Pagpaniid sa Kalibotan

Panagna sa AIDS

Sa kataposan niining sigloha, ang Tinipong Bansa makabaton ug labi pa ka daghang mga biktima sa kasagarang makamatayng sakit nga AIDS, miingon ang mga siyentipiko nga giinterbiyo sa Louis Harris and Associates. Ang surbi gidumala taliwala sa mga siyentipiko nga espesyalista sa biotechnology, sa kanser, ug sa mananakod nga mga sakit. Mga 28 porsiento lamang kanila ang nagtuo nga ang “epektibong tambal sa AIDS” mabatonan sa dili pa ang tuig 2000. Sa pagkakaron, nakatakod ang AIDS ug duolan sa 32,000 ka tawo sa Tinipong Bansa, kapin sa katunga kanila nangamatay na.

Makuyawng mga Posibilidad

Ang Departamento sa Hustisya sa T.B. mibanabana sa unang higayon sa tsansa sa indibiduwal nga mabiktima sa mabangis nga krimen sa iyang kinabuhi. Ang napulo ka tuig nga surbi diha sa kapin sa usa ka gatos ka libong mga tawong 12 anyos ug mas gulanggulang pa, sumala sa The New York Times, nagpakita nga 83 porsiento “mahimong mga biktima o tinuyong mga biktima sa mabangis nga mga krimen labing menos kausa sa ilang mga kinabuhi” ug kanang 52 porsiento mangabiktima kapin sa kausa.

Sinuhid nga Panghadlok

Usa ka tawong taga Melbourne, Australia, nakaimbento ug nakahimo ug robot nga iro, nga adunay makahadlok nga paghot sa usa ka matang sa iro nga Alsatian. Sumala sa West Australian nga mantalaan, ang imbentor nagtuo nga kining gamita makadani sa mga tawong nag-inusarang nagpuyo. Ang elektronikong tigbantay nga iro adunay sistema sa radar nga makamatikod ug mga lihok sulod sa gilay-ong 12 ka tiil (5 m) ug may nakarekord nga mga paghot nga anam-anam nga mokusog ug mabangis sa magkaduol ang manunugok. Ang gastos sa usa ka tuig nga pagmentinar sa mekanikal nga “poodle” nga gipaandar sa 12 ka boltaheng bateriya? Hapit $84 (Australiano)—mao ang gasto kapin kun kulang sa usa ka tuig nga suplay sa pagkaon sa iro.

Hapit Nang Mawalang Sabaw

Sa daghan nang kasiglohan ang kinaham sa tanang mga Intsik nga bird’s nest soup hapit nang mawala, miingon ang pipila sa mga hingaon niini. Ang mahal nga mga salag nagkanihit, ug ang prisyo sa primera-klaseng mga salag misaka ngadto sa $1,000 sa usa ka libra, mitaho ang The New York Times. Nganong minihit? Ang puy-anan sa maong langgan gipanghimong mga lungsod ug kaumahan, nga nakapakunhod sa gidaghanon sa mga langgam, miingon ang usa ka awtoridad. Gikankan usab sa polusyon ang ilang mga puy-anan diha sa pangpang, ug ang gahakabhakab nga mga tigpanguhag mga salag “nanguha bisan mao pay pagkatapos sa paghimo sa salag, o kuhaon ang mga salag nga may mga itlog pa.” Ang mga batan-on ug mga unggoy gibansay sa pagkatkat sa batoong mga pangpang aron sa pagkuha sa mga salag. Gikan ang kadaghanang mga salag sa Indonesia, Thailand, Vietnam, Tsina, o Malaysia. Hinimo kini gikan sa laway sa langgam nga mogahi nga samag-sementong mga hilo. Ang prisyo sa usa ka panaksang sabaw maoy gikan sa $14 ngadto sa $38.

“Tuboran sa Pagkabatan-on”

Ang timbang nga ehersisyo—bisan alang niadtong anaa sa ilang panuigong 80—makabakwi sa daghang mga epekto sa pagkatigulang, miingon ang pangunang mga tigdukiduki sa University of Toronto. “Wala pay nakaplagan nga mas maayo kay sa ehersisyo ingong tuboran sa pagkabatan-on,” miingon si Dr. Roy J. Shephard, usa sa membro sa tem sa tigdukiduki, mitaho ang The New York Times. “Ug dili kinahanglang modagan kag layo aron makakuhag mga kaayohan. Alang sa aberids nga tigulang ang kusog nga paglakaw sulod sa 30 minutos sa tagsa ka higayon tulo ka besis sa usa ka semana, mohatag ug 10 ka tuig nga pagbalik sa kusog sa pagkabatan-on.” Lakip sa mga kaayohan mao ang maarang-arang nga pag-obra sa kasingkasing ug sa respiratoryo, moubos ang presyon sa dugo, molig-on ang kaunoran, modasok ang mga bukog, ug mas motin-aw ang panghunahuna.

“Misteryosong” mga Lingin

Gipasundayag diha sa Klerksdorp Museum sa South Africa mao ang kapehong metal nga lingin nga mobiyo sa usa o duha ka besis sa usa ka tuig—nga walay mopabiyo! Ang gidak-on niini sama sa gamayng itlog sa manok ug may tulo ka tudling nga nagaliyok sa tunga niini. “Nalibog ang tanan sa maong lingin,” miingon ang tigbantay sa museo sa Sunday Times Magazine sa Johannesburg. “Hinimo sa tawo ang dagway niini, samag gihulma.” Ang lingin, lakip sa gatosgatos nga sama niini, nakit-an diha sa Wonderstone Mine sa South Africa. Ang opinyon sa usa ka misusi mao nga ebidensiya kini sa usa ka hataas nga sibilisasyon, “nga naglungtad sa wala pa ang lunop.” Apan, sumala sa tigbantay sa museo, kon sa unsang paagi naporma kining mga lingina nagpabiling “tuman ka misteryoso.”

Walay Sakit nga mga Indiyeksiyon

Mahadlok ka ba sa sakit sa indiyeksiyon? Ang pisiyologo sa utok si Harold Hillman sa Surrey University, sa Inglaterra, mihatag ug praktikal nga sugyot sa pagwala sa kabalaka. Butangig yelo ang panit sulod sa 15 ka segundo sa dili pa indiyeksiyonan. Mopabinhod kini sa maong dapit sa dos minutos, igong panahon alang sa walay sakit nga indiyeksiyon sa ilalom sa panit o sa maskulo. (Ayaw sulayi kini alang sa indiyeksiyon nga ipasulod sa maskulo, kay makapukaw ang katugnaw ug pamikog nga malisod ang pagpasulod sa dagom.) Sumala sa The Independent sa London, nadiskobrehan ni Dr. Hillman ang mabugnawng pawala sa sakit dihang gitabangan ang otso anyos nga batang babayeng may dayabetis sa pag-atubang sa kabalaka sa balikbalik nga mga indiyeksiyon.

Tambok nga mga Masuso—Tambok nga mga Edaran?

Ang mga inahan nga sobrang makapakaon sa ilang mga masuso makatino nga sila mahimong tambok nga mga edaran, miingon si Douglas S. Lewis, usa ka siyentipiko sa Southwest Foundation for Biomedical Research sa San Antonio, Texas. Diha sa iyang taho sa American Heart Association, iyang gipadayag nga ang pagkatambok dili makita dihadiha. Iyang gibase ang iyang mga pahayag gikan sa mga resulta sa lima ka tuig nga eksperimento diha sa mga unggoy nga gipasobrahan ug pakaon sulod sa unang upat ka bulan sa ilang mga kinabuhi—katumbas sa usa ka tuig alang sa mga tawo. Kon itandi sa mga unggoy nga normal nga gipakaon, ug kadtong wala kaayo pakan-a, kining mga unggoya misugod sa pagsobra sa timbang diha sa ilang ikatulo ug ikaupat nga tuig. Sa pag-abot nila sa kataposan sa pagkabata, nga lima ka tuig, 39 porsiento ang pagsobra sa timbang sa mga unggoy!

May Trabahong mga Inahan nga Nagpasuso

Ang may trabahong mga inahan nga nagpasuso sa ilang mga anak nga kas-a o kaduha sa usa ka adlaw walay angay kabalak-an nga mahubsan sa ilang gatas, mitaho ang Journal of Obstretric, Gynecologic, and Neonatal Nursing. Ang masubsob nga pagpasuso dili kinahanglan aron magpadayon ang paggawas sa gatas. Sa pagkatinuod, sanglit sayo nga lutason sa mga inahang may trabaho ang ilang mga masuso, ang mubo nga panahong pagpasuso adunay maayong epekto sa inahan ug bata nga relasyon. Apan, ang taho miadmiter, nga wala pa mahibaloi kon ang substansiya sa gatas sa suso mousab tungod sa panagsang pagpasuso o kon ang masuso makadawat ug samang gidaghanon sa panalipod sa sakit kay sa niadtong ginapasuso kanunay.