Jehová kan nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx

1. ¿Achkë xkiqʼaxaj ri judíos taq xekʼwäx Babilonia?

TAQUʼ kij ri judíos ri xekʼwäx Babilonia. ¿Achkë komä xkinaʼ ryeʼ? Ri judíos riʼ xkitzʼët achkë rbʼanik xchup rwäch Jerusalén, ri kitinamit. Y rma ri mak xekiʼän ryeʼ chqä rma kimak katiʼt kimamaʼ, xechap y xekʼwäx äl pa jun chik tinamït (2 Crón. 36:15, 16, 20, 21). Kantzij na wä chë chpan ri tinamït Babilonia, ryeʼ ma kan ta qʼaton wä chkiwäch nkiʼän ri nkajoʼ (Jer. 29:4-7). Ye kʼa, kʼo chqä kan kwest xuʼän chkiwäch chpan ri tinamït riʼ. Chqä, ma ya riʼ ta wä ri kʼaslemal xkichaʼ ryeʼ. Jun chkë ri judíos riʼ xuʼij achkë xkinaʼ. Ryä xuʼij: «Xqtzʼyeʼ chuchiʼ ri raqän taq yaʼ ri ye kʼo Babilonia. Xq·oqʼ taq xnatäj Sion chqë» (Sal. 137:1). Rkʼë ya reʼ nqatzʼët chë ryeʼ xkʼatzin xkʼuqbʼäx kikʼuʼx. Ye kʼa ¿achkë komä xtbʼanö riʼ?

2, 3. a) ¿Achkë xuʼän Jehová kimä ri judíos ri xekʼwäx Babilonia? b) ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

² Jehová ya riʼ «ri Dios ri nkʼuqbʼan qakʼuʼx» (2 Cor. 1:3). Ryä yerajoʼ jontir winäq ri yejelun rkʼë chqä nrajoʼ nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx. Jehová rtaman wä chë jojun chkë ri xkekʼwäx Babilonia xttiʼon kan rma ri xkiʼän chqä chë xtkiyaʼ chik jmul rqʼij ryä (Is. 59:20). Rma riʼ, taq nrajoʼ na wä más 100 jnaʼ rchë yekʼwäx äl Babilonia, ryä xuʼän chë ri profeta Isaías xtzʼibʼaj ri wuj ri rkʼwan rbʼiʼ. ¿Achkë rma? Isaías xuʼij: «Ya reʼ nuʼij iDios rïx: ‹Tikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx nsamajelaʼ; tikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx›» (Is. 40:1). Rkʼë ya reʼ nqatzʼët chë Jehová xksaj ri wuj Isaías rchë xkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri judíos ri xkekʼwäx Babilonia.

³ Kʼo mul, röj chqä nkʼatzin nkʼuqbʼäx qakʼuʼx. Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët oxiʼ rbʼanik ri xkʼuqbʼäx kikʼuʼx ri judíos rma Jehová: 1) ryä xuʼij chë xkerküy ri xtkitzolij kiʼ che rä kimak, 2) xuʼij chkë rsamajelaʼ chë xkerköl y 3) xertoʼ rchë ma nkixiʼij ta kiʼ. Taq xtqatzʼët riʼ, xtqatzʼët chqä chë ke riʼ nuʼän Jehová pa qaqʼij komä rchë nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx.

JEHOVÁ KAN NUPOQONAJ QAWÄCH CHQÄ NUKÜY QAMAK

4. ¿Achkë rbʼanik xkʼüt Jehová chë xpoqonaj kiwäch ri judíos? (Isaías 55:7).

⁴ Jehová ya riʼ «ri Qatataʼ ri nupoqonaj qawäch» (2 Cor. 1:3). Ryä xkʼüt ri naʼoj riʼ taq xuʼij chë xkerküy ri judíos ri xtkitzolij kiʼ che rä kimak (taskʼij Isaías 55:7). Ryä xuʼij ya reʼ: «Kan xtinpoqonaj awäch rma kowan yatinwajoʼ chqä majun bʼëy xtinyaʼ ta qa rbʼanik riʼ» (Is. 54:8). ¿Achkë rbʼanik xuʼän riʼ? Tapeʼ jontir ri judíos kʼo wä chë nkitöj ri ma ütz ta xekiʼän, Jehová xuʼij chkë chë ma jurayil ta xkekanaj qa Babilonia. Xtbʼeqä na ri qʼij taq xkertzolij pä pa kitinamit (Is. 40:2). Kantzij na wä chë ri xuʼij Jehová kan xkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri judíos ri xkitzolij kiʼ che rä kimak.

5. ¿Achkë rma röj kan más na chik qayaʼon chwäch qan chë Jehová kan nupoqonaj qawäch?

⁵ ¿Achkë nqatamaj qa röj chrij reʼ? Chë Jehová ma nukʼewaj ta nuküy qamak. Ri judíos ri xekʼwäx Babilonia kan kitaman wä riʼ, ye kʼa röj kan más na chik qayaʼon ya riʼ chwäch qan. ¿Achkë rma? Rma qataman jontir ri rbʼanon pä Jehová rchë nuküy qamak. Taq qʼaxnäq chik kʼïy jnaʼ taq Isaías xuʼij chë Jehová kan nkyun, ri Qatat kʼo chkaj xtäq pä Rkʼajol chwäch Rwachʼlew rchë xyaʼ rkʼaslemal kimä jontir ri winäq ri nkitzolij kiʼ che rä kimak. Rma rkʼaslemal xyaʼ Jesús pa kamïk, Jehová nuchüp qamak (Hech. 3:19; Is. 1:18; Efes. 1:7). ¡Kantzij na wä chë ri Qatat kʼo chkaj kan nupoqonaj qawäch!

6. ¿Achkë rma ütz nqchʼobʼon chrij rbʼanik nupoqonaj qawäch Jehová? (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

⁶ Ri xuʼij Jehová chpan Isaías 55:7 nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx we ntiʼon na qan rma jun mak xqaʼän ojer tapeʼ ya xqatzolij yän qiʼ. Ye kʼo jojun kan ke riʼ kinaʼon, y más we kilon na kʼayewal rma ri mak xkiʼän. Ye kʼa, we röj xqaʼij yän qamak che rä Jehová y xqayaʼ yän qa rbʼanik, ütz nqayaʼ chwäch qan chë ryä ya xqrküy yän. Y taq ryä nuʼän riʼ, ma nunataj ta chik qamak (tajnamaj rkʼë Jeremías 31:34). We Jehová ma yernataj ta chik ri ma ütz ta xeqaʼän ojer, röj chqä ma tqaʼän ta ya riʼ. Ri kʼo más rqʼij chwäch Jehová ya riʼ ri najin nqaʼän komä, ma yë ta ri ma ütz ta xeqaʼän ojer (Ezeq. 33:14-16). Y ma tqamestaj ta chë xa jbʼaʼ chik apü, ri Qatat ri kan nupoqonaj qawäch, xtresaj jontir ri kʼayewal qlon rma ri mak xeqaʼän ojer.

7. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ma kwest ta xtuʼän chqawäch xtqaʼij qamak chkë ri ukʼwäy taq bʼey?

⁷ ¿Achkë ütz nqaʼän we ntiʼon qan rma xqaʼän jun nüm mak y majanä tqaʼij? Le Biblia nuʼij chë nkʼatzin nqakʼutuj qatoʼik chkë ri ukʼwäy taq bʼey (Sant. 5:14, 15). Tapeʼ ke riʼ, rkʼë jbʼaʼ kwest nuʼän chqawäch nqatzjoj chkë achkë xqaʼän. Ye kʼa, ma tqamestaj ta chë Jehová yerchaʼon re achiʼaʼ reʼ rchë yojkitoʼ. Rma riʼ, we xqatzolij yän qiʼ che rä qamak y qayaʼon chwäch qan chë Jehová chqä ri ukʼwäy taq bʼey kowan yojkajoʼ y xtkipoqonaj qawäch, ma kwest ta xtuʼän chqawäch xtqaʼij chkë achkë xqaʼän. Tqatzʼetaʼ achkë rbʼanik Jehová xpoqonaj rwäch Arturoa chqä xkʼuqbʼaʼ rkʼuʼx. Ri qachʼalal riʼ kowan xtiʼon ran rma kʼo jun ma ütz ta xuʼän. Ryä nuʼij: «Jbʼaʼ ma jun jnaʼ xintzʼët pornografía. Ye kʼa kʼo jun qʼij xinkʼoxaj jun tzijonem ri ntzjon chrij ri conciencia, ya riʼ xbʼanö chwä chë xinbʼij nmak che rä wixjayil chqä chkë ri ukʼwäy taq bʼey. Xinnaʼ chë achiʼel ta xinwesaj jun al ejqaʼn chwij, ye kʼa, kʼa xtiʼon na wan rma ri xinbʼän. Ri ukʼwäy taq bʼey kan ütz kinaʼoj xkiʼän wkʼë chqä xkiʼij chwä chë Jehová kʼa yirajoʼ na chqä chë nqrqʼïl rma kowan nqrajoʼ. Ri xkiʼij ryeʼ chwä kan xapon pa wan chqä xirtoʼ rchë xqʼax chi nwäch chë Jehová xirküy yän». Komä, Arturo precursor regular chqä siervo ministerial. ¡Kan nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx nqatamaj chë, si nqatzolij qiʼ che rä qamak, Jehová nqrküy!

JEHOVÁ NUʼÄN CHË NQANAʼ CHË KʼO ÜTZ QAYOʼEN APÜ

8. a) ¿Achkë xuʼij Jehová chë xtuʼän kikʼë ri judíos ri xkekʼwäx Babilonia? b) Rkʼë ri nuʼij Isaías 40:29-31, ¿achkë wä xtkinaʼ ri judíos rma kitaman chë kʼo ütz xtkïl chkiwäch apü?

⁸ Ri winäq aj Babilonia tamatäl wä kiwäch chë majun bʼëy yekisqʼopij ta äl ri winäq ri yekichʼäk chpan jun chʼaʼoj. Rma riʼ, ri judíos ri xekʼwäx Babilonia achiʼel ta majun bʼëy chik xkekowin ta xketzolin Jerusalén (Is. 14:17). Ye kʼa Jehová xkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx taq xuʼij chkë chë xkerköl. ¡Y majun ta jun ri nkowin nqʼatö rchë Jehová! (Is. 44:26; 55:12). Chwäch ryä, Babilonia xa achiʼel ta poqlaj (Is. 40:15). Xa xuʼ nkʼatzin nuxpuj ri poqlaj riʼ rchë nkʼis äl. Ya reʼ kan kowan wä xtkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri judíos ri xkekʼwäx Babilonia, ye kʼa ma xa xuʼ ta riʼ, Isaías xuʼij chqä ya reʼ: «Ri nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Jehová, kan xttzolin pä chik jmul kichqʼaʼ» (taskʼij Isaías 40:29-31). Rma kitaman chë kʼo ütz xtkïl chkiwäch apü, ryeʼ «kan achiʼel ta xkejoteʼ chkaj achiʼel nuʼän jun águila».

9. ¿Achkë rma ri judíos ütz wä nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Jehová chqä chrij ri xtzüj chkë?

⁹ Ri judíos ri xekʼwäx Babilonia ütz wä nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Jehová chqä chrij ri xtzüj chkë. ¿Achkë rma? Rma kitzʼeton chik chë Jehová kan rbʼanon ri rbʼin chkë, achiʼel taq ri winäq aj Asiria xechʼakon chkij ri 10 ijatzul rchë Israel y xekikʼwaj äl ri israelitas chpan kitinamit (Is. 8:4). Chqä xkitzʼët taq ri winäq aj Babilonia xkichüp rwäch Jerusalén chqä xekikʼwaj äl ri judíos pa kitinamit (Is. 39:5-7). Y xkitamaj taq ri qʼatöy tzij rchë Babilonia xuʼän chë Sedequías xok moy chqä chë xkʼwaj äl Babilonia (Jer. 39:7; Ezeq. 12:12, 13). Jontir ri xuʼij Jehová chkë kan xbʼanatäj (Is. 42:9; 46:10). Kantzij na wä chë jontir reʼ xuʼän chë ryeʼ xkiyaʼ chwäch kan chë Jehová xkerköl.

10. ¿Achkë xtqtoʼö chpan re rkʼisbʼäl taq qʼij reʼ rchë ma xtqamestaj ta ri rtzjun Jehová chqë?

¹⁰ ¿Achkë nqatamaj qa röj chrij reʼ? We najin nqbʼison, ri qayoʼen apü nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chqä nuyaʼ qachqʼaʼ. Kantzij na wä chë chpan re tiempo reʼ jontir kan kwest rbʼanon chqä chë ye kʼo winäq itzel nkinaʼ chqë, ye kʼa ma ütz ta nuʼän kaʼiʼ qakʼuʼx. Jehová rbʼin chë chqawäch apü xtyaʼ qakʼaslemal ri majun bʼëy xtkʼis ta, majun ta chik kʼayewal xkejeʼ y majun ta chik achkë xtbʼanö chë xtqaxiʼij qiʼ. Röj nkʼatzin ma nqamestaj ta ya riʼ. Ye kʼa, ¿achkë xtqtoʼö rchë ma xtqamestaj ta ri rtzjun Jehová chqë? Ri xtqtoʼö ya riʼ nqajäm qawäch rchë nqaquʼ rij achkë rbʼanik xtuʼän qakʼaslemal chwäch ri kʼakʼakʼ Rwachʼlew. Tqaskʼij artículos ri yetzjon chrij ri kʼaslemal xtqïl chqawäch apü chqä keqatzʼetaʼ videos y keqakʼoxaj bʼix ri yetzjon chrij riʼ. Y, tqaʼij che rä Jehová achkë chkë ri rtzjun chqë más ntel qakʼuʼx che rä.

11. ¿Achkë yayon rchqʼaʼ jun qachʼalal ri kʼo ryabʼil?

¹¹ Tqatzʼetaʼ ri xuʼän ya Yolanda, jun qachʼalal ri rlon yabʼil ri majun ta rqʼomal. Ryä nuʼij chë ri qayoʼen apü rkʼuqbʼan rkʼuʼx chqä ryaʼon rchqʼaʼ. Ya Yolanda nuʼij: «Taq nnaʼ chë ma yikowin ta chik nköchʼ ri najin nqʼaxaj, nbʼij jontir ri kʼo pa wan che rä Jehová chqä yinoqʼ chwäch, rma ntaman chë ryä nqʼax chwäch achkë nnaʼ rïn. Y Jehová kan yirkʼoxan, rma ntzʼeton chë ryaʼon pä wchqʼaʼ» (2 Cor. 4:7). Ryä chqä nuquʼ rij achkë rbʼanik xtuʼän rkʼaslemal chwäch ri kʼakʼakʼ Rwachʼlew, ri akuchï «majun ta chik jun winäq xtbʼin: ‹Yïn yawaʼ›» (Is. 33:24). We röj chqä nqaʼij jontir ri kʼo pa qan che rä Jehová y ma nqamestaj ta ri qayoʼen apü, kan xtjeʼ qachqʼaʼ rchë xkeqaköchʼ ri kʼayewal.

12. ¿Achkë rma röj ütz nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová chqä chrij ri rtzjun chqë? (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹² Achiʼel ri judíos ri xekʼwäx Babilonia, röj chqä ütz nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová chqä chrij ri rtzjun chqë. Tqaquʼ rij jontir ri profecías ri najin yetzʼaqät pa qaqʼij komä, achiʼel ri profecía ri nuʼij chë xtjeʼ jun qʼatbʼäl tzij ri xtjeʼ kowan «uchqʼaʼ pa rqʼaʼ, ye kʼa kʼo mul xa xtkʼis qa» (Dan. 2:42, 43). Chqä qakʼoxan chë xa bʼa akuchï najin yebʼanatäj «mamaʼ taq slonel» chqä najin nqatzjoj ri ütz taq rtzjol «chwäch jontir Rwachʼlew» (Mat. 24:7, 14). Taq nqatzʼët achkë rbʼanik najin yetzʼaqät re profecías reʼ chqä nkʼaj chik profecías, röj kan más na chik nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë Jehová kan xtuʼän jontir ri rtzjun chqë.

JEHOVÁ NQRTOʼ RCHË MA NQAXIʼIJ TA QIʼ

13. a) ¿Achkë wä kʼayewal xtkïl ri judíos taq xa jbʼaʼ wä chik nrajoʼ rchë xkekolotäj? b) Rkʼë ri nuʼij Isaías 41:10-13, ¿achkë xuʼän Jehová rchë xkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri judíos ri xekʼwäx Babilonia?

¹³ Jehová xkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri judíos ri xekʼwäx Babilonia taq xuʼij chkë chë xkerköl, ye kʼa ryä rtaman wä chë xtkïl chqä kʼayewal taq xa jbʼaʼ chik nrajoʼ rchë xkekol. Jehová rbʼin wä chik chë jun qʼatöy tzij xkerchʼäk ri tinamït ye kʼo chunaqaj Babilonia y chrij riʼ xtkatäj chrij Babilonia (Is. 41:2-5). ¿Kʼo komä rma nkixiʼij kiʼ ri judíos? Taq kʼa kʼïy na tiempo nrajoʼ rchë nbʼanatäj jontir riʼ, Jehová xuʼän chë xetzʼibʼäx qa re tzij reʼ ri kan xtkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx: «Ma taxiʼij ta awiʼ, rma rïn yïn kʼo awkʼë. Ma tchʼpü ta akʼuʼx, rma rïn yïn aDios» (taskʼij Isaías 41:10-13). ¿Achkë rma ryä xuʼij chkë: «Rïn yïn aDios»? Jehová ma xuʼij ta ya reʼ chkë rchë nunataj chkë chë nkʼatzin nkiyaʼ rqʼij, ryä xuʼij ya reʼ chkë rchë ma nkimestaj ta chë ryä xtjeʼ kikʼë rchë xkertoʼ (Sal. 118:6).

14. ¿Achkë chik jun xuʼän Jehová rchë xertoʼ ri judíos rchë ma nkixiʼij ta kiʼ?

¹⁴ Jehová kʼo chik jun xuʼän rchë xertoʼ ri judíos ri xekʼwäx Babilonia rchë ma nkixiʼij ta kiʼ: ryä xnataj chkë chë kowan rnaʼoj chqä chë rchqʼaʼ majun bʼëy nkʼis ta. Jehová xuʼij chkë chë ketzuʼun chkaj y xuʼij chkë chë ryä ma xa xuʼ ta xeruʼän ri chʼumilaʼ, xa kan rtaman achkë kibʼiʼ jontir ri chʼumilaʼ riʼ (Is. 40:25-28). Reʼ ntel chë tzij chë ryä chqä rtaman achkë kibʼiʼ jontir ri nkiyaʼ rqʼij. Y si Jehová xkowin xeruʼän ri chʼumilaʼ riʼ, ryä nkowin chqä nuksaj rchqʼaʼ rchë nutoʼ rtinamit. Rkʼë ya reʼ nqatzʼët chë ri judíos ri xekʼwäx Babilonia majun wä rma nkixiʼij kiʼ.

15. ¿Achkë xuʼän Jehová rchë ri judíos xtkitamaj achkë xtkʼatzin xtkiʼän rchë xkekolotäj?

¹⁵ Jehová chqä xuʼij chkë ri judíos achkë nkʼatzin nkiʼän taq ya xtbʼeqä ri qʼij rchë xkekolotäj. Chpan ri jun qa capítulo rchë ri wuj Isaías, ryä xuʼij ya reʼ che rä rtinamit: «Katok chpan awachoch y tatzʼapij pä achiʼ. Chriʼ tawewaj wä jbʼaʼ awiʼ kʼa taq xtqʼax ri oyowal» (Is. 26:20). Rkʼë jbʼaʼ re versículo reʼ xtzʼaqät naʼäy mul taq ri qʼatöy tzij Ciro xchʼakon chrij Babilonia. Achiʼel nuʼij Jenofonte, jun achï aj Grecia ri nunukʼuj rij kikʼaslemal ri winäq xejeʼ ojer, taq Ciro xok chpan ri tinamït Babilonia, xuʼij chkë rsoldados chë «kekikamsaj jontir winäq ri ye lenäq äl [chkachoch]» (Ciropedia, rtraducción Ana Vegas Sansalvador). ¡Kantzij na wä chë ri winäq aj Babilonia kan kowan xkixiʼij kiʼ! Ye kʼa ri judíos rkʼë jbʼaʼ xekolotäj qa rma xkiʼän ri xuʼij Jehová chkë.

16. ¿Achkë rma ma ütz ta nqaxiʼij qiʼ taq nqaquʼ rij ri nimaläj tijöj poqonal? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁶ ¿Achkë nqatamaj qa röj chrij reʼ? Xa jbʼaʼ chik apü, xtqïl jun nüm kʼayewal ri majun bʼëy qlon ta. Taq xtchapatäj ri kʼayewal riʼ, ri winäq ma xtkanüy ta achkë xtkiʼän chqä kowan xtkixiʼij kiʼ. Ye kʼa röj ma ke riʼ ta xtqaʼän, rma qataman chë Jehová ya riʼ qaDios. Ma xtqaxiʼij ta qiʼ, rma qataman chë xa jbʼaʼ chik xtrajoʼ rchë xtqkolotäj (Luc. 21:28). Y ronojel mul xtqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová yajün taq jun molaj qʼatöy tzij xkekatäj pä chqij. Jehová xkerksaj r·ángeles rchë xtqrchajij chqä xtuʼij chqë achkë xtkʼatzin xtqaʼän rchë xtqkolotäj qa. ¿Achkë rbʼanik xtuʼij pä chqë achkë xtkʼatzin xtqaʼän? Ma qataman ta na. Rkʼë jbʼaʼ xkerksaj ri congregaciones rchë xtuʼän riʼ. Rkʼë jbʼaʼ chkij ri congregaciones nukʼambʼej wä tzij ri xuʼij Isaías che rä rtinamit Dios taq xuʼij «Katok chpan awachoch». Si röj nqajoʼ yeqaköchʼ ri kʼayewal xkeqïl chqawäch apü, nkʼatzin jnan nuʼän qawäch kikʼë qachʼalal, nkʼatzin kan rkʼë ronojel qan nqaʼän ri nuʼij pä rtinamit Dios chqë y nqayaʼ chwäch qan chë yë Jehová kʼwayon bʼey chwäch rtinamit (Heb. 10:24, 25; 13:17).

17. ¿Achkë ütz naʼän rchë nayaʼ chwäch awan chë Jehová kan nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx?

¹⁷ Tapeʼ ri judíos ri xekʼwäx Babilonia kwest xuʼän chkiwäch xejeʼ chpan ri tinamït riʼ, Jehová xkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx. Y kan ke riʼ chqä xtuʼän qkʼë röj. Rma riʼ, xa bʼa achkë na xtbʼanatäj chqawäch apü, tayaʼ chwäch awan chë Jehová xtkʼuqbʼaʼ akʼuʼx. Tnatäj chawä chë ryä kan nupoqonaj qawäch. Tatjaʼ aqʼij rchë ma namestaj ta ri kʼaslemal qayoʼen chqawäch apü. Y ma tamestaj ta chë Jehová ya riʼ aDios rït, rma riʼ majun rma naxiʼij awiʼ.