Pagpuyopuyo kun Pagminyo?
“Kini lya lamang sa gobyerno! Ang papeles walay bili. Ang bililhon mao ang gugma. Ang pagpuyopuyo labi pang romantikong relasyon. Kinahanglang mas magbantay kamo ug magmahunahunaon sa usag usa kay kamo wala mabugkos sa legal nga paagi.” Kana ang pangatarongan ni Jan ug ni Anna sa misugod sila sa pag-ipon.
BUSA lagmit gibati sa pila ka parisan nga pinaagi sa pag-ipon nga walay legal nga bugkos sila mahadlok mawad-an sa usag usa. Sa ingon sila mas magbantay sa usag usa ug sa ilang relasyon. Sa pangibabaw, kana daw maayong pangatarongan. Apan kana bang mga relasyona kasagarang labi pang lig-on kay sa legal nga mga kaminyoon?
Pagpuyopuyo—May mga Kakulian Ba?
Sa librong Unmarried Cohabitation, ang tigdukiduking si J. Trost, tapos sa pagpresentar ug mga impormasyon nga gitigom gikan sa usa ka pagtuon bahin sa ulohan, mipadayag nga “ang kasubsob sa pagbulag tali sa dili-kasadong mga nag-ipon maoy halos doble kay sa taliwala sa kasadong mga magtiayon.”
Si Jan ug si Anna nag-ipon ug tulo ka tuig una magpakasal. Unsa ka lig-on ang una nilang relasyon? “Among nadiskobrehan nga ang kaswal nga relasyon nag-abli lamang sa ganghaan sa likod alang sa ubang malaw-ayng mga relasyon. Kon ikaw usa lamang ka puyopuyo, ikaw mas daling ikaipon sa lain.”
Si Lars ug si Anette nag-ipon usab sa tulo ka tuig una magpakasal. Matud ni Lars: “Kon motungha ang mga suliran, kami mas makiling sa pagbiya sa usag usa inay molingkod ug sulbaron ang mga suliran, sama sa among gisulayan sa pagbuhat karon ingong mga tawong kasado.” Si Anette midugang: “Ambut pila ka beses ako nasuko kang Lars ug nagsulti kaniya nga ako manghipos sa akong mga butang ug molakaw. Wala ko na kana buhata karon.”
“Akong mga butang,” matud ni Anette. Kana nagabanaag sa unsang paagi mahimong isipon sa dili-kasadong mga kaipon ang ilang mga butang—nabahin ngadto sa “akong” mga butang ug “imong” mga butang. Ang uban maampingong nagatago sa mga resibo ug nagakulit o nagasulat sa ilang mga ngalan diha sa mga butang ilang ginapalit—por engkaso. Kana ba pasikaranan sa lig-on, malungtarong relasyon?
Ug unsay mahitabo kon moabot ang panahon nga mohukom sa pagbulag ang parisan? Ang pagbahin sa mga butang mahimong dakong suliran, nga mosangpot sa mga panaglalis ug dagkong mga inhustisya. Pananglitan, kon ang babaye maoy nag-atiman sa mga bata ug sa panimalay, siya mameligrong mabiyaan nga kabos tungod kay ang iyang kaipon maoy nangita sa kuwarta ug nagpalit sa kadaghanan sa mga butang. Sa legal nga paagi siya walay mahimo tungod kay sila dili kinasal. Busa unsay mahitabo kaniya kon sila magbulag?
Ang pila ka parisan nagaingong sila mag-ipon lamang sa makadiyut nga panahon sa pagsusi kon sila magkaangay ba alang sa kaminyoon. Ilang gibating ang ilang umaabot nga kaminyoon mahimong mas lig-on ingong resulta. Matuod ba kana? Pananglitan, ang proporsiyon sa diborsiyo mius-os ba diha sa kanasoran diin kasagaran kining batasana?
Kuhaang pananglitan ang Sweden. Ang mga eksperto didto nagabanabana nga 99 porsiento sa bag-o pang grupo sa mga bag-ong kinasal nag-ipon sa wala pa magpakasal. Kon ang dili-kinasal nga pag-ipon mosangpot sa labi pang lig-ong mga kaminyoon, nan imong dahomon nga ang proporsiyon sa diborsiyo nianang nasora mous-os unta. Ugaling, ginapakita sa mga estadistika nga sa 25 ka tuig tali sa 1958 ug 1983, samtang ang tinuig nga gidaghanon sa mga kasal mius-os gikan sa 50,785 ngadto sa 36,210, ang gidaghanon sa mga diborsiyo miuswag gikan sa 8,657 ngadto sa 20,618. Busa ang mga kamatuoran ba nagapaila nga ang pagpuyopuyo lagmit mosangpot sa mas lig-ong mga kaminyoon?
Kon sa Unsang Paagi Apektado ang Uban
Unya anaa ang epekto diha sa uban sa pagpuyopuyo sa usa ka parisan nga walay pagpakasal. May daghan pang nagaisip nga daotan ug imoral ang pagpuyopuyo nianang paagiha. Busa, ang mga ginikanan o mga apohan tingali masubo, maulaw, ug mabalaka kon magpuyopuyo lamang ang ilang mga anak o mga apo. Basin mameligro ang kontak tali sa mga kaliwatan.
Nahinumdom si Anna: “Sa akong hunahuna naulaw kaayo ang akong mga ginikanan kanako dihang ako misugod sa pag-ipon kang Jan. Hangtod na lang niadtong panahona, sa kanunay maayo ang akong relasyon uban kanila. Apan unya sila maulaw kon ang among mga paryente mangutana bahin kanako. Ug sila gil-asan kaayo kon anaa si Jan. Sa wala madugay, mihunong na sila sa pagduaw kanamo. Sa akong hunahuna dako ang ilang giantos.”
Ug komosta ang mga anak nga matawo gikan sa maong relasyon? Dihang ang mga ginikanan mohimo ug mobugto sa mga relasyon, kini mahimong mosangpot sa mga kaso diin ang daghang bata nga walay parehong duha ka ginikanan magkaipon sa usa ka balay. Kini makapabati sa mga batang malibog ug walay kasegurohan. Ang usa ka surbi nga gihimo sa usa ka reporter sa TV taliwala sa 15-anyos nga mga batang nagtungha nagpadayag nga mga usa sa tulo sa maong mga batan-on wala magpuyo uban sa duha nila ka tinuod nga ginikanan. Sa Stockholm, ang kaulohan sa Sweden, ang numero maoy taas nga 43 porsiento. Ang reporter mikomento: “Kita karon dunay bug-os lahing katilingban. Daghang bata sa katuigang 1980 dunay duha ka balay . . . Sila nagagugol sa usa ka hinapos sa semana uban kang Mama ug sa sunod semana uban kang Papa.”
Sa usa ka surbi sa 5,500 tag-diyes anyos nga kabataan sa Sweden, ang luyoluyong propesor si Claes Sundelin nakadiskobre nga usa ka batang lalaki sa napulo dunay seryosong mga sulirang sikolohikanhon o sa pangisip. Siya mihinapos nga ang mga bata “apektado sa pag-uswag sa mga panagbulag” ug sila “sa emosyon nagasalig ug dako sa ilang hamtong nga mga paryente, ug ang panagbulag magpahinabog dakong kahiubos.” Ang usa ka 12-anyos nga batang babaye, kansang mga ginikanan nagbulag, mipahayag sa bation sa daghang anak sa maong kahimtang sa miingon siya: “Inigkadako nako, buot kong magkinabuhing maayo. Magminyo ako ug dili gayod makigdiborsiyo.”
Sa Sweden ang pulong “panagbulag” o separasyon gigamit bahin sa dili-kinasal ingon man sa kasadong mga parisan. Sanglit ang dili-kasadong pag-ipon maoy labi pang dili-malungtarong relasyon kay sa kaminyoon, kini magpasabot nga ang mga batang matawo sa dili-kinasal nga mga ginikanan makabatog labawng kapeligrohang mosangko sa usag-ginikanang panimalay. Sa bisan haing kahimtang, ang mga bata magaantos gumikan sa maong panagbulag, ug kadaghanan, sama niadtong 12-anyos nga batang babaye, sila nagaingon nga kon sila modagko na buot nila ang lig-on, malungtarong relasyon—diha sa kaminyoon.
Adunay ubang layog-abot nga mga epekto kon ang mga parisan magpuyopuyo nga dili magpakasal. Kay ang maong mga relasyon dili man rehistrado, ang mga awtoridad dili makabatog epektibong talaan bahin kanila ug makapadapat sa mga balaod ngadto kanila. Ang pila ka parisan mohukom nga dili magminyo sa paglikay sa dili-paborableng buluhisan ug pagkawagtang sa pila ka pensiyon ug sa ubang sosyal nga benepisyo. Kini may epekto diha sa kon unsaon pagbahin sa lulan sa buhis taliwala sa katawhan sa katibuk-an. Ang mga balaod maylabot sa panulondon, mga testamento, pagbahin sa propiedad, ug pagkamag-aatiman sa mga anak dili bug-os ikapadapat ngadto sa bisan hain kanila. Sumala sa gipahayag sa usa ka Danes nga abogado: “Gawas sa moral nga suliran, gikan sa estrikto legal nga punto de vista, ang walay-papeles nga mga pagminyo dili maayo. Kinahanglan niini ang labi pang daghang papeles, nga mao, daghan pang legal nga dokumento ug mga palakaw, sa pagsulbad sa mga butang maylabot sa propiedad ug pagkamag-aatiman sa mga anak kay sa tukmang pagkarehistrong mga kaminyoon.”
Gawas sa moral o sosyal nga mga kalangkitan, aduna pay mas bililhong butang pagatagdon.
Ang Kasulatanhong Hunahuna
Ang Kasulatanhong hunahuna niining butanga tingali may diyutay o walay bili alang sa daghan niadtong nagapuyopuyo nga walay kasal. Apan alang niadtong buot mopadapat sa mga sugo sa Diyos, kini bililhon.
Sumala sa Bibliya, ang legal nga kaminyoon mao ang bugtong matang sa pag-ipon tali sa usa ka lalaki ug usa ka babaye nga giawtorisar sa Maglalalang sa tawo. Ang Bibliya nagapakita nga gihiusa ni Jehova nga Diyos ang unang tawhanong paris sa kaminyoon. Ngano? Ang usa ka katuyoan mao ang panag-uban. Sumala sa giingon sa makasaysayanhong asoy sa Genesis: “Dili maayo nga ang lalaki magpadayon sa iyang kaugalingon. Ako siyang buhatan ug usa ka magtatabang, nga usa ka kapikas niya.” (2:18) Ang laing katuyoan mao ang pagsanay. “Magmabungahon ug magdaghan kamo ug pun-a ang yuta,” giingnan ang magtiayon. (1:27, 28) Nga kadto dili sulay nga kahikayan dayag sa Genesis 2:24, nga nagaingon: “Ang usa ka lalaki mobiya sa iyang amahan ug sa iyang inahan ug siya kinahanglang mounong sa iyang asawa ug sila mahimong usa ka unod.”
Bisan tuod, karong adlawa, ang matag lalaki ug babaye dili hingpit ug daghang kaminyoon matapos sa diborsiyo, ang nalegal nga pagminyo mao gihapon ang labing segurado ug lig-ong matang sa pag-ipon tali sa usa ka lalaki ug usa ka babaye sa katilingban karong adlawa. Walay laing matang sa pag-ipon ang nagahatag sa samang sukod sa panalipod ug kasegurohan sa tanang kiliran, apil ang mga anak, kay sa nalegal nga kaminyoon.
Kana ang nakab-ot nga konklusyon ni Jan ug ni Anna. Tapos sa pag-ipon kang Jan sa daghang katuigan, si Anna misugod sa pagtuon sa Bibliya ug pagtambong sa mga miting sa mga Saksi ni Jehova. Sa wala madugay buot niyang mosunod sa mga kinahanglanon sa Bibliya mahitungod sa kaminyoon. Busa usa ka adlaw iyang gihangyo si Jan nga magpakasal kaniya. Namatikdan niyang siya malipayon ug matagbawon kaayo matag panahong siya mahiuli gikan sa usa ka miting. Naamgohan niya unsa ka dako ang kahulogan niana alang kang Anna, busa iyang gipakaslan siya.
‘Kanang relihiyona basin makaayo usab kanako,’ naghunahuna si Jan. Siya mihukom sa pagsusi sa iyang kaugalingon. Sa wala madugay siya, usab, nakahinapos nga ang Kasulatanhong hunahuna bahin sa kaminyoon mao ang labing maayo. Si Jan ug si Anna karon dedikadong mga saksi ni Jehova, nga silang duha nagaalagad nga bug-os-panahong mga ministro. Unsay kalainan sa kaminyoon gikan sa pagpuyopuyo? Sila mitubag: “Sa wala pa makasal, kami nag-ipon lamang. Apan tapos makasal, gisugdan namo ang pag-ugmad sa labi pang suod, labi pang mahigugmaon, ug labi pang responsableng relasyon, nga nagaapil sa ikatulong bahin—ang atong Maglalalang, si Jehova nga Diyos. Sulod sa kapin sa napulo ka tuig na karon, among gipahimuslan ang malipayong kaminyoon, ug kami nagakalipay gihapon niini!”
Bisan pa niana, ang uban tingali magbaton ug lain pang hunahuna. Sila mobating ang kaminyoon tingali maayong kahikayan, apan dili kinahanglan ang pagkamaunongon sa kaminyoon. Sila nagaingong ang pagpangabit mahimong may positibo ug makapalig-on pang epekto sa kaminyoon. Matuod ba gayod kana?
[Blurb sa panid 5]
“Kon motungha ang mga suliran, kami mas lagmit molayas kay sa molingkod ug mosulbad sa mga suliran, sama sa among ginasulayan sa pagbuhat karon ingong kasadong mga tawo”
[Blurb sa panid 6]
Ang nalegal nga kaminyoon mao gihapon ang labing segurado ug lig-ong matang sa pag-ipon tali sa usa ka lalaki ug usa ka babaye sa katilingban karon
[Letrato sa panid 5]
Ang mga bata apektado sa emosyon kon magbulag ang mga ginikanan