Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Sigeg Away si Papa ug Mama?

Daghan akog problema sa akong pamilya, ug ako wala masayod kon unsay buhaton. Ang akong papa gustong mosinghag kanunay bahin sa tanang gagmayng butang nga iyang kasuk-an. Ug ang akong mama mosinghag sa tanang gagmayng butang. Kon ang akong papa walay makaon inig-abot sa balay gikan sa trabaho, siya mosugod sa pagpaninghag sa akong mama.—Usa ka 12-anyos nga batan-ong babaye.

Ako nabalaka kaayo sa pagkuhag diborsiyo sa akong mga ginikanan. Siyempre, gihigugma ko sila ug gusto ko nga magkauban kanila kanunay, apan sila mag-away bahin sa kuwarta ug sa uban pang mga butang.—Usa ka 10-anyos nga batan-ong lalaki.

SUMALA sa imong nahibaloan, ang mga ginikanan angay nga maghigugmaay ug mag-atimanay sa usag usa. Sila angay nga maalamon sa tanan, nahibalo sa tanan, maluluton, mabination. Sila angay nga magkasabot halos sa tanang butang. Ug kon sila dunay gamay lahi nga opinyon, angay nga hisgotan nila kana nga malinawon, mahilom, nga dili nimo hidunggan. Sa yano sila angay nga dili maglalis.

Apan tingali sa imong kakugang imong nasayran nga ang imong mga ginikanan usahay maglalis—ug dili sa tanang panahon kalmado ug malinawon. Sila maoy imong mga ginikanan, ug kon makita silang mag-away masakitan ka kaayo nga dili ikatukib sa mga pulong. Usa ka batan-on miangkon nga sa dihang mag-away ang iyang mga ginikanan, “usahay bation ko nga daw nagisi ang akong galamhan.”

Kon Nganong Mag-away ang mga Ginikanan

Pagkaanindot gayod, sa pagkamatuod, kon batonan sa mga inahan ‘ang balaod sa mahigugmaong-kalulot diha sa ilang mga dila’ ug dili mobungat ug masakit nga pulong. (Proverbio 31:26) Labing maayo unta kon ang mga amahan dili “masuko” sa ilang mga asawa. (Colosas 3:19) Apan ang Bibliya nagaingon: “Kitang tanan mapandol sa makadaghan. Kon dunay usa nga dili mapandol sa pulong, kini siya usa ka hingpit nga tawo.”—Santiago 3:2.

Oo, ang imong mga ginikanan dili-hingpit. Kasagaran, tingali sila ‘nag-inantosay sa usag usa diha sa gugma.’ (Efeso 4:2) Apan dili ka angay mahibulong kon, may mga panahon, nga motungha ang kasuko ug magpakita sa ilang kaugalingon nga mag-away.

Hinumdomi, usab, nga kini mao ang “kritikal nga mga panahon nga malisod sagubangon.” (2 Timoteo 3:1) Ang kapit-os sa pagpangabuhi, ang pagbayad sa mga balayranan, ang pakigharong sa kahimtang sa trabahoan—kining tanang mga butang naghatag kabug-at sa kaminyoon. Ug dunay linaing kalisod kon ang mga ginikanan pulos nagtrabaho. Ang simpleng pagdesider kon kinsa ang magluto ug manghinlo mahimong tinubdan sa panaglalis.

Kon Unsay Imong Bation sa Mag-away Sila

Bisan unsay hinungdan sa panagbingkil sa imong mga ginikanan, makagun-ob gayod kanimo ang pagkadungog kanilang maglalis. Ang magsusulat nga si Linda Bird Francke miingon nga ang mga kabataan kiling sa “paghatag ug taas nga pagtamod sa ilang mga ginikanan. Ang bata dili maghunahuna nga ang iyang inahan o amahan maoy mga indibiduwal nga dunay lahi nga mga kinaiya o mga kahuyangan, kondili maglantaw kanila ingong institusyon nga sama kalig-on sa bato nga gihulog sa yuta aron sa pag-atiman ug pagpanalipod kaniya.” Ang pagkakita sa imong ginikanan nga mag-away mopaamgo kanimo ug usa ka masakit nga kamatuoran: nga ang imong mga ginikanan dili diay sama “kalig-on sa bato” kay sa imong gihunahuna. Kini makauyog sa mismong patukoranan sa imong emosyonal nga kasegurohan ug mopatunghag tanang matang sa kahadlok.

Ang Journal of Marriage and the Family mitaho: “Kapin sa katunga sa tanang kabataan nga dunay panuigong nagtungha sa elementarya ang giinterbiyo sa dili pa dugay sa National Survey of Children miingon nga mibati silag kahadlok sa dihang maglalis ang ilang mga ginikanan.” Ang usa ka batan-ong babaye nga ginganlag Cindy miingon niining paagiha: “Matag karon ug unya ang akong inahan ug amahan maglalis kanunay. Ako mahadlok kaayo ug moadto sa akong lawak. Nahibulong ako kon kanus-a pa kini matapos.”

Ang mga away maoy mahitungod sa kuwarta—nga maoy kasagarang ulohan sa panaglalis sa manag-asawa—makapukaw ug mga kahadlok nga ang imong pamilya nagaatubang ug pinansiyal nga kapildihan. Ug kon ikaw ang hinungdan sa panag-away (‘kon dili ka magmalig-on, siya mahimong pilyong bata!’) mahadlok ka nga ikaw ang basolon sa panag-away.

Makapabalaka usab mao ang walay-puas nga kombati bahin sa daw walay hinungdang mga butang. (‘Gikapoy na ako sa pagpauli sa balay ug ang panihapon wala pa maandam!’) Kining pagpunay ug away kasagaran maoy gikan sa dulot nga kasuko sa imong mga ginikanan. Masabot, ikaw mosugod sa pagkabalaka nga sila nagapaingon sa korte sa panagbulag. Ang nagpahiping hulga sa usa ka posibleng pagsilaob sa kasuko “nagpagil-as kanimo sa balay ug mahadlok sa pagdala sa imong mga higala sa balay.”—Trouble at Home, ni Sara Gilbert.

Ang kasungian sa imong mga ginikanan tingalig makamugna usab ug makasamad sa kasingkasing nga pagpakita kon kinsay unongan. Sama sa gipadayag sa Journal of Marriage and the Family, “ang pagsuod ug usa ka ginikanan nagpameligro nga isalikway sa usa.” Mahadlok nga mosulti o mobuhat ug bisan unsa nga makasugyot nga may gidapigan, gil-asan ka sa panahon nga makauban ka sa imong mga ginikanan, mahadlok nga apilon ka sa panag-away.

‘Sila ba Magbulag?’

Dili tingali. Ang Bibliya nagpakita nga may mga kalisod duyog sa tanang kaminyoon. Diha sa 1 Corinto 7:28, si Pablo nagpasidaan nga kadtong magminyo “dunay kalisdanan sa ilang mga unod,” o “kasakit ug kasubo niining lawasnong kinabuhi.” (The New English Bible) Busa ang yanong kamatuoran nga ang mga ginikanan maglalis, bisan grabe, wala magpasabot nga sila wala na maghigugmaay sa usag usa o nga dili na malikayan ang panagbulag. Ang Bibliya nagpakita nga bisan ang mga tawo nga dulot nga nagmahalay sa usag usa mag-away panalagsa.

Si Sarah, ang asawa ni Abraham, maoy gihimong sulondan sa Kristohanong mga babaye ingong mapinasakopon nga asawa. (1 Pedro 3:6) Bisan pa niana, sa dihang iyang namatikdan nga si Ishmael, ang anak nga lalaki ni Abraham sa sulogoon nga babayeng si Hagar, nahimong hulga sa kaayohan sa lain pang anak ni Abraham, si Isaac, mainiton niyang gipakita ang iyang pagbati. “Papahawaa kining sulogoong babaye ug ang iyang anak,” miingon si Sarah, “kay ang anak niining sulogoong babaye dili mahimong manununod uban sa akong anak, uban kang Isaac!” (Genesis 21:9, 10) Walay duhaduha nga dihay mitunghang panag-away sa manag-asawa! Apan walay taas ug tagal nga kadaot ang miresulta. Sa pagkamatuod, sumala sa pag-agda sa Diyos, si Abraham misunod sa gihangyo sa iyang asawa.

Nan, malagmit nga ang panagbingkil sa imong mga ginikanan daw dakong away alang kanimo kay kanila. Ang batan-ong si Margaret nakadiskobre niini sa dihang misulay siya sa pagbalda sa panaglalisay sa iyang ginikanan pinaagi sa pagsinggit, “Hunong na kamo sa pag-away!” apan yanong gisultihan, “Naglantugi lang kami.”

Ang kadaghanang mga away sa magtiayon dili magdugay ug dali nga makalimtan—ilabina kon ang imong mga ginikanan mahadlokon sa Diyos ug nagpadapat sa tambag nga “magmapuangoron kamo sa usag usa, magmahingawaon, magpinasayloay kamo sa usag usa, maingon nga kamo gipasaylo sa Diyos pinaagi ni Kristo.” (Efeso 4:32) Oo, ang imong mga ginikanan mangita gayod ug paagi sa paghusay sa ilang mga kasungian nga walay tabang gikan nimo.

“Pirmero Maglalis Sila, Unya Magbugno Sila”

Dili tanang panag-away sa magtiayon, hinunoa, masulbad dayon. Ang pito ka tuig nga pagtuon sa 2,000 ka pamilya sa T.B. nagpakita nga “matag tuig usa sa unom ka magtiayon sa Tinipong Bansa nakahimo sa labing menos usa ka pintas nga buhat batok sa iyang kapikas. . . . Tingali ubos ra kaayo kini nga pagbanabana.” Usa ka tin-edyer nga batan-ong lalaki ang mipahayag bahin sa panaglalis sa iyang mga ginikanan niining paagiha: “Pirmero maglalis sila, unya magbugno sila.”

Kon mao kanay kahimtang sa inyong balay, nan dunay seryosong suliran ang kaminyoon sa imong ginikanan. Tingali may tinuod pa nga hulga sa imong pisikal nga kaluwasan—o sa imong mga ginikanan. Nahinumdom si Marie, usa ka batan-ong babaye kansang inahan punayan ug away sa alkoholikong amahan: “Ako nahadlok. Maoy anaa sa akong hunahuna nga iyang atakehon ang akong inahan o atakehon sa akong inahan ang akong amahan.”

Laing butang nga seryosong kabalak-an mao ang mga ginikanan nga maglikay sa pag-atake sa lawas apan mag-atakehay sa usag usa sa pulong uban ang “tanang kayugot ug kapungot ug kasuko ug singkahay ug pagtampalas.” (Efeso 4:31) Sa susama, ang mga ginikanan nga mosultig mga pulong nga may mga pasabot sa kakulang ug seksuwal nga katagbawan o pagpanapaw mopadayag ug klarong mga ilhanan nga hayan may naglungtad nga seryosong suliran sa kaminyoon.

Gani ang ubang pamilya dunay linaing hinungdan sa mga kasungian, sama sa alkoholismo o pag-abuso sa droga. O kaha ang usa sa ginikanan Kristohanon ug ang lain maoy usa ka dili-magtutuo. Si Jesu-Kristo nagtagna nga ang maong kahimtang “mopahinabog pagkabahin” sa pamilya. Hayan mosangpot ang seryosong kalisod sa kaminyoon.—Mateo 10:35.

Nan, unsay imong buhaton kon ang kaminyoon sa imong ginikanan tinuod nga nameligro? May mahimo ka ba gawas sa pagbantay nga walay mahimo? Kini mao ang ulohan sa umaabot nga artikulo.

[Letrato sa panid 24]

Ang panag-away sa magtiayon makapasubo sa mga tin-edyer

[Letrato sa panid 25]

Ang pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya mopasig-uli sa kalinaw