Pag-inom ug Pagmaneho—Unsay Mahimo?

ANG daplin-sa-dagat lulinghayawang lungsod sa Southampton, New York, mideklarar ug gubat batok sa pagmaneho samtang hubog. Unsa ang bahin sa plano sa pagpakigbugno? Ang Designated Driver Program o Programa sa Gitudlo nga Drayber. Sa unsang paagi kini moobra? Ilalom sa programa, kon molakaw alang sa lulinghayaw, ang mga indibiduwal mohukom sulod sa ilang grupo kon kinsa ang drayber alang sa gabii. Daghan sa mga bar ug restawran sa lungsod nagahatag ug butones nga “Designated Driver” alang niadtong napili.

Unya unsa man? Ang babayeng konsehal si Patricia Neumann, usa sa mga tigpasiugda sa programa, mipatin-aw ngadto sa Pagmata!: “Ang tawong nagtaod sa butones may katungod sa libreng mga ilimnong dili isog o softdrinks sa katarongang siya ang magmaneho alang sa uban sa pagpauli.”

Apan dili lamang kana ang ginabuhat sa lungsod. Ang babayeng konsehal si Neumann nagpadayon: “Kada semana, ang among lokal nga mantalaan nagapatik, sa dayag nga dapit, sa ngalan, edad, ug direksiyon ni bisan kinsang tawo nga gidakop tungod sa pagmaneho samtang hubog.” Ug ang sangpotanan? Siya midugang: “Ang among mga babag sa karsada nagpadayag sa menos ug menos nga tawo nga nagmaneho samtang hubog. Sa akong hunahuna ang pagkaipon sa tulo ka butang—ang mga babag sa karsada, ang pagpatik sa mga ngalan diha sa mantalaan, ug ang Programa sa Gitudlo nga Drayber—nakatabang.”

Kana ang gibuhat sa usa ka lungsod. Hinuon, bisan pag ang maong paningkamot tingali epektibo sa pagkunhod sa gidaghanon sa mga nangamatay, kana sila dili gayod bug-os magwagtang sa suliran. Kasamtangan, unsay imong mahimo sa pagpanalipod sa imong kaugalingon ug sa imong pamilya? Daghan.

Mahimong Responsable Bahin sa Pag-inom ug Pagmaneho

Ang usa ka sanglitanan sa Bibliya nagaingon: “Ang bino usa ka tigtamay, ang makahubog nga ilimnon sabaan, ug ang tanang mapahisalaag niini dili manggialamon.” (Proverbio 20:1) Kana nagasugyot sa pagbatog responsable nga tinamdan bahin sa paggamit ug alkoholikong ilimnon, paglihok sa paaging dili ka gayod magbasol tungod sa nahitabo dihang ikaw nag-inom.

Kana dili pagsugyot nga ang Bibliya nagaduso sa pagdili. Kini wala gayod magsaway sa kasarangang pag-inom sa alkohol. (Salmo 104:15; 1 Timoteo 3:2, 3, 8) Apan sumala sa gipakita sa nag-unang artikulo, ang usa ka tawo dili kinahanglang magsusapinday sa kahubog una madaot ang iyang katakos sa pagmaneho. Busa ang usa ka Kristohanon angay mag-amping bahin sa pag-inom sa dili pa molingkod sa lingkoranan sa drayber. Sa prangka, nganong mamasin pinaagi sa pagsagol sa pag-inom ug pagmaneho?

Tingali makat-onan ang usa ka pagtulon-an gikan sa tambag nga gihatag sa mga hari balik sa panahon sa Bibliya. Ang Proverbio 31:4 nagaingon: “Dili alang sa mga hari [dihang magatuman sa katungdanan] ang pag-inom ug bino o sa hatag-as nga opisyales sa pag-ingon: ‘Hain ang makahubog nga ilimnon?’” Apan nganong molikay man? Ang sunod nga bersikulo nagapatin-aw: “Aron siya dili mahubog ug malimot kon unsay gihukom ug matuis ang kawsa ni bisan kinsa sa mga anak nga may kasakitan.” Unsay ginapaila niana? Nga mahimong may panahong ang paglikay sa alkohol angayan, ilabina dihang kita nagabuhat sa mga buluhatong may laktud nga kalabotan sa mga kinabuhi sa uban.—Tan-awa usab ang Levitico 10:8, 9.

Palandonga, usab, ang mga pulong sa Bibliya sa Roma 14:21: “Maayo pa nga dili mokaon ug unod o moinom ug bino o mobuhat sa bisan unsa nga tungod niana mapandol ang imong igsoon.” Busa, mahimong may mga higayon nga ang Kristohanon angay molikay sa pag-inom ug alkoholikong ilimnon tungod sa pagkonsiderar sa sensitibong punto de vista sa uban. Dili ba kana kusganong nagasugyot nga pagalikayan sa Kristohanon ang pagsagol sa pag-inom ug pagmaneho ug sa ingon magpakitag konsiderasyon, dili lamang alang sa punto de vista, kondili alang sa mga kinabuhi mismo sa uban?

Unya anaa ang bahin sa paghatag ug sumbanan alang sa uban, ilabina ang mga batan-on. Kon ikaw ginikanan, ikaw may linaing hinungdan sa pagbantay. Sa dili pa nimo pasidan-an ang imong tin-edyer bahin sa mga kapeligrohan sa pag-inom ug pagmaneho, tinoang ang imong mga aksiyon mismo nagapaluyo sa imong ginasulti. Ang pilosopiyang buhata-ang-akong ginaingon-dili-ang-akong-ginabuhat kasagarang dili mosaler sa mga bata. Kadaghanan sila labawng nagatagad sa imong ginabuhat kay sa imong ginasulti.—Itandi ang Proverbio 20:7.

Dihang Ikaw ang Tagbalay

Ang tiunay nga pag-abiabi nagalangkit ug labaw pa kay sa pagtagana sa imong mga bisita sa pagkaon ug ilimnon. Kon manapit ka sa uban nganha sa imong balay, ikaw may responsabilidad sa paghikay sa mga hitabo alang sa gabii. Ikaw may moral nga responsabilidad usab sa ilang kaluwasan.

Ngani, ang pila ka dapit may mga balaod nga nagaingong kadtong nagadulot ug alkoholikong ilimnon ngadto sa dayag hubog nga mga tawo may tulubagon kon adunay aksidente nga naglangkit nianang mga tawhana. Sa pagrekomendar sa pag-aprobar nianang mga balaora, ang U.S. Presidential Commission on Drunk Driving miingon: “Kining mga balaora tin-awng nagapahayag sa panginahanglan nga ibutang ang responsabilidad diha sa bahin sa namaligya o nagdulot, bisan kon sila komersiyal o indibiduwal nga mga tagbalay. [Ang maong] mga balaod nagalig-on sa prinsipyong ang uban may responsabilidad sa pagpugong sa hubog nga mga tawo sa pagmaneho.”

Tin-aw, kon kaha adunay balaod batok niana o wala, kon magdulot kag alkoholikong ilimnon ngadto sa mga bisita diha sa imong panimalay, ikaw may responsabilidad sa pagtinong ang mga butang kontrolado.—Palihog tan-awa ang nagaubang kahong “Mahimong Responsableng Tagbalay.”

Kon Unsay Ginabuhat sa mga Gobyerno

Samtang modako ang kabalaka sa katilingban mahitungod sa mga kapeligrohan sa pag-inom ug pagmaneho, gipaspasan sa mga gobyerno ang ilang paningkamot sa pagsulbad sa suliran. Ania ang ginabuhat sa pipila.

Pagpataas sa minimong edad sa makainom: Nagatabang ba gayod kini? Palandonga ang nahitabo sa Tinipong Bansa ug Canada dihang gipaubsan ang edad sa makainom pila ka tuig nga miagi. Mipatin-aw ang usa ka taho sa Insurance Institute for Highway Safety:* “Sa usa ka pagtuon sa nagkalainlaing estado ug Canadianong mga probinsiya nga nagkunhod sa edad sa makainom gikan sa bayenteiuno ngadto diesiotso, gipadayag ang dagkong mga pag-uswag sa nakapatay nga mga bangga.” Apan, unya, sugod sa 1976, ang pipila sa mga dapit nga nagpaubos sa edad sa makainom misugod sa pagpataas niana. Ang resulta? Ang samang taho nagatubag: “Sa gipatas-an sa mga estado ang edad sa makainom, may katumbas nga pag-us-os sa nakapatay nga mga bangga taliwala sa mga drayber nga naapektahan sa balaod.”

Pagpasakag labi pang estriktong mga balaod: Sa pila ka dapit, ang mga drayber nga nakainom nagaatubang ug mas dagkong mga multa, gipatas-ang mga yugto sa pagsuspendir sa lisensiya, ug mga sentensiya sa bilanggoan alang sa mga sala nga gisubli. Ang maong labi pang estriktong mga balaod mao ba ang sulbad? Nagaingon ang Alcohol Health and Research World: “Sa Britanya, ang mga nangamatay gumikan sa mga aksidente sa sakyanan sa sinugdan mius-os ug 23 porsiento ingong sanong ngadto sa kaylap gimantalang Road Safety Act of 1967, nga nagtugot sa kapolisan sa pagbaod sa mga pagsusi sa gininhawa sa mga drayber alang sa alkohol. Ang pagpasaka sa susamang balaod sa Canada nagpatunghag 8 porsientong pag-us-os.”

Apan sa wala madugay ang mga resulta sa duha ka nasod nagkawala. Ngano? Ang taho nagapadayon: “Kay ang mga drayber nga nakombinsir tungod sa publisidad sa bag-ong labawng riyesgo nga hidakpan nakakat-on gikan sa misangpot nga kasinatian nga ang riyesgo walay dako kaayong pag-uswag.” Sa laing mga pulong, ang labi pang estriktong mga balaod epektibo lamang kon sila estriktong ipatuman. Sumala sa pagpahayag niana sa Bibliya dugay na kanhi: “Kon ang usa ka silot sa usa ka sala dili gayod ipatuman, ang mga tawo madasig sa pagbuhat ug daotan.”—Ecclesiastes 8:11, An American Translation ni William F. Beck.

Tin-aw, walay sayon nga sulbad sa makapatayng suliran sa pag-inom ug pagmaneho. Ang mga gobyerno naningkamot sa pag-atubang niana. Apan ang matag tawo kinahanglang mohimo sa iyang bahin. Una sagoion ang pag-inom ug pagmaneho, hunong ug paghunahuna. Hunahunaa ang imong kinabuhi mismo. Hunahunaa ang kinabuhi sa ubang magabiyahe uban kanimo. Ug hunahunaa ang kasakit nga maagoman sa mga minahal niadtong kang kansang kinabuhi gipamubo sa drayber nga nakainom. Sumala sa giingon ni Shirley Ferrara mahitungod sa iyang anak si Jeff: “Ang bayente-nuybe anyos bata pa kaayo aron mamatay. Bata pa gayod kaayo.”

[Footnote]

Ang taho, “Ang Epekto sa Pagpataas sa Legal Minimong Edad sa Makainom Diha sa Pagkalangkit sa Nakapatay nga mga Bangga,” gipatik diha sa Journal of Legal Studies, tomo XII (Enero 1983).

[Kahon sa panid 10]

Mahimong Responsableng Tagbalay

Kon modulot kag alkoholikong ilimnon sa mga bisita sa inyong balay, unsay imong mahimo sa pagkontrolar sa kahimtang? Aniay pila ka sugyot:

• Ayaw panagana sa pagsugyot sa usa ka bisita nga maoy magmaneho nga siya magbantay bahin sa bisan unsang pag-inom ug alkoholikong ilimnon

• Limitahi ang gidaghanon sa alkohol nga idulot

• Idulot usab ang mga ilimnong dili alkoholiko

• Kon mahimo, magtaganag diyutayng pagkaon o merenda. Hinumdoming ang pagkaon mopahinay sa pagsuhop sa alkohol

• Ayaw pugsa ang uban sa pag-inom

• Kon may nakainom nag daghan, nan ayaw gayod siya tugti sa pagmaneho. Himoa ang laing kahikayan sa paghatod kaniya sa balay nga luwas

[Kahon sa panid 12]

Kon Unsaon Pagpanalipod sa Imong Kaugalingon Gikan sa Drayber nga Nakainom

Sa unsang paagi kapanalipdan mo ang imong kaugalingon ug imong pamilya gikan sa drayber nga nakainom ug daghan? Makatabang kon itaod nimo ang bakos sa lingkoranan ug magpadistansiya gikan sa ubang drayber. Usab, pagbantay sa drayber nga nakainom. Pagbantay sa drayber si kinsa:

• Mokurbada sa luag nga liyokanan

• Mosubay sa sentro o linya sa agianan

• Hapit mabangga sa laing butang o sakyanan

• Magbalodbalod o mokalit pagliko

• Magmaneho sa gawas sa gitudlo nga dalan

• Magmaneho nga hinay (labaw sa 10 MPH nga ubos sa gilimite)

• Mohunong nga walay hinungdan sa agianan sa sakyanan

• Mosunod nga duol kaayo

• Mobrek nga dili husto

• Mosulod sa mga sakyanan sa atbang nga direksiyon o nagatabok

• Mga signal dili uyon sa mga lihok sa pagdrayb

• Hinay mosanong sa mga signal sa trapiko

• Mokalit pagliko o moliko nga dili sumala sa balaod

• Mopakusog o mopahinay nga kalit

• Momaneho sa magabii nga gipalong ang pangunahang mga suga

Gipasukad sa The Visual Detection of Driving While Intoxicated, sa Anakapa Sciences, Inc. Ciandam alang sa U.S. National Highway Traffic Safety Administration, Washington, D.C.

[Letrato sa panid 9]

Sa daghang dapit, ang mga drayber nga nakainom nagaatubang sa mas dagkong mga multa, pagkasuspendir sa lisensiya, ug mga sentensiya sa bilanggoan

[Letrato sa panid 11]

Nganong mamasin pinaagi sa pagsagol sa pag-inom ug pagmaneho?