Paghupot sa Kristohanong Integridad Diha sa Nabahin-sa-Gubat nga Liberia

Sumala sa giasoy sa nakasaksi

“SA DIHANG mag-away ang mga elepante, mag-antos usab ang mga sagbot.” Kamaayo gayod pagsumada ning proverbio sa Kasadpang Aprika kon unsay nahitabo sa panahon sa bag-ohay pa lamang gubat sa Liberia! Mga 20,000 ka tawo nakalasan ug kinabuhi, ug katunga sa populasyon sa nasod nga mga 2.6 milyones ang napahawa. Kadaghanan niadtong nag-antos dili mga sundalo; sila mao “ang sagbot”—di-makadaot nga mga lalaki, babaye, ug kabataan.

Sa dihang mibuto ang gubat niadtong Disyembre 1989, ang hapit 2,000 ka mga Saksi ni Jehova sa Liberia nagtagamtam nag makanunayong pag-usbaw sa gidaghanon ug nagpanlantaw sa umaabot nga masaligon. Ikasubo, sila bahin sa ‘sagbot nga nag-antos.’

Ang Pagkuyanap sa Gubat

Ang gubat nagsugod ubay sa utlanan sa Liberia ug Côte d’Ivoire, ug sa wala madugay mga kagiw nagsugod pagdangop ngadto sa kabisera, ang Monrovia, usa ka siyudad nga may kapig tunga sa milyong molupyo. Sugod sa Marso hangtod sa Mayo sa 1990, samtang ang away mibalhin sa habagatan, ang mga misyonero sa mga Saksi ni Jehova gipabakwit una gikan sa Ganta ug unya gikan sa Gbarnga. Sila kauban sa kinaulahiang molupyo nga mipahawa ning mga lungsora. Ang gubat miabot sa tayuktok sa dihang ang mga armadong kusog namalhin ngadto sa Monrovia niadtong Hulyo 2, 1990.

Walay mausa ang andam sa mga kalisang nga mingsunod. Tulo ka separadong mga kasundalohan ang naggubatay diha sa kadalanan ginamit ang dagkong mga kanyon, roket, ug mga tiglansad sa granada. Kadtong wala mamatay tungod sa pagkasakop sa usa ka gidumtang tribo nailalom sa padayong pagsamoksamok ug mga pagrekesa. Usa ka gabii sa Agosto kapig 600 ka lalaki, babaye, ug kabataan nga mingdangop sa St. Peter’s Simbahang Luterano gipamatay sa mga nabuang-sa-gubat tigpatay nga patrolya.

Gatosan ang ming-ikyas sa away nga sapot lamang sa lawas ang dala. Ang mga pamilya nagkabulag ug mga bulan human niadto wala magkatipon pag-usab. Ang tibuok populasyon sa Monrovia morag nabalhin, tungod kay ang way-tawong mga balay gipuy-an sa mga sundalo ug mga kagiw nga mingbiya gikan sa laing mga dapit sa siyudad. Kapig katunga sa populasyon sa Monrovia napahawa. Kadaghanan nawad-an sa tanang butang ingon sab sa labing menos usa ka paryente diha sa kamatayon. Ang pila nawad-ag daghan pa.

Ang krisis mingrabe hangtod sa punto nga lima ka laing Kasadpang Aprikanhong mga nasod nagpadala ug mga sundalo sa pagsulay sa pagpasig-uli sa kalinaw. Pagkatapos sa Oktubre 1990, kadaghanan sa away hinayhinay nga nahunong. Apan unya ang landong sa gutom mipandong sa nadaot nga siyudad samag putos sa minatay. Mga ahensiya sa hinabang nagtaho nga sa usa ka punto hapit ikatulong bahin sa kabataan sa Monrovia ubos ug lima ka tuig wala makakaog husto ug kapin sa usa ka gatos ka tawo namatay kada adlaw. Ang kahimtang wala gayod moarang-arang tungod sa mga tigpalabig ganansiya; daghan ang nangawat sa hinabang nga bugas ug unya gibaligya kana sa 20 dolyares o kapin pa matag tasa. Ang sakit kanunay nga diha, ilabina ang kolera, sanglit ang tubig sa siyudad, sanitasyon, ug serbisyo sa elektrisidad bug-os nga nadaot.

Ang gibanabanang usa ka libong mga Saksi ni Jehova nga nanagpuyo sa Monrovia nag-antos usab ug hilabihan. Ang kadaghanan mingbiya sa siyudad ug nangadto sa kaumahan, samtang ang uban mibiya nga sakayg barko padulong sa Ghana ug Nigeria o pinaagig karsada adtog Côte d’Ivoire o Sierra Leone. Sukad sa Hulyo hangtod Disyembre 1990, kapin ug 30 ka mga Saksi ang nakalasan sa ilang kinabuhi. Ang pila namatay pinaagig bala, samtang ang uban namatay gumikan sa epekto sa sakit ug gutom. Si Alan Battey ug Arthur Lawson, mga Amerikanong misyonero nga graduwado sa Tunghaan sa Ministeryal nga Pagbansay, dayag lakip niadtong gipamatay. O, pagkamakapahupay kaayo ang binase-sa-Bibliyang paglaom sa pagkabanhaw sa uban kanato nga nawad-ag mga paryente o higala sulod niadtong mangilngig nga panahon!​—Buhat 24:15.

Kristohanong Panagsoonay Naglihok

Samtang ang gubat nagpadayon, daghang napahawa nga mga Saksi mingdangop sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova ug sa misyonerong balay sa pikas nga bahin sa lungsod. Ang pila nangayog panalipod tungod kay sila sakop sa tribo nga gipamatay sa mga sundalo diha sa dapit. Kadaghanan gihatagag buluhaton diha sa sanga ug nakatabang ug dako sa pagluto ug panglimpiyo, samtang ang uban gitokahan sa pagpanguhag makaong dahondahon diha sa mga lanang sa duol kon itugot sa kahimtang sa gawas.

Ang mga tawo nangatulog sa tanang dapit, diha sa lawak-tulgan sa mga misyonero, sa alagianan, sa Departamento sa Pagpadala, ug sa mga opisina. Kami nagkalot ug naglimpiyog mga kaselyas. Ang mga babaye gitokahan sa pagsilbing mga nars, ug sila malamposon sa pag-atiman sa daghang kaso sa malaria ug trangkaso. Ang kalibanga maoy subsob nga suliran.

Gihikay namo ang usa ka linaing palakaw sa panimuyo, lakip na ang pagbansay sa pagtago gikan sa bomba. Mao nga, sa dihang ang magkaatbang kusog nagpabutog dagkong mga kanyon, kami nabansay na sa pagtago sa napanalipdang mga dapit sa sangang-buhatan sa madali. Bisan tuod ang among paril nga 3 metros ang gihabogon nakapanalipod sad, kini dili paigo sa pagsagang sa nagauntol nga mga bala. Ang among atop sa wala madugay sama nag salaan tungod sa tanang mga buslot nga iyang nabatonan!

Daghan ang nagpameligro sa ilang mga kinabuhi sa pagpanalipod sa isigka-Saksi gikan niadtong nagtinguha pagpatay kanila tungod kay sila iyaha man sa usa ka gidumtang tribo. Usa ka adlaw ang usa ka naghilak Kristohanong sister ming-abot sa sangang opisina kuyog sa iyang naluwas nga kabataan, nga usa niini maoy duha-semanang puya. Ang iyang bana ug ulitawohay nga anak gipusil sa iyang atubangan. Siya ug iyang ubang kabataan malamposong gitagoan sa laing Saksi sa dihang ang mga mamumuno mingbalik sa pagpangita kanila.

Laing pamilya ming-abot sa sangang-buhatan kuyog ang usa ka di-bawtismadong magmamantala nga nakatabang sa pagpanalipod kanila aron dili patyon sa iyang katribo. Unya, sa dihang ang kahimtang nabali ug ang di-bawtismadong magmamantala nameligro, ang pamilya nagluwas kaniya gikan sa ilang katribo.Balikbalik, ang mga misyonero makigsulti sa mga armadong lalaki diha sa ganghaan sa sangang-buhatan sa pagsulay sa pagpaiway kanila sa pagsuhid o sa paglungkab sa dapit. Makausa ang nalagot nga grupo mingbul-og pasulod, nagtion ug pusil sa pagpugong kanamo ug namugos nga nagatago kamig mga sakop sa usa ka partikular nga tribo. Sila nakuratan sa pagkakita kon unsa kakalma migawi ang lokal nga mga Saksi, nga sa hilom nanaglingkod ug naminaw sa Kristohanong tigom nga among gihimo. Ilang gisusi ang balay apan wala makakita sa ilang gipangita. Kami sa kanunay makapasalig sa mga manunugok nga kami wala magtago ug mga sundalo o bisag kinsang kaaway nila. Ingong mga Kristohanon kami mga neyutral.

Makausa sa panahon sa usa ka dagkong away, usa ka grupo sa mga Saksi ming-abot sa sangang-buhatan dala ang usa ka brader nga himalatyon sa kanser. Ikasubo, sa wala madugay human niadto siya namatay. Usa ka lubnganan gikalot diha sa nataran, ug usa ka emosyonal nga serbisyo sa paglubong ang among nabatonan! Ang brader usa sa among maayong lokal nga mga ansiano, nga may daghang katuigan na sa matinumanong pag-alagad. Mga usa ka gatos ka napahawang tawo nagtapok diha sa lawak-dawatanan alang sa pakigpulong, nga gihatag samtang madungog ang pagbutobuto sa luyo.

Pagkuhag Pagkaon ug Tubig

Ang abiyo sa pagkaon limitado kaayo. Bisan ngani sa wala pay gubat, ang mga negosyante mihunong na sa pag-importar ug mga palitonon. Mao nga, diyutay rang pagkaon nabilin sa siyudad. Ang among abiyo sa pagkaon diha sa sangang-buhatan makatagana unta sa 12 ka sakop sa pamilya sa daghang bulan, apan kami usahay dunay abot ug 200 ka tawo nga ipon namo, lakip ang mga dili-Saksing silingan nga nanginahanglan kaayog tabang. Ang matag-usa gilimitihan ug usa ka diyutayng pagkaon matag adlaw; kami nabuhi sa maong rasyon ug pipila ka bulan. Ang tanan gigutom. Ang mga masuso panit ug bukog na lamang, nga luyang gikugos sa ilang mga ginikanan.

Unya ang among abiyo sa pagkaon nagkahurot na. Asa man kami makakuhag dugang? Walay tindahan nga abli sa Monrovia. Bisag diin ang usa motan-aw, mga tawong gigutom naglaag-laag sa karsada nga nangitag pagkaon. Ang mga tawo nagkaog bisan unsa​—lakip mga iro, iring, ug ilaga. Duha ka misyonero gikan sa sangang-buhatan mihukom sa pagsulayg adto sa Kakata, usa ka lungsod nga mga 60 kilometros ang gilay-on, diin ang away mihunong.

Ilang gilugpitan Ang Bantayanang Torre nga mga magasin ug mga ilhanan diha sa mga bentana sa kotse sa pagpaila sa ilang kaugalingon ingong mga Saksi ni Jehova. Pagkatapos makalusot sa lainlaing checkpoints, sila gipahunong ug gisukit sa usa ka dako, bus-okong lalaki nga may nagbitayng mga granada sa iyang dughan ug nagtakin ug rebolber. Ilang gipaila ang ilang kaugalingon ingong mga Saksi ni Jehova ug gitug-anan siya nga buot nilang moadto sa Kakata aron mokuhag pagkaon.

“Sunod kanako,” siya miingon. “Ako ang kumander sa gubat dinhi.” Iyang gidala sila sa iyang hedkwarter. Pagkasayod nga sila gidangpag mga napahawang tawo, iyang gimandoan ang iyang sakop sa paghatod didto sa among sangang-buhatan ug 20 ka puyo nga bugas, nga ang matag usa mitimbang ug 45 kilos! Usab, gihatagan silag permiso sa pag-adto sa Kakata, ug usa ka armadong guwardiya gisugo sa paggiya kanila nga luwas lusot sa nahibiling mga checkpoint.

Sa Kakata ilang nakit-an ang among Kristohanong brader nga si Abraham nga tag-iyag tindahan. Siya nakapondog mga kahonkahong pagkaon alang kanamo, lakip ang pinulbos nga gatas, asukar, de-latang utanon, ug ubang butang kinahanglanon. Tinuod kahibulongan ang pagkakita kon sa unsang paagi ang atong mga kaigsoonan giatiman sa ilang biyahe. Si Jehova pihong nahimuot nga kami nagpaambit sa among pagkaon sa among mga higala ug silingan, tungod kay pagkakaron ang among abiyo gidugangan.​—Proverbio 11:25.

Sa pikas bahin sa Monrovia, ang mga misyonero diha sa puloy-anan sa misyonero nag-atiman usab ug mga tawong napahawa, ug sila usab nakadawat ug hinabang gikan sa wala-dahomang mga tinubdan. Pananglitan, usa ka misyonero nakabaton ug tulo ka puyo nga bugas gikan sa usa ka sundalo kinsa nahinumdom kaniya sa dihang siya nag-alagad sa dapit sa sundalo mga 16 ka tuig kanhi. Laing misyonero nakabatog upat ka puyo nga bugas pagkatapos sa personal nga interbiyu uban sa pangulo sa usa sa mga naggubatayng pundok.

Sa usa ka punto morag kinahanglan namong biyaan ang sangang-buhatan tungod sa kanihit sa tubig. Ang among poso sa usa ka higayon mao lamang ang tinubdan sa ilimnong tubig alang sa daghan diha sa komunidad. Ugaling, ang abiyo sa sugnod alang sa planta sa elektrik generator alang sa among poso nahurot na. Sa dihang ang usa ka tawo nga nakabatog panalipod sa sangang-buhatan panahon sa unang mga adlaw sa away nakadungog sa among suliran, nangita siyag sugnod alang namo sa pagpasalamat sa among nahimo alang kaniya, busa ang among abiyo sa tubig wala mahubas.

Paghupot sa Espirituwal nga Kalig-on

Sa dihang kaming kataposang mga misyonero giaghat sa pagbiya sa Liberia niadtong Oktubre 1990, ang labing gihunahuna namo mao, Sa unsang paagi kaha ang among mga brader ug mga sister makasagubang? Gikan sa mga taho nga among nadawat sukad niadtong panahona, tataw nga sila nagpabiling puliki diha sa ministeryo.

Una pa sa gubat ang aberids nga gidaghanon sa oras sa matag Saksi nga gigugol sa ministeryo maoy mga 17 matag bulan. Unya, sa panahon sa gubat, bisan pa sa padayong panginahanglan sa pagpanguhag pagkaon diha sa lasang, ang mga Saksi sa pila ka mga kongregasyon nakaaberids ug kapin sa 20 ka oras ang matag magmamantala! Dugang pa, tungod sa kanihit sa Ang Bantayanang Torre nga magasin, daghan sa atong mga sister nagkopya sa mga tun-anang artikulo pinaagig sulat-kamot aron daghang mga kopya ang mapanagtag alang sa pagtuon sa Dominggo.

Ang upat ka kongregasyon nga duol kaayo sa Monrovia nanobra sa mga Saksi kinsa miikyas sa mga away sa siyudad. Kining mga higalaa nawad-an sa tanan nilang nabatonan, sanglit sila wala makaarang sa pagpauli sa ilang mga balay sa pagkuhag bisan unsa. Sa pagkamatuod, sa mga bulan daghan ngani ang didto sa kaatbang nga mga kiliran sa mga panag-away nga layo sa ilang kaugalingong mga anak ug mga ginikanan! Alang sa Memoryal sa kamatayon ni Jesus niadtong Marso 30, kining upat ka kongregasyon dunay tiningob nga tumatambong nga 1,473.

Ang 300 ka Saksi o kapin pa nga nahibilin sa Monrovia naghimog linaing kahikayan sa pagsulod sa katabang pagpayunir sulod sa bulan sa Memoryal, bisan tuod pipila ka semana sa miagi, sila luya kaayo sa pisikal gumikan sa gutom ug lugos ganing makalakaw. Sila nagtrabahog maayo sa pag-imbitar sa katawhan ngadto sa Memoryal, ug 1,116 ang mitambong.

Usa ka Kristohanong ansiano sa Monrovia nagsaysay: “Kami mihukom sa pagsugod na usab ug tigom sa among Kingdom Hall sukad sa Disyembre 1990. Ang una namong tumatambong maoy 17. Sa ulahi kini mikabat ug 40, ug kini nagpadayon nga mga 40 sa makadiyot. Unya niadtong Pebrero 24, ang among tumatambong miuswag ngadto sa 65 ug usa ka semana sa ulahi ngadto sa 85. Usab, hapit tanan diha sa kongregasyon misanong sa awhag sa pagsulod ingong katabang payunir sa Marso.”

Pag-atiman sa Uban

“Ang among kaigsoonan sa simbahan puliki sa pagpinatyanay sa usag usa [gikan sa magkaatbang nga mga tribo] sa panahon sa gubat,” matod sa usa ka di-Saksing paryente sa usa ka Saksi, “nga walay panahon alang sa isigkamagtotoo.” Apan pagkalahi sa kahimtang sa katawhan ni Jehova!

Ang tsirman sa usa ka tem sa hinabang sa balangay, pananglitan, nagsulat ngadto sa lokal nga mga brader kinsa nag-atiman sa sangang-buhatan niadtong Pebrero 1991: “Kini nga sulat nagasilbi nga timaan sa pagpasalamat ug pagdayeg kaninyo ug sa inyong organisasyon tungod sa mga bodegang pasilidad nga padayon ninyong gihatag kanamo sa panahon sa pag-apod-apod ug pagkaon sa among katawhan. Ang inyong makatawong lihok nagpakita sa inyong kaandam ingong usa ka Sosyedad sa pagdalag kalinaw ug maayong kabubut-on sa nasod. Palihog ipadayon ang inyong maayong mga pag-alagad.”

Ang mga Saksi ni Jehova sa ubang mga nasod abtik nga misanong sa panginahanglan sa ilang Liberianong kaigsoonan. Mga hinabang gipadala gikan sa mga nasod sa Sierra Leone ug Côte d’Ivoire diha sa Kasadpang Aprika, sa Netherlands ug Italya sa Uropa, ug sa Tinipong Bansa.

Usa ka gamayng batang babaye, kansang inahan gipatay tungod kay siya sakop sa usa ka gidumtang tribo, nagpahayag sa iyang pagpasalamat alang sa hinabang nga iyang nadawat. Siya misulat: “Salamat kaayo tungod sa tanang mga butang inyong gipadala kanako. Inyong gipabati kanako nga ang akong inahan naa ra gihapon duol kanako. Siya ug ang akong batang igsoong lalaki namatay sa gubat. Ako mihangyo kang Jehova sa pagpanalangin ninyong tanan. Ako 11 anyos sa panuigon.”

Usab mapasalamaton sa hinabang iyang nadawat, usa ka brader nga may unom ka sakop sa pamilya ug kansang asawa kinahanglang motago ug mga bulan tungod sa iyang gigikanang tribo nagsulat: “Kami wala manlungkab sa balay sa mga tawo sa pagpangawat ug pagbaligya sa ilang kabtangan ug bisan pa, dili sama sa among mga silingan, kami dunay makaon sa matag adlaw sanglit kami nahibalo sa maalamong paggamit sa diyutay nga among nabatonan. Kini among natun-an gikan ni Jehova.”

Usab dalayegon kaayo mao ang espiritu sa usa ka brader nga mikagiw ngadto sa Côte d’Ivoire uban sa iyang asawa ug duha ka anak. Nabiyaan niya ang usa ka maayong balay nga gisunog. Bisan pa siya miingon nga ang nakapasakit kaniyag hilabihan mao ang pagkawala, dili sa iyang balay, kondili sa iyang teokratikanhong librarya!

Bililhong mga Leksiyon Natun-an

Sa pagtan-aw ug balik, ako nakadayeg nga si Jehova nagtudlo kanamo ug daghang bililhong leksiyon. Ang personal nga pagkahibalo sa daghan nga nanaghupot sa ilang integridad ug nabuhi, maingon sab sa uban nga nanaghupot sa ilang integridad ug namatay, ako nakakat-on sa pagpabili sa kahinungdanon sa pagbaton ug pangisip sama sa tinamdan ni apostol Pablo, kinsa misulat: “Kon kita nabuhi, kita nabuhi alang kang Jehova, ug kon kita mamatay, kita mamatay alang kang Jehova. Busa, kon kita mabuhi ug kon kita mamatay, iya kita ni Jehova.”​—Roma 14:8.

Laing dugay nang misyonero nagbatbat: “Latas niining tanan, kami nakakat-on nga si Jehova maoy Katabang nga walay kasama. Susama sa gisulti ni Pablo: ‘Among gibati sulod sa among kaugalingon nga kami nakadawat nag hukom sa kamatayon. Kini mao aron kami mobutang sa among pagsalig, dili sa among kaugalingon, apan sa Diyos kinsa magabanhaw sa mga patay.’” (2 Corinto 1:9; Salmo 30:10) Siya midugang: “Ang gubat nagpatin-aw kanamo nga ang katawhan ni Jehova sa pagkatinuod usa ka panagsoonay, nga nasapotan ug nagasakripisyo-sa-kaugalingon nga gugma nga gipasiugda ni Jesus.”​—Juan 13:35.

Usa ka sulat gikan sa Liberianong sister sa pipila kanamong mga misyonero nga kinahanglang mobiya sa nasod sa panahon sa away niadtong Oktubre 1990 sa maayo nag-ilustrar sa kalig-on sa among Kristohanong panagsoonay. “Ako kining ginaampo nga kamong tanan mamalik sa Liberia sa labing madali ug kita makahimog asembliya,” siya nagsulat. “Oh! Ako dili makahulat sa maong adlaw. Ang paghunahuna lamang niana nakapalipay kanako.”

Oo, makapahibulong sa pagkakita nga ang naandang lakat sa Kristohanong kalihokan sa bug-os mapasig-uli unya sa Liberia. Ang among sister husto; ang unang asembliya sa Monrovia human sa pagbalik sa mga misyonero ug ubang mga kagiw mahimo unyang mangayaon. Walay pagduhaduha niana!

[Mapa sa panid 27]

(For fully formatted text, see publication.)

LIBERIA

Monrovia

Kakata

Gbarnga

Ganta

SIERRA LEONE

GUINEA

CÔTE D’IVOIRE

Dagat Atlantiko

[Hulagway sa panid 28]

Kabataan sa mga napahawang mga Saksi diha sa sangang-buhatan sa panahon sa gubat

[Hulagway sa panid 31]

Mga kagiw nga Liberiano nanagpili sa mga sininang gidonar sa mga Saksi sa Côte d’Ivoire