Mga Batan-on Nangutana . . .
Unsaon Ko sa Pag-ingong Dili sa Sekso sa Dili pa Maminyo
ANG atong kalibotan natuhop sa seksuwal nga imoralidad, ug daghan ang pag-ipit aron ikaw makabahin. Apan, nakita sa daghang batan-on ang masakit nga mga resulta sa sekso una pa maminyo ug nagatinguha ug usa ka butang nga mas maayo pa alang sa ilang kaugalingon. Ang surbi sa tibuok nasod sa magasing ’Teen nagbutyag nga ang numero unong isyu nga gustong mahibaloan sa mga batan-on mao: “Unsaon sa pag-ingong dili sa seksuwal nga pag-ipit.” Nagkahulogan ba kini nga ang mga sukdanan sa Bibliya sa moralidad taas ra kaayo? Dili gayod! Libolibong mga batan-on malamposong nakapabiling putli.
“Unsaon sa batan-ong lalaki [kun babaye] sa paghinlo sa iyang dalan?” mao ang dakong pangutanang gibangon sa Salmo 119:9. Ang tubag: “Pinaagi sa pagmatngon subay sa imong [sa Diyos] pulong.” Apan labaw pa ang kinahanglan kay sa kahibalo. “Nahibalo ka sa imong hunahuna kon unsay gipamulong sa Bibliya bahin sa imoral nga sekso,” miingon ang usa ka batan-ong babaye. “Apan ginatulod kanunay sa imong kasingkasing kining mga katarongana sa likod sa imong hunahuna.” Sa tukma, ang salmista mipadayon: “Sa akong kasingkasing gitipigan ko ang imong pulong, aron dili ako makasala batok kanimo.”—Salmo 119:11.
Ampingi ang Kasingkasing
Aron matipigan ang pulong sa Diyos sa imong kasingkasing una nagkinahanglang imong basahon ug tun-an ang Kasulatan ug ang binase sa Bibliya nga mga literatura. Kini makatabang kanimo sa pagkombinsi nga ang kabalaoran sa Diyos may tinuod nga bili kanimo—usa ka bahandi. Kining mga serye, “Mga Batan-on Nangutana . . . ,” gisulat sa pagtabang kanimo sa pagtukod sa maong pagpabili. Mainampingon ba nimong ginabasa ang matag artikulo?
Sa laing bahin, ang makapukaw sa seksong materyal nga imong ginabasa, ginapamatian, o ginatan-aw ingong kalingawan makakutaw sa “seksuwal nga kaibog.” (Colosas 3:5) Sa mapig-oton likayi ang ingon nga materyal! Hinunoa palandonga ang mga butang nga maputli ug imong mapakubsan ang pangandoy sa imong kasingkasing sa seksuwal nga kalipay.
Makaiikag, nakita sa pagdukiduki nga dakog impluwensiya ang labing suod nga higala sa batan-on sa iyang pagpabiling maputli. Busa, kadtong nagatinguha nga makaamping sa ilang kasingkasing mosunod sa pulong sa salmista: “Kauban ako sa tanang mga may kahadlok kanimo [Diyos], ug kanila nga nanagtuman sa imong mga sugo.”—Salmo 119:63.
Ang imo bang mga higala tinuod nga nagapaningkamot sa ‘pagsunod sa mga sugo sa Diyos’? Si Joanna, usa ka batan-ong babaye nga nakakat-on sa pag-ingog dili, mitaho kon unsay nakatabang kaniya: “Kon kauban mo ang mga tawo nga nahigugma kang Jehova, imong makita nga, dihang mag-estoryahay kamo bahin sa moral, imong bation ang ilang samang pagbati. Pananglitan, kon madunggan mo silang mosulti nga dulumtanan ang imoralidad, mao usab kanay imong bation. Sa laing bahin, kon kauban ka sa usa ka tawo nga walay pagtagad, sa dili madugay mahisama ka kaniya.”—Proverbio 13:20.
Samtang hinungdanong magbantay kon unsay mosulod sa imong kasingkasing, kasagarang malangkit ang mga batan-on sa imoralidad kon mosugod sila sa paggugol ug daghang panahon nga sila-sila sa kaatbang nga sekso. Nakita sumala pagtuon ni Robert Sorensen sa tibuok nasod nga 56 porsiento sa mga batan-ong lalaking gisurbi ug 82 porsiento sa mga babaye may pakigsekso sa unang higayon sa usa nga ilang gikuyogkuyogan o nasuod ug nagustohan. Busa kon bata ka pang magminyo, sa unsang paagi mas masuod ka pa sa usa ka tawo ug makapabiling putli?
Likayi ang mga Lit-ag sa Panagtratohay
Kon magsugod ang paris sa pakigkita sa usag usa, ang ilang mga kasingkasing sa ulahi magkausa. Apan, ang Bibliya nagpasidaan: “Ang kasingkasing malimbongon labaw sa tanang butang ug mapangahason; kinsay makasusi niini?” (Jeremias 17:9, Byington) Bation sa usa ang normal nga kaibog sa usa ka tawo. Apan sa magsige kamo ug kuyog, mas modako ang kaibog. Ingon niana kita pagkagama. Apan, kining normal nga tinguha motultol sa imong kasingkasing nga mahisalaag. “Kay gikan sa kasingkasing magagula ang daotang mga hunahuna, . . . mga pakighilawas,” miingon si Jesu-Kristo. (Mateo 15:19) Aron malikayan kini ikaw ang kinahanglang moagak sa imong kasingkasing imbes tugotan kining moagak kanimo. Unsaon nimo kini sa paghimo?—Proverbio 23:19.
MAY KALABOTAN SA KOMUNIKASYON: “Tungod sa pagkamapahitas-on modangat lamang ang panagbingkil, apan ang pagpangutan-anay sa usag usa mao ang kaalam.” (Proverbio 13:10) Usahay masaypan sa pagsabot sa kaparis kon unsay paaboton sa usag usa bahin sa pagpakitag pagmahal. Sa kasagaran, tingali bation sa lalaki nga nagpaabot nga siyay mouna sa paghalok ug sa paggakos, nga sa tinuod wala siya magpaabot niana. Busa, ipahibalo kaniya kon unsay imong gibati bahin sa maong butang pinaagi sa “pagpangutan-anay sa usag usa.” Apan bisan unsa pay bation sa usa, sa maalamon pagbutang ug mga limitasyon sa pagpakita sa pagmahal. Sa samang higayon, ayaw pagpakitag dili masabtang mga timaan. Ang pagsul-ob ug huot, madayganon, makapukaw sa kaibog nga mga besti masaypan sa pagsabot sa imong paris.
BANTAYI ANG MGA KAHIMTANG: Naghinugilon ang Bibliya bahin sa usa ka dalagang putli nga gidapit sa iyang higalang lalaki sa pagpamasiyo uban kaniya sa hilit nga lugar sa bukid aron ilang matagamtam ang katahom sa sayo nga tingpamulak. Apan, nahibaloan kini sa mga igsoong lalaki sa dalaga ug sa kasuko giputol ang plano sa duha. Dili tungod kay ilang gibati nga imoral siya, apan nasayod sila sa gahom sa tintasyon ilalom sa maong mga kahimtang. (Awit ni Solomon 1:6; 2:8-15; 8:10) Bisan unsapay pangatarongan nga mugnaon sa imong malimbongong kasingkasing, lakayi ang pag-inusara uban sa usa sa kaatbang sa sekso diha sa balay, sa apartment, o sa awto nga iparking sa hilit nga lugar.
SAYRA ANG IMONG MGA LIMITASYON: May mga panahon nga dali kang madani sa seksuwal nga mga kaibog kay sa ubang mga panahon. Tingali naluya ang imong buut tungod sa pila ka personal nga kapakyasan kun kasungian sa uban, tingali sa imong mga ginikanan. Sa maong panahon kinahanglang mag-amping ka. Dugang pa, pag-amping sa imong paggamit sa alkoholikong mga ilimnon. Ilalom sa impluwensiya niini, mawad-an ka sa imong kaulaw. “Ang bino ug ang matam-is nga bino makawala sa maayong motibo.”—Oseas 4:11.
PAG-INGOG DILI UG PAGPABILIN NIANA: Unsay mahimo sa magkaparis kon moinit ang mga pagbati ug nakita nila ang ilang kaugalingon nga nameligro nang makalimot sa kaugalingon? Ang usa kanila kinahanglang mosulti o mobuhat ug butang nga ‘makapalong sa lamat.’ Nakita sa usa ka batan-ong dalagang ginganlag Debra ang iyang kaugalingon nga nag-inusara uban sa iyang ka-deyt, nga mipahunong sa awto sa hilit nga lugar aron “magkaestorya.” Sa miinit ang mga pagbati, miingon si Debra sa iyang higala: “Dili ba sobra na kini nga pagromansahay? Dili ba angay mohunong na kita?” Nakapalong kana sa pagbati. Ug namauli dayon silang duha. Ang pag-ingog dili niining mga kahimtanga tingali malisod kaayong buhaton, apan ang usa ka 20-anyos nga babaye nga nakapahighilawas miingon: “Kon dili ka molakaw, magbasol ka gayod!”
PAGDALAG TSAPERON: Bisan ug giyubitan kini sa ubang mga nasod, kinahanglan ang tsaperon sa uban. “Mopatim-aw kini nga dili kami kasaligan,” mireklamo ang ubang mga batan-on. Dili kay dili ka kasaligan, kondili ang imong kasingkasing’. Ang Proverbio 28:26 prangkang nag-ingon: “Kadtong nagasalig sa iyang kaugalingong kasingkasing maoy usa ka buang, apan bisan kinsa nga nagalakat sa pagkamanggialamon makalingkawas.” Lakawng maalamon pinaagi sa pagpauban kon may deyt. “Dako ang akong pagtamod sa tawong magdalag iyang kaugalingong tsaperon. Nasayod ako nga maikagon siya sama nako sa pagpabiling putli,” miingon si Debra. “Dili kini mohatag kalisod, kay kon may gusto kaming isulti nga personal, magpalayo lang kami sa igdulongog sa uban. Ang panalipod nga mahatag niini takos sa tanang kahasol.”
Apan, unsa ang dakong tabang sa pagpabiling putli?
Pakighigalaay Uban sa Diyos
Sagad pugngan mo ang usa ka lihok tungod kay dili ka gustong makasakit ug higala. Sa susama, ang pagpalambo sa suod nga pagpakig-higalaay sa Diyos, sa pag-isip kaniya nga usa ka tinuod nga persona nga may mga pagbati, makatabang kanimo sa paglikay sa batasan nga makapasuko kaniya. Ang pagbubo sa imong kasingkasing ngadto kaniya bahin sa espisipikong mga problema makapasuod kanimo kaniya. Daghang kaparis nga nagtinguhang makapabiling putli dungang nag-ampo sa Diyos sa mga situwasyon nga miinit ang mga pagbati ug mihangyo nga hatagan sila sa gikinahanglang kusog.
Mobalos si Jehova pinaagi sa paghatag kanila ug “gahom nga labaw sa kasagaran.” (2 Corinto 4:7) Siyempre, kinahanglan imong buhaton usab ang imong bahin. Bisan pa, makasalig ka sa tabang ug panalangin sa Diyos, posible ang pag-ingog dili sa seksuwal nga imoralidad.
[Letrato sa panid 11]
Kon magtratohay, likayi ang imoralidad pinaagi sa dili pagpalain sa inyong kaugalingon