Ang Negosyo sa Armas—Kon sa Unsang Paagi Ikaw Apektado Niini

“ANG problema sa pagpanggasto sa depensa mao ang pagbanabana kon asa ka makaabot nga walay pagkalaglag sa sulod sa butang gisulayan nimo pagdepensa gikan sa gawas.” Sa dihang ang kanhi presidente sa T.B. si Eisenhower misulti niana sa 1956, ang tibuok-yutang gastong militar sa pondong mga prisyo maoy menos sa katunga sa presenteng mga gidak-on. Sa unsang paagi apektado ka niining labihan ka dakong pag-uswag sa negosyo sa armas? Ang usa ka report sa panukiduki, World Military and Social Expenditures, magailustrar:

1. Sa mga gidak-on karon sa pagpanggasto sa kalibotan sa armas, ang aberids nga tawo makadahom nga ihatag ang tulo ngadto upat ka tuig sa iyang kinabuhi nga magtrabaho aron kana mabayran.

2. Ang hinobrang mga pagpamalit ug armas nakatukod sa usa ka dako kaayong piramide sa publikong utang sa umaabot nga mga kaliwatan.

3. Ang pagpasagad sa sosyal nga mga panginahanglan tungod sa pag-agpas sa militaryong gahom nagbilin sa 1 ka tawo sa 5 nga nag-ilaid sa kakabos. Ang tibuok-yutang populasyon nga nagaantos sa pagkadili-makabasa-makasulat, dili-maayong panglawas, ug mapinadayonong gutom inanay nagadaghan.

4. Ang pasiugda sa militaryo sa abanteng teknolohiya nagapatunghag menos nga mga trabaho kay sa imugna sa susamang mga kantidad nga gugolon alang sa edukasyon, panglawas, sulod-siyudad nga pamalay, ug ubang panginahanglang sibilyan. Nagauswag ang kawalay-trabaho.

5. Adunay 1 ka sundalo matag 43 ka tawo sa kalibotan apan 1 ra ka doktor matag 1,030 ka tawo.

6. Ang mga katuigan sa militaryong mga pagpatuyang nakamugna sa kahimtang nga labi pang mahuyang ug peligroso sa tawhanong kinabuhi kay sa bisan unsang panahon sa kasaysayan.

7. Ang armas sa pinakyaw nga pagpatay, nga pinasukad sa gaming kaayog bikil nga pasidaan, nagabihag sa tibuok katawhan.

Labihan ka Dakong “Pangawat”

Ang kabos sa kalibotan mao ang labing apektado sa negosyo sa armas—diha sa labing dato nga kanasoran ingon man labing kabos. Si Dwight D. Eisenhower nagpahayag niini niining paagiha: “Ang matag pusil nga gam-on, matag bapor de guerra nga ilansad, matag roket nga pasupoton nagpasabot sa kinalabwang kahulogan sa pagpangawat gikan sa mga gigutom ug waykaon, sa mga gitugnaw ug waysapot. Ang kalibotang armado dili lang nagagastog salapi. Kini nagagasto sa singot sa mga kahago niini, sa kinaadman sa mga siyentipiko, sa kabalayan sa iyang mga anak.” Unsay kahulogan sa maong “pagpangawat” alang sa mga biktima?

Kini nagakuha sa edukasyon gikan kanila:

▪ Ang gasto sa usa ka bag-ong nukleyar nga submarino motumbas sa tinuig nga badyet sa edukasyon sa 23 ka nagkaugmad nga nasod nga may kapin sa 160 milyong mga anak nga nagtungha.

▪ Ang badyet sa U.S. Air Force mas dako kay sa katibuk-ang badyet sa edukasyon alang sa kapin sa bilyong mga bata sa Aprika, Latin Amerika, ug Asia, waylabot sa Hapon.

Kini nagakuhag salapi gikan kanila:

▪ Sa katuigang bag-o ang Ikatulong Kalibotan nakabaton sa 75 porsiento sa importasyon sa armas sa kalibotan—usa ka dinanghag nga paggamit sa langyawng salapi nga nagbilin sa daghan nga nagbaguod sa dili-makontrolar nga utang sa ubang mga nasod.

▪ Sa pagka 1988 ang giipon nga utang sa gawas sa kanasoran sa Ikatulong Kalibotan nakaabot sa dako kaayong $1.3 trilyon ($1,300,000,000,000).

▪ Ang badyet sa militaryo sa kalibotan kada tuig motumbas sa kinitaan sa duolag 2.5 bilyong tawo diha sa 44 ka labing kabos nga nasod.

Kini nagakuha sa pagkaon ug tubig gikan kanila:

▪ Mokostar ug $590,000 sa usa ka adlaw sa pagpaandar sa usa ka aircraft carrier, samtang kada adlaw sa Aprika lamang, 14,000 ka bata ang mamatay sa gutom o nalangkit-sa-gutom nga mga hinungdan.

▪ Ang mga badyet sa militaryong depensa sa Ikatulong Kalibotan maoy mga pito ka pilo sa iya sa 1960, apan alang sa 1 ka tawo sa 2, ang tubig lang nga mabatonan nga mainom maoy dili luwas ug lagmit makapatay.

Kini nagakuha sa maayong panglawas ug kinabuhi gikan kanila:

▪ Kada minuto ang aberids nga 30 ka bata mamatay gumikan sa labing kasagarang mga sakit sa kalibotan. Kini masanta pinaagi sa bakuna, mga lakang sa sanitasyon, ug tukmang pagkaon kon unahon ang sosyal ug panglawas nga mga panginahanglan kay sa militaryong puwersa.

▪ Ang programa sa bakuna nga makapanalipod sa 750 milyong bata batok sa mananakod nga mga sakit gibanabana nga mokostar lamag duha ka adlaw nga gastos alang sa armamento sa kalibotan.

▪ Sa mas kabos nga mga nasod, ang aberids nga gitas-on sa kinabuhi maoy 30 anyos nga mas mubo kay sa diha sa mas datong mga nasod, tungod sa bahin sa pagpasagad sa mga panginahanglan sa panglawas sa pagpangagpas sa dugang armas.

Sa pagkamatuod, ang mga negosyante sa armas dakog responsabilidad tungod sa timawang mga kahimtang sa kalibotan. Unsay gibati nila mahitungod niining mga kahimtanga? “Wala kami tulisoka sa konsensiya. Kami nagaamot sa atong kaugalingong kaugmaran,” matud sa langyawng bise-ministro sa usa ka pangunang nasod nga nagagamag armas. Apan ang aberids nga tawo tingali mangutana, ‘Mapahunong ba kini?’ Atong hisgotan kanang pangutanaha sa sunod duha ka artikulo.