Alkohol ug Ikaw

‘Joe, sa akong hunahuna daghan ka nag nainom,’ miingon ang tagbalay.

‘Kinsa ako?’ mitubag si Joe, nga nagnguhal sa pagsulti. ‘Wala niy kaso!’

‘Tingali, apan akong isugyot nga moinom kag usa ka tasang kape sa dili ka pa momaneho sa pagpauli.’

MAAYONG tambag? Dili gayod! Sa pagka-matuod, kon siya daghan nag nainom, ang usa ka tasang kape dili mohimong luwas sa pagmaneho ni Joe sa pagpauli; ni ang paghanggab ug preskong hangin, ang bugnaw nga pagkaligo, o ehersisyo. Kanang mga butanga tingali mohimo kang Joe nga mas nagamata. Apan usa lamang ka butang ang moabag nga siya mahuwasan—panahon. Aron dugang hisabtan kini, makatabang ang pagtan-aw kon sa unsang paagi dumalahon sa lawas ang alkohol.

Kon sa Unsang Paagi Moobra ang Alkohol

Inig-inom nimog alkoholikong ilimnon, ang alkohol “maikagong” mopaingon sa imong sapasapa sa dugo.a Lahi sa ubang pagkaon, kini dili kinahanglang hilison. Mga 20 porsiento dihadiha molapos sa imong sapasapa sa dugo agi sa mga bungbong sa imong tungol. Ang nahibilin masuhop inigpaingon niini ngadto sa imong gamayng tinai.

Ang gidak-on sa pag-apektar kanimo sa alkohol nagadepende kon unsa ka daghan ang natigom niini diha sa imong sapasapa sa dugo. Ug kon unsa ka dali kini matigom nagadepende sa ubay-ubayng butang:

(1) Gidaghanon sa alkohol nga mainom: Unsa ka daghang alkohol ang imong mainom sa kasagarang pag-inom? Ang usa ka latang serbesa ba menos ug alkohol kay sa usa ka lad-ok sa weski? Bisag daw katingalahan, ang kasagarang dulot sa serbesa, bino, ug 80-proof nga weski may halos parehong gidaghanon sa alkohol—nga kapig diyutay sa katunga sa onsa (15 cc).b

Busa, ang tahong Physiological Effects of Alcohol, nga gipatik sa National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism, mihinapos: “Nan, kon mahitungod sa mga epekto sa pag-inom diha sa hunahuna ug lawas sa usa ka tawo, dili gayod hinungdanon kaayo kon siya mopalabi sa pag-inom ug bino, serbesa, o ‘isog nga ilimnon’—ang labing hinungdanon mao ang aktuwal nga gidaghanon sa alkohol nga mainom.”

(2) Gikusgon sa pagsuhop: Ang ubay-ubayng butang makaapektar sa gikusgon sa pagkasuhop sa alkohol nganha sa imong sapasapa sa dugo. Ang pagkaon maoy usa ka butang. Nga mao, ang pagkadunay pagkaon sa imong tungol lagmit masambog sa alkohol ug magpahinay sa pagkasuhop niini. Busa ang tawong nakainom sa usa ka basong bino uban sa panihapon mopataas sa lebel sa alkohol sa iyang dugo nga menos kay sa kon siya moinom sa samang gidaghanon sa alkohol nga walay sulod ang tiyan. Ang pagkal-ang sa mga pag-inom makaapektar usab sa pagsuhop. Ang duha ka pag-inom sulod sa pipila ra ka minutos labi pang makahubog kay sa duha ka pag-inom sa kapin sa duha ka oras.

Ang timbang maoy laing butang. Ngano? Sa yano tungod kay kon dako ang timbang sa usa ka tawo, mas daghan ang pluwido sa iyang lawas nga masambog sa alkohol. Pananglitan, misaysay ang tahong Development of a Traffic Safety and Alcohol Program for Senior Adults:* “Ang usa ka tawong motimbang ug 160 ka libra [73 kg] dunay mga 110 ka librang [50 kg] tubig sa iyang lawas sa pagsambog sa alkohol. Tapos sa tulo ka pag-inom sa usa ka oras ang iyang BAC [blood alcohol content] maoy mga 0.07 porsiento. Kon ang usa ka indibiduwal nga motimbang ug 100 libra [45 kg] moinom sa samang gidaghanon sa samang panahon, ang iyang BAC maoy mga 0.11 porsiento, ug [siya] angayang dakpon ingong hubog nga drayber.”

Ang konsentrasyon sa alkohol sa ilimnon tingali mag-apektar usab sa gikusgon sa pagsuhop. Nga mao, kon mas dako ang konsentrasyon sa alkohol sa ilimnon mas daling masuhop ang alkohol.

Busa ang pagsuhop sa alkohol nganha sa imong sapasapa sa dugo mahimong mapadali o mapahinay—depende sa bisan hain sa mga impluwensiya sa ibabaw. Ugaling, may usa pa ka butang nga magahukom unsa ka daghang alkohol ang matigom sa imong sapasapa sa dugo.

(3) Gikusgon sa oxidation o pagkaut-ot: Dihang ang alkohol anaa na sa imong sapasapa sa dugo, ang imong lawas mosugod sa pagtrabaho aron ipagawas kana. Ang gamayng porsiento (tali sa 2 ug 10 porsiento) ipagawas nga wala mausab diha sa gininhawa, singot, ug ihi. Ang nahibilin ut-oton, nga kadaghanan diha sa atay, diin ang kemikal nga gambalay sa alkohol usbon sa pagpagawas sa kainit ug enerhiya.

Unsa ka dali nga ut-oton sa imong atay ang alkohol? Ang gikusgon sa oxidation o pag-ut-ot tingali maglainlain ug diyutay gikan sa usa ka tawo ngadto sa laing tawo, depende sa timbang ug kahimsog. Sumala sa taho ni Malfetti ug Winter, “ingong malangkobong giya, ang 150-librang [68-kg] tawo makaut-ot (o ‘makasunog’) sa alkohol sa usa ka pag-inom sa usa ka oras.”

Sa unsang paagi ang alkohol matigom diha sa imong sapasapa sa dugo kon ang imong atay daling molihok sa paghanaw niana? Kini yano: Kon molabaw ang gikusgon sa pagsuhop sa gikusgon sa pag-ut-ot, motaas ang lebel sa alkohol sa dugo. Ang tahong Physiological Effects of Alcohol nagailustrar niini niining paagiha: “Kini samag paglimas sa usa ka sakayang may liki: Kon ang alkohol mas daling ‘moagas’ paingon sa dugo nga mas kusog kay sa ‘malimas’ sa lawas, ang lebel o konsentrasyon niini motaas.” Ug inigtaas sa lebel sa alkohol sa dugo, ang tawo mausbawong mahubog.

Busa bisan tuod ang alkohol “maikagon” nga mopadulong sa sapasapa sa dugo, kini magdugay sa pagbiya. Ang lawas “magsunog” sa alkohol sa pihong gikusgon sa pag-ut-ot niini. Ug hangtod kini mahimo, angay maglikay ka sa dalan. Ngano? Kay ang alkohol mag-apektar kanimo sa ubay-ubayng bahin nga gikinahanglan alang sa luwas nga pagmaneho sa usa ka kotse.

[Mga footnote]

Ang taho, nga gisulat ni James L. Malfetti, Ed.D., ug Darlene J. Winter, Ph.D., giandam sa Safety Research and Education Project, Teachers College, Columbia University, ug giesponsor sa AAA (American Automobile Association) Foundation for Traffic Safety.

[Letrato sa panid 5]

Kon siya daghan nag nainom, ang kape mohimo ba nga luwas sa iyang pagmaneho?