Nòvempör

Yē meh tö kūönö kūön, ngaich asā ngam ṙēḵti ò më-eṅ kô-òren öm halēnlö öp ansöör ò. Ōt ṙung nup ātiköl kamakkö inlahen minë yamih kanihngen mina pamihöre hēk inlahen minë hanëtö elkuilōn inrē. Sön pöri nö ōt nup perekrāf chūök më nyīö mihôiṅ nö kētö ansöör. Mihôiṅ inrē öi vënyö nang më nyīö tö cha nö un haṙivlōn yěn öt kē-ě kël. Yěm urěhnyi ṙô min öm vë-eny nang cha ngaich öt haṙivlōn min cha-a yěn öt kē-ě kël. (1 Tim. 6:18) Lōnu ayī-ö tö minë halēn hī ansöör nö löktö nöönyö Yāvē hēk löktö inreuskö alaha më prötör sistör hī inrē. (Inch. 25:11) Mihôiṅ ayī-ö hēṙu öi vënyen minë ekspirīön re yěi kētö ansöör, ötkô pöri öi höng örheūheu öi vënyö inlahenre. (Inch. 27:2; 2 Kòr. 10:18) Hòṅ chumkūöṙen ayī-ö tö minë ansöör hī, nöng ṙòkhöre anū-ö nö kamëtö nöönyö Yāvē, ngam ṙô ò hēk më tarik ò inrē.—Inm. 4:11. w23.04 pěch 24-25 përa 17-18

Hòṅ īnu in tö ngam hanangenlōn yēḵ hī hòṅ höngöre hēk aṅhaṅti inrē. (Mët. 22:37-39) Pōyen nup kanihngen hī yěi ahangkö ngam tölöök inhānga, hanangenlōn pöri ayī-ö tö ngam Tēv lökten öi öt heūlngöre öi iṙūöhen im inhangköm tölöök Inhānga. (2 Tim. 1:7, 8) Hangenlōn inrē ayī-ö tö yip tarik yip töt hangenlōn tö Yāvē, lökten ayī-ö öi ahangkö ngam tölöök inhānga, mihôiṅ inrē ayī-ö öi löktö in nup chitri hēk löktö el fūn inrē öi vë-eny nang cha. Öt ṙāngö ngam kuilōnre ayī-ö tö yip holre min nö öthō nö öt halööktitre, ngaich kētöre min cha-a nö kēken nup tölöök la-en. (Isi. 18:27, 28) Hòṅ hangenlōn in tö më prötör sistör re, pön sā ṙēngen holmaneuk hī cha-a. Mihôiṅ in öi hameuktö ngam hangenlōnre öi ‘hareuskö alaha höö hēk hangönken höö inrē.’ (1 Tös. 5:11) Sā yip kumyung nö holṙen höö yěn kiyung, ngatī ṙēngen ayī-ö öi holṙen yip prötör sistör re öi kö hangönken höö öi im linöklōn ngam Tēv. Öt tölngenre öi haṙivlōn tī tö yip prötör sistör re, öt rēhěn öi havahalvah re. (1 Tös. 5:13, 15) Hěng hēk ngam inlahen hī öi hameuktö hanangenlōnre öi milēḵṙen tö më prötör mahayōmken hī el minë māṅ.—1 Tös. 5:12. w23.06 pěch 10 përa 6; pěch 11 përa 10-11

Hěng ön ngih inlahen hī yěi hangön ngam ṙinatö-ellōnre hòṅ afēkö ngam tökitaknyu mahām Yēsū. Pön angū-ö min tö tī-ivö tö ngam kinlēḵngô ngam Tēv nö teungtakūö. Fē-a man tö inlahen Yāvē nö iṙò-òten nö halēn ngam ṙāi ṙinānyi hī. Ngaich ṙūöhölre min ngam ṙinatö-ellōn hī tö ngam kinlēḵngô ngam Tēv min nö kētö ngam tö örheūheu aṅ nômö nö el peretāis ngaich öthō min angū-ö nö öt teung. Kūò yòh mihôiṅ öi ngatī ṙô? Fēkö inlahen Yāvē ayī-ö nö iṙôköti nö kētö ngam ṙāi ṙinānyö hī. Hangenlōn anga-aṅ tö ngam lanòh kūön re pön tö röhta anga-aṅ nö hol ò. Sön pöri anga-aṅ nö tīnten ò nö ing panam nö sā alaha tarik. Ik sā Yēsū nö ing panam ngaich pōyen nuk kanihngen ò fëliyö inrē anga-aṅ. Kô-en nö pōyen ngam ṙāi hī kahëtö Yāvē. Uroh anga-aṅ nö kēngö nômö ngam kūön re töpôkūö hī. (Yôh. 3:16; 1 Pīt. 1:18, 19) Yěn ngatī ṙòken tī ang Yāvē nö kētö ṙāi hī, ngaich öthō min ngam kinlēḵngô ò nö öt teung ngaich kē-ěkūö hī inrē min anga-aṅ tö ngam tö-örheūheu aṅ nômö nö el peretāis. w23.04 pěch 27 përa 8-9

Kô-en hòng ang Yāvē nö lōnu nö hòṅ hachohlö yik tö ngaich hol hī nö kapah? Heūṅ lōnu an. Lökten anga-aṅ nö tölṙô yik kamūich ngam Paipöl nö kūichhöt ngam inlahen ò min nö hachohlen yik tö ngaich nö kapah. (Isa. 26:19; Inm. 20:11-13) Yěn ōt nup ṙô kinlēḵngô Yāvē, ngaich öthō min anga-aṅ nö öt hateungngen u. (Yôs. 23:14) Veūtö lōn inrē anga-aṅ nö hòṅ ha-aṅlen yip tökapah. Chumkūöṙen tö ṙô Yōp misī. Ṙatö-ellōnre anga-aṅ, tö ò yěn kapah min ngaich hachohlen ò min ang Yāvē. Veūtö lōn ang Yāvē nö hòṅ hachohlen yik tarikre, yik tö ngaich nö ka-pah. (Yōp 14:14, 15) Meūka inrē anga-aṅ tö öp ṙētakre min nö ha-aṅlen cha. Hē cha min nö kòlô el alaha hēk örheūheu inrē nö aṅ nö holtö ṙanamlōnre. Hachohlen yik tö lāku ṙôken hòng inrē min ang Yāvē, yik töt akahakūö sin tö ò irô-òtö nômöre nö aṅ? Heūṅ! Pön hangenlōn anga-aṅ tö cha, lōnu inrē anga-aṅ tö cha nö aṅ. (Inl. 24:15) Ngaich hanôlö ò hēk örheūheu inrē nö iyöng nö ikūö ngih panam.—Yôh. 3:16. w23.04 pěch 9 përa 5-6

Sitih inlahen öm më-eṅ yěm hòṅ hangönkö ngam maheukköre? Yē meh maheukkūö töre öm örheūheu aṅ ikūö ngih panam, ngaich vë-ekūö minë miröökö më-eṅ aṅ mat ngam Paipöl minë vinë-eny inlahen ngam Peretāis hēk fēken u inrē. (Isa. 25:8; 32:16-18) Kò-òren öm fēkö inlahen re in öp tufömngöre min panam. Yēḵ hī min örheūheu öi afēkö ngam maheukköre öi el öp tövai panam ngaich töng rahëichtören min minë kangihngen tö lōn hī. (2 Kòr. 4:17) Löktö in ngih maheukkö hī tī ang Yāvē nö hangönken hī hēk kētö kumlēḵ hī inrē öi la-al minë kanihngen re. Urěhangen tī anga-aṅ nö halēnlö löktö tī re nö kētö kumlēḵ hī. Lökten Yēḵ meh öm kihngen kēken nup la-en re, la-al minë kanihngen re hēk yěn hòṅ chuhngöre ngam ṙanamlōn meh, ngaich hòṅ peunyhö kūö Yāvē më-eṅ ömhavëkö kūö ò tö inyööken re öm pörsönöl istötī. Kē inyööken re inrē in më prötör sistör ngaich haköpkö ngam maheukköre inrē nö elkuilōnre. Ngaich ‘teūngen min më-eṅ tö ngam kumlēḵ aṅ in ngam Tēv, hòṅ meh aṅhav in min tö ṙanamlōn hēk manööyö inrē.’—Kòl. 1:11. w23.10 pěch 17 përa 19-20

Pōyen nup chö-öiny hī mihôiṅ öi kētö nööinyö Yāvē. Mihôiṅ öi fēkö minë aṅ in re kahëtö Yāvē, ngaich hö-öiny tī ò nö kē-ěkūö hī tö u. Pön ṙòkhöre nup lamöktö in ò nö tölöök nö inlōnti. (Yāk. 1:17) Sā hī mihôiṅ öi hö-öiny tī ò nö vī ngih tövai panam hēk minë töt insā-av inrē aṅkūö e. Mihôiṅ inrē ha-öiny tī ò nö kē-ěkūö hī tö ngam nômö, mikūönö, hol hī hēk tö ngam tövai maheūkkö hī inrē ip yamih ṙētak. Kirööngen ṙô inrē öi ha-öiny tī Yāvē kūö ò nö kētö ṙētak hī öi hanôlö ò. Ṙòkhöre in lohten ayī-ö fēkö nup inlahen tī Yāvē nö in hī, töp lökten hī mihôiṅ ha-öinyö ò. Yēḵ hī öi meuk vē tarik töngamuh ikūö në panam nö töng öt maha-öiny kinë-ekūöre. Öt chumkūöṙen inrē tö minë chehen aṅ in re. Yēḵ hī min öt chumkūöṙen ngaich mihôiṅ min öi sāḵta mufē hēk inlahen öi in cha, lohten min öi höng chö-öiny tö nup kuilōnre öi havëkökūö Yāvē. Pöh chěi töi hameuktöre öi ha-öiny minë kinë-ekūöre tö Yāvē.—Lūk. 6:45. w23.05 pěch 4 përa 8-9

Hāngenlōn ang Yāvē tö hī, öt lōnu anga-aṅ tö hī öi kihngen. (Isa. 63:9) Öt tītö pinngangkūö pöri anga-aṅ nö laklen hī tö në kanihngen hī. Hökngen hī pöri anga-aṅ öi lā-al minë kanihngen re minë tö sā ṙēngen tameūyö hēk tahël inrē. (Isa. 43:2.) Kilēḵngôre pöri ang Yāvē tö ò min nö hayööken hī öi lā-al minë kanihngen re. Öt halöngten hī ngam Tēv öi yahlö kanihngen lökten anga-aṅ nö kētö ngam töhet kumlēḵ re hòṅ hī öi lā-al minë kanihngen re. (Lūk. 11:13; Filip. 4:13) Lökten in mihôiṅ ṙātö-ellōn tö Yāvē min nö holṙen hī öi lā-al minë kanihngen re hēk kē-ěkūö hī inrē anga-aṅ tö nup lōn hī öi chiplö i linökölōn ò. Lōnu ang Yāvē tö hī ṙinātu-ellōn in ò. (Hep. 11:6) Ṙōlheuh in ṙung ngölōn tö hī ötkô öi lā-al minë kanihngen re. Ngölōn inrē ayī-ö, hayööken chu ang vö min Yāvē, hö-ö ṙöng. Kētö ṙinātö-ellōn hī pöri ngam Paipöl tö hī mihôiṅ ‘vāngngö kui kinlōngö’ yěi īnu tö ngam töhet kumlēḵ Yāvē. (Sal. 18:29) Lökten ayī-ö ötkô öi pa-ekūö hēk ui kintöngulōn inrē öi in Yāvē. Lökten yē hī öi vë-ekūötēv ngaich hòṅ ṙātö-ellōnre ayī-ö tö Yāvē nö öt löktu nö öt hang ṙô hī hēk kētö sanapṙô hī inrē.—Yāk. 1:6, 7. w23.11 pěch 22 përa 8-9

Yöng vanayö ṙô ök Rācha Sòlòmön nö vënyö inlahen ngam tökô-en hanangenlōn. Lökten yī-ö töpihīvö öi mihôiṅ ṙātö-ellōnre töre mihôiṅ öi hameuktö ngam tökô-en hanangenlōnre öi in höö ngam töt chanuhuvṙen. Eltī minā pamīhöre an ngam inlahen cha yěn köpsören nö hangenlōn tö höö. kò-òren öi hachōḵ elmatre, sitih inlahen öm ṙung yěn hòṅ nyangngö kūö öp tameūyö ngaich hòṅ chaphöt nup ngòh ayī-ö hòṅ e nö hūṙö kūö. Ngatī ṙēngen minā pamīhöre nö hòṅ ha-ūkö kūö ngam hanangenlōnre hòṅ e nö öt nyang ngö. Nö sitih inlahen? Yē cha nö iṙūöhen nö hangönken ngam pinīhöre. Pōyen nup mihôiṅ lānyngen minā pamīhöre nö kūönngöre hanangenlōn tö höö. Pön Lohten nö hakten tö rupīö, ötkôlô el alaha hēk nup kanihngen cha nö im inruklö më kūönre. Lökten Yē minā pamīhöre nö ha-ūkö kūö ngam ‘hanangenlōn Yāvē’ ngaich hòṅ hangön ngam innòlöre cha-a nö in ò. Löktö in e min ngam innôlö cha nö ngön. w23.05 pěch 20-21 përa 1-3

Sitih inlahen öi asīöp ngam töt pinhë-eṅkūöre? Lohten yip yöng hī nö ngöṙô, uh man pa-ekūö. Hö-ö pöri ngam töt pinhë-eṅkūö nö sā öp chehen nö amin hī nö kahëtö cha, pöi hòṅ kahngenre öi asīöp ngam töt pinhë-eṅkūö. Yěi ngëichken ngam töt pinhë-eṅkūö ngaich sā ṙēngen mahaköp öp tö tufömngöre heuneū-enre ayī-ö. Tö hī öi hòṅ chumkūöṙen öi ngëichkö inlahen öp mahaköpten hī tö ngam tufömngöre heūneu-en. Ngaich asā öp inlahen ò ngatī inlahen ayī-ö öi asīnken ò. Ngatī ṙēngen ayī-ö yěi hòṅ īnu tö ngam töt pinhë-eṅkūö. Chumkūöṙen ayī-ö öi ngëichken yip tahëng yip töt pa-ekūö nö kēken nup la-enre. Hòṅ asīnken Tanīěl ayī-ö öi haköpmat ngam Paipöl öi holtö mikah elnang re, keuheūtnyö nup ṙô ellōnre in Yāvē, örheūheu vë-ekūötēv ngaich ngön min ngam innòlö hī öi in ò. Ngaich hayönglenre ayī-ö in Yāvē öi ṙātö-ellōnre tö ò in nö örheūheu nö in hī. Ngaich yěn kalaha min ngam ṙinātö-ellōn hī, ngaich öt pa-ekūö min ayī-ö.Yē hī öi īnu tö ngam töt pinhë-eṅkūöre ngaich milēḵṙen yip tarik tö hī. Löktö in e mihôiṅ min yip tö yāichö ellōn tarik nö haköp inlahen Yāvē. Lökten ayī-ö öi hòṅ vī-i re öi töt pa-ekūö. w23.08 pěch 2 përa 2; pěch 4 përa 8-9

Ngam ṙô “kalah” nö i ṙô krīk, yūsö angū-ö nö in minë kumlah humlum. Lökten yěn ōt nup ahang hī hēk haköp hī, ngaich hòṅ ngëichken u ayī-ö yěn löng hēk yěn hö-ö. Ngatī inrē angū-ö nö töt ṙanāngen nö in hī, asā ranöhta yanīhi ngam tökiröng kanihngen. Lökten ayī-ö ötkô höng meuchngö mat re öi ṙatö-ellōnre i ṙô yip tahëng. Hòṅ holtö mikah elmatre pöri öi la-evṙen öi ngëichken u yěn asā ṙô ngam Paipöl angū-ö hēk löktö in ngam söngkötön Yāvē inrē. Yēḵ hī min öi ngatī inlahen ngaich öthō min ayī-ö öi hang nup ṙô yip tötlöök ma-ahānga. (Inch. 14:15; 1 Tim. 4:1) Laklö yip tarik re an min ngam Tēv yip tö hēngö manūlö, ip tökiröng kanihngen. Öt hěng tak in hī tö akahakūö töp huṙöich. (Yāk. 4:14) Lohten öi urēhěkūö ngam tökiröng kanihngen öi kapah hēk mihôiṅ inrē öi laklöre. Mihôiṅ pöri öi ṙatö-ellōnre tö hī yěi chiplö min i linökölōn Yāvē, ngaich kē-ěkūö hī min anga-aṅ tö ngam nômö tö-örheūheu aṅ. Hòṅ chumkūöṙen ayī-ö tö ngam maheūkkö re ngaich örheūheu öi höngöre tö ngam sakāmö Yāvē!w23.06 pěch 13 përa 15-16

Hö-ö in öi uroh akahakūö tö minë tö-eūka aṅmat ngam Paipöl nö sitih inlahen min nö teungtakūö. (Tan. 12:8, 9) Yēḵ hī pöri öt uroh fūra mikahkūö tö manah öp tö-eūka, öt tö ngö manah ngaich angū-ö tö e min nö öt teungtakūö. Hòṅ ṙatö-ellōnre ayī-ö tö Yāvē min nö öthō nö öt lööngö ṙētak tī nö vë-eny nang hī tö minë tö hòṅ mikahkūö hī, sā inlahen ò misī nö i nuk tö urěhngöre ṙētak. Ahangkö min ngam ‘lanāmö hēk tö ngam kumchīkṙen’ tö më mahayöng ikūö ngih panam. (1 Tös. 5:3) Ngaich unôichrit e min minë inyööngö nö la-al minë tövaich tinlööken hēk ahetngen e inrē. (Inm. 17:16, 17) Ngaich möl minë inyööngö nö lök alaha më tarik ngam Tēv. (Isi. 38:18, 19) Ṙultenre ngaich min ngam kinyūngö Armakētòn. (Inm. 16:14, 16) Ṙatö-ellōnre in tö öp ṙētak min nö röhta yanīhi. Hö-ö hòng ayī-ö öi ha-öiny tī Yāvē nö kūichhöt u nö imat ngam Paipöl? Lökten ta-a töi örheūheu öi haköp minë tö-eūka aṅmat Paipöl hanöng sā u nö öl nö teung ngaich hayööken yip tahëng inrē nö ngatī inlahen. w23.08 pěch 13 përa 19-20

Hěngheuh ang Pôl nö kakkö ngam mikah, mineūka hēk töm hanangenlōn ‘mötlö pöri ngam hanangenlōn nö in u.’ (1 Kòr. 13:13) Kūö yòh pöri ang Pôl nö ngatī ṙô? Kūö hī min öt hēk öi ṙātö-ellōnre in minë kinlēḵngô ngam Tēv yē hī min ikūö öp tufömngöre panam, hěnghöre öt meukken u inrē. Pò u ngaich min nö ṙòkhöre nö teungtökūö. Yē hī pöri kakkö ngam hanangenlōn ngaich hòṅ iṙūöhen ayī-ö öi hangenlōn tö Yāvē hēk tö yip tarik ò inrē. Ngaich sīöp min ngam hanangenlōn hī tö cha. Minkahngö më tökô-en Kristīön inrē ngam hanangenlōn. Ngöṙô ang Yēsū nö in yik tanīnöṙô: “In e inkaha yin min tö taṙòkhöre tarik, öi mahaköp in Chu, yē yīö kö hāngenlōn tö höö.” (Yôh. 13:35) Yē hī inrē öi hangenlōn tö höö ngaich köp min ngam hinëngö nö ihôi hī. Ngöṙô ang Pôl ‘ngam hanangenlōn ön mahaköpken hī öi im hinëngö.’ (Kòl. 3:14) Ngöṙô ang Yôhan nö in yik Kristīön: “Ngòh töhāngenlōn tö ngam Tēv, hāngenlōn tö holre inrē.” (1 Yôh. 4:21) Tö ngö manah angū-ö yē hī öi hangenlōn tö höö ngaich inmeuktö hī angū-ö öi hangenlōn tö ngam Tēv. w23.11 pěch 8 përa 1, 3

Asātu ngam tinrīken hī öi Kristīön tö ngam Paipöl nö in ngam finālö. Yip tarik tö teungngö röön nö im finālö insōlö, teūngen min cha-a tö ngam raneushö nômö tö örheūheu aṅ. (2 Tim. 4:7, 8) Lökten öi hòṅ mā-anyre höng iṙūöhöröön, röhta takô inrē nö ngaich ngam tölngö röön hī öi fal, hòṅ chuh im kinheūten inrē nö ngaich ngam insōlö. Vë-eny nang hī ang Pôl tö nup tö yöölen tī tö hī yěi hòṅ sölngö röön öi im finālö. Ngöṙô anga-aṅ, ‘Lökten ta-a, töi ṙāngö nup sanānngenre ngaich fal öi asōl ngam insōlö töṙātu nö i kūö hī öi holtö manööyöre.’ Tö ngö manah hòng ngam ṙô ò tö ngòh Kristīön nö sōtu nö sānngen. Hö-ö öt ngatī. Tö ngö manah pöri angū-ö tö ò nö hòṅ ṙāngö nup sanānngenre nup töt yanööluṙen tī. Pöi höng sā vamītö lumnganre min yěi ngatī kaheun ngaich mihôiṅ min öi larā, kūönngöre vaneūtö inrē min öi fal. Lökten öi hòṅ chumkūöṙen öi ngëichkö nup kaheun re yěn töt yanööluṙen tī tö hī. Ngaich hòṅ ilööṙen öi kavalngen u. Ōt pöri nup muh lumngan tö hòṅ keūnö tö hī. Pò hī yěi öt keūnö u min ngaich öt teunghöt min öi in yip tökatöllöng nö im finālö.—2 Tim. 2:5. w23.08 pěch 26 përa 1-2

Yěi milēḵṙen min tö yip tahëng ngaich milēḵṙen min ayī-ö tö nup mufē cha hēk fësla cha inrē. Tö sā ngih inchōḵ elmat, ōt yip sistör tö ööire nö mëköpöre ngaich ṙīkre yip töt ööire. Ōt yip Kristīön ma-akah tölngökūöre nö òk ka-eut hēk ōt yip töt amòk ka-eut. Lōnu in töre öi kòlô el alaha, yěi kē minë lin-ënö pöri ngaich kö harīkngöre minë mufē ngòh töhěng tak Kristīön nö i alaha e. Yēḵ hī ngölōn tö nup ṙinatö-ellōn hī nöng anū-ö tölöng ngaich mihôiṅ min ayī-ö öi tölṙô yip prötör sistör nö asā nup kuilōnre. Anū-ö min kò-òren lökngen yip tahëng nö fukngö hēk öt köp min ngam lanāmö nö el ngam māṅ. (1 Kòr. 8:9; 10:23, 24) Öt yaha ṙôken vahī ang Yāvē tö chööngö nö i inlahen nup tö hòṅ chinhënen hī, pön höng kētö minë lökngörit chööngö anga-aṅ ngaich hōten hī öi chumkūöṙen kē nup tölöng atöllö re. Hòṅ holtö ‘mikah elmat’ ayī-ö öi kē fëslare, milēḵṙen inrē tö yip tahëng hēk nup inlahen tī hī chumhënöre hòṅ meūkö anū-ö nö löktö i tölöök la-en më tarik ngam Tēv. (1 Tim. 2:9, 10) Lökten öi hòṅ chumkūöṙen öi chumhënöre hòṅ yip mameūkö hī nö öt höng hatīönken hī. Kūichhöt minë chööngö ang Yāvē nö imat ngam Paipöl nö inlööten hī, lökten më minṙöinylen nö chumkūöṙen nö öt höng kahngenre nö vī nup chööngö i inlahen nup chinhënen hēk kinpātö keūyö inrē. w23.07 pěch 23-24 përa 13-14

Mikahtö elnang hī ang Yāvē öi hòṅ sitih inlahen yěi teūngen tö ngam tövai maheukköre ip yamih ṙētak. Yip tarik tö hō-en ngam invëtöre tö ngam tökulō-ov kikānö, höng hòṅ hayunkenre cha-a nö hòṅ haṙamlōnre nö kēken nup tötlöök la-en. Höng haṙamngölōnre cha-a töngamuh, öt fēkö öp yamih ṙētak pöri. Öt akahalōn anga-aṅ tö ngam yamih ṙētak ò “nö el öp tö-aṙū Chūök Kupah.” (Inch. 9:13, 17, 18) Vai pöri öp maheūkkö yip tarik hamò-en ngam invëtöre tö ngam “tökô-en mikah”! (Inch. 9:1) Ṙònghöichṙen in töngamuh öi harūnö, haköp nup tölöök ṙô Yāvē, ngaich kunyaha elmat tö nup sin-òkkūö ò. (Sal. 97:10) Havëten yip holre in inrē öi hang ṙô ngam “tökô-en mikah.” Sā ṙēngen ‘mahavëten yip aṅ lā tulöng chūök el panam öi ngö ṙô: “Öp töt akahaṙā, hökngen ò nö kānhötre nö ihih.’” Yip hamang ṙô ngam tökô-en mikah, rö-ö cha-a nöng yöölen töngamuh pön yöölen min inrē ip yamih ṙētak. Örheūheu min anga-aṅ nö “aṅ” hēk ‘lök im talöökö mikah hinëngö’ inrē.—Inch. 9:3, 4, 6. w23.06 pěch 24 përa 17-18

Sitih lōn öm öre yěn hatön ngam ṙinatö-ellōn meh yip ichūök meh kamān hēk el iskul inrē? Vöö hòng min më-eṅ? Pōyen yip min in hī mihôiṅ tö pa-ekūö. Lökten yěn ōt yip tö ngatī ṙô nö hatön, ngaich löktö in ngam mufē ngam lamakūö re min ayī-ö öi akahakūö tö ngam ṙinatö-ellōn ò. Angū-ö mihôiṅ ṙētak hī öi vë-eny nang ò. Ōt inrē yip mahatönö hī kūö cha nö öt hō-en minë ṙô hī hēk hòṅ la-al kūö hī inrē. Öt pingangkūö pöri ayī-ö yěn ngatī inlahen cha-a. Pò cha nö öt fūra mikahkūö tö inlahen ngam ṙinatö-ellōn hī hēk vaichö ahang inrē cha-a tö minë inlahen hī. (Inl. 28:22) Pò hī öi ing ‘manā-aṅ sakamö,’ lökten ngaich nö pōyen tarik töt hamô-en minë ṙô hī hēk “tötainy” inrē. (2 Tim. 3:1, 3) Yěm ngölōn, ‘Yēḵ yip tahëng nö hòṅ vīlö chö-öiny re nö hòṅ la-al kūö chu tö kūö ngam ṙinatö-ellōn chu, ngaich sitih inlahen chū-ö öich holtö ṙanëmen re hēk holtö hanangenlōn re öich sapṙô cha? Kiröngen yanöölen man min yěm īnu tö ngam ṙanëmen. Pò ngòh tarik tö aṅhav in tö ngam ṙanëmen, öthō min anga-aṅ nö veūtö tanāinyö. Ngaich yěn vīlöng tanāinyö anga-aṅ tö yip tahëng hēk öt akah elmat inrē tö ngam inlahen re, ngaich heuveū-en anga-aṅ nö ṙapöre nö la-al u. w23.09 pěch 14 përa 1-2

Kaheuk ṙētak in inrē öi teūngen tö minë inlēnö kahëtö ngam söngkötön, minë lamaklen hī. Tö sā hī öi hōtu höngöre ui fachuhrit minë rupīö hēk ui la-evṙen inrē tö nup la-en tö tī-iv min tö hī kēken ngam tökööl. Yěi hangö u anū-ö inlēnö ngaich teūngen min ayī-ö tö inkòlô re. (Isa. 48:17, 18; 1 Tim. 6:9, 10) Öt kintöngulōn in tö Yāvē nö hachō-okūö yip tarik re min inrē hē öp tökiröng kanihngen hēk in ngam inyööngö inrē min tö Kristū im tö köinyu samyeūheu. Sön hòng min ayī-ö hē e öi hang nup inlēnöre, pòrô anū-ö nö öt ööi hī? Yēḵ hī min öi löktökūö ing töngamuh öi harunöre hang minë inlēnö kahëtö Yāvē, öthō min ayī-ö kihngen hangö u ip hē e. Ta-a chěi töi örheūheu lök in ngam inchō-okūöre tö Yāvē hēk örheūheu inrē hang nup inlēnö kahëtö yip tö katöllöng tö Yāvē nö mahachō-okūö hī. (Isa. 32:1, 2; Hep. 13:17) Yēḵ hī min öi ngatī inlahen ngaich hameuktöre min ayī-ö ṙātö-ellōnre öi in Yāvē ngam mahachō-okūö hī öi lök in ngam tökô-en talöökö. Laklen hī inrē anga-aṅ tö minë tö sitih kanihngen tö mihôiṅ nö pasū-uti tī tö ngam innôlö hī in ò, ngaich hachō-okūö hī anga-aṅ öi lök in ngam chahuhure ngam chūök hī min öi örheūheu aṅ ikūö öp tufömngöre panam. w24.02 pěch 25 përa 17-18

Holtö ṙanamlōnre ang Pôl misī nö löklōn Yāvē, pōyen pöri minë yamih kanihngen ò. Örheūheu anga-aṅ nö marô-òlkūö nö chuh in nup chahuhu re, öt lööṙen anū-ö nö in nuk ṙētak ò yěn chuh in nup chahuhure. Ṙōlheuh anga-aṅ nö kihngen nö lök in nup el ‘tahël’ hēk kihngen inrē tö tī yip tö ‘tūmu.’ Fëlö inrē anga-aṅ tö yip tö kunyaha elmat töre. (2 Kòr. 11:23-27) Ngamuh pöri tökiröng miṙivlōn ò pò yik holmaneuk ò Kristīön nö öt milēḵṙen tö ngam la-en ò. (2 Kòr. 10:10; Filip. 4:15) Sön pöri ang Pôl nöng iṙūöhen nö löklōn Yāvē. Asūp lāinyngen ò nö ngatī inlahen? Kūö ò nö haköp mat ngam Töhet Līpöre ngaich löktö in ngam ekspirīön re inrē anga-aṅ nö ṙūöhtö mikahkūöre tö inlahen ngam Tēv Yāvē. Ṙatö-ellōnre anga-aṅ tö ngam Tēv Yāvē nö hangenlōn tö ò. (Rōm. 8:38, 39; Efi. 2:4, 5) Ngatī inlahen inrē anga-aṅ nö kiröngen hanangenlōn tö Yāvē. Sitih inlahen pöri anga-aṅ nö hameuktö ngam hanangenlōnre tö Yāvē? Iṙūöhen ang-aṅ nö “meukṙen yip töhet.”—Hep. 6:10. w23.07 pěch 9 përa 5-6

Vënyu yin më mā mahayöng nö tö ‘lātulöng chöngö’ tö ngam Paipöl. Pōyen yip tarik tö lōnu tö më mā mahayöng nö hòṅ ōt hēk hòṅ hang nup chööngö vahī cha inrē. Yěn ōt yip tarik töt ööire nö hang minë chööngö më mahayöng hēk sōḵ inrē nö kēken u ngaich vīkö inlahenre cha-a nö öt hāngö u. Vë-eny nang hī an ngam Paipöl tö më tarik töngamuh mahayöng nö eltī ngam Sī-ö, lökten ayī-ö öi pōyen kanihngen. Röhten pöri min ngam inlahen cha nö ahëti. (Sal. 110:5, 6; Mum. 8:9; Lūk. 4:5, 6) Ngö kinūichngö pöri inrē angū-ö “tö ngam mahò-òngen ngam chööngö nö mahô-òngen ngam inchöngten aṅ im Tēv.” Höng rahëichtökūö yin më mahayöng nö kētu ṙētak tö Yāvē, hòn minë la-en nö lēnö kinëken, lōnu inrē anga-aṅ tö hī öi hang chööngö cha. Lökten nup aṅ in ngam mahayöng ngaich hòṅ kē-ěkūö ò ayī-ö tö u. anū-ö në chö-öny hī öi kēten minë teks in më mahayöng hēk hameuktö minlēḵṙenre inrē öi hang minë chööngö cha. (Rōm. 13:1-7) Ōtre nup ṙung chööngö ngam mahayöng töt sā kuilōn hī ngaich kihngen ayī-ö yēḵ hī öi hāngö u, sön pöri ayī-ö öi hāngö u ṙung, pön lōnu ang Yāvē tö hī öi hòṅ hang chööngö ngam mahayöng. Yēḵ ngam mahayöng pöri nö tölṙô hī öi kēken nup chööngö nup sahò-ò Yāvē, ngaich ötkô min öi hāngö u.—Inl. 5:29. w23.10 pěch 8 përa 9-10

Ik sā Sëmsön nö fötnyu hē e ngam pumnāmö më Israel nö hayööngö tö më aṅ Filistain hēk hakihten cha inrē. (Kam. 13:1) Töt aṙē-ělōn yin më aṅ Filistain, lökten më aṅ Israel nö kiröngen kanihngen. Hē e ngaich ang Yāvē nö katöllen Sëmsön “nö hayööken Israel nö ṙā-ang eltī yip aṅ Filistain.” (Kam. 13:5) Mihôiṅ pöri ang Sëmsön nö hayönglen re nö in Yāvē nö hateungngö ngam la-enre. Hěngheuh ök yöngkūö kumyung më aṅ Filistain nö kē-ě Sëmsön nö i Lëhī, lohten anga-aṅ hē e nö ṙömöng i Yūta. Vööngö yik tarik aṅ Yūta nö meūkan, ngaich fēkö inlahen re cha-a nö hòṅ kēten Sëmsön nö eltī më la-al ò. Nyëkiyö anga-aṅ tö më töng tarik re ngaich kēten ò nö eltī yip Filistain. (Kam. 15:9-13) La-evṙen pöri ngam töhet kumlēḵ Yāvē nö in Sëmsön’ lökten nö litòkngen nuk pisik i këlre ngaich falngöre. “Kôtökūö anga-aṅ ngaich tök tufömngöre samā köttö,” Ngaich aṅtī tö e nö fëlngen yik tö 1,000 tarik aṅ Filistain!—Kam. 15:14-16. w23.09 pěch 2 përa 3-4

Öt höng hěngtum ṙô inrē anga-aṅ nö vë-eny ngam ‘töha-ehelen kuilōn re.’ Öp tö yòh talöökö tī ngam Tēv nö hateūngngö ngam kuilōnre, ngaich öthō anga-aṅ nö öt teungten. Kūö ò nö tö ‘chööḵnyu tī nö vī tökeuheūttöre.” (Inch. 16:4) Töt kinheūtu ngam kuilōn ò, pò nup la-en kahëken ò nö töt chanūhuvṙen . Töi mikahtökūö re chěi tö ngam kuilōn Yāvē ngaich asuh nup tī ò nö harīkngö minë inlahen tī re nö hateungngö ngam kuilōnre. Vë-eny ngam kuilōnre ang Yāvē nö in nā Ātöm nā Ēva. Ngö ṙô anga-aṅ nö in cha: “Mikūönlö yēḵ, ṙūölöre ṙôken inrē, hatöölö ngam tumlat, hayöngö e; minā-aṅv inrē. . . ikui nup tö-aṅ chehen mahalönyköre el tumlat.” (Ran. 1:28) Ik sā nā Ātöm nā Ēva pöri nö halôngö chööngö Yāvē teunghu ngaich tarik töm tökööl. Öt sökngöre pöri ngam kuilōn Yāvē , pön höng harīkngö tī re anga-aṅ nö hateungngen e. Hēten tö e anga-aṅ nö vīlö ngam Pūlngöre nö el halīöngö ngam löktö ngam kuilōn ò min nö teungtökūö nö ing panam.—Mët. 25:34. w23.10 pěch 20 përa 6-7

Hayööken hī ang Yāvē öi iṙūöhen i linökölōn ò, hēṙu pöri ṙung öi kihngen ngatī inlahen. Möthë yěi maṙò-òten samyeūheu ṙap nup öt kumlē-enre. Hēṙu mihôiṅ öi ngölōn tö minë ötkumlē-en hī nö pōyen tö nup ötkumlē-en Pītör. Yāvē pöri min kamëtö kumlēḵ hī öi öt ṙāngenre i linöklōn ò. (Sal. 94:18, 19) Töi ngëichkö ngih töhěng inchōḵ elmat inlahen ngòh prötör. Urēhěkūö ò nö haköp ngam kanô-en, samyeūheuv ṙò-òten anga-aṅ nöng in ngam la-en chinô-òkanö. Halööktit ngam tinrīken re pöri ngaich anga-aṅ nö asā ṙô ngam Paipöl. Unôichngöre pöri ṙung nö yih minë tötlöng mufē nö elkuilōn ò. Asuh pöri öp mahayööken ò nö öt heūlngöre? Ngö ṙô anga-aṅ: “Yāvē an kamëtö kumlēḵ chu. Haköplu chū-ö tö hī öi höng löktö im töhet kumlēḵ Yāvē öi mihôiṅ lök im talöökö kanô-en. Kētö ṙētak chu an Yāvē öich i linökölōn ò, pòrô öich īnu tö minë ötkumlē-enre iṙūöhen inrē anga-aṅ nö kē-ěkūö chu tö ngam kumlēḵ re.” w23.09 pěch 23 përa 12

Yī-ö ṙālö prötör, öt tö lööṙen ön ngam inlahen yīö sölta im sanööngö, pöi hòṅ ma-anyre öi la-evṙen. Hòṅ fēkö inlahen yip tö sööngö min më-eṅ yip tö hòṅ asīnka tö meh. Ngaich hòṅ asīöp ngam mikah elmatre më-eṅ, hòṅ vī-ire min öm chūök ṙinatö-ellōn, harunöre tö nup la-en heuneū-enre nup tö yöölen tī min tö meh hēk mahayööken meh min öm hīnöre kēken nup la-en kinë-ekūöre in öp yamih ṙētak. Lohten min öm öt akahakūö tö inlahenre, yěm höng fēkö ṙôken minë la-en tö hòṅ kēkaṙen. Uh pöri min ngaich öm heūlngöre, pöm mihôiṅ më-eṅ öm tö sööngö öm Kristīön inrē. Köpölōn tö Yāvē nö in meh nö hayööken meh min. (Isa. 41:10, 13) Hayööken meh inrē min më prötör sistör el ngam māṅ. Lökten man iṙūöhen la-evṙen im inlahenre sööngö, ngaich pōyen min mihôiṅ nup kahëken meh la-en, ṙamlōn inrē min më-eṅ. Yī-ö ṙālö prötör, hangenlōn in tö yīö! Vë-elkui yīö in öi örheūheu teungen tö inkòlôre löktö in Yāvē. w23.12 pěch 29 përa 19-20

Yē hī ṙung öi mūl in yip prötör sistör öi haṙamlōnre. Ngaich urēhěkūö hī ṙung hòṅ kirööngöre ngaich kē fotō re ayī-ö. Rö-ö pöri ayī-ö höng hēngö kahë tö fotōre, pöi nët hēk lūöiyö kahë inrē, pön yěn öt vai nup tahëng min nyat ngaich ōt min minë tövai. Ngaich unôichngöre kò-òṙen min öi chumkūöṙen ngëichkö nup nyat ngaich mihôiṅ min öi kēngen nup töt vai. Nup fotō tö haṙēmkaṙen tö hī, inköpkölōn hī anū-ö tö nup inlahen hī in më prötör sistör. Fēkö öp inlahen man yěn hěngtak öp prötör hēk sistör mumṙivngölōn meh. Asūp min inlahen meh? Ötkô hòng min më-eṅ havaichngöre tö u öm sā inlahen tī re öm tilitngen öp töt vai nyat? (Efi. 4:32) Mihôiṅ in öi havaichngöre tö nup tö rahëichyen vanāichö öp prötör, pön ōt nup tövai inlahen hī in öp prötör. Ngaich lōnu ayī-ö töre öi haköpkölōn re tö u. w23.11 pěch 12-13 përa 16-17

Hōten më sistör ang Pôl nö chumhenöre tö minë chehen, minë mahameukten cha nö akahakūö tö tölngöre hēk vai inrē minë mufē cha. Ngö manah ngam ṙô Pôl yěn i ṙô krīk, tö më kikānö nö hòṅ hayūtöre tö minë chehen minë mahameukten cha nö milēḵṙen tö ngam Tēv milēḵṙen inrē tö mufē yip tahěng. Kirööngen ṙô in öi ha-öiny më sistör re më hamang ngih inlēnö! Ngòh sistör tö sööḵngö nö Kristīön, holtö mikah elmatre anga-aṅ yěn la-evṙen. Ngòh tarik tö īnu tö mikah elmat, akahakūö min anga-aṅ tö nup la-en tölöng hēk tövāich inrē. Löng inrē min nup la-en kahëken ò. Kô-òren öi hachōḵ elmatre tö inlahen Apikēl. Keuheūtngöre vah öre ngam mikūönö cha nö fēli kūö ök tövaich fësla ök pīhö ò. Kūö mikah elmat Apikēl pöri cha-a nö öt kô-òngvah, ilööṙen inrē ang Apikēl nö kē-ělkūö alahare. (1 Sa. 25:14-23, 32-35) Akahakūö an ngòh tarik tö akaha elmat tö öp ṙētak re nö ihē nö ṙò-òv hēk ihē nö öt ṙò-òv. Lökten min anga-aṅ yěn hatöönkö inlahen yip tahěng ngaich öt hatöön nup tötkô min anga-aṅ nö mikahkūö ò.—1 Tös. 4:11. w23.12 pěch 20 përa 8-9

Kūich ngih ṙô ang Pôl nö chö-öinyten tö ngam māṅ i Rōm. Haköp inlahen nā Yāvē nā Yēsū acha-a hēk ṙātö-ellōnre, ngaich vītöre nö Kristīön. Kūö ngam ṙinātö-ellōn cha ang Yāvē nö “kaheukö cha nö löök” ngaich hacham elkui cha töm töhet fanöinylöre. (Rōm. 5:1) Aṅhavin ngaich cha-a töm töt insā-avö maheūṅkkö re hēk ṙātö-ellōnre cha-a tö e nö öthō min nö öt teung. Unôichrit e hēk ang Pôl nö kūich chitri yik töhachamö elkui Kristīön aṅ Efīsös nö vënyö inlahen ngam maheūṅkkö cha. Vënyö ngam maheūṅkkö cha anga-aṅ “nö amin yip töhet.” (Efi. 1:18) Ngaich ik sā Pôl nö kūich chitri yik aṅ Kòlòsī ngaich vë-eny nang cha anga-aṅ tö inlahen ngam maheūṅkkö cha nö isuh chūök min angū-ö nö teungtökūö. Ngö ṙô anga-aṅ ‘el halīöngö an ngam hinöngken yīö mineūka.’ (Kòl. 1:4, 5) Lökten mihôiṅ öi ngö ṙô tö më töhachamö elkui Kristīön, nö ṙôkhöre min cha-a nö chuh el halīöngö nö hol Kristū nö hayöng.—1 Tös. 4:13-17; Inm. 20:6. w23.12 pěch 9 përa 4-5

Vënyu angū-ö nö im Filipī 4:7 tö ngam lanāmö ngam Tēv nö “laklö ngam ellōn hī hēk laklö ngam mufē hī inrē.” Ngam tö translētö ṙô ‘linaklö,’ yūsö angū-ö misī nö in më kumyung amahtö kūö inkūp ngam elpanam hòṅ yip lā-al cha nö öt yòkhöt. Lökten më tarik aṅ ngam panam nö öt vanööru, kūö cha misī nö akahalōn töm elpanam nö aṅtukūö inkūp. Ngatī ṙēngen ngam lanāmö ngam Tēv yěn laklen hī hēk laklö ngam elkuilōn hī inrē, ngaich lāmö elkuilōn ayī-ö pò hī akahalōn töre öt fehnguṙen. (Sal. 4:8) Yěn öt sā inlahen minë kanihngen Hëna minë kanihngen hī nö ilööṙen nö hariktöre, sön ayī-ö höng aṅhav in töm lanāmö. (1 Sa. 1:16-18) Ngaich yěn lām ngam elkui lōn hī ngaich löngö kahë min ayī-ö tö fëslare.Asuh öp tö hòṅ inlahen hī? Yē meh öm kihngen ngaich mihôiṅ më-eṅ öm havëkö më ‘amahati.’ Tö ngö manah angū-ö tö meh öm höng iṙūöhen öm vë-ekūötēv hanöngsā meh öl teūngen tö lanāmö aṅ im Tēv. (Lūk. 11:9; 1 Tös. 5:17) Yē meh inrē më-eṅ öm el kanihngen, ngaich örheūheu ṙô öm vë-ekūötēv. Ngaich kē-ěkūö meh min ang Yāvē töm lanāmö ngam lamaklö ngam ellōn meh hēk elkuilōn meh inrē.—Rōm. 12:12. w24.01 pěch 21 përa 5-6

Hòṅ ha-etlö minë-eny ngam Yöngre ang Yēsū, lökten ò nöng hōḵ nö hakihtuṙen, miṙē-ěyö, hēk sūöchka inlahen inrē. Öt sirōngkūö pöri ang Yēsū, pön höng örheūheu nö hang minë chööngö kahëtö ngam Yöngre. (Hep. 12:2) Akahakūö inrē ang Yēsū tö u nöng tī ngam Satān nö lökṙen ò nö el ṙētak minë kanihngen ò. (Lūk. 22:2-4; 23:33, 34) Ṙinātu-ellōn takô ngam Satān tö Yēsū min nö öt köp nö löklōn ngam Tēv. Öt teung pöri ngam kuilōn ò. Hameuktu ngam Satān tö Yēsū nö töt aṙē-ělōn, tö minyôny-aṅ inrē, ōt inrē yip tarik ngam Tēv ikūö ngih panam, yip tö köp nö löklōn ò pòrô nup tö sitih kanihngen cha. Hòṅ haṙamlōn ngam Rācha re öm rih më-eṅ ang Yēsū? Yěn hòṅ, ngaich iṙūöhen öm harōilö minë-eny Yāvē. Vë-eny nang yip tahëng inrē tö ngam tinrīken ò. (1 Pīt. 2:21) Yēḵ meh min ngatī inlahen, ngaich ma-asīnkö inlahen Yēsū min më-eṅ, hěnghöre haṙamlōn Yāvē inrē. Ngaich hameuknyö minë ṙô ngam Satān nö sūöcha nö töng öt kamsuṙen. w24.02 pěch 11-12 përa 11-13

Pōyen tö tö söm lëk yik tarik kamëtöre nö im vinôkö hēk vītöre inrē nö Vamënyen Yāvē nö inuk tö taneūi samyeūheu. Unôichrit meh öm kētö ngam nômöre nö eltī Yāvē, kiröng ngaich ngam chö-öny meh öm aṅ. Asuh angū-ö? Kaheuktu ngaich öm mahaköp öm in Yēsū Kristū, töt ṙanāngen inrē ngaich nö la-en ngam inteungngö nup lōn ngam Tēv nö in meh.. Asuh nup tömeūkka tö hī öi in yip tarik mahaköp nö in Yēsū Kristū? Ngöṙô ang Yēsū: “Yěn tarīku tö hòṅ tömkörit chu hökngen ò yēḵ nö hayëngenre.” (Mët. 16:24) Tö ngö manah angū-ö, tö meh yēḵ meh ngaich öm kētö ngam nômöre nö eltī Yāvē ngaich hòṅ sō-en nup la-en më-eṅ nup töt ṙamlōn tī tö Yāvē. Tö sā nup la-en, “lōn ngam alaha” insěha hēk tötlöng la-en inrē. (Kal. 5:19-21; 1 Kòr. 6:18; 2 Kòr. 5:14, 15) Ngölōn öm min ngaich tö u nöng inkihten meh pöm sō-oiṙen öm kēken u? Yěm ṙatö-ellōnre min tö minë chöngö Yāvē nö tö yöölen tī tö meh yěm hāngö u, ngaich öthō min öm ngatī mufē.—Sal. 119:97; Isa. 48:17, 18. w24.03 pěch 2 përa 1; pěch 3 përa 4

Kē-ěkūö yip tarik re ang Yāvē tö ngam töhet kumlēḵ re yip chūök ò nö ṙamlōn hēk löktö in ngam töhet kumlēḵ re tī anga-aṅ nö hayööken cha nö ṙūöhlö minë tövai tinrīkenre. (Mët. 12:18) Mihôiṅ in hatöönöre öi ngö ṙô, ‘Meūkö ön minë ṙòng ngam töhet kumlēḵ nö löktö in minë tinrīken chu?’ Unôichrit inlahen chu öich haköp ngam kanô-en, hameuktö ngam manööyöre hòng chū-ö öich in yip tahëng? Yēḵ meh min öm asīöp minë tövai tinrīkenre hēk hameukten u inrē öm in minë inlahenre, ngaich ṙūöhlöre ṙinātö-ellōn min më-eṅ tö Yāvē nö ṙamlōn nö in meh ! Kētö ṙētak yip tarik re ang Yāvē yip chūök ò nö ṙamlōn, hòṅ cha nö yöölen nö löktö in ngam ṙāi ṙinānyi. (1 Tim. 2:5, 6) Unôichrit inlahen hī pòrô öi ṙātö-ellōnre im ṙāi ṙinānyi hēk vōkö, sön mihôiṅ öi ngölōn tö Yāvē nö öt ṙamlōn nö in hī. Yěi ngatī mufē ngaich hòṅ köplōn ayī-ö tö minë mufē re nö tövaich anū-ö. Yip ṙamātö-ellōnre nö in ngam ṙāi ṙinānyi, ngaich tö chiplö cha-a nö imat Yāvē, kilēḵngôre inrē ang Yāvē nö in cha tö ò min nö kētö inkòlô cha.—Sal. 5:12; Rōm. 3:26. w24.03 pěch 30 përa 15; pěch 31 përa 17