhôva a yene mam, a aval a wô’ôtan. Mia volô fe bia na bi nyoñe mbamba mintyi’an, a na bi bo mame me ne zôsôô. Miñye’elane mite mia dañe dañe mfi éyoñ Mejô me Zambe me nji kate bia ne sañesañe jam bia yiane bo.
2 E BO YÉHÔVA MEWÔK
Bia bo Yéhôva mewôk éyoñe bia bo nkômbane wé a nleme wongan ôse. Yéhôva a yi na bi bo nye mewôk amu bia nye’e nye. (1 Jean 5:3) Nge bia nye’e nye a tabe nye ndi, bia ye tôñe melep a ve bia été ése bi ne tebe. Bia ye bo nye mewôk ja’a éyoñ bia yene jam a yi na bi bo ayaé. Nge bia bo nye mewôk, nalé a ne asu mfi wongan, amu na Yéhôva a ye’ele bia avale bi ne bi mbamba ényiñe den, a ka’a fe bia na bia ye bi abui bibotane melu ma zu.—Ésaïe 48:17.
3 FILI YA TOP
Yéhôva a nga ve môt ase ya be bia fili ya top. A nji té bia ane beminsini. (Deutéronome 30:19; Josué 24:15) Bi ne belane fili a nga ve bia na, bi nyoñe mbamba mintyi’an. Ve nge bi teke tabe ntyel, bi ne nyoñe mbia mintyi’an. Fili ya top ja ve bia fane ya wulu ba’aba’a a Yéhôva, a liti nye na bia nye’e nye nya nye’ane.
4 MEMVINDA ME NE BIA MFI
Yéhôva a nga ve bia memvinda, nge ke metiñe me ne bia mfi. Bible a kate bia memvinda mete, a ye’ele fe bia aval avé me ne volô bia na, bi bi mbamba ényiñ. (Minkana 6:16-19; 1 Becorinthien 6:9-11) Memvinda mete ma volô bia na bi yeme jé é ne mvaé, nge ke jé é ne abé mise me Zambe. Ma ye’ele fe bia mfi ya bi fulu nye’an, avale bi ne nyoñe mbamba mintyi’an, a avale bi ne bo mbamba nlem a bôte bevok. Akusa bo na émo ji ja ke ôsu a jok abé été, memvinda me Yéhôva me ne teke tyendé. (Deutéronome 32:4-6; Malachie 3:6) Nge bia tôñe me, bia ye sa’ale minju’u bôte ya émo ji ba tôbane mie.
5 MONE MÔTE YA NLEM
Mone môte ya nleme wongan a ne mone tyiñ a wô’ô kate bia jam é ne mvaé nge abé. Yéhôva a nga ve môt ase ya be bia mone môte ya nlem. (Beromain 2:14, 15) Asu na mone môte ya nleme wongan a wulu mvô’é, bia yiane yañele nye a zene ya miñye’elane mi Yéhôva. Éyoñ éte nje ñhe a ye volô bia na, bi nyoñe mintyi’ane mia ve Zambe nlem avak. (1 Pierre 3:16) Mone môte ya nleme wongan a ne ve bia abendé ôsusua na bia nyoñ mbia ntyi’an éziñ, a ne fe bôme bia éyoñe bi maneya bo mbia jam éziñ. Mone môte ya nleme wongan a ne tek, ve Yéhôva a ne volô bia na a beta bo ngul. Mbamba mone môte ya nlem a ve bia mvo’é ya nsisim, a bo fe na bi semé biabebien.
6 WOÑE ZAMBE
E koo Zambe woñ a tinane na bi nye’e a semé nye abui, teke kômbô bo jam éziñ é ne ve nye nleme mintaé. Woñe Zambe wo volô bia na bi bo mbamba be mam, a sa’ale mbia be mam. (Besam 111:10) Nalé a tindi bia na, bi bo Yéhôva mewô’ô bone be mame bese. Nalé a volô fe bia na, bi tôé bengaka’a bia bo nye amu bia semé nye nya abuii. Woñe Zambe wo tindi bia na bi sôan ôsimesane wongan, avale bia yene bôte bevok, a mintyi’ane bia nyoñ môs ane môs.
7 E JÔBAN
Môt a jôban a wô’ô mbia mintaé nlem amu mbia jam a te bo. Bôte ba nye’e Yéhôva ba wô’ô bebien nya ôsone éyoñe ba yeme na, ba te biasé atiñe Yéhôva éziñ. Nge bia te bo mbia jam éziñ, bia yiane ye’elane Yéhôva na a jamé bia a zene ya ntañ. (Matthieu 26:28; 1 Jean 2:1, 2) Éyoñe bia jôbane nya njôbane, a jô’é mbia jame bia te bo, bi ne tabe ndi na Yéhôva aye jamé bia. Bi nji beta wô’ô biabebien ôson amu minseme Yéhôva a maneya jamé bia. (Besam 103:10-14; 1 Jean 1:9; 3:19-22) Bia yiane beban, bi tyendé mbia mfasane wongan, a tôñe memvinda me Yéhôva.
8 ÉYOÑE BA TELÉ MÔTE FEÑ
Éyoñe môt a bo nsem éziñ teke jôban, a bene fe tôñe memvinda me Yéhôva, a nji yiane ke ôsu a bo ébu’a ya akônda. Ba yiane telé nye feñ. Éyoñe ba telé môt éziñe feñ, bi nji yiane beta yeñ a nye, nge laan a nye. (1 Becorinthien 5:11; 2 Jean 9-11) Yéhôva nnye a nga bôndé nta’ane mam ôte, asu ya na a fubu éyôlé jé a akônda dé. (1 Becorinthien 5:6) Éyoñe ba telé môte feñ, ba ve nye melebe me ne volô nye na a jôban, a bulane be Yéhôva.—Luc 15:17.
9 ÉYOÑE BA LITI BIA ZEN, A ÉYOÑE BA LEBE BIA
Yéhôva a nye’e bia, a kômbô fe volô bia. Ajô te nde a liti bia zen, a belane fe bôte ba nye’e Nye na, be lebe bia a zene ya Bible. Mbôle bi nga bialé abé été, melebe me ne bia bese nya mfii. (Jérémie 17:9) Nge bia semé a bo bôte Yéhôva a belane be mewôk, bia ye ñhe liti na bia semé Yéhôva a bo nye mewôk.—Behébreu 13:7.
10 MEBUN A ÉJOTE NYUL
Mbôle bi ne bebo mam abé, e ne tyi’ibi ya bo afom a mebun. Ve Yéhôva a yi na bi sili biabebiene si. Nge bia ve’e biabebien a Yéhôva, bia ye yene na bi ne zezé, nalé a ne volô bia na bi yene mfi ya bi fulu éjote nyul. (Job 38:1-4) Bi ne fe bi fulu éjote nyul éyoñe bia yé’é na, bia telé miñyiane mi bôte bevok ôsu, a jeñe na bi ve be nleme mvaé, sa ke ve biabebien. Mebune me wô’ô bo na môt a buni na a dañe bôte bevok. Môt a sili émiene si a yen émien avale da yian, a yene mbamba mefulu mé a mbia mefulu mé. A nji koo woñe ya kañese na a bo bikop, a nji koo woñe ya sili njaman, a kañese asimesan a melebe me bôte bevok. Môt a sili émiene si a too ndi a Yéhôva, a jô’é na nnye a liti nye zen.—1 Pierre 5:5.
11 BÔTE BE TELE BIA ÔSU
E bi éjôé a tinane na, ô bili ngule ya kate bôte jame ba yiane bo, ô bili fe ngule ya nyoñe mintyi’an. Yéhôva nnye a bili éjôé ja dañe bijôé bise yôp a si. Mbôle nnye a nga té biôme bise, nnye a ne ngul ése. Kom ése, a belane ngule jé asu mfi bôte bevok. Yéhôva a nga ve bôte béziñe mbe’e ya nyoñe ngab a bia. Bebiaé, bemvendé ya akônda, bijôé ya ngovina be bili abim éjôé éziñ, Yéhôva a yi na bi suu biabebien éjôé jabe si. (Beromain 13:1-5; 1 Timothée 5:17) Ve nge môt éziñ a jô bia na bi tyam atiñe Zambe éziñ, bia jibi bo Zambe mewôk sa ke môta binam. (Mam Minlôman 5:29) Nge bia sili biabebiene si éjôé bôte Yéhôva a belane be, bia liti nye na bia semé mintyi’ane mié.
12 BEMVENDÉ
Yéhôva a belane bemvendé, mbe be ne bitôtôlô Bekristen, na be nyoñe ngap a akônda. (Deutéronome 1:13; Mam Minlôman 20:28) Bobejañe bete ba volô bia na, amvôé dangan a Yéhôva é ke ôsu a bo ngul, a na bi nyiñe mvo’é ékôane jé été, ékôan é ne mbamba nta’an. (1 Becorinthien 14:33, 40) Ba telé bemvendé a zene ya mbamba nsisim, nalé a tinane na, ôsusua na ba telé môte mvendé, a yiane taté bi mefulu bia koone me Bible été. (1 Timothée 3:1-7; Tite 1:5-9; 1 Pierre 5:2, 3) Bi too ndi a ékôane Zambe, bia su’u fe je, jôm éte nje bia saé nleme wua a bemvendé.—Besam 138:6; Behébreu 13:17.
13 NLÔ YA NDA BÔT
Yéhôva a nga ve bebiaé mbe’e ya toñe bone bap a nda bôte jap ése. Ve Bible a jô na, nnôm nnye a ne nlô ya nda bôt. Nge minga a yale bone bé étam, nnye a ne nlô ya nda bôt éte. Môt a ne nlô ya nda bôt a yiane ve nda bôte jé bidi, biyé, a nda ya tabe. Nnye fe a yiane tebe ôsu mfa’a ya volô bibu’a ya nda bôté jé na, bi kañe Yéhôva. A yiane véé mise na nda bôte jé ése é ke bisulan, é ke nkañete, é yé’é Bible nsamba. Nnye a tebe ôsu mfa’a ya nyoñe mintyi’an. A jeñ a ngul ése na a vu Yésus, ajô te a ne mbamba nlem, a yeme kañese asimesane bôte bevok, teke bo njet nge ke ayet. Nalé a bo na nda bôt é bo mbamba vôme ya nyiñ, môt ase a nyiñe mvo’é été, a na amvôé bibu’a ya nda bôt éte a Yéhôva é ke ôsu a bo ngul.
14 TIN ÉKÔAN
Tin Ékôan é ne mon angôse miñwo’ane Zambe a belane nye na a liti bebo bisaé bé zen. Ntete mimbu ôsu, Yéhôva a nga taté belane tin ékôan na é liti Bekristene b’ôsu zen mfa’a ya ékaña’a ba ve Yéhôva a ésaé nkañete. (Mam Minlôman 15:2) Dene fe, nsamba bobejañ be ne bibu’a ya Tin Ékôan wo liti bebo bisaé be Zambe zen, wo tebele be, a ba’ale be. Éyoñe ba nyoñe mintyi’an, ba tôñe miñye’elane ya Bible, a zene mbamba nsisim a liti be. Yésus a nga loone nsamba miñwo’an ôte na ‘ôlo ô ne mewôk a fek.’—Matthieu 24:45-47.
15 MFI YA BUTI NLÔ
Biyoñe biziñ, sita a ne bo ésaé fame ja yiane bo. Éyoñ a bo aval ésaé ete, a ye liti na a semé nta’ane mame Yéhôva éyoñ a buti nlô wé. Ve biyoñe biziñ, sita a yiane buti nlô wé to’o a nji bo ésaé fam ja yiane bo. Bi tame jô na, sita a bo môt éziñ ayé’é, nnôm, nge ke fam é dubaneya é too, a yiane buti nlô wé.—1 Becorinthien 11:11-15.
16 E BO TE NYOÑE NGAP A MAME ME PÔLITIK
E bo te nyoñe ngap a mame me pôlitik, a tinane na bia bo te futi anyu dangane mame me pôlitik, nge tobe ngam éziñ. (Jean 17:16) Bebo bisaé be Yéhôva ba su’u ve Éjôé Zambe étam. Bia vu Yésus nnye a nji nyoñe ngap a mame me pôlitik.
Yéhôva a jô bia na, bi bo “bejô bôt a ba be ne ngule ya jôô” mewôk. (Tite 3:1, 2; Beromain 13:1-7) Ve metiñe Mé ma jô fe bia na bi bo te wôé bôt. Ajô te nde mone môte ya nleme Kristen a ye kamane nye na a ke bita. Nge Kristen ja yiane tobe zañe e ke bita, a e bo aval ésaé é ne volô ayoñ, a yiane fase nge mone môte ya nleme wé a kañese de.
Bia kañe ve Yéhôva étam, amu nnye a ne Nté wongan. Akusa bo na bia semé mendeme ya ayoñ, bi nji yiane ba’a nlinga, nge ke yia jia ya ayoñ. (Ésaïe 43:11; Daniel 3:1-30; 1 Becorinthien 10:14) Nde fe na, bebo bisaé be Yéhôva ba nyoñe ntyi’ane ya bo teke ke vote. Bia bo nalé amu na, éyoñe bi nga ve biabebiene ngumba be Yéhôva bi nga tyi’i na, Éjôé Jé nje é ne ngame jangan.—Matthieu 22:21; Jean 15:19; 18:36.
17 NSISIME YA ÉMO
Émo ji ja tindi bôte na be yene mam ane Satan. Bôte ba bene nye’e Yéhôva a bo nye ésaé ba fas ane Satan, a biasé metiñe me Yéhôva. (1 Jean 5:19) Avale mfasan ete, a mboane wo so été ñwô ba loone na nsisime ya émo. (Beéphésien 2:2) Bebo bisaé be Yéhôva ba yiane tabe ntyele ya bi nsisime ya émo. (Beéphésien 6:10-18) Bia nye’e mezene me Yéhôva, jôm éte nje bia jeñ a ngule jangan ése na bi yene mam ane nye.
18 APOSTASIE
Éfia apostasie ja tinane na e wosane benya mejôô ya Bible. Môt a bo apostasie a tebe Yéhôva ba Yésus ngame yat, a jeñe fe mezene ya tindi bôte bevo’o na be tôñe nye éngana’a éte. (Beromain 1:25) Bapostat ba futi bebo bisaé be Yéhôva biyebe nlô. Ntete mimbu ôsu, bibu’a biziñ ya akônda Bekristen bi nga bo bapostat, dene fe, bapostat be ne abui. (2 Bethéssalonicien 2:3) Bôte ba wulu ba’aba’a a Yéhôva be nji yiane laan nge vô’ôlô bapostat. Bi nji yiane jô’é jam éziñ, nge ke môt éziñ a tindi bia na, bi lañ nge ke vô’ôlô mame bapostat ba jô. Bia kabetane Yéhôva a kañe ve nnye étam.
19 METYI MA BUTI NSEM
Atiñe Moïse si, ayoñ Israël é mbe é sili’i Yéhôva na, a jamé minseme miap. Be mbe be va’a Yéhôva avut, mbon, a biyem e metuna’a e temple. Mboon ôte ô mbe ô volô’ô be na, be bo te vuane na Yéhôva a ne ngule ya jamé minsem, minseme mi ayoñ ése a minseme mi môt ase. Avale metuna’a ete e nga man éyoñe Yésus a nga ve ényiñe jé na a buti minseme miangan. Yésus a nga ve beta metuna’a “éyoñe jia ya biyoñ bise.”—Behébreu 10:1, 4, 10.
20 ZAMBE A YI NA BI SEMÉ ÉNYIÑE BETIT
Atiñe Moïse si, bôte be mbe ngule ya wôé betit, a di be. Atiñ é mbe fe é jô’ô na be ve Yéhôva metuna’a betit. (Lévitique 1:5, 6) Ve Yéhôva a nji kañese môs éziñe na bebo bisaé bé be biasé ényiñe betit. (Minkana 12:10) A nga ve be Metiñe ma kamane biyem. Atiñ é mbe é jô’ô na bone b’Israël be toñe biyeme biap.—Deutéronome 22:6, 7.
21 YE WO YE KAÑESE NA BE SAÉ WO A METYI?
Bone mengabe ya metyi. Metyi me bili beta mengabe menyin: beglobule rouge, beglobule blanc, beplaquette a plasma. Bedokita ba kui na be kandé beta ngab ase ya été a bi bone mengap.a
Bekristen ba bene nyoñe metyi nsis, ba bene fe nyoñe to’o ve ngabe jia ya beta mengabe menyine ya metyi. Ve ye ba yiane kañese na be saé be a bone mengabe ya metyi? Bible a nji kate bia ne sañesañe jame bia yiane bo; ajô te, Kristen ébien nje ja yiane nyoñe ntyi’an, a vô’ôlô mone môte ya nleme wé a maneya yañele a zene ya miñye’elane ya Bible.
Bekristen béziñ ba bene ja’a bone mengabe ya metyi. Ba jô na Atiñe Yéhôva a nga ve bone b’Israël é mbe é jô’ô na, ba yiane “sôé” metyi ma kui tite nyu si.—Deutéronome 12:22-24.
Bevo’o ki be ne nyoñ ntyi’an ôfe. Mone môte ya nleme wop a kañese na be saéban a bone mengabe ya metyi. Ba simesane na, éyoñe ngabe metyi é dañeya tyôtyoé, ényiñ é nji beta bo été.
Ôsusua na wo nyoñe ntyi’an a lat a bone mengabe ya metyi, sili’i womiene na:
Ye ma yeme fo’o na, e bene saéban a bone mengabe ya metyi, a tinane na, ma bene fe mebiañ méziñ ma volô na be saé akon éziñ, a ma ma volô na metyi me bo te sôlé?
Ye me ne ngule ya kate dokita amu jé ma kañese mone ngabe ya metyi éziñ, nge ke amu jé ma bene nye?
Ôsal. Bia Bekristen bi ne teke ve môte mfe metyi mangan, bi ne fe teke ve menda mebiañ metyi mangane na, be ke ba’ale me ngumba vôm asu minkôkone mia ye jembane metyi. Ve menda mebiañ ma belane metyi me nkôkon aval afe. Kristen ése ja yiane tyik avale ba ye belane metyi mé éyoñe ba sale nye, éyoñe ba bo nye mimfaseban, nge ke éyoñ ba saé nye. Biyoñe biziñ, nté bekokita ba nyoñe ngap a nkôkon éziñ, be ne bo na metyi mé me ke vôm mfe, sa ke nyule jé.—Nge wo kômbô yeme mame mefe, lañe’e Nkume mmombô a bete, ya Ngon awômô é too melu 15, mbu 2000, afebe 30-31.
Menda mebiañ ma bôndé abui mefek éyoñe ba sale môt, bi tame kobô ajô Hémodilution: A ne éyoñ ba vaa môt abim metyi éziñ nyul ôsusua na ba sale nye. Éyoñe éte ba futi nye jôm éfe. Ba ye bulane futi nye metyi mé nyul, mon éyoñ nté be ngenane be sale’ nye, nge ke éyoñ ôsal ô ndeme man.
Be wô’ô fe bo nyi ba loone Fulasi na, ‘Récupération du sang épanché.’ Beminsini ba tôkane metyi mese ma kui éyoñe ba sale môt, mvuse ya valé ba mane vaa mvit ése é ne été, éyoñ éte ba beta futi me nyule môt.
Dokita ase a yem aval a bo mame bi ndôme jôô me le. Nde ôsusua na Kristen éziñ ja kañese na, be bo nye jame da y’été éyoñe ba sale nye, éyoñe ba bo nye mimfaseban, nge ke éyoñ ba saé nye, a yiane kôme sili dokita aval avé a ye belane metyi mé.
Ôsusua na wo nyoñe ntyi’an a lat a aval ba ye belane metyi môé, wo yiane taté sili womiene na:
Nge ba vaa ma metyi nyul a futi me beminsini été, to’o a ne ve mone nté, ye mone môte ya nleme wom a kañese na, metyi mete me ngenane ngabe jia ya nyule jam, a na, be nji yiane “sôé me si”?—Deutéronome 12:23, 24.
Ye mone môte ya nleme wom a ye bôme ma, nge nté ba saé ma, betokita ba vaa ma abim metyi éziñe nyul, be fubu me, a beta futi ma me nyul été?
Ye ma yeme fo’o na, nge ma bene na be belane metyi mam na ba saé ma, nalé a tinane na, ma bene fe na be fase metyi mam, be bo ma hémodialyse, nge ke na be belane minsini a bo na nleme wom ô wo’on nté ba sale ma?
Ôsusua na wo nyoñe ntyi’an éziñ a lat a bone mengabe ya metyi, avale bedokita ba ye belane metyi môé éyoñe ba saé wo, taté’é ye’elane Yéhôva. Mvuse ya valé lañe’e bekalate ôlo ô ne mewôk a fek wo tili a lat a jam ete. (Jacques 1:5, 6) Wo yiane fe vô’ôlô mone môte ya nleme wôé ô maneya yañele a zene ya miñye’elane ya Bible. Bi nji yiane sili bôte bevo’o jam ba ye bo nge be tele été jangan, nde fe na, môt éziñ a nji yiane tindi bia na bi bo ane nye.—Beromain 14:12; Begalate 6:5.
22 MBAMBA NTABAN
Môt a bili mbamba ntaban a ne nyi a bili mefulu a mimboone mi ne mfubane mise me Yéhôva. E bi mbamba ntaban a tii a avale bia fas, mame ma kui bia anyu, a mimboone miangan. Yéhôva a jô bia na bi sa’ale avale mvine mame ya bisôk ése. (Minkana 1:10; 3:1) Ôsusua na bia tebe meve’ele été, bia yiane nyoñe ntyi’ane ya tôñe memvinda me Yéhôva. Bia yiane ye’elane mban, a sili Yéhôva na a volô bia na bi bi asimesan é ne mfuban, a nyoñe ntyi’ane ya sa’ale mame mese me ne tindi bia na, bi ku ôlame ya mvine mame ya bisôk.—1 Becorinthien 6:9, 10, 18; Beéphésien 5:5.
23 E BIASÉ METIÑE ME ZAMBE A MVITE MBOANE MAM
Jame bia loone va na, e biasé metiñe me Zambe da fombô mvite nkobô, a mvite mimboon, avale nkobô a mimboon é ne nyé. Môt a bo mame mete a liti fo’o na a biasé metiñe me Zambe. Nge da yené ne ngeññe na, Kristen éziñ ja biasé metiñe me Zambe, émo’o bemvendé asu melep ja yiane ve nye melebe ma yian. Mvite mboane mam ki ja fombô mimboone mise mi ne abé. Émo’o bemvendé asu melep é ne lebe môt a bo mame méziñe ya été.—Begalate 5:19-21; Beéphésien 4:19; nge wo kômbô yeme mame mefe, lañe’e “Minsili bôte ba lañe bekalate bangan ba sili,” Nkume mmombô a bete ya Ngone zangbwale é too melu 15, mbu 2006.
▸ Kabetôlô 9, abeñ 7; Kabetôlô 12, abeñ 10
24 FULU YA MIENEKE NSOÉ
Yéhôva a nga té nsoé fam a wu minga, asu ya na nnôme ba ngal be litane na ba nye’esan. Ve éyoñe môt éziñ a mieneke soé jé, nge belane nsoé wé asu na a bu’ubane mame ya bisôk étam, a belane wô aval é nji yian. Fulu éte é ne ndaman élat é ne zañe môt ate a Yéhôva. Fulu éte é ne ve nye mbia b’asimesan, a nga viane yene soé aval é nji yian. (Becolossien 3:5) E ne bo nya ayaé na môt a mbili mbia fulu ate a telé je, ve a nji yiane bili atek. (Besam 86:5; 1 Jean 3:20) Ye ô tele été éte, ye’elane Yéhôva a nleme wôé ôse, sili’i nye mvolan. Sa’ale’ mefulu ane e yene bôte minsoé bingeñegeñ, amu nalé a ve wo ve mbia b’asimesan. La’an a Kristen é ne éwôlô nsisim, a ne bo mbiaé wôé, nge ke mvôé jôé ja semé metiñe me Yéhôva. (Minkana 1:8, 9; 1 Bethéssalonicien 5:14; Tite 2:3-5) Tabe’e ndi na Yéhôva a yene ngul ése wo ve, amu wo kômbô bo mfubane mimfa’a mise.—Besam 51:17; Ésaïe 1:18.
25 ALUK ÉVA
Aluk éva é ne éyoñe môt a luk abui binga. Yéhôva a nga bôndé aluk na é bo élat é ne zañe fame jia a minga wua. Ayoñ Israël Yéhôva a nga kañese na befam be lu’u abui binga, ve sa ke nne nkômbane wé ô mbe nalé atata’a. Den, Yéhôva a nji kañese na bebo bisaé bé be luk abui binga. Fam ja yiane bi ve minga wua, minga ki a yiane bi ve nnôme wua.—Matthieu 19:9; 1 Timothée 3:2.
26 E TYAM ALUK A E KANDAN
Nkômbane Yéhôva ô ne na beluk be nyiñ nsamba nté ôse be ngenane be vee. (Metata’a 2:24; Malachie 2:15, 16; Matthieu 19:3-6; 1 Becorinthien 7:39) A kañese na môt a tyam aluk ve éyoñ nyu mbok a te bo mejian. Éyoñe nalé a kui, Yéhôva a jô’é na nluk a nji bo mejian émien a tyik nge a ye tyam aluk nge momo.—Matthieu 19:9.
Biyoñe biziñ, Bekristen be ne nlu’an be ne tyi’i na ba kandan, to’o nyu mbok a nji bo mvine mame ya bisôk. (1 Becorinthien 7:11) Avale mame avé é ne bo na, Kristen é tyi’i na ja kandan a môte ba nye be ne nlu’an?
Nnôm a vañe bene toñe nda bôte jé: Nnôm éziñ a ne vañe bene toñe nda bôte jé, a too ke na a ne ngule ya bo de, nalé a nga bo na nda bôt é wu zaé.—1 Timothée 5:8.
Nlu’u wua a wôé nyu mbok ébôm: Nlu’u wua a ne wobane bibôm aval é ne na, a ku ôkon, nge ke na, awu é ntoo nye bebé.—Begalate 5: 19-21.
Nlu’u wua a kômbô wôé nyu mbo’o mfa’a ya nsisim: Nnôme wôé nge ke minga wôé a tibili wo amu a nji yi na ô kañe Yéhôva.—Mam Minlôman 5:29.
27 E YEME SE’E BÔT BEVOK A E VE BE NGULE NYUL
Môt ase ya be bia a yi na be se’e nye. (Minkana 12:25; 16:24) Bi ne veane ngule nyul a zene ya mbamba minkobô. Avale minkobô é ne ve mojañe ngule ya jibi minjuk, a ke ôsu a kañe Yéhôva. (Minkana 12:18; Bephilippien 2:1-4) Nge môt éziñ a bili atek, bia yiane nyoñ éyoñe ya vô’ôlô nye éyoñ a kobô, bia yiane fe ve ngule ya tebe été jé. Nalé a ne volô bia na, bi yeme jame bi ne jô nye, a jame bi ne bo mfa’a ya volô nye. (Jacques 1:19) Nyoñe’e ntyi’ane ya kôme yeme bobenyoñ, nalé a ye volô wo na ô tu’a yeme miñyiane miap. Éyoñ ô nga yeme miñyiane miap, kele’e be Anjeñe ya mvolane minlem ôse, vôme be ne bi nya mvolane nleme.—2 Becorinthien 1:3, 4; 1 Bethéssalonicien 5:11.
28 ÉLAT ALUK
Bible a nji ve bia nkobe metiñ asu élat aluk. Ayoñ ese e bili metume mé, si ése é bili fe metiñe mé. (Metata’a 24:67; Matthieu 1:24; 25:10; Luc 14:8) Jame da dañe mfi môs aluk é ne bengaka’a bôte ba zu lu’ane ba bo mise me Yéhôva. Môs aluk, bôt abui be wô’ô bo ngaka’a éte mise me bibu’a ya menda me bôte map, a bemvôé bap, nté mvendé ya akônda ja bo nkañete a zene ya Bible. Beluk mbe ba yiane tyik, nge ba ye bo abôk mvuse élat aluk, nge momo, a avale abôk ete da ye bo. (Luc 14:28; Jean 2:1-11) Ve beluk ba yiane jeñ a ngule jap ése na, élat alu’u jap é ve Zambe duma. (Metata’a 2:18-24; Matthieu 19:5, 6) Miñye’elane ya Bible mi ne volô be na be nyoñe mbamba mintyi’an. (1 Jean 2:16, 17) Nge beluk ba tyi’i na meyok ma ye bo abôk alu’u dap, ba yiane kôme tobe môt a ye tebele jam ete. (Minkana 20:1; Beéphésien 5:18) Nge ba bôme mezik a bo mimvômane mife, ba yiane véé mise na mame mete mese me ve Yéhôva duma. Beluk ba yiane dañe jeñe na élate jap a Yéhôva, a élate é ne zañe jap mbie bi dañe mfi, sa ke abôk aluk.—Minkana 18:22; nge wo kômbô yeme mame mefe, lañe’e Nkume mmombô a bete ya Ngon awômô é too melu 15, mbu 2006, afebe 18-31 (Méyémé: “Des mariages honorables aux yeux de Dieu et des hommes”; “Que votre vie soit le reflet de votre foi”; a “Faites de vos noces un événement joyeux et digne”.)
29 E YEME NYOÑE MINTYI’AN
Bi bili nkômbane ya nyoñe mbamba mintyi’an, mi mi tii a miñye’elane ya Bible. E ne kui na, môt a nji bo Ngaa Yéhôva a kate sita ba nye be ne nlu’ane na, be ke di a bivuvumane biap môs abô’ô éziñe y’émo. Nge ô tele aval été éte, wo ye bo aya? Nge mone môte ya nleme wôé a kañese na ô ke, ô ne kate nye na nge metume ya évus ñyebe ma ye bobane wôé, wo ye bo te bo me. Wo yiane fe taté yem nge jam ete da ye ke kolé bôte bevok ôbak.—1 Becorinthien 8:9; 10:23, 24.
Nge ke na masa wôé a ve wo das éyoñe mebôk. Ye wo ye bene das ete? Ô ne nyoñ, aval ô ne bo teke nyoñ. Wo ye nyoñe mbamba ntyi’ane nge wo tu’a yeme nsôñane masa wôé. Ye e mise mé, e nyoñe das ete a ne v’ane wo jem abôk ete? Ye a ve wo das éte amu mbamba ésaé wo bo? Nge wo nyoñ éyoñe ya fas, ô ne nyoñe ntyi’ane wo yian.
Môt éziñ a ne fe ve wo das éyoñe mebôk, éyoñ éte a jô wo na: “Ma yeme na ô bili ki ajô a abô’o ete, ve jame da, ma ve wo dase di.” Éko éziñe na a ve wo das ete amu a ne mbamba nlem. E ne fe bo na, a kômbô ve’ele wo asu na, a yem nge wo jô ve anyu anyu na, wo jeme ki mebô’ô mete. Éyoñe ô kômeya fas, womien wo yiane tyik nge wo ye kañese das ete nge momo. Nkômbane wongan ô ne na, bi bi mbamba mone môte ya nlem, a na bi kabetane Yéhôva mintyi’ane mise bia nyoñ.—Mam Minlôman 23:1.
30 MAKIT A MAM ME MONÉ
Éyoñe bia ji’a kôme mejô mvo’é été, ma ye ke nen a bo beta étom. (Matthieu 5:23-26) Jame da yiane tebe ôsu ényiñe Kristen ése é ne na, a ve Yéhôva duma, a bo na bibu’a ya akônda bi bo nlatan.—Jean 13:34, 35; 1 Becorinthien 13:4, 5.
Nge Bekristen béziñ be bili mejô amu mame me moné, ba yiane jeñe na be kôme me, môt teke kee monyañ aba mejô. E kalate 1 Becorinthien 6:1-8, Paul a nga lebe Bekristen ajô ya kee bobenyañe meba mejô. Bi ne ve éyôlé Yéhôva, a akônda dé mvit nge bia kee bobejañe ya nsisime meba mejô. E kalate Matthieu 18:15-17, Yésus a ve bia bité mebo bilal bi ne tôñ éyoñe mojañe ya nsisim a te wone bia moné. (1) Wo yiane taté jeñe na, ô kôm ajô ete mia nye bebaé. (2) Nge été abo ôsu é nji volô, ô ne loone Kristen jia, nge ke bebaé be ne bitôtôlô nsisim na be volô mia. (3) Nge été abo baa é nji kôm ajô, éyoñe te nje wo ke yene bemvendé ya akônda. Éyoñe ajô é keya kui melo bemvendé, ba ye belane miñye’elane ya Bible na, be volô mia na, mi kôm ajô ete évôvoé été. Nge môt éziñ ya ba be bili mejô a bene tôñe memvinda ya Bible, émo’o bemvendé asu melep é ne ve nye melep ma yian.
Ve ba yiane kobô avale mejô éziñ aba mejô: a ne bo ntyaman aluk; a ne fe bo na bôte be tyameya alu’u dap ba yi na, aba mejô e tyi’i môt a ye ba’ale bon; abime moné môt a nji nyiñ a bon a yiane lôm asu dap; na assurance wop a ve be moné amu ba te bi ébubua éziñ; éyoñe môt a te ku fayit; nge ke ajô ya élik.
Nge Kristen éziñ ja bo mbia jam éziñ, aval ane e jô’ôbô môte mbok a ngul, e ndamane bongô, e wup, e wôé môt, Kristene ja ke somane nye be betebe ôsu ya ngovina amu a te bo mbia be mame bete, a nji biasé melebe me Paul.
31 MELAME ME SATAN
Ataté afub Éden, Satan a bôndé mefe’e ya du’u bone be bôt. (Metata’a 3:1-6; Nlitan 12:9) A yeme na nge a ndaman asimesane dangan, a ne tindi bia na bi bo mam me ne abé. (2 Becorinthien 4:4; Jacques 1:14, 15) A belane mame me pôlitik, ñyebe, mimvôman, sikôlô, a abui mame afe na a wumulu asimesane dé, asu ya na bôte be yene mam ane nye.—Jean 14:30; 1 Jean 5:19.
Satan a yeme na éyoñ é li’iya nye é ne étun. Jôm éte nje a ve ngule jé ése na a du’u abime bôt ése a ne ngule ya duk. Bebo bisaé be Yéhôva mbe a dañe sôñ. (Nlitan 12:12) Nge bi teke tabe ntyel, ôte’ete’e ôte’etek, Satan a ne ndaman asimesane dangan. (1 Becorinthien 10:12) Bi tame kobô ajô ya aluk. Yéhôva a yi na aluk é libii. (Matthieu 19:5, 6, 9) Ve bôt abui ya éyoñe ji ba biasé aluk, ba buni na be ne tyame de éyoñe ba yi. Abui befilm, a bingeñegeñe ba liti télé, bia wumulu ôsimesan ôte. Bia yiane fase biabebien, a yene nge bia fe bi nga yen aluk ane bôte ya émo ji ba yene de.
Satan a wumulu fe fulu éngana’a. (2 Timothée 3:4) Nge bi teke tabe ntyel, bi ne taté na bia biasé bôte Yéhôva a nga telé bia ôsu. Mojañ éziñ a ne taté na a ngane zene bemvendé ya akônda ba liti nye. (Behébreu 12:5) Sita éziñe ke a ne taté na, a ngan éjôé Yéhôva a nga ve nnôm e nda bôt.—1 Becorinthien 11:3.
Bia yiane nyoñe ntyi’ane ya bo te jô’é na Satan a futi bia mbia b’asimesane nlô. Ve bia yiane ve ngule ya bi ôsimesan Yéhôva, a bo mban ya kee “minleme [miangan] mfa’a ya mam me ne ma ya yôp.”—Becolossien 3:2; 2 Becorinthien 2:11.
32 BIAÑE FÉ WO YE TOP?
Bia bese bia kômbô bi mvo’é ya minsôn, bia ve fe ngule jangan ése na bi saéban éyoñe bia kon. (Ésaïe 38:21; Marc 5:25, 26; Luc 10:34) Den, bedokita a bôte ba saé bôt ba belane mebiañ mevale meval. Éyoñe bia tobe biañ éziñ, e ne nya mfii ya tôñe miñye’elane ya Bible. Ve te bia vuane na, Éjôé Zambe étame nje ja ye ve bia nya mvo’é. Bi nji kômbô dañe fas ajô ya mvo’é jangan, aval é ne tindi bia na, bi nyoñ ésaé bia bo Yéhôva éngbwemese.—Ésaïe 33:24; 1 Timothée 4:16.
Bi nji yiane ve’ele kañese biañ éziñ ja yéné v’ane é tii a mimbia minsisim. (Deutéronome 18:10-12; Ésaïe 1:13) Nde ñhe, ôsusua na bia kañese biañ éziñ, bia yiane taté fas, a jeñe na bi yeme jé é solô biañ éte yat, bia yiane fe jeñe na bi yem asimesane biañ éte ja wumulu. (Minkana 14:15) Bi nji yiane vuane na nsôñane Satan ô ne na, bi yeñ a mimbia minsisim. Nge jôm éziñ ja liti na biañ ba kômbô ve bia, é tii a mimbia minsisim, bia yiane jibi bene je.—1 Pierre 5:8.
a Bedokita béziñ be nji yene nsela’ane a ne zañe beta mengabe ya metyi a bone megap. Ajô te, e ne mfi ya kôme kate dokita wôé amu jé ô nji kañese na, be ve wo metyi mebien, nge ke beta mengabe ya metyi, mme me ne, beglobule rouge, beglobule blanc, beplaquette a plasma.