Pagpaniid sa Kalibotan
Pagbendisyon sa Iglesya sa Cuba
Sa Vatican Embassy sa Havana sa miaging Pebrero, ang papanhong emisaryo kardinal Eduardo Pironio nakiglamano ug migakos sa bise-presidente sa Cuba, si Carlos Rafael Rodriguez, ingong timaan sa pag-uliay sa Iglesya Romana Katolika ug sa gobyerno sa Cuba. Ang hilom nga pagbendisyon sa gobyerno gihatag baylo sa bag-ong kagawasan sa Katolikong kalihokan sa Cuba. “Kini nagabukas sa usa ka bag-ong bahin sa polisa sa Batikano sa langyawng kalihokan bahin sa Komunistang kanasoran,” matud ni Enrique Lopez Oliva, ang propesor sa kasaysayan sa iglesya sa University of Havana, sumala sa The Miami Herald.
Naletratohan ang Kometang Halley
Ang mga siyentipikong nagtigom sa Soviet Institute of Space Research kinahanglang magpaabot ug kapin sa nuybe minutos aron ang unang mga letrato sa niyebehong uyok sa Kometang Halley mopanaw sa 109 milyong milya (175 milyong km) balik sa yuta. Apan dihang ang hulagway mipatim-aw sa eskren, ang kinaiyanhong pakpak migahob sa pangunang lawak tan-awanan sa institute. Samtang ang walay-tawong Sobyet nga salakwanang Vega 7 miagi sa kometa sa 47 milya (76 km) sa usa ka segundo, kadto mikuhag 500 telebisyong “letrato” sa tulo ka oras. Ang salakwanang maoy 5,500 milya (8,900 km) ka duol sa uyok sa kometa. Ang usa ka Hungarianong pisiko, usa sa kapin sa gatos nga siyentipikong nagtigom nga naghawas sa 12 ka nasod, nagpanig-ingon sa talagsaong kahimoan sa pagletrato sa uyok ngadto sa “pagkakita sa Eiffel Tower panahon sa bagyo sa balas sa Sahara.”
Mga Suliran sa Insek
Bisan pag ang Tsina nag-importar ug ginatos ka libong personal kompiyutir sa dili pa dugay, ang gibanabanang 70 porsiento kanila wala gamita. Ngano? Tungod sa yano kay walay sistema nga gidawat sa kadaghanan nga sistema, taliwala sa mga 400 ka sistemang nagalungtad, sa pag-entra sa mga karakter nga Ininsek. Ang panlimbasog sa pagsulat nga linetra sa pinulongang Ininsek ug paghiklin sa 6,000 kasagarang gigamit nga ideograms, sumala sa pagtawag sa Ininsek nga mga karakter, gibiyaan na karon. Kasamtangan, ang mga awtoridad nagbutang sa usa ka tumong nga ang kapin sa bilyong tawo magsulti sa usa ka pinulongan. Dili sayong trabaho, sa pagpalandong sa kawhakawhaang diyalektong gigamit. Bisan pag ang Mandarin mao ang opisyal nga pinulongan sa Tsina, daghan sa habagatan (ug sa Hong Kong usab) nagasultig Cantonese. Anaa usab ang Shanghaiese, Fukienese, ug ang mga diyalekto sa 56 ka katawhang minoriya sa nasod.
Baligyang mga Bata
Ang gibanabanang napulo ka libong batang babaye ug lalaki, 8 ngadto 14 anyos ang edad, nagabaligya sa ilang kaugalingon ingong mga pampam ug kolboy sa Manila, matud sa Alemang magasing Stern. Sumala sa gitaho sa World Press Review, ang kawalay-trabaho ug kakabos nagadani sa dugang ug dugang katawhan sa pag-adto sa mga siyudad, diin daghang bata mosangpot nga malangkit sa krimen ug prostitusyon. Apan kini nagakahitabo sa ubang dapit usab. Ang mantalaan sa Belgrade nga Politika nagbanabanang napulo ka libong bata sa Yugoslavia tali sa mga edad 7 ug 13 gibaligya sukad 1975 ngadto sa propesyonal nga mga kawatan sa Italya. Didto sila gibansay sa pag-agaw sa mga bag, pagpanguot, o paglungkab sa mga balay ug mga kotse. Kon sila dili magdalag igong kinawat nga mga butang, sila dagmalan. Kon hidakpan, sa Italyanhong balaod ang kriminal nga ubos sa panuigong 14 dili magukod sa balaod.
Dili na Imprentahon
Tapos sa 40 ka tuig nga pag-imprenta, ang edisyong Hapones sa Reader’s Digest dili na imprentahon. Ang magasin, nga gisugdan sa 1946, kas-a nanghambog sa sirkulasyong kapin ug 1.4 milyon. Tapos sa Gubat sa Kalibotan II ang basahon nagtagana sa panginahanglan sa Hapon sa materyal nga mabasa ug nagsilbing tan-awanan alang sa kalibotan sa gawas. Apan ang halin wala mouswag ug dayon mikunhod ngadto sa aberids nga 450,000 ka kopya lamang sa usa ka bulan. Ang pag-us-os sa sirkulasyon, ang mahal nga bayranan sa koreyo, ug ang paagi sa pagdumala sa kompaniya nahiapil sa mga hinungdang gisitar sa pagkahapay niana
Nawong sa Hinabako
Ang usa ka pagtuon sa usa ka interno nga si Dr. Douglas Model miangkong kon ikaw hinabako, kana malakra sa tibuok nimong nawong. lyang gibatbat ang nawong sa hinabako ingong nangunot, luya, ug hagong hitsura. Sumala sa gitaho sa usa ka dispatso sa Prensa Asosyada, “ang piligis sa ngilit sa mata, o mga kunot nga magsugod sa mga ngabil nga mag-anggulo, o ang laglom nga mga linya sa mga aping ug sa ubos nga apapangig’ mao ang mga timaan sa “nawong sa hinabako,” duyog ang niwangon o gahing panagway ug “nagaaboabo, kahilon, purpurahon o pulang kutis.” Si Model nagtuong kini ipahinabo sa “palakaw sa paghilo” tungod sa nakubsang sirkulasyon sa dugo ngadto sa panit. Mahitungod sa mga boluntaryo sa pagtuon, ang “nawong sa hinabako” presente diha sa 19 sa 41 nga nagatabako sa pagkakaron. Apan wala kana mabatoni sa 38 ka dili-hinabako. Ang iyang pagtuon gitaho diha sa British Medical Journal.
Mga Leksiyon Diha sa Kagun-oban
Ang Mexicanong mga inhenyero nagpatuo nga ang malaglagong linog nga miuyog sa Mexico City sa Septiyembre sa miaging tuig “angay untang magpayhag sa tanang tinukod” sa sentro sa siyudad, nagtaho ang Science News. Bisan pag nahuptan sa Mexico City ang “usa sa labing estriktong kalagdaan sa pagpanukod sa kalibotan” sa panahon sa paglinog, ang usa ka awtoridad miangkong ang kakusog sa linog, diha sa pila ka lugar, labaw kay sa masagubang sa mga tinukod sumala sa pagkadesinyo niini. Ang pangunang suliran mao ang paagi nga “migawi ang humok nga yutang kolonon” panahon sa paglinog. Ang mas kusog nga uyog sa yuta gipasa sa “huyang” nga yuta kay sa gidahom sa mga inhenyero ug mga tigplano sa nangagi. Dugang pa, ang pag-uyog milungtad sa taastaas nga panahon kay sa maagwanta sa mga tinukod sumala sa pagkadesinyo niini. Sa pagpasiugda sa pagkadili-matagna sa mga linog ug sa ilang mga epekto bisan pa sa labing maayong kahibalo, ang usa ka inhenyero maylabot sa linog mipahayag: “Kini nagapasundayag nga kon ang usa dili magbantay, ang bisan unsang materyal mahuyang panahon sa linog.”
Tunglo ni Paraon?
Sa katuigang 1920 mga duha ka dosenang Ehiptologo nangamatay wala madugay tapos sa ilang pagsulod sa lubong ni Paraon Tutankhamen. Sila mga biktima ba sa usa ka tunglo, sumala sa gipatuo? Ang Pranses medikal nga doktor si Caroline Stenger-Philipp nakakaplag ug posibleng katin-awan sa misteryosong mga kamatayon, nagtaho ang International Herald Tribune. Ang mga ilhanan nagapunting sa organikong mga substansiyang nahibilin sa lubong, sama sa prutas ug utanon, ingong nakaingon. Sulod sa kasiglohan ang maong mga butang—nga sa sinugdan gituyo nga ipakaon sa Paraon panahon sa iyang “panaw ngadto sa kawalay-kahangtoran”—nadunot, gibulak, ug naporma ang organikong mga abog nga labihang makapaallergy. Ang mga siyentipiko nabiktima sa allergic shock reaction tapos makahanggab sa maong mga abog, mipatuo ang Pranses nga doktor.
Pagtahod Alang sa mga Amahan
Ang Hapones nga mga amahan dugay nang gisumbong nga ilang gipakaasawa ang ilang trabaho ug sila diyutay rag panahon alang sa ilang mga pamilya. Kana ba nakahanaw sa tanang pagtahod sa mga anak sa ilang mga amahan? Ang mantalaan sa Tokyo nga Asahi Shimbun nagdala sa pangunang-ulohang “Mas Maayo ang Ginabuhat sa mga Amahan Kay sa Atong Gihunahuna,” nga may ubos nga ulohang “Usa sa Duha ka Anak Nagaingong Sila ‘Makatahod’ sa [Ilang mga Amahan].” Ang surbi sa siyete hangtod otso-grado nga mga estudyante nagpadayag nga 46.8 porsiento sa mga estudyante mibatig karelaks dihang nakigsulti sa ilang mga amahan. Bisan pa niana, kana mapauswag pa, kay 95.3 porsiento mibati nianang paagiha sa dihang nakigsulti sa mga higala sa samang sekso. 17 porsiento lamang ang miingong moduol sila sa ilang mga amahan uban sa ilang mga suliran.
“Kainit” Bahin sa Dula sa Kompiyutir
Adunay mga 20 milyong magdudulag elektronik nga dula sa Hapon, ug kadaghanan kanila mga batang nanagtungha pa, gisultihan ang mga magtutudlo sa bag-ong komperensiya sa Osaka. Sumala sa gitaho sa Asahi Evening News, “ang talagsaong elektronik nga dula misangpot sa dili kaayo aktibong mga estudyante nga mopalabi sa pagpabilin sa balay ug pagdula uban sa telebisyon o kompiyutir.” Ang usa ka surbi sa lawak-klasehanan sa 38 kuwarto-gradong mga estudyante sa elementaryang tunghaan sa Wakayama nagpadayag nga 34 kanila nagdula nianang mga dulaa kada adlaw. Niini kanila, 8 nagdulag upat ka oras sa usa ka adlaw, samtang 19 ang nag-aberids sa usa ka oras o menos sa pagdulag kompiyutir kada adlaw.
Ang Wati Ingong Tambal
“Ang tubig sa wati” dugay nang giisip nga mapuslanon sa tradisyona Insek nga mga doktor sa pagtambal sa butbot, kadaot sa rinyon, ulser, hilanat, hubak, hubag, panghupong, ug alta presyon. Karon, hinunoa, si Ji Heli, usa ka magtutudlog kemistriya sa Shanghai Light Industry College, nakadiskobre sa usa ka paagi sa paglaga sa tubig sa lawas sa mga wati “nga wala ang naandang baho ug balasbalas,” mitaho ang New Scientist. Ang mga direktor sa pabrika ug mga negosyante nadasig sa maong bag-ong paagi. Ngano? Tungod sa kalaoman sa pagpauswag sa industriya sa pagbuhig wati sa Tsina. “Ang tubig sa wati masustansiya usab nga ilimnon,” matud ni Ji Heli, “nga ikasagol sa alkoholikong mga ilimnon, soft drinks ug bisan ibutang sa mga keyk.”
Bililhong mga Pahayag
Duha ka Saksi ni Jehova mibarog sa pultahan sa apartment ni Mr. Gunter R. sa Frankfurt nga buot makigsulti sa Bibliya uban kaniya. “Siya naglagot, nga sa matinahoron ug sa lig-ong paagi sila iyang gipalakaw, ug misira sa pultahan,” sumala sa Alemang mantalaang Frankfurter Rundschau. Ugaling, lima ka minutos sa ulahi sila mibarog na usab sa iyang pultahan. Sa maong panahon sila wala moanha sa pagsangyaw sa maayong balita gikan sa Bibliya kondili sa daotang balita bahin sa ngil-ad nga baho sa gas gikan sa apartment sa itaas. Ang duha ka Saksi ug si Gunter midali sa pagsaka sa taas. Sa dihang pisliton na unta ni Gunter ang timbre, ang mga Saksi “nakahimo sa pagpugong kaniya.” Sa ulahi, gipugos sa mga bombero pag-abre ang apartment ug nadiskobrehan ang paghungaw sa gas. “Usa ka butang tino unta; ang pagpislit sa timbre makapahinabo unta sa buto,” matud sa mantalaan, nga midugang: “Ang pila ka ‘pahayag’ tin-awng bililhon.”
Jumbo nga Tigpatik
Ang pag-imprenta pinaagig silindro nakahimog “higanteng” tikang sa kauswagan tungod sa bag-ong Hapones Full-Colour Jumbo Facsimile nga imprentahan. Kini, nga may timbang nga 14 ka tonelada, gidesinyo sa paggamit sa mga pliego sa papel nga 52 por 23 pie (16 por 7 m). Ang mga billboard nga sa nangagi dangtag duha ka semana sa paghuman sa manomano nga paagi karon matapos sa usa ka oras ug tunga. Sa unsang paagi ginabuhat kini? Ang mga letrato o mga dibuho, nga tingali ang mga orihinal sama ka gamay sa panid sa usa ka magasin, ipaagi sa optical scanning ug ipondo ingong digital code sa usa ka memorya sa kompiyutir. Ang operetor makapadako kaayo sa teksto, makausab sa katimbang sa kolor ug makahimog ubang kausaban. Unya ang upat ka tig-espre mobanos samtang ang 8-tiil-diametros (2.5 m) nga dram mosugod sa pagtuyok. Ang Asiaweek mitahong ang mga taklap sa bungbong ug mga kurtina maimprenta usab pinaagi niining bag-ong metodo.