Pagpaniid sa Kalibotan

Kombensiyonal nga Gubat—Hulgang Nukleyar?

Bisan ang kombensiyonal nga gubat nga gisangka sa Uropa “mopakaylap ug radioactivity sa dakong bahin sa yuta ug mopahimo sa dakong bahin sa yuta nga dili-mapuy-an sa daghang kaliwatan,” miingon ang magasing New Scientist. Ang katarongan, sumala sa taho sa School of Peace Studies sa Bradford University, nga nianang mga gubata dili-malikayang maapil ang mga planta sa nuclear power. “Sa Alemanya lamang kini dunay mga 30 ka nukleyar nga mga reaktor, 38 sa Britanya ug sa Uropa sa kinatibuk-an dunay [kapin sa] 120,” miingon ang taho. “May mga planong magtukod pa ug daghan. Kining mga estasyona peligrosong atakehon.” Sumala sa pagtuon, ang pag-atake sa Federal Republic of Germany lamang moresultag “dosenang mga Chernobyl” sa dihang maigo ug mabungkag sa mga bomba ang nukleyar nga mga reaktor.

Komplikasyon sa AIDS

Ang pagtungha sa bag-ong kagaw sa AIDS nga mao usay hinungdan sa sakit natukian sa mga tidukiduki gikan sa Pasteur Institute sa Paris. Diha sa usa ka taho, nga gipatik sa The New England Journal of Medicine, sila miingon: “Matin-aw nga ang HIV-2, usa ka kagaw nga nalangkit apan lahi gikan sa HIV-1, mao ang hinungdan sa AIDS sa pipila ka Aprikano sa Kasadpan ug nga posibleng may motunghang bag-ong epidemiya sa AIDS.” Nakita lamang sa sinugdan sa Kasadpang Aprika, ang bag-ong kagaw gitaho nga miabot na sa Britanya, Pransiya, Federal Republic of Germany, ug Brazil. Samtang ang duha ka kagaw lahi sa genetikanhong paagi, ang sukdanang mga pagtuki sa pagsusi sa dugo alang sa AIDS malagmit mosipyat sa pagkakita sa HIV-2 nga kagaw. Gikahadlokan nga ang kalainan ning duha modugang sa kalisod sa mga paningkamot sa pagpangitag epektibong bakona batok sa sakit.

Maantigong mga Langgam

Ilado sa ilang bating mga salag ug sa pagkamapasiboon niini, ang dalag ug tilaokang pitpit may kalaki sa pagliba sa mga tig-atake niini—tawo ug mananap. Ang langgam magtukod ug mga lima ka salag sa iyang gipuy-ang kahoy—ang usa aron kapuy-an ug ang uban ingong mga laang lamang. Ang magubot ug hitsurang mga salag dunay daghang mga entrada—ang uban mini—sa ibabaw, sa ilalom, o sa mga kilid. Ang mga piraso sa gilunong panit sa bitin iapil ingong bahin sa materyales sa pagtukod aron sa paglingla sa mga tig-atake. Ang ornitopologo sa Brazil si Flávio Crispi Araújo mitaho nga kon modaghan ang mga tig-atake sa langgam, modaghan usab ang laang nga mga salag. Ang langgam dili pa dugay napanid-ang nagtukod ug hapit 12 ka salag sa usa ka kahoy!

Daw Tinuod Kaayo

Ang mga kritiko nagpatuo nga ang pistolang Lazer Tag, nga maayong moigo sa target pinaagi sa paggamit ug sidlak sa infrared nga kahayag, gidesinyo nga daw tinuod kaayo. Kining moderno kaayong dulaang pistola nakapatay sa usa ka 19-anyos. Samtang nagduladulag gubat sa ulahi nga gabii uban sa tulo ka batan-ong mga higala, gipabuto ni Leonard Falcon ang iyang plastik nga pistola sa pigura nga iyang gituohan nga laing batan-on. Apan polis diay kadto nga gipaadto sa lugar sa pagsusi bahin sa taho nga may mga naglibodlibod nga nagdalag mga pistola. Sa kangitngit, iyang nasaypan ang kahayag gikan sa pistolang laser sa bata nga tinuod nga buto sa posil ug, sa usa ka pangidlap sa segundo, mipabuto duha ka besis sa shotgan, nga nakapatay sa batan-on. Nabalaka nga maoy dangatan usab sa uban pinaagi sa pagdula ug daw tinuod nga dulaang laser, ang amahan sa bata miingon: “Kinahanglang may butang himoon aron mapasidan-an ang mga tawo.”

Maayong Mokomunikar

Diha sa sulat nga gipatik sa isyu dili pa dugay sa Life and Work, gihatagan ug dakong grado sa publikasyon sa Church of Scotland, Ang Bantayanang Torre ug Pagmata! ni Russel Moffat, usa sa mga ministro sa iglesya. Mikomento bahin sa pagtubo sa mga Saksi ni Jehova, si Moffat miingon nga ang kalamposan sa Saksi maoy tungod, sa usa ka bahin, sa “kalidad sa ilang basahon.” Naghisgot siya bahin sa Ang Bantayanang Torre ug sa Pagmata! usab nga ang matag usa “matahom nga pagkapresentar (de-kolor nga mga letrato), may mga artikulong naghisgot sa butang nga makapabalaka ug makaikag, may lig-ong gibarogan bahin sa moral nga mga isyu, naghatag ug tin-aw tukmang pagtulon-an ug tambag, (eg. Ang Bantayanang Torre dili pa dugayng may artikulo bahin sa ‘Mga Babaye Diha sa Trabahoan’ nga naghisgot sa problema sa seksuwal nga panghasi ug mihatag praktikal nga tambag alang sa Kristohanong mga babaye) ug labing importante sa tanan, nagapresentar sa pagtulon-an sa sekta sa yano, daling masabtan, binase sa Bibliya nga paagi. Sa mubo,” siya midugang, “maayo silang mokomunikar.”

Gipalabing Butang

Sulod sa 15 ka tuig ang Stanford Court Hotel sa San Francisco, California, adunay mga Bibliya sa matag 402 ka lawak niini. Dayon gisugyot nga magbutang sila ug mga diksiyonaryo diha sa ubang mga lawak. Duolan sa $7,000 ang gigasto may labot niini. Samtang walay Bibliya ang nangawala, sa usa lamang ka bulan, 41 ka diksiyonaryo ang gikawat.

Mga Ladrilyo Gikan sa Basura

Alang sa kadaghanang siyudad sa industriyal nga mga nasod, ang paglabay sa basura maoy nagadakong problema. Problema usab kini sa Shanghai, ang labing daghang molupyong siyudad. Kada adlaw, ang basura nga may gibug-atong 10,000 ka tonilada o kapin pa kinahanglang ilabay, diin ang kadaghanan niini gikuha sa planta nga gipaandar sa siyudad. Ang ubang basura gigamit alang sa abuno ug igtatambak. Lain pa, ang magasing China Reconstructs mitaho nga nakaplagan sa Intsik nga kon isagol sa abo, bato, ug mga buak nga ladrilyo ang naprosesong basura, mahimo kining mga ladrilyo nga maayong klase alang sa konstruksiyon. Sa pipila ka tuig nga miagi, milyonmilyong mga ladrilyo ang ginaingon nga nahimo. Kusog kaayo ang halin sa ladrilyo tungod sa pagdaghan sa lokal nga konstruksiyon.

Nagkinabuhi Sumala sa Ilang mga Pangangkon

Tinuod bang taas ug kinabuhi ang tawong utan lamay ginakaon? Tingali, matud pa sa German Cancer Research Centre sa Heidelberg. Human nga gitun-an ang grupo sa 1,904 ka mga tawong utan lamang ang ginakaon sulod sa lima ka tuig, namatikdan sa ahensiya nga 36 lamang ang namatay tungod sa sakit sa kasingkasing—sa proporsiyong 80 porsiento nga mas ubos kay sa aberids diha sa Federal Republic of Germany. Ang mga kamatayon tungod sa suso, prostate, ug mga kanser sa tinai talagsa ra. “Ang gidaghanon sa nangamatay sa kanser sa tinai lamang ang halos katumbas sa nasyonal nga aberids,” miingon ang Asiaweek, “hinunoa kadtong nangamatay diha sa grupo anaa na sa ilang panuigong otsenta.” Ang pagtuon magpadayon sa laing lima ka tuig “aron makuha ang labi pang malukpanong mga resulta.”

Mga Lung-agang Hinimo sa Lapok

Ang mga paningkamot sa pagluwas sa nagkagamayng mga lasang sa kalibotan mao ang nakapukaw sa mga tigdukiduki sa Ethiopia sa paghimog madaginoton sa enerhiyang lung-agan nga kahoy ang sugnod. Sumala sa The New York Times, sila nakaimbento ug lung-agan nga hinimo gikan sa lapok ug dagami. Sanglit dili-kalas ug sugnod ang lung-agan, diyutayng kahoy lamang ang magamit sa pagluto. Ang naandang duha ka sug-ang nga lung-agan makagamit ug 24 porsientong enerhiya diha sa sugnod nga kahoy. Kon itandi, 5 ngadto sa 10 porsiento lamang ang magamit sa pagsiga. Ang bag-ong modelong lapok nga lung-agan gisulayan karon nakakuhag 33 porsientong grado sa maayong pag-obra niini. Gilaoman nga ang paggamit niining lapok ug dagami nga lung-agan makatabang sa pagpahinay sa pagpaupaw sa lasang nga nahitabo sa mga nasod sa Aprika sama sa Ethiopia. Ang mga lasang didto migamay gikan sa 40 porsiento nga luna sa yuta ngadto sa ubos sa 3 porsiento sukad sa pagbali sa siglo.

Mga Tawo—Nameligrong Espisye?

Ang kahimtang karon sa palibot nahimong hulga nga makaapektog dako sa yuta nga tungod niana nameligro ang tawhanong kinabuhi, nga maoy konklusyon sa World Commission on Environmental and Development. Sulod sa 900 ka adlaw sukad nga gisugdan ang unang tigom sa komisyon, ang mga sakit nga nalangkit sa malnutrisyon ug hugawng tubig ilimnon nakapatay ug 60 ka milyong mga bata. Ang hulaw sa Aprika nakapatay sa mga kinabuhi ug laing milyong katawhan. Ang mga aksidente sa industriya, sama niadtong nahitabo sa Bhopal, India, ug sa Chernobyl, U.S.S.R., nakaangin ug 3,000 ka kinabuhi ug naapektohan ang milyonmilyon pa. Unsay panagna sa sunod 30 ka tuig? Sumala sa The Times sa London, ang agrikultural nga yuta nga katumbas sa luna sa yuta sa Saudi Arabia mahimong disyerto, ug ang mga lugar sa lasang nga sama sa gidak-on sa India malaglag. Ang komisyon nga gitukod sa HK miingon nga “ang malig-on internasyonal nga aksiyon mao ang dinaliang panginahanglan” aron maseguro ang kaluwasan sa katawhan.