Debotado sa Usa ka Tawo-Diyos—Ngano?

ANG sukod sa debosyon sa imperador sa panahon ug sa wala pa ang Gubat sa Kalibotan II hayan lisod sabton alang sa kadaghanang tawo karon. “Usa ka hulagway ni Hirohito ang gibutang diha sa linain nga altar sa eskuylahan,” nahinumdom si Mitsuko Takahashi, “ug kada buntag ang mga estudyante gisugo sa paghunong ug sa paghimog lihok sa pagsimba niana nga altar.”

“Sa dihang moagi ang imperador,” si Masato Sakamoto nakahinumdom, “iyukbo namo ang among mga ulo nga ubos kaayo. Kami gipatuo nga ang imperador hilabihan nga makapataha alang sa ordinaryong mga tawo sa pagtan-aw nga direkta.” Ang mga kabataan, sa pagkamatuod, gisultihan nga mabuta sila kon motan-aw sila sa iyang nawong.

Gigamit sa mga lider sa militar ug sa politika sa Japan ang edukasyonal nga sistema sa pagdoktrina sa debosyon sa imperador: “Gitudloan ko ang mga kabataan, ‘Magmaandamon sa pagpakamatay,’” miingon si Kazuo Matsumoto, kansang 50 ka tuig sa pagpanudlo nag-apil sa panahon sa gubat. “Nakapadala akog daghang batan-on ngadto sa panggubatan. Dili nako mapapas kining akong pagkamay-tulobagon sa akong nangagi.”

Ang mga batan-on sa Japan gisultihan nga ang mga ginsakpan sa imperador maoy aohitogusa, o “nagtubong mga tawong sagbot,” ug miingon nga sila maoy mopanalipod kaniya pinaagi sa pag-alagad kaniya ingong iyang kalasag. Si Toshio Mashiko, nga nakaapil sa daghang mahikogon nga mga pag-atake sa Pilipinas ug nabuhi latas niini, misaysay: “Kami gitudloan nga ang pagpakamatay alang sa imperador mao ang labing taas nga dungog alang sa iyang mga ginsakpan.”

Daghan sa aktuwal nagtuo sa makaluwas nga gahom sa imperador, busa naglumba sila sa panggubatan nga walay kokahadlok. Si Shunichi Ishiguro, pananglitan, nagtuo nga ang mga bala mountol gikan sa iyang lawas tungod kay sundalo siya sa “Balaan nga Nasod” nga maoy gitudlo diha sa mga tawo.

Sa dihang ang kiling sa gubat sa tino mibali batok sa Japan, ang usa ka batan-on, si Isamu, mipahayag sa iyang nag-alindasay nga pagbati ngadto sa iyang inahan. “Ayaw ug kabalaka,” mipasalig kaniya ang iyang inahang Shinto, gisobli ang kaylap nga gituohang hunahuna: “Dili gayod kita mapildi tungod kay paliron sa kamikazea (balaang hangin) ang atong mga kaaway.”

Usa ka Diyos Apan Talagsa ra nga Usa ka Magmamando

Ang pagsimba sa imperador adunay dugay nang kasaysayan sa Japan, nahimong bahin sa mga kinabuhi sa mga tawo nga kapin sa usa ka libo ka tuig. Ug ang relihiyosong tradisyon lisod nga kuhaon. Pananglitan, bisan ang mga tawo sa Kakristiyanohan moingon: ‘Kon maayo na alang sa akong mga ginikanan ang akong relihiyon, maayo na kini alang kanako.’ Ug, ‘Gituohan kini sa kadaghanan, ug dili mahimong sayop silang tanan.’ Apan sa nangagi nga kasiglohan, ginatos ka minilyong mga tawo nasayop sa pagtuo nga ang ilang mga lider balaan! Palandonga, makadiyut, ang kasaysayan sa imperador sa Japan.

Ang iyang papel sa daghang kasiglohan nagkalainlain. “Ang imperador gituohan nga adunay mga gahom sa madyik aron sa pagpuypoy o sa pagpangaliya sa mga diyos,” matud pa sa Kodansha Encyclopedia of Japan. “Apan tungod sa kataha nga naglibot niining tawhana, giisip usab nga dili-angay sa imperador sa pagkabalaka sa sekular nga palakaw sa kagamhanan. Kana nga palakaw, apil ang paghimo ug pagpakanaog sa mga polisa, iya sa mga ministro nga nag-alagad sa imperador.”

Busa ang imperador nag-alagad sa dakong bahin sa obra sa pari, dili politikanhon. “Ang napalugway lamang nga panahon sa kasaysayang Hapones diin giusa sa imperador ang duha ka katungdanan sa tinuod nga diwa,” matud pa sa gihisgotan sa ibabaw nga ensiklopedia, “mao ang pagmando ni TENJI sa ulahi nga katunga sa ika-7 nga siglo hangtod sa pagmando ni KAMMU sa kataposan sa ika-8 nga siglo ug sa pagsugod sa ika-9 nga siglo.”

Gawas nianang panahona, ang mga imperador sa Japan wala gayod magmando. Human sa ikanuybeng-siglo, ang gahom sa imperador mikunhod, ug, sa kataposan, ang shogun, ang termino nagkahulogang “komander sa militar,” midangat sa pagkabaton ug politikanhon nga awtoridad. Bisan tuod nga imperador ang nagtudlo sa shogun, ang shogun mao gayod ang magmamando. Apan, human sa kasiglohan sa pagmando sa Japan, gihatag sa kagamhanang shogun ang gahom ngadto sa imperador sa 1867.

Niadtong tuiga si Imperador Meiji, ang apohan ni Hirohito, gihimong magmamando sa Japan. Siya sa ulahi mihatag ug batakang balaod sa iyang mga ginsakpan nga nagpaigo nga ang imperador “balaan ug dili-kapasipad-an.” Apan sa baliskad, samtang gihatagan ug politikanhong awtoridad ang imperador, siya wala hatagi ug politikanhon nga gahom. Siya naghari apan dili sa pagkamatuod, nagmando.

Ang Konstitusyon nag-ingon: “Ang tagsa-tagsang mga Ministro sa Estado mohatag sa ilang tambag [ug tabang] sa Imperador ug maoy magapanubag niana.” Sumala sa Kodansha Encyclopedia, “kini nagkahulogan nga ang politikanhon nga kaakohan wala mahulog sa imperador kondili sa iyang mga ministro.”

Busa ang mga ministro sa kagamhanan sa pagkamatuod ang may politikanhong gahom. Ang imperador, hinunoa, gipresentar ngadto sa komung mga tawo ingon nga diyos nga may bug-os nga awtoridad sa tibuok nasod. Busa, gigamit sa mga magmamandong matang ang tradisyon ug ang gipasiugda sa kagamhanan nga diyos ang imperador aron sa pagpasakop sa komung mga tawo. Ang mga gubat sa Japan nga gisangka niining ika-20ng siglo gisangka sa ngalan sa imperador. Ug ang mga tawo sa katibuk-an nagtuo nga siya usa ka diyos nga dunay milagrosong mga gahom.

Apan, nakapahibulong sa kadaghanan, si Hirohito dayag nga wala magtuo sa iyang kaugalingon nga diyos. “Wala gayod nako isipa ang akong kaugalingon nga usa ka diyos,” iyang gisultihan ang Amerikanhon nga pamunoan sa militar human sa ikaduhang gubat sa kalibotan. Human nga gisalikway ang “bakak nga pagtuo nga balaan ang Imperador ug nga ang mga tawong Hapones mas labaw sa ubang mga rasa,” siya gikataho nga nangutana sa iyang asawa: “May nakita ka bang kalainan? Tawo ba akong tan-awon alang kanimo karon?”

Siyempre, nakakita usab ang ubang mga Hapones sa pang-atubangan nga pagkadiyos ug nakasabot sa kamatuoran. Sila nangatarongan sumala sa ebidensiya. Si Minoru Yamanaka, pananglitan, kinsa nag-alagad sa upat ka tuig sa kasundalohan sa imperador, misaysay: “Ang amahan sa imperador namatay sa edad 47 ug ang iyang apohan sa 59, nga mas sayo kay sa daghan pang uban. Busa wala gayod ako magtuo nga usa ka Diyos ang imperador.”

Ang Isyu sa Pagkamay-tulobagon

Ang sakit ug kamatayon ni Hirohito nakabukas pag-usab sa talandogon nga pangutana: Unsang tulobagon ang gipas-an sa imperador sa mga militaryong pagpangasdang sa Japan? Matin-aw nga ang panglantaw sa kadaghanan mao nga si Hirohito, ingong tawo, supak sa gubat apan siya napugos sa pagsunod sa mga desisyon sa iyang mga ministro. Busa, mahitungod sa mga plano sa iyang mga ministro sa pag-atake sa Tinipong Bansa sa 1941, siya miingon: “Dili ako makayatak sa ilang mga desisyon. Nagtuo ako nga kini nahisubay sa mga tagana sa Batakang Balaod sa Hapones.”

Sa laing bahin, si Hirohito ang nanguna ug midesisyon sa pagsurender samtang nabahin pa ang iyang mga ministro mahitungod sa maong isyu. Unya, sa pipila ka adlaw human nga nahimo kadtong desisyona, sa Agosto 15, 1945, nakurat ang iyang mga ginsakpan sa pagkadungog sa iyang tingog sa unang higayon sa dihang iyang gisibya ang pagsurender diha sa radyo sa nasod. Iyang giawhag sila sa “pag-antos sa dili maantos ug sa paglahutay sa dili malahutay.”

Sa mga bulan sa ulahi, ang Britanikong kagamhanan miingon: “Dili ang bomba atomika ang nakapasurender sa Japan, kondili ang mando sa imperador nga nagsugo kanila sa pagsurender. Kon wala kadto mahal unta ang atong pagsulong.”

Busa, sa dihang may tapos-sa-gubat nga panawag sa paghusay kang Hirohito ingong kriminal sa gubat, si Heneral Douglas MacArthur, ang komander sa T.B. sa Allied nga okupasyon sa Japan, lig-ong misupak kanila. Siya sa ulahi misaysay: “Ako nagtuo nga kon gihukman pang sad-an ang Imperador, ug tingali bitayon, matukod unta ang kagamhanang militar sa tibuok Japan, ug mobuto ang gubat sa gerilya.”

Nagkita si MacArthur si Hirohito sa Septiyembre 26, 1945, ug siya nakadayeg. Inay mosibog sa tulobagon sa gubat, gipresentar sa imperador ang iyang kaugalingon “nga mao ang may tulobagon sa tanang desisyon sa politika ug sa militar nga gihimo ug gikuha sa [iyang] katawhan sa paggawi diha sa gubat.”

Apan, tingali daghan sa Japan karon wala mag-isip kang Hirohito nga may tulobagon sa gubat nga sa dayag gipasiugda sa iyang mga ministro. Busa, sa dihang gihaya ang imperador sa milabay nga tuig, si Hitoshi Motoshima, ang mayor sa Nagasaki, nakapukaw ug dakong kasuko pinaagi sa pagpangahas sa pagsulti sa publiko: “Gikan sa akong kaugalingong mga kasinatian sa edukasyon sa pagkasundalo, nagtuo ako nga may tulobagon ang Imperador sa gubat.”

Si Motoshima miingon nga isip opisyal sa sundalo nga gisugo sa pagtawag ug bag-ong sundalo sa panahon sa gubat, siya “napugos sa pagsulti sa mga tawo sa pagpakamatay sa ngalan sa Imperador.” Si Motoshima mibati, nga sama sa uban, nga ang tingog sa usa ka imperador nga gisimba sa iyang mga ginsakpan may kabug-at unta kon gipatugbaw pa kini sa pagsupak sa gubat.

Butang nga Kabalak-an

“Apan,” ang uban miingon, “nangagi na kanang tanan.” Tingali, apan ang tradisyonal nga mga pagtuo dili daling mamatay. Diha sa iladong altar sa Shinto sa Ise sa sentral nga Japan, usa ka pari sa Shinto dili pa dugay miingon: “Daghang tawo moanhi dinhi sa pagsimba sa adlaw nga diyos ingong balaang kagikan sa atong Imperador ug sa atong rasang Hapones.”

Ang sukod sa pagsimba sa imperador makita sa mga hulga sa pagpatay kang Motoshima tungod sa iyang mga komento bahin sa tulobagon sa imperador sa gubat. Usa ka tawo ang nadakpan sa pagsulay sa pagsulod sa opisina ni Motoshima nga may dalang lata sa gasolina, ug gialihan sa halos usa ka gatos ka trak nga dunay amplipayer ang mga dalan sa Nagasaki nga nagsibya, “Kamatayon alang kang Motoshima.” Ang pagsimba sa imperador gipakita usab sa daghang paagi.

Pananglitan, sa dihang grabe na ang kahimtang ni Hirohito, usa ka dakong pagpugong sa kaugalingon ang misilhig sa nasod. Ang mga piyesta ug mga parti gikanselar, nga nakaapekto ug dako sa mga negosyo nga nagasilbig pagkaon sa malipayong mga okasyon. Ang mga bata nga nanagtungha napugos sa pagkanselar sa ilang mga bangga sa dula. Bisan ang Yakuza, o mga kriminal mihunong sa pag-inawayay ug pinosilay. Ang kinabuhi sa Japan naapektohan ug dako, nga nakapukaw sa The Daily Yomiuri sa pagpahayag nga “sobra ra ang reaksiyon sa nasod bahin sa sakit sa Imperador.”

Ang uban nakurat niini nga kasibot. Apan bisan pag sila wala mouyon niini, sa katibuk-an ilang gidawat ug gipalabay kana, tingali gitimbangtimbang ang dili maayong sangpotanan kon sila mosupak. “Labing luwas ang pagkahimong konserbatibo niining puntoha,” miingon ang usa ka sikologo. Apan ang sundalo niadto nagmahay: “Ang mga tawo nagpanan-aw lamang ug nagsunodsunod sa ginahimo sa uban. Kini kaamgid ra sa samang gambalay nga nagtukmod kanato sa gubat.”

Apan ang angay ba natong batasan, ug ilabina nianang atong gisimba, ginatino pinaagi sa yanong batasan ug pagsimba niadtong anaa sa atong palibot? Palandonga ang milyon-milyon kansang walay-pasukaranang mga pagtuo sa relihiyon nakahimo kanila sa paghalad sa ilang mga kinabuhi alang sa walay-hinungdang mga gubat! Ang binuta nga pagsunod sa panon sa dayag peligroso. Ang pagpalandong niining makasaysayanhon nga mga hitabo angay motudlo kanato nga ang pagsimba ‘sa wala nato hiilhi’ sa pagkamatuod peligroso. (Juan 4:22) Apan, pagkahinungdanon nga atong susihon kon ang atong gisimba tinuod ba natong nailhan!

[Mga footnote]

[Mga Letrato sa panid 8, 9]

Libolibo ang nangamatay sa ngalan sa imperador

[Tinubdan]

Ibabaw: Official U.S. Navy photo. Tuo: U.S. Army

[Letrato] Gidawat ni Hirohito ang iyang tulobagon sa gubat kang Heneral Douglas MacArthur

[Tinubdan]

Tuo:U.S. Army