Ang Suliran sa Hubble—Unsay Gisangpotan?

‘Unsang suliran sa Hubble?’ tingali mangutana ka. Ang suliran sa HST (Hubble Space Telescope) mao ang among ginahisgotan​—ang mahal (kapig $1.6 bilyon) modernong instrumento sa pagpaniid sa uniberso kalit nga nagpadayag nga nadaot ang panan-aw niini niadtong 1990.

ANG Hubble Space Telescope “lagmit maoy labing kuti nga siyentipikanhong satelayt nga nagama sukad,” matod ni Dr. R. W. Smith sa The Johns Hopkins University, sa Baltimore, diha sa The International Encyclopedia of Astronomy.a “Ang kinadak-an, labing kuti, ug labing kusog nga obserbatoryo nga gibutang sukad sa wanang” mao ang pagbatbat niini ni Eric Chaisson diha sa iyang librong The Hubble Wars. Siya miingon usab diha sa magasing Astronomy: “Ang upat ka milyong linya sa kodigo sa kompiyuter nga gikinahanglan aron mandoan ug kontrolahon kini kada adlaw​—usa sa kinadagkoang mga kodigo sa kalibotang sibilyan​—maoy pamatuod sa labihang kakuti sa Hubble.” Kining maong obserbatoryo nagabiyo sa gihabogong mga 615 ka kilometro ibabaw sa yuta ug busa layo kaayo sa mopahiwi-sa-kahayag nga atmospera sa yuta.

Sa dayon nang ilansad, si Dr. Smith miingon nga “ang kamaayo sa mga hulagway niini . . . matino lamang pinaagi sa optikong mga balaod, sa kalidad sa mga salamin niini, ug kon unsa ka tukma ug kalig-on ikapunting ang HST sa mga puntirya niini.” Wala niya hiamgohi niadto kon unsa ka bililhon sa kataposan ang sangpotan sa iyang mga pulong!

Paglansad​—Kasadya ug Kahigawad

Ang dakong adlaw sa paglansad miabot niadtong Abril 1990. Ang HST gipabiyo sulod sa salakwanang nga Discovery. Ang mga enhinyerong nagkontrolar sa paglupad nalipay sa mga resulta. Si John Noble Wilford mitaho sa The New York Times nga ang mga kasayoran sa enhinyeria “nagpadayag nga ang teleskopyo nakalabang sa paglansad nga wala madaot ug mipatim-awng andam mosugod sa usa ka misyon sa kosmikong pagsuhid nga mahimong mohangtod sa kapig 15 ka tuig.” Siya midugang nga kini “gidahom nga maniid sa lagyong kabituonan ug mga galaksiya uban ang 10 ka beses nga katin-aw nga nakab-ot sukad.” Usa ka ulohan sa magasing Time malaomong nagpahibalo “Bag-ong Bentana sa Uniberso” ug midugang: “Uban sa klarong pagtan-aw sa labing lagyong kabituonan, ang hait-ug-panan-aw nga teleskopyong Hubble makaarang pagsusi sa dugay nang kagahapon.” Misamot ang kaukyab samtang gipaabot sa mga astronomo ug mga tigdesinyo ang unang mga hulagway nga ipadala balik sa yuta. Unsay tinuod nga nahitabo?

Kadto misangpot nga, sumala sa panultihon, giihap na ang mga piso sa wala pa mapusa! Misugod pag-abot ang unang mga hulagway sa Mayo 1990. Inay sa gidahom nga klaro kaayong mga hulagway, ang lubog nga kahayag maoy nakita sa maikagong mga astronomo. Si Eric Chaisson misulat: “Ang maong mga obserbasyon nagpalig-on sa gikahadlokang ideya nga ang nagbiyong obserbatoryo nakaagom ug dakong depekto sa panan-aw.” Nakaagom ang teleskopyo ug wala-damhang depekto​—usa ka giming kaayong sayop sa usa sa duha ka mopabanaag nga mga salamin! Ang sayop giming pa kaayo kay sa gilapdon sa usa ka buhok sa tawo, apan igo na kadtong magpalubog sa panan-aw. Pagkamakapahigawad kaayo kadto.

Kinsay Nasayop?

Unsay mitultol sa gastosong mga suliran sa Hubble? Si Eric Chaisson, kinsa nagtrabaho sa proyektong Hubble, naglistag daghang hinungdan diha sa iyang librong The Hubble Wars. Siya miingon: “Ang dayag nga mga depekto sa elektronikong mga piyesa sa Hubble maoy gumikan sa usa ka kaso sa mubong panan-aw sa enhinyeria, usa ka tin-aw ug nagpadayong kapakyasan sa pagmatikod sa katibuk-ang kahimtang. Pananglitan: mga piyesa sa panan-aw sa teleskopyo nga dili maayong pagkagama ug kakulang sa pagsulay sa sobrag-pagsalig nga mga enhinyero, nga walay makahuloganong teknikal o siyentipikanhong panambag gikan sa gawas sa malilongong kontraktor . . . [ug] ang pagtaod ug ginamit nang mga piyesa sa Hubble, sama sa tinagpulo-ka-tuig-ang-edad nga mga giroskopyo [mga giroskopyong gisulayan sa mga 70,000 ka oras una gamita diha sa teleskopyo​—nga gisulayan hangtod wala nay katakos, sumala pa sa usa ka enhinyero] ug pagtaod ug mga piyesa sa kompiyuter pang-impormasyon nga maoy para sa karaang mga salakwanang.”

Sa pagkahuman sa 2.4-metros nga pangunang salamin sa Hubble, angay untang hatagan kadtog kataposang pagsulay. Bisan pa niana, sumala sa The New York Times, ang maong mga plano wala ipatuman tungod sa kakulang sa panahon ug sa salapi. Si anhing Dr. Roderic Scott, ang pangulong siyentipiko niadto sa kompaniya sa optikal nga tigdukiduki nga maoy nagbuhat sa salamin, mihangyo ug dugang nga mga pagsulay. Ang iyang mga pasidaan wala panumbalinga. Busa, ang HST sa kawanangan nakapadala lamag dili-hingpit nga mga hulagway.

Ang pangagpas ni Chaisson mao: “Tingali ang salakwanang ug ang daghan kaayong mga piyesa nga sakay niini [lakip ang kapig 400,000 ka piyesa ug 42,000 kilometrong alambre] ug suportar nga mga serbisyo niini sa yuta kuti kaayo alang sa bag-o pa natong teknolohikanhong sibilisasyon. Sa dihang ang mga kaliwat ni Noe misulay pagtukod sa karaang siyudad sa Babel ug usa ka torre nga habog kaayong makaabot kana sa mga langit, ang Basahong Genesis nagsugid kanato nga ang Diyos nagsilot kanila tungod sa ilang pagkamapangahason. Tingali kon atong gigama ang dili labihan ka kuting teleskopyo sa wanang​—ang mas episyente, inanay-gipauswagan nga kasangkapan​—kini sugaton tingali untag dili kaayo kusog nga tamparos.” Si Chaisson mipadayon pag-ingon: “Ang kaylap nga ideya nga ang pamaagi sa siyensiya walay pinalabi ug walay pagpihig, nga ang mga siyentipiko mao ug kanunayng kulang sa tawhanong emosyon sa lakat sa ilang trabaho, maoy kataw-anan. Ang mga proyekto sa siyensiya karong adlawa sama ra ka apektado sa mga prinsipyo sa mga tawong nalangkit sama sa kadaghanang mga butang sa kinabuhi.” Sumala kang Chaisson, ang ambisyon ug kasina maoy mga hinungdan sa suliran sa Hubble.

Nagun-ob ang mga Paglaom

Ang pagsubli sa pipila ka ulohan sa media nagbatbat sa makapaukyab nga mga hitabo nga naglakip sa asoy sa suliran sa Hubble. “Salakwanang Misulbong 615 Kilometros sa Itaas, Uban ang Teleskopyo ug Damgo,” matod sa usa ka mantalaan. Ang Scientific American nagpahayag: “Kabilin sa Hubble​—Usa ka Bag-ong Yugto sa Astronomiya Gilansad sa Teleskopyo sa Wanang.” Niadtong Hulyo 1990, nag-usab gayod ang Time sa hukom niini, nga miingon: “Mangiob nga Palaaboton Alang sa Mapuslang Siyensiya​—Paglaom sa Salakwanang sa NASA [National Aeronautics and Space Administration] Naawop, ug Hanap ang Panan-aw sa Hubble.” Ang magasing Science nagsaysay sa suliran diha sa mas dili-madapigong mga pulong: “Mga Astronomo Nagtuki sa Kadaot sa Hubble​—Talagsaon Rang ang Giming nga Sayop Magpahinabog Tuman ka Dakong Suliran—​Apan sa $1.6-Bilyong Teleskopyo, mga Mikrometro Nagpatigbabaw.” Ang samang magasin mitaho niadtong Disyembre 1990: “Hingaping Garbo sa Hubble: Usa ka Kaso sa ‘Namatud-an’ nga Kakulang sa Panglantaw ug Salabotan.” Miingon kini: “Ang madaotong depekto sa panan-aw sa Hubble Space Telescope maoy resulta sa kadanghag sa bahin sa daghang tawo, mihinapos ang kataposang taho sa opisyal nga mga imbestigador sa NASA.”

Hinuon, ang tanan wala makawang. Niadtong Marso 1992, ang magasing Smithsonian mitaho: “Nindot Kaayong mga Hulagway Gikan sa Nadaot nga Teleskopyo sa Wanang.” Kini nag-ingon: “Bisan pag kadaghanan sa mga serbisyo niini nagpabilin nga seryosong nabalda, ang teleskopyo mitagana gihapon sa mga astronomo ug daghan kaayong bililhong kasayoran. . . . Nakapatungha kinig wala-damhang mga hulagway, sama sa bolahong mga hugpong sa kabituonan (sagad giisip nga nahilakip sa labing karaang mga gambalay sa Uniberso) diha sa lunhawng katahom niini; nakasusi kini sa sentro sa usa ka layong galaksiya aron pagkaplag sa pamatuod alang sa teoriya nga ang itom nga lungag nga molamon ug bituon anaa sa sentro sa maong galaksiya.”b

“Misyon sa NASA nga Kinahanglang Molampos Bisan Unsay Mahitabo”

Unya, niadtong Nobyembre 1993, dihay ulohan sa Science News nga gipaabot sa mga siyentipiko ug mga astronomo: “Ang Dakong Pagtul-id​—NASA Naninguha sa Pag-ayo sa Hubble Space Telescope.” Sumala sa New Scientist, kini naglangkit sa “labing ambisyosong misyon sa pagtul-id sa kasaysayan sa paglupad sa wanang.” Ang tem sa pito ka astronot kinahanglang magkuha sa HST ug magtul-id niini diha sa ilang estasyonan sa wanang. Kadto gitawag ug “Misyon sa NASA nga Kinahanglang Molampos Bisan Unsay Mahitabo” ug “Pakigtagbo sa Kapalaran.” Milampos ba kadto?

Nga migamit sa pinulongan sa basketbol, ang direktor sa paglupad nga si Milt Heflin misulti sa Newsweek: ‘Gi-slam dunk namo kini.’ Ang optalmologong mga astronot mihimog usa ka siyentipikanhong pagpukan​—sa lima ka panaw sa wanang, ilang natul-id ang panan-aw sa HST ug nataod ang bag-ong kamera nga sama ka dako sa piano! Mikabat ug tulo ka tuig una sila makaadto didto aron pulihan ang depektosong mga piyesa ug itaod ang makatul-id nga mga piyesa. Apan mahal kadto nga pagbisita sa doktor sa mata. Sumala sa usa ka tinubdan, ang serbisyo sa pagtul-id aron matul-id ang mga lente mikostar ug $263 milyon!

Ang drama midangat sa tayuktok niini sa Enero 1994 uban sa mga ulohan sama sa “Ang Teleskopyong Hubble Dili na Halap” ug “Sa Kataposan Nakit-an sa Hubble ang Usa ka Langitnong Talan-awon.” Ang magasing Astronomy mipahibalo: “Hubble​—Mas Maayo Kay sa Dihang Bag-o Kini.” Kini mitaho sa mga reaksiyon sa mga astronomo sa Space Telescope Science Institute sa dihang nadawat ang unang mga hulagway: “Bug-os nga dili katuohan.” “Ang unang mga hulagway nakapaukyab kanamo.” “Ang Hubble natul-id nga labing maayo kay sa gidahom namo,” mipatugbaw si Dr. Edward J. Weiler, ang pangulong siyentipiko sa proyekto.

Unsa ang mga Kaayohan?

Ang natul-id nga panan-aw sa taudtaod nagmabungahon. Niadtong Hunyo 1994, ang Time nagtaho nga ang HST nakadiskobreg lig-ong ebidensiya nga nagpaluyo sa paglungtad sa mga itom nga lungag. Ang NASA nagpahibalo nga kini nakadiskobreg usa ka “linginog-pormang panganod sa gas nga nagbiyo sa makapalipong nga 1.9 milyong kilometros sa usa ka oras.” Kini mga 50 milyong light-year sa gilay-on ug anaa sa sentro sa galaksiyang M87. Giingon nga kini adunay pundok nga gikan sa duha ka bilyon ngadto tulo ka bilyong bituon nga samag gidak-on sa atong adlaw apan nadasok sa luna nga samag gidak-on sa atong sistema solar! Ang mga siyentipiko nagkalkulo nga ang linginong hugpong sa gas adunay temperatura nga 10,000 grado Celsius. Ang bugtong katin-awan karon sa maong katingalahan mao ang di-katuohang puwersa sa grabidad nga gigamit sa higanteng itom nga lungag nga libot niana ang linginong hugpong nagatulilik.

Ang Hubble mihatag usab ug ekselenteng mga hulagway sa kometang Shoemaker-Levy 9 samtang nagsubay kini sa magun-obon-sa-kaugalingon nga dalan padulong sa Jupiter, diin nabungkag kini niadtong Hulyo 1994. Ang mga hulagway sa mga galaksiya nga ginapadala balik sa HST matin-aw kaayo nga usa ka siyentipiko miingon bahin sa trabaho sa pagtul-id: “Usa ka gamayng kausaban sa usa ka salamin, usa ka dako kaayong lukso sa astronomiya.” Karon, sumala sa Scientific American, “ang Hubble adunay katakos sa pagpaila nga labing menos 10 ka beses nga mas maayo kay sa bisan unsang nagsukad-sa-yutang instrumento, mao nga tin-aw kining makakita latas sa gidak-on sa wanang nga 1,000 ka beses nga labaw pa [kay sa ubang mga teleskopyo].”

Ang Hubble nagapahimo sa mga tigpangagpas nga usbon ang ilang mga ideya bahin sa edad sa uniberso. Sa pagkatinuod, nakabagat silag usa ka baligho samtang nasabtan karon ang mga butang. Ang labing bag-ong ebidensiya nga gihatag sa HST nagtagana, sumala sa magsusulat sa siyensiya sa New York Times nga si Wilford, “ug lig-ong ebidensiya nga ang uniberso mahimong mas bata pa kay sa gibanabana sa nangagi sa mga siyentipiko. Kini mahimong 8 bilyon lamang ka tuig,” kon itandi sa nangaging mga banabana nga abot ug 20 bilyon ka tuig. Ang suliran mao nga “ang pipila ka bituon sa pagkakasaligan gibanabana nga 16 bilyon ka tuig ang edad.” Dili katingad-an nga, sumala sa iyang giingon, “ang mga kosmologo nalibog samtang sila nagpadayon sa pagdiskobreg katingalahang mga butang bahin sa uniberso, nga nagbutyag sa pagkagamay sa ilang kahibalo.” Midugang siya: “Kadtong nagdawat sa uniberso isip natad nga tun-anan kinahanglang modawat sa purohan nga bisan pa sa ilang tuman ka utokan ug kahanas, daghan sa kinamaayohang mga tubag magpabilin nga dili maangkon.”

Ang tawo kinahanglang makakat-on sa pagkamapaubsanon nga gitudlo kang Job sa dihang si Jehova nangutana kaniya gikan sa unos: “Makataod ka ba sa sangon sa Pleyades, o makabadbad sa mga tagkos sa Orion? Makagiya ka ba sa bituon sa kabuntagon yugto-yugto ug makapakita sa Oso ug sa mga itoy niini kon asa moadto? Nakasabot ka ba sa mga balaod sa langit?”​—Job 38:​31-33, The Jerusalem Bible.

Komosta ang Umaabot?

Ang teleskopyong Hubble lagmit motaganag mas talagsaong mga pinadayag sa duol nga umaabot. Usa ka astronomo misulat: “Pinaagi sa Hubble Space Telescope, among makita ang mga porma sa daghang galaksiya palibot sa mga quasar [quasi-stellar nga mga tinubdan sa radyo, ang labing sanag nga mga butang sa uniberso].” Mahitungod sa pagsabot sa sinugdanan sa mga galaksiya, si Richard Ellis sa University of Cambridge, Inglaterra, nag-ingon: “Hapit na tang mosulod sa maukyabon kaayong panahon.”

Ang tawhanong pagkamaikagon mopadayon pagdasig sa panukiduki alang sa kahibalo bahin sa uniberso, mga sinugdanan niini, ug katuyoan niini. Ang maong kahibalo kinahanglang magpukaw diha sa atong mga kasingkasing ug pagtahod alang sa atong Maglalalang sa halapad nga uniberso, si Jehova nga Diyos, kinsa miingon: “Iyahat ninyo ang inyong mga mata sa itaas ug tan-awa. Kinsa ang naglalang niining mga butanga? Siya mao ang Usang nagapatungha sa panon kanila nga daghan kaayo, silang tanan iya ganing ginatawag sa ngalan. Tungod sa dagayang gamhanang kusog, kay siya gamhanan usab, walay usa kanila ang nakulang.”​—Isaias 40:26; Salmo 147:4.

[Mga footnote]

[Diagram/​Hulagway sa panid 16, 17]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

A: Primary mirror

B: Secondary mirror

C: Four gyroscopes, used to aim the telescope, are replaced

D: Damaged solar panel is replaced

E: New wide-​field/​planetary camera installed

F: The Corrective Optics Space Telescope Axial Replacement compensates for flawed mirror

G: Electronics for positioning solar panels replaced

[Hulagway sa panid 16]

Ibabawng wala: Hulagway sa HST sa galaksiya M100 una pa sa pagtul-id

[Credit Line]

NASA photo

[Hulagway sa panid 17]

Ibabawng sentro: Pagtaod sa bag-ong planetaryong kamera

[Credit Line]

NASA photo

[Hulagway sa panid 17]

Ibabawng tuo: Hulagway sa HST sa galaksiya M100 human sa pagtul-id

[Credit Line]

Letrato sa NASA

[Picture Credit Line sa panid 15]

Letrato sa NASA