¿Achkë toʼïk nuyaʼ Jehová chqë rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal?

1. ¿Achkë xtqtoʼö rchë xkeqaköchʼ ri kʼayewal? (1 Pedro 5:10).

JONTIR röj yoj kʼo chpan jun tiempo ri kan kwest rbʼanon, rma riʼ jontir yeqaqʼaxaj kʼayewal. Ye kʼo jojun kilon jun yabʼil ri majun ta rqʼomal, nkʼaj chik kamnäq jun kichʼalal y jojun chik yaʼon kʼayewal pa kiwiʼ rma kifamilia o kimä ri qʼatbʼäl taq tzij xa rma nkiyaʼ rqʼij Dios (Mat. 10:18, 36, 37). Rkʼë ya reʼ nqatzʼët chë jontir röj nkʼatzin yeqaköchʼ ri kʼayewal, y qataman chë Jehová xtqrtoʼ pä rchë xtqaʼän riʼ (taskʼij 1 Pedro 5:10).

2. ¿Achkë nqtoʼö röj rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal?

² Taq nqanmaj rtzij Jehová y kiʼ qakʼuʼx nqayaʼ rqʼij tapeʼ qlon kʼayewal, kʼo kʼayewal yaʼon pa qawiʼ o najin nqapabʼaʼ qiʼ chkiwäch jojun mak ri nkikʼüt pä kiʼ chqawäch, röj nqakʼüt chë najin yeqaköchʼ ri kʼayewal. Ye kʼa, ¿achkë nqtoʼö rchë nqkowin nqaʼän riʼ? Qayonïl röj ma nqkowin ta yeqaköchʼ ri kʼayewal, röj nqkowin nqaʼän riʼ, rma yë Jehová nyaʼö «ri uchqʼaʼ» chqë, «ri majun ta kikʼë ri winäq» (2 Cor. 4:7). Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët kajiʼ toʼïk ri ryaʼon Jehová chqë rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal y achkë ütz nqaʼän rchë nqïl utzil kikʼë ri toʼïk riʼ.

RI NQCHʼÖ RKʼË JEHOVÁ

3. ¿Achkë rma nqaʼij chë kan jun milagro ri nqkowin nqchʼö rkʼë Jehová?

³ Jehová ryaʼon jun nüm toʼïk chqë rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal. Tapeʼ xa kʼo qa mak chqij, ryä rkanun rbʼanik rchë nqkowin nqchʼö rkʼë (Heb. 4:16). Tqaquʼ rij achkë ntel chë tzij riʼ. Röj ütz nqchʼö rkʼë Jehová xa bʼa achkë hora nqajoʼ, ütz nqaʼij che rä xa bʼa achkë nqajoʼ röj, ütz nqchʼö rkʼë tapeʼ xa bʼa achkë na qachʼaʼäl y ütz nqaʼän riʼ xa bʼa akuchï yoj kʼo wä, näj o naqaj, o pa cárcel (Jon. 2:1, 2; Hech. 16:25, 26). Tapeʼ kʼo mul ma nkanüy ta achkë rbʼanik nqaʼij che rä Jehová achkë nqanaʼ, ryä nqʼax chwäch ri nqajoʼ nqaʼij che rä (Rom. 8:26, 27). ¿Tapeʼ chë kan jun milagro ri nqkowin nqchʼö rkʼë Jehová?

4. ¿Achkë rma ütz nqaʼij che rä Jehová chë tqrtoʼ pä rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal?

⁴ Chpan Rchʼaʼäl, Jehová nuʼij chqë chë «xa bʼa achkë ri xtqakʼutuj che rä, we rkʼwan riʼ rkʼë ri rraybʼal, ryä nqrkʼoxaj» (1 Juan 5:14). ¿Nqkowin komä nqaʼij che rä chë tqrtoʼ pä rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal? Jaʼ nqkowin, rma ya riʼ rkʼwan riʼ rkʼë ri nrajoʼ ryä. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Rma le Biblia nuʼij chë taq röj yeqaköchʼ ri kʼayewal, Jehová nkowin nuʼij che rä Satanás chë ryä xa jun ajtzʼuküy tzij (Prov. 27:11). Le Biblia chqä nuʼij chë Jehová nrajoʼ «yertoʼ ri winäq ri kan rkʼë ronojel kan nkiyaʼ rqʼij» (2 Crón. 16:9). Rma riʼ, ütz nqayaʼ chwäch qan chë ryä nrajoʼ chqä nkowin nqrtoʼ pä rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal (Is. 30:18; 41:10; Luc. 11:13).

5. ¿Achkë rbʼanik nqrtoʼ ri nqchʼö rkʼë Jehová rchë ma nchʼpü ta chik qakʼuʼx? (Isaías 26:3).

⁵ Le Biblia nuʼij chë jontir röj ri cristianos, ütz nqaʼij che rä Jehová achkë nbʼanö chqë chë nchʼpü qakʼuʼx (yojmayon). Y taq nqaʼän riʼ, ryä nuʼän chë nbʼanatäj qkʼë ri majun ta jun winäq nqʼax chwäch achkë rbʼanik nbʼanatäj, rma ryä nuʼän chqë chë ma nchʼpü ta chik qakʼuʼx chqä ma nqquʼü ta chik (Filip. 4:7). ¡Kan kowan nqatyoxij ya riʼ che rä Jehová! Ri winäq ri ma nkiyaʼ ta rqʼij ryä nkikanuj rbʼanik rchë nkimestaj ri kʼayewal najin nkiqʼaxaj chqä rchë ma nchʼpü ta chik kikʼuʼx. Ye kʼo jojun nkitjoj kiʼ rchë nkesaj pa kijolon jontir ri achkë najin nkiquʼ, yajün ri nbʼanö chkë chë nchʼpü kikʼuʼx. Ye kʼa ma tqamestaj ta chë taq kan majun ta chik achkë nqaquʼ, rkʼë jbʼaʼ xa yë ri ma ütz ta xtpë pa qajolon (tajnamaj rkʼë Mateo 12:43-45). Chqä, ri nkinaʼ ri winäq taq nkiʼän riʼ ma njunmatäj ta rkʼë ri nqanaʼ röj taq nqchʼö rkʼë Dios. Röj kan rkʼë ronojel qan qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová, y ryä nqrtoʼ rchë ma nchʼpü ta chik qakʼuʼx (taskʼij Isaías 26:3). ¿Achkë rbʼanik nuʼän riʼ? Jun rbʼanik ya riʼ taq nuʼän chqë chë yenatäj pä jojun textos chqë ri nkikʼüt chqawäch chë ryä kowan nqrajoʼ chqä chë nrajoʼ nqrtoʼ pä (Sal. 62:1, 2).

6. ¿Achkë ütz nqaʼän rchë nqïl utzil rkʼë ri oración? (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

⁶ ¿Achkë ütz nqaʼän rchë nqïl utzil rkʼë re toʼïk reʼ? Taq xtqaqʼaxaj jun nüm kʼayewal, qchʼö rkʼë Jehová rchë nqayaʼ qa pa rqʼaʼ ryä ri najin nqaqʼaxaj, chqä tqaʼij che rä chë tqrtoʼ pä rchë ma nchʼpü ta chik qakʼuʼx chqä chë tyaʼ qanaʼoj rchë nqatzʼët achkë ütz nqaʼän (Sal. 55:22; Prov. 2:10, 11). Tapeʼ ütz nqakʼutuj qatoʼik che rä Jehová rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal, ma tqamestaj ta nqtyoxin che rä (Filip. 4:6). Tqatzʼetaʼ achkë rbʼanik nqrtoʼ pä ryä taq najin nqaqʼaxaj jun kʼayewal y tqatyoxij rtoʼik. Ma tqayaʼ ta qʼij chë ri kʼayewal nkiʼän chqë chë ma nqatzʼët ta ri utzil nuyaʼ ryä chqë (Sal. 16:5, 6).

LE BIBLIA

7. ¿Achkë rbʼanik nqrtoʼ ri nqatjoj qiʼ chrij le Biblia?

⁷ Jehová ryaʼon Rchʼaʼäl chqë rchë nqrtoʼ rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal. Chpan le Biblia yeqïl kʼïy textos ri nkikʼüt chqawäch chë Jehová nrajoʼ nqrtoʼ pä. Tqaquʼ rij ya reʼ. Mateo 6:8 nuʼij: «Ri Itataʼ kʼo chkaj ya rtaman chik achkë nkʼatzin chiwä, yajün taq majanä tikʼutuj che rä». Re tzij reʼ yë Jesús xbʼin rchë, y majun ta chik jun rtaman más rwäch Jehová chwäch Jesús. Rma riʼ, taq najin nqatäj poqän, tqayaʼ chwäch qan chë Jehová rtaman achkë nkʼatzin chqë chqä chë nrajoʼ nqrtoʼ pä. Le Biblia nukʼüt achkë rtzjun Jehová chqë, y ya riʼ nuyaʼ qachqʼaʼ rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal (Sal. 94:19).

8. a) Tatzjoj jun naʼoj ri kʼo chpan le Biblia ri nqrtoʼ rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal. b) ¿Achkë xtqtoʼö rchë xkenatäj pä textos chqë taq xkekʼatzin chqë?

⁸ Chpan le Biblia ye kʼo chqä jojun naʼoj ri yojkitoʼ rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal. Ri naʼoj riʼ yojkitoʼ rchë yë ri ütz nqachaʼ nqaʼän pa qakʼaslemal (Prov. 2:6, 7). Jun ejemplo. Le Biblia nuʼij chë pa rkʼexel kowan nqaquʼ rij ri xtbʼanatäj qkʼë chqawäch apü, más ütz tqakanuj rbʼanik rchë yeqasöl ri kʼayewal ri yeqïl ronojel qʼij (Mat. 6:34). Si röj rkʼulun chqë nqaskʼij rwäch Rchʼaʼäl Dios chqä nqaquʼ rij, rkʼë jbʼaʼ más chanin xkenatäj pä textos chqë ri xkojkitoʼ rchë nqaköchʼ ri najin nqaqʼaxaj.

9. ¿Achkë rbʼanik nqrtoʼ ri nqaquʼ rij ri xkiqʼaxaj jojun winäq ri yertzjoj le Biblia?

⁹ Chqä, le Biblia yertzjoj jojun winäq ri xkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Jehová chqä xyaʼöx kitoʼik rma ryä (Heb. 11:32-34; Sant. 5:17). Taq nqaquʼ kij ri relatos riʼ, nqayaʼ más chwäch qan chë ütz nqatoʼ qiʼ rkʼë Jehová, rma «yë ryä nyaʼö pä qachqʼaʼ, ryä ronojel mul nqrtoʼ pä taq kʼo kʼayewal najin yeqaqʼaxaj» (Sal. 46:1). Taq nqatzʼët achkë rbʼanik ri rsamajelaʼ Dios ri xejeʼ ojer xkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Jehová chqä xekiköchʼ ri kʼayewal, röj chqä kan xtqajoʼ xtqakʼän qanaʼoj chkij (Sant. 5:10, 11).

10. ¿Achkë ütz nqaʼän rchë kan kʼo utzil nqïl taq nqaskʼij rwäch le Biblia?

¹⁰ ¿Achkë ütz nqaʼän rchë nqïl utzil rkʼë re toʼïk reʼ? Tqaskʼij rwäch le Biblia ronojel qʼij y tqatzʼibʼaj jontir ri textos ri nqanaʼ chë xkekʼatzin chqë. Ye kʼïy qachʼalal ronojel nmaqʼaʼ nkiskʼij ri texto diario rma kinaʼon chë kan kowan yertoʼ chpan ri qʼij riʼ. Ya riʼ xnaʼ jun qachʼalal ri Marya rbʼiʼ. Kʼo jun qʼij, ri rteʼ rtat ryä xlitäj cáncer chkë, y ryä xkʼatzin xerchajij che kaʼiʼ chpan ri rkʼisbʼäl taq ikʼ ri xekʼaseʼ na. Ya Mary nuʼij achkë xyaʼö rchqʼaʼ ryä rchë xqʼax chwäch ri kʼayewal riʼ. Ryä nuʼij: «Ronojel nmaqʼaʼ rkʼulun wä chwä nskʼij ri texto ri kʼo chpan ri wuj Tqanukʼuj ruwäch ri Ruchʼaʼäl Dios chqä nquʼ rij ri nskʼij chpan. Ya riʼ xirtoʼ rchë xinquʼ más rij Jehová chqä ri jaʼäl taq naʼoj ye kʼo chpan Rchʼaʼäl, pa rkʼexel xa xuʼ nquʼ rij ri kʼayewal najin nqʼaxaj» (Sal. 61:2).

RI QACHʼALAL

11. ¿Achkë rma nqaʼij chë kan kowan nqrtoʼ taq nqatamaj chë ri qachʼalal najin nkiköchʼ ri kʼayewal najin nkiqʼaxaj?

¹¹ Jehová yeryaʼon qachʼalal chwäch jontir Rwachʼlew ri yojkitoʼ rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal. Ri nqatamaj «chë jontir ri qachʼalal najin chqä nkiqʼaxaj» kʼayewal, kan kowan chqä nqrtoʼ (1 Ped. 5:9). ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Rma, taq nqatzʼët chë ryeʼ najin chqä nkiqʼaxaj jun kʼayewal achiʼel ri najin nqaqʼaxaj röj y nkiköchʼ ri kʼayewal riʼ, röj chqä nqayaʼ chwäch qan chë xtqkowin xtqqʼax chwäch ri kʼayewal najin nqaqʼaxaj (Hech. 14:22).

12. ¿Achkë ütz nqaʼän jontir? (2 Corintios 1:3, 4).

¹² Ri qachʼalal chqä kan kʼïy rbʼanik nkikʼuqbʼaʼ qakʼuʼx. Ri apóstol Pablo kan xnaʼ chë ke riʼ xbʼan rkʼë. Taq ryä xtzʼapïx pa jun jay rma ri qʼatbʼäl tzij, ye kʼïy cristianos kan jalajöj rbʼanik xkitoʼ, y chpan ri cartas ri xertzʼibʼaj, xnataj kibʼiʼ ri cristianos riʼ chqä xtyoxij chkë rma xkikʼuqbʼaʼ rkʼuʼx (Filip. 2:25, 29, 30; Col. 4:10, 11). Pa qaqʼij komä, ri qachʼalal chqä yojkitoʼ rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal, y röj chqä ütz nqayaʼ kitoʼik ryeʼ taq nkʼatzin chkë (taskʼij 2 Corintios 1:3, 4).

13. ¿Achkë xtoʼö rchë ya Maya rchë xköchʼ ri xqʼaxaj?

¹³ Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë jun qachʼalal ixöq aj Rusia ri Maya rbʼiʼ. Pa 2020, jojun policías xeʼok pa rachoch rchë xekanun. Chrij riʼ, ya Maya xkʼwäx chwäch juez xa rma nutzjoj chkë nkʼaj chik ri achkë nunmaj. ¿Achkë rtoʼik xkiyaʼ qachʼalal? Ryä nuʼij: «Kʼo jmul, taq xinnaʼ chë ma yikowin ta chik nköchʼ ri najin nqʼaxaj, ryeʼ xinkiskʼij, xetzʼibʼan pä chwä chqä xkiʼij chwä chë kowan yinkajoʼ». Y nuʼij chik: «Rïn kan nnman pä chë yïn kʼo chpan jun familia ri kowan yejowan, ye kʼa pa 2020 kan más na chik xinnaʼ chë yïn kʼo chpan ri familia riʼ, rma xintzʼët achkë rbʼanik xinkitoʼ qachʼalal».

14. ¿Achkë ütz nqaʼän rchë nqïl qatoʼik kikʼë qachʼalal? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁴ ¿Achkë ütz nqaʼän rchë nqïl utzil rkʼë re toʼïk reʼ? Taq röj xkeqaqʼaxaj kʼayewal, qjeʼ naqaj chkë qachʼalal rma yë ryeʼ qafamilia. Ma tqamestaj ta chë ronojel mul nqkowin nqakʼutuj qatoʼik chkë ri ukʼwäy taq bʼey. Ryeʼ ye «achiʼel jun ri akuchï natoʼ wä awiʼ chwäch ri kaqʼiqʼ chqä achiʼel jun ri akuchï natoʼ wä awiʼ chwäch ri qʼeqäl jöbʼ» (Is. 32:2). Ye kʼa tnatäj chqë chë ri qachʼalal nkiqʼaxaj chqä kʼayewal. We röj nqatoʼ jun qachʼalal ri nkʼatzin rtoʼik, ya riʼ xtqtoʼö rchë ma kan ta kowan xtqaquʼ rij ri kʼayewal najin nqaqʼaxaj chqä rchë xtqaköchʼ ri kʼayewal riʼ (Hech. 20:35).

RI QAYOʼEN APÜ

15. ¿Achkë rbʼanik xtoʼ Jesús taq xquʼ rij ri utzil xtrïl chwäch apü, y achkë rbʼanik nqrtoʼ röj we ke riʼ chqä nqaʼän? (Hebreos 12:2).

¹⁵ Jehová rbʼin chqë chë xtyaʼ jun ütz kʼaslemal chqë chqawäch apü, y ya riʼ nqrtoʼ rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal (Rom. 15:13). Tnatäj chqë chë Jesús xkowin xköchʼ ri kʼayewal más nüm xrïl pa rkʼaslemal, rma xquʼ rij ri utzil xtrïl chwäch apü (taskʼij Hebreos 12:2). Ryä rtaman wä chë, we ma xtqʼäj ta rtzij Rtat, xttoʼon rchë xtchʼajchʼobʼëx rbʼiʼ Jehová. Chqä nurayij wä nutzʼët chik jmul Rtat chlaʼ chkaj chqä chë nbʼeqä ri qʼij taq ryä chqä ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj jnan xtkiqʼät tzij. Ke riʼ chqä röj, rma qataman chë chwäch ri kʼakʼakʼ Rwachʼlew majun bʼëy chik xtqkäm ta, ya riʼ nqrtoʼ rchë nqaköchʼ xa bʼa achkë kʼayewal nqïl komä.

16. ¿Achkë rbʼanik xtoʼ jun qachʼalal ixöq taq xquʼ rij ri ryoʼen apü, y achkë natamaj qa rït chrij ri nuʼij ryä?

¹⁶ Jun qachʼalal aj Rusia ri Alma rbʼiʼ, nuʼij chë ri xyaʼö rchqʼaʼ ryä rchë xköchʼ ri xqʼaxaj, ya riʼ xquʼ rij ri kʼakʼakʼ Rwachʼlew. Taq rchjil xkʼwäx äl kimä ri policías y xyaʼöx pa cárcel, ryä xuʼij: «Ri kowan yirtoʼ rchë ma yibʼison ta, ya riʼ yichʼö rkʼë Jehová chqä nquʼ rij ri jaʼäl kʼaslemal qayoʼen chqawäch apü. Rïn ntaman chë re kʼayewal reʼ xa xkekʼis. Jehová xtchʼakon chkij rkʼulel, y röj chqä ke riʼ xtqaʼän».

17. ¿Achkë rbʼanik nqakʼüt chë nqaloqʼoqʼej ri rtzjun Jehová chqë? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁷ ¿Achkë ütz nqaʼän rchë nqïl utzil rkʼë re toʼïk reʼ? Tqajamaʼ qawäch rchë nqaquʼ rij ri jaʼäl kʼaslemal rtzjun Jehová chqë. Tqabʼanaʼ che rä chë achiʼel ta yoj kʼo chik chwäch ri kʼakʼakʼ Rwachʼlew chqä chë qlon chik ri utzil ri rtzjun Jehová chqë. We xtqaʼän riʼ, xtqanaʼ chë ri kʼayewal najin nqaqʼaxaj komä «xa yeqʼaxan chqä ma kan ta jun mamaʼ ejqaʼn nkiʼän chqij» (2 Cor. 4:17). Chqä, tqakanuj rbʼanik rchë nqatzjoj chkë nkʼaj chik winäq ri achkë qanman. ¿Achkë komä najin nkinaʼ ri winäq riʼ rma ye kʼo chwäch jun Rwachʼlew ri akuchï yë Satanás najin nqʼatö tzij chqä ma kitaman ta chrij ri xtuʼän Dios chqawäch apü? Kantzij na wä chë kan kwest rbʼanon chkiwäch. Rma riʼ, tapeʼ xa xuʼ jojun naʼoj nqatzjoj chkë, rkʼë jbʼaʼ ya riʼ xtbʼanö chë xtkajoʼ xtkitamaj más chrij ri rtzjun Jehová chqë.

18. ¿Achkë rma ütz nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij ri rtzjun Jehová chqë?

¹⁸ Taq Job xerköchʼ yän kʼïy kʼayewal, ryä xuʼij ya reʼ che rä Jehová: «Komä ntaman chë rït xa bʼa achkë yakowin naʼän y chë majun ta jun ri achʼobʼon naʼän ma ta xkakowin xtaʼän» (Job 42:2). Job xqʼax chwäch chë majun ta jun nqʼatö rchë Jehová rchë ma ta nuʼän ri rtzjun. Ri nqatamaj ya riʼ nuyaʼ qachqʼaʼ rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal. Tqayaʼ jun ejemplo rchë nqʼax más re naʼoj reʼ chqawäch. Tqabʼanaʼ che rä chë kʼo jun ixöq yawaʼ y najin nbʼison rma bʼenäq chik kikʼë kʼïy doctores y majun ta jun chkë ryeʼ rknan ta (rqʼoman ta). Kʼo jun qʼij nbʼä rkʼë jun doctor ri kʼo kʼïy rexperiencia y ri doctor riʼ nrïl achkë kʼo che rä, chqä nuʼij che rä achkë rbʼanik xtknaj. Tapeʼ ri ixöq riʼ kʼa yawaʼ na, kan jaʼäl nunaʼ ran nukʼoxaj ya riʼ chqä nutoʼ rchë nuköchʼ ryabʼil rma komä rtaman chë xtkʼachöj na. Ke riʼ chqä nbʼanatäj qkʼë röj, kʼo qachqʼaʼ rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal rma qataman chë xa jbʼaʼ chik nrajoʼ rchë xtqjeʼ chwäch ri kʼakʼakʼ Rwachʼlew.

19. ¿Achkë nkʼatzin chqë rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal?

¹⁹ Achiʼel xqatzʼët qa, rchë Jehová nqrtoʼ rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal, ryä rkanun rbʼanik rchë nqkowin nqchʼö rkʼë, ryaʼon le Biblia chqë, yeryaʼon qachʼalal y rtzjun jun jaʼäl kʼaslemal chqë. Si röj nqatäj qaqʼij rchë nqakʼän ri toʼïk nuyaʼ Jehová chqë, ryä xtqrtoʼ rchë xtqqʼax chwäch xa bʼa achkë kʼayewal kʼa taq xtbʼeqä ri qʼij taq xtchup rwäch rqʼatbʼäl tzij Satanás chqä taq xtesäx jontir ri kʼayewal qlon rma ryä (Filip. 4:13).