China Clay—Ubos Apan Bililhon
Sinulat sa koresponsal sa “Pagmata!” sa Gran Britanya
KON pangutan-on kon unsay gamit sa china clay kanimo, tingali motubag ka, ‘Siempre, sa paggamag pinggan.’ Ug husto ka. Apan nasayod ka ba nga gigamit usab kini sa paghimog goma ug mga plastik, panapton ug pintura, lapis ug wallpaper, elektrikal nga mga insulador ug mga tubo, pamatay sa insekto ug mga abuno, ug kini makita usahay bisan sa sambog sa medisina nga imong mapalit gikan sa parmasista? Pagkadaghag gamit nga butang! Apan diin kini kuhaa? Giunsa kini sa pag-andam? Unsa ang kinaiyahan nga nakahimo niining angay alang sa nagkalainlaing kagamitan?
Diin ug sa Unsang Paagi Naporma
Nailhan usab ang china clay nga kaolin, nga gikuha gikan sa Intsik nga mga pulong “kao” (habog) ug “ling” (pangpang), nga nagpasabot sa kabungtoran sa lalawigan sa Kiangsi diin didto kini unang nakita. Sa dugay nang kasiglohan gigamit sa mga Intsik ang china clay lakip sa china stone sa paghimo sa ilang matahom nga mga kolon. Nagdalag mga sampol sa kolon si Marco Polo balik sa Venice sa 1295 ug gitawag silang porcellana—porselana.
Apan, hangtod na lamang sa ika-18ng siglo, nga nakakat-on ang taga Kasadpang mga tighimog kolon sa sekreto sa Intsik sa paghimog porselana. Ang mga deposito sa china clay sukad niadto nadiskobrehan diha sa daghang mga nasod sa Kasadpan. Karon, ang dagkong manggagama niini mao ang Tinipong Bansa, Pransiya, Czechoslovakia, Alemanya, Unyon Sobyet, ug sa Cornwall sa Inglaterra.
Wala gayod hibaloi kon sa unsang paagi naporma ang china clay. Ang usa ka teoriya miingon nga kon mapresyor, ang mainit, asidikong gas o pluwido gikan sa dugokan sa yuta mapuwersa sa pagpaibabaw tali sa granito, ug mapino nila ang gahing kristal nga bato, puting china clay ug ubang mga mineral. Laing teoriya mao nga, human sa pagkakankan, ang asidikong tubig sa ibabaw maoy makapaumog sa granito sa dugayng panahon, nga magpawala sa ubang mga sambog ug magbilin ug mahumok, puting china clay nga magkasagol sa nabiling quartz ug mica. Sa pagkatinuod, may posibilidad nga ang duha ka paagi nakatabang sa pagpormag china clay.
Diha sa Lungag sa China-Clay
Karon, ang lungag nga labing daghang produkto sa china clay sa kalibotan makita sa Cornwall ug Devon, Inglaterra. Hapit 2.5 milyon ka tonilada ang makuha gikan sa bukas nga lungag matag tuig, ug tres kuwarto niini gibaligya ngadto sa mga 60 ka nasod sa tibuok nga kalibotan.
Diha sa mga lungag sa Cornwall, ginakuha ang china clay pinaagi sa tubig. Bas-on ug dugmokon sa de-makinang bomba sa tubig ang granito, ug madala ang china clay uban sa bagalon ug mas bug-at nga mga partikulo, balas, ug mica. Separadong maayag ang balas ug mica ug gamiton sa paghimog mga bloke nga igtukod ug sa hinulmang daang produkto sa konkreto. Ang china clay, nga wala pa malugdang, ukayon aron maespiso ug pinohon. Ang sunodsunod nga lakang sa pagpauga magkuha sa nabiling tubig.
Ang Daghang Kagamitan sa China Clay
Katingalahang pamation, nakautang ang china clay sa iyang daghang kagamitan, dili sa komplikado o tagsaong kinaiya, kondili sa pagkakulang mismo niini. Tungod sa pagkakulang sa aktibong kemikal nga sambog, ang pagkaputli, pagkapino, ug, dili pagakalimtan, ang kubos nga bili niini, maoy nakahimo niining ubos nga substansiya nga mapuslanon kaayo.
Pananglitan, tingali nahibalo ka nga ginama ang papel gikan sa unod sa kahoy ug ubang mga lanot. Apan nasayod ka ba nga ang dakong bahin sa papel “puno” sa china clay? Kulang ang kasunson sa mga lanot sa paghatag sa papel ug maayong nawong sa pagprinta. Busa ang mga kang-a taliwala sa mga lanot pasokan ug pino, puting china clay. Dugang nga mopabaga kini sa papel, aron ang printa sa pikas nga panid dili mosihag, ug moresulta kini ug mahinlong panid nga adunay tin-awng printa.
Sa ubang popular nga magasin kini adunay mga un-kinto nga clay (lapok.) Ang sinaw nga papel nga gigamit sa mahalong mga magasin ilabinang nakautang niining maong substansiya sa yuta. Ang kasinaw sa aktuwal mao ang china clay nga gisagol sa ubang klase sa igpatapot ug ipahid sa nawong sa papel.
Sanglit mas barato ang china clay kay sa kahoy, ang pagdugang niini sa mga lanot makamenos ug dako sa bili sa papel. Dili ikatingala nga ang industriya sa papel sa pagkatinuod mao ang labing dakong tiggamit sa china clay karon.
Sa laing bahin, tingali maghunahuna ang daghang tawo nga ang pinggan ug porselana bug-os nga ginama gikan sa china clay. Sa aktuwal, tingali kini aduna lamay 10 o 60 porsiento sa china clay. Ang sobra hinimo gikan sa balas, santik, quartz ug uban pa. Ang bugtong katuyoan sa clay mao ang paghimo sa butang nga masayong hulmahon, o pormahon, ug sa pagpaputi kon lutoon.
Nasayod ka ba nga ang china clay dili lamang makita ubos sa imong tiil diha sa yuta kondili makita usab sa gomang suylas o botas nga imong gisaligan aron dili mabasa ang imong tiil? Isagol sa natural o sa sintitikong goma, dili lamang makapaubos sa bili ang china clay kondili makapauswag kini sa mekanikal nga kalig-on ug sa pagsukol sa pagkagaras. Ang resulta mao ang mas barato ug mas malig-ong sapatos. Gigamit usab ang china clay diha sa mga pintura ingong pagpainat. Ang pagkapino niini nakapahimo sa pintura nga hamloy lamang nga ipahid, ug makatabang kini sa paghawid sa kolor nga maglutaw aron dili sila molugdang dayon.
Tingali matingala ka sa among unang gipamulong bahin sa china clay diha sa medisina. Oo, sanglit kulang kini sa aktibong mga kemikal ug pino kaayo, mapuslanon kaayo kini bisag ikutaw sa tubig ug gamiton ingong sugdanan o sambog sa ubang aktibong mga ingrediyente sa mga pildoras o mga pulbos. Gigamit gani kini diha sa toothpaste, sabon, ug mga kosmetiko.
Natandog lamang nato ang ubang pangunang mga gamit niining ubos nga produkto. Natingala ka ba sa pagkadaghang kagamitan niini? Kinsay makapalandong nga ang usa ka butang nga ubos ug abunda kaayo mapuslanon diay! Dinhi kita adunay dugang pamatuod sa mahigugmaong Maglalalang kinsa nagtagana alang sa tawhanong pamilya, oo, gisangkapan ang yuta sa atong tanang gikinahanglan.