Kanunay Bang May mga Gubat?
SA Hulyo 1, 1916, sa nindot nga dapit sa kaumahan sa Picardy sa Amihanang Pransiya, ang Unang Bugno sa Somme nagsugod. Human sa mga pagbomba sa artileriya ug sa mga pangatake gikan sa kahanginan, gilansad ang Britaniko ug Pranses nga mga kasundalohan ang gilaoman nila nga mahimong mahukmanong pagguba sa lig-ong Alemang kasundalohan nga ilang giatubang. Apan wala ing pagguba. Hinunoa, sa unang adlaw, 20,000 Britanikong mga sundalo ang napatay. Sa pag-aginod sa mga semana, nagpadayon ang bugno nga wala gihapoy pagkaguba. Sa Oktubre ang mibunok nga ulan naghimo sa natag-panggubatan nga kalapokan. Sa nanungatunga ang Nobyembre ang mga Alyado nakaabante lamag 8 kilometros. Kasamtangan, 450,000 Aleman, 200,000 Pranses, ug 420,000 Britanikong kinabuhi ang nakalas. Kapig usa ka milyong sundalo, nga kadaghanan kanila batan-ong mga lalaki, ang natigbak niadtong bugnoa!
Kadto usa lang ka hitabo sa unang gubat sa kalibotan. Ug ang unang gubat sa kalibotan usa lamang—bisan pag kinagrabehan hangtod niadto—sa dili-maihap nga mga gubat nga gibugno sa tibuok kasaysayan. Pagkabinuang nga pag-usik sa kinabuhi sa tawo!
Nganong ang mga tawo nagapadayon sa pagpinatyanay niining paagiha? Daghang hinungdan ang nalangkit, nga apil niana kita makahisgot sa kahakog, ambisyon, kadalo, ingon man tinguha sa gahom ug dungog. Ang laing hinungdan sa pakiggubat mao ang nasyonalismo. Sa pagkamatuod, ang pakiggubat nagabanaag sa katukma sa pahayag bahin sa tawhanong kasaysayan nga hikaplagan sa Bibliya: “Ang tawo nagmando sa tawo sa iyang kadaotan.”—Ecclesiastes 8:9.
Ang relihiyon usab kadaghanan nagsiba sa gubat. Ang mga krusada sa Edad Media gibugno sa relihiyosong mga nasod tungod sa dayag relihiyosong katuyoan: ang pagkuha pag-usab sa Palestina alang sa Kakristiyanohan. Sa duha ka gubat sa kalibotan niining sigloha, ang klero gikan sa nagkalainlaing denominasyon naningkamot sa pagpahimulos sa relihiyosong mga pagbati sa mga sundalo aron sa paghimo kanilang mas andam mopatay sa ilang mga katalirongan sa pikas nga kiliran. Ug ang pipila sa mga away nga nagasilaob sa pagkakaron may kusog sa relihiyosong kinaiya.
Mga Silaw sa Paglaom
Malaoman bang may adlaw nga mohunong ang mga gubat? Oo, adunay. Si Jesu-Kristo gitawag “Prinsipe sa Pakigdait.” Sa mianhi siya sa yuta, siya nagkinabuhi sumala sa maong ngalan, nga nagtudlo sa mga tawo sa paghigugma sa ilang mga silingan sama sa ilang kaugalingon. Iya pa ganing giingnan sila sa paghigugma sa ilang mga kaaway. (Isaias 9:6; Mateo 5:44; 22:39) Ingong sangpotanan, kadtong namati sa iyang mga pagtulon-an sa unang siglo nahimong makigdaiton, internasyonal nga pag-igsoonay. Imposible nga sila makiggubat sa usag usa. Ugaling, ikasubo, ang putling pagtuo sa maong unang mga Kristohanon sa ulahi nahugawan. Sa wala madugay, ang mga iglesya nag-apil-apil sa politika ug ang ilang mga kamot nabasa sa dugo sa mga gubat sa mga nasod.
Sa ulahi pa, ang kahanginan sa kausaban misugod sa paghuyop sa tibuok Uropa. Mipatim-awng gipul-an na ang mga tawo sa walay-hunong nga pakiggubat. Sa 1899 ug usab sa 1907, ang internasyonal nga mga kombensiyon gihimo sa The Hague, Netherlands. Sa kombensiyon sa 1899, ang usa ka kasabotan gisagop alang sa “Pasipikong [malinawon] Paghusay sa Internasyonal nga mga Lalis.” Busa sa namanagbanag ang ika-20ng siglo, gilaoman sa daghan nga ang kalibotan inanay mahamtong ug maladhan na sa pakiggubat. Ugaling, nagun-ob ang maong mga paglaom sa mga pusil sa unang gubat sa kalibotan. Nagkahulogan bang dili na gayod matuman ang paglaom sa katawhan sa kalinaw?